-Վերջապե՜ս, Իվան բեմ իջավ։

Իրականում բավականին երկար՝ 40 րոպե ուշացումով սկսվեց համերգը, և, եթե դրան չհաջորդեր հետագա սփոփիչ ելույթը, ապա այդ օրվա մասին հիշողությունները մոռացության անդունդից հետ բերել չէր ստացվի։ Երեկույթը նվիրված էր ԵՊՀ 100-ամյակին, երգում էր Իվետա Մուկուչյանը, և ամեն ինչ կատարյալ էր, բացի հետևում կանգնած երեք աղջկա տրամադրությունից ու մեր շուտ տուն գնալուց։ Բայց կարևորը տեղի ունեցավ միջոցառման ընթացքում, երբ մի պահ անծանոթ համարից զանգահարողն ասաց, որ վաղը պետք է մոտենամ Պոլիտեխնիկ՝ ինչ-որ ծրագրի մասնակցելու։ Ցավոք, աղմուկը մեծ էր, ինչի պատճառով, երկրորդ անգամ նույն բանը կրկնելուց հետո, այդպես էլ չլսեցի՝ որ ծրագրի մասին էր խոսում «ANEL»-ի աշխատակիցը։ Այսուամենայնիվ, ևս մեկ անգամ տեղն ու ժամը ճշտեցի ու ասացի` կներկայանամ։
Հաջորդ օրը ամեն երրորդին ծրագրի մասին հարցուփորձ անելուց և կուրսղեկիցս թույլտվություն ստանալուց հետո, մետրոյով հասա համալսարանին կից ինովացիոն կենտրոն, որտեղ էլ հենց գործում է «ANEL»-ը։ Պատուհանից նկատեցի «Ստեղծարար մտքին» մասնակցածներից մեկին ու գլխի ընկա՝ ծրագիրը նախորդի շարունակությունն էր, կամ գոնե որոշակի կապ ուներ։
Շուտով միասին բարձրացանք վերև, լսեցինք ինձ զանգահարողին, ում, փաստորեն, դեմքով ճանաչում էի, և ոգևորված նոր հեռանկարներով, դուրս եկա լսարանից՝ բազում գաղափարներ մտքումս քննարկելով։ Պարզվում էր՝ նախորդի շարունակությունն էր, մրցույթ, որը հաղթելու դեպքում ստանալու էինք 25․000 ֆունտ և Լոնդոնում յոթօրյա շրջագայության հնարավորություն։ Սակայն մասնակցելու պայմանները բավականին բարդ էին, առնվազն նրանով, որ անգլերենն էր աշխատանքային լեզուն, իսկ իմ անգլերենի իմացությունը, մեղմ ասած, այնքան էլ բարձր չէ։ Այս իսկ պատճառով, մեխանիկորեն դիմեցի Ինստագրամի օգնությանը ու գրեցի ծանոթներիցս մեկին, որը շուտով համաձայնեց աշխատել ինձ հետ։ Այդ պահին գետնից 7 մղոն բարձր էի ինձ զգում։ Որոշեցինք, թե որ գաղափարի վրա արժի աշխատել, ու սկսեցինք զարգացնել այն։ Ամբողջ 2 օր ու 3 գիշեր մտածում էի այդ մասին, պատկերացնում՝ ինչպիսին կլիներ գաղափարը իրականության մեջ:
Բայց արի ու տես ՝Բրիտանական խորհուրդը այլ ծրագրեր ուներ։
Երկուշաբթի ևս մեկը միացավ մեր թիմին, ու մյուսի բացակայության պատճառով իր հետ գնացի «ANEL»։ Հասանք, փոքր-ինչ սպասեցինք, ևս մի քանիսի հետ մտանք լսարան, մի երկու թուղթ լրացրինք, նստեցինք ու․․․ Երևի էնտուզիազմը սենյակում չափից շատ էր. մեզ ասացին՝ խորհուրդը փոխել է որոշումը, ու անչափահասները չեն կարող մասնակցել մրցույթին։
Ուղղակի խոսքեր չունեի այդ պահին․ թևեր տվեցին, հետո՝ կտրեցին։

Լումուս:

Բարև 3000 անգամ: Թող ուժը միշտ քեզ հետ լինի: Եթե դեռ մտածում ես երաժշտությունն է էն լեզուն, որով խոսում է աշխարհը, ապա հետ ես մնացել: Չես հավատո՞ւմ: Աշխարհի ինչ որ կետում ասա «դռակարիս» ու ավելի շուտ անծանոթի ժպիտին կարժանանաս, քան օրինակ երգելով:

Հիմա նորից սկսենք:

Ուղղակի բարև: Բոլորս էլ արդեն լսել ենք էն իրարանցման մասին, որ կար Վրիժառուների ու Գահերի խաղի շուրջը, դե այսինքն, ոչ բոլորը, բացի էն մեղվից էլի, որ զբաղված է բաց պատուհան փնտրելով:

Եթե չես դիտել ոչ էն, ոչ էն, ապա դու… Չէ, իրականում դա նորմալ է, ու ոչ մի բան էլ չէի գրելու: Ուզում եմ քեզ պատմել` ինչումն է հավեսը էս իրարանցման մեջ լինելու:

Նախ, երևի ցանկացած սագա, մատենաշար կամ ֆիլմաշար իրենք իրենց մեջ արդեն հաջողություն են կրում էնքանով, որ իրենք քեզ հարազատ են դառնում ժամանակի ընթացքում: Երբ հերոսները քո աչքի առաջ անընդհատ են լինում, դու իրենց չես հասցնում մոռանալ, դու իրենց սկսում ես ճանաչել, իրենք քո աչքի առաջ են մեծանում, ու իրենց ճակատագիրը քեզ չի կարող չհետաքրքրել:

Էս ամենի մեջ ամենահավեսը գիտե՞ք որն է. սպասելը, թե երբ է նոր կամ վերջին մասը դուրս գալու: Կանխատեսումներ անելը, վերջին օրերը հաշվելը, աչքերը փակ սփոյլերների մոտով անցնելը, հետո վերջապես նայելը, բայց ոչ մենակ, լիքը անծանոթների հետ, էն անծանոթների, որ ֆիմի նույն հատվածում ծիծաղում, զարմանում ու լացում են: Նույնիսկ հավես է նայելուց հետո սփոյլերներ հանգիստ կարդալը, քննարկումները, թեմատիկ իրեր ձեռք բերելը ու ընկերներին համոզելը, որ իրենք էլ նայեն:

Մարդիկ, ովքեր չեն դիտել, մենք դեռ կարող ենք խոսել օրինակ, հին ավանդական երաժշտության կամ ուրիշ լեզվով: Ու լավ է, որ դուք կաք… Ախր, ձեր մներկայությամբ կարելի է անվերջ սփոյլել առանց ծեծվելու:

Հիմա էլի սկսեմ նորից:

Առանց բարևի: Էս պահին աշխարհի լեզուն սա է, 2018-ի ամռանը ֆուտբոլն էր, վաղը կլինի նորից երաժշտությունը, ու հենց էդ պահերին ես մտածում, թե ինչքան նման ու հարազատ ենք իրար… բոլորս: Էն, որ ուրիշ մոլորակների բնակիչների մոտ երկրացիներս ինչ հավեսով կխոսեինք էս ամենի մասին, իրենց կպատմեինք, կասեինք` ո՞նց, ախր ո՞նց կարեի է ֆուտբոլ չխաղալ, ու չզարմանալ, որ Ռուսաստանը հասավ ¼, ո՞նց չգիտեք Ֆրեդի Մերկյուրիի բեղերը, բա հիշո՞ւմ եք «Փախուստ բանտից»-ը, իսկ սև խոոռոչի նկա՞րը, որ համացանցում հայտվեց, ինչ հավես էր, չէ՞:

Հետո, որ էլի մնանք մենակ երկրացիներով, էս ամենը կմոռանանք ու կասենք` մենք ոչ մի ընդհանուր բան չունենք, մենք ախր, շատ տարբեր ենք, ախր, նա 6 մատով է ծնվել, իսկ մյուսի մազերը կարմիր են:

-Արամ, էսօր կիրակի ա:

-Հա, ճիշտ ա:

Ես ու եղբայրս «թխի թող գա» ենք անում ու գնում համակարգչի մոտ:

Անիմե նայող հասարակության անդամ լինելը այդքան էլ հեշտ չի: Անիմեն շատերի կողմից չինական մուլտ անվամբ հայտնի ճապոնական անիմացիոն ֆիլմն է: Դե արի ու բացատրի, որ այդ «չինական մուլտերը» մի ամբողջ մշակույթ են:

Հայաստանում «Նարուտոն» շատ հայտնի է, հատկապես իմ տարեկիցներին: Վեց տարեկան էի: Ամեն օր ժամը հինգին «Նարուտո» էի նայում: «Նարուտոյի» կերպարների նկարներով ֆիշկաներ էի գնում: Մինչև հանկարծ «Նարուտոն» ցույց տվող հեռուստաընկերությունը կիսատ թողեց թարգմանությունը:

Հետո մի հիասքանչ օր ես ու եղբայրս բացահայտեցինք, որ կարող ենք ինտերնետով էլ նայել: Արդեն կամաց-կամաց հասկանում եք, թե ինչ օրն են իրենց գցում անիմե սիրողները: Արագ-արագ նայում ես, մեկ էլ հանկարծ հասնում ես վերջին դուրս եկած սերիային:

Մի փոքր բացատրեմ, որ ավելի հասկանալի լինի: Ուրեմն, ամեն ինչ սկսում է մանգայից: Մանգան կոմիքս է: Կոմիքսում մանգակաները նկարում են անիմեի սյուժեն: Ճապոնիայում մանգաները ահռելի մեծ քանակությամբ մրցակցություն ունեն: Մարդիկ շաբաթական մեկ անգամ գնում են “Jump” ամսագիրը, որի մեջ տպվում են մանգաները: Ամսագիրը կարդալուց հետո նրանք պետք է նշեն իրենց սիրած մանգան, որպեսզի ամսագիրը տպողները հասկանան, թե որ մանգան է ավելի պահանջված:

Հիմա ամենահետաքրքիր մասը: Եթե մանգան հայտնի է դառնում ու շատ է վաճառվում, մանգական նկարում է անիմե՝ այդ մանգայի վրա հիմնված:

Հիմա անիմե նայողների համար ամենադաժան պահերից մեկը: Անիմեի նոր սերիան նույնպես դուրս է գալիս շաբաթը մեկ անգամ:

Ու այնպես ստացվեց, որ ես ու եղբայրս ունեինք երկու տարբերակ՝ կա՛մ սպասել մի տարի ու նայել բոլոր չնայած սերիաները, կա՛մ սպասել մեկ շաբաթ: Դա իհարկե դժվար է, բայց ամենացավալին այն է, որ «Նարուտոն» 2017թ մարտին ավարտվեց: Մենք էլ որպես «Նարուտոյի» սերունդ, շատ էինք տխրել: Պատկերացնու՞մ եք՝ 10 տարի: Մենք 10 տարի նայում էինք այդ հրաշք անիմեն:

Հիմա անիմե նայողները կասեն՝ դու բացի «Նարուտոյից» ուրիշ անիմե չգիտե՞ս: Իհարկե գիտեմ: Անիմե նայելով եմ մեծացել: Դեռ շարունակում եմ նայել:

Մինչև իմ բացահայտումը, որ Նարուտոն ոչ թե չինական մուլտ է, այլ ճապոնական անիմացիա, նայել եմ «Պոկեմոնները» (փառք Աստծո՝ չգիտեի, որ 22 սեզոն է), Միազակիի գլուխգործոցները, «Սեյլոր մունը» (բոլորի հետ էլ պատահում է) և այլ անիմեներ, որոնք շատ հայտնի էին այդ ժամանակ:

Հիմա մյուս հարցը, որ կարող է առաջանալ կարդացողների մոտ: Ինչու՞ եմ ինձ համարում անիմե նայող հասարակության անդամ: Հիմնականում ճապոնական մշակույթը պաշտող մարդիկ իրենց «օտակու» են կոչում: Օտակուները ավելի ծանր դեպքեր են: Նրանք ոչ միայն նայում են անիմե, այլ իրենց շրջապատող ամեն ինչն են դարձնում անիմե: Խաղում են անիմեի վրա հիմնված կամ մինչև անիմեն ստեղծված խաղեր, ամեն օր նայում են անիմեներ, գնում են անիմեի կերպարների շորեր, լսում են անիմեի երաժշտություն, սովորում են ճապոներեն, փորձում են կրկնօրինակել իրենց սիրած կերպարներին: Ահա թե ինչու ինձ օտակու չեմ համարում:

Ինտերնետը բացահայտելուց և այլևս հեռուստացույցից չօգտվելուց հետո ես և եղբայրս սկսեցինք նայել այլ անիմեներ: Վերջապես հասկացանք, թե ինչ լեգենդար ժամանակաշրջանում ենք ապրել, երբ նայեցինք «Մահվան տետրը»: Հետո նայեցինք 2010-ականների ամենահայտնի անիմեները: Հասկացանք, թե դեռևս ինչ լեգենդար ժամանակաշրջանում ենք ապրում:

Այդքան գրեցի, գրեցի, պատմեցի անիմեի մշակույթը սիրելու դժվարությունների մասին, բայց չասացի ամենավատ կողմը: 10 տարի «Նարուտո» նայելով մեծանալով մի օր իմանում եմ, որ «Նարուտոյի» շարունակությունն են նկարելու: Հենց իմացա, ուզեցի լաց լինել: Բայց ոչ երջանկությունից: Երևի շատերին է ծանոթ այն դեպքը, երբ մի շատ լավ բանի շատ վատ շարունակությունն են նկարում:  Ուզում եմ հիշողությունիցս ջնջել այն, ինչ տեսա «Բորուտոյում»: Հիմա նստած մտածում եմ, որ այս սերնդի օտակուները կասեն «Բորուտոն» ամենալավ անիմեն է, որ տեսել եմ: Ու ես 70 տարեկան տատիկի պես կասեմ՝ էհ, մենք ավելի լավ մանկություն ենք ունեցել: Այնպես, որ խորհուրդ եմ տալիս, որ սկզբում «Նարուտոն» նայեք:

Ախր, անիմեի մասին էջերով կարելի է գրել, բայց երևի ավարտեմ ասելով՝ մի նայեք անիմե, դաս արեք, թե չէ իմ օրը կընկնեք:

Գնամ՝ «Գրոհ տիտանների վրան» նայելու:

Ինչի՞ց է բաղկացած ուսանողի առօրյան:

Իրականում լինելով ուսանող ես դրա վերաբերյալ իրարից շատ տարբեր կարծիքներ ունեմ:

Ինչքան որ հաճելի զգացողություն է ուսանող լինելը, միևնույն ժամանակ շատ պարտավորեցնող է: Իրականում ուսանողները այն մարդիկ են, ովքեր մշտապես հոգնած են, կարոտ քնի, դժգոհ քննության արդյունքներից, բայց միևնույն ժամանակ, ամեն ինչ հասցնում են:

Գրեթե մեկ տարի նույն ճանապարհով ես գնում եմ համալսարան: Ամեն օր ճանապարհին տեսնում եմ նույն դեմքերը, որոնց անգամ չեմ էլ  ճանաչում: Նայում եմ գլխավոր շենքին ու հիշում եմ, որ մտածում էի, թե հենց այդ շենքում եմ սովորելու: Հետո անցնում եմ առաջ, դժգոհելով բարձրանում հինգերորդ հարկ: Հասնելով, վերջին մի քանի րոպեն կանգնում եմ աստիճաններին, միայն հետո գնում լսարան:

Բոլորս ունենք մեր սիրելի նստարանը, որի վրա են միշտ մեզ փնտրում: Դասեր կան, որ չես հասկանում, թե երբ սկսվեց և ինչպես ավարտվեց, բայց հստակ գիտես, որ չես ուզում այն ավարտվի, ու սպասում ես, երբ է նորից սկսվելու: Իսկ դասեր կան՝ ինձ բացակա չդնեք:

Երբ լավ ես սովորում, ասում են միշտ այդպես շարունակիր, իսկ, երբ մի փոքր թերանում ես, ոչ ոք չի հարցնում պատճառը, միայն չորս կողմից կշտամբում են: Բայց սովորելու հարցում բացի աշխատասիրությունից և գիտելիքներից մեծ դեր ունեն նաև դասախոսները:

Ինչպես որ լավ գիրքը, այնպես էլ լավ դասախոսը ուսանողի կյանքում շատ բան է փոխում: Դասախոս, ով քեզ օգնում է դասերդ պատրաստելիս և իր խորհուրդներով, թե ինչպես ամուր մնաս կանգնած հողի վրա: Երբ առաջնորդում է քեզ ու հասկանում մտքերդ մինչ այն կհասցնես ավարտել: Ով քեզ ընդունում է հարազատի նման և պատրաստ է քեզ հետ գալ մինչև վերջ:

Երանի թե բոլորը հասկանան, որ ուսանողի կյանքում մեկ բառը անգամ կարող է հեղաշրջում կատարել, և դառնան հենց այդ փոփոխությունը ու մոտիվացիան, իսկ իրենից կախված ամեն բան ուսանողը կանի մեծ սիրով և ոգևորությամբ:

Այսօր վերջապես գյուղ գնացի, երկու ամսվա ընդհատումից հետո նեղ գրաֆիկիցս ավելի նեղ ազատ ժամանակահատված գտա ու գնացի` Լոռու մարզ, գյուղ Ագարակ։ Ամեն անգամվա նույն ճանապարհն այս անգամ ավելի կարճ թվաց հակառակ իմ սպասումների. կարոտը կրճատել էր և ճանապարհը, և ժամանակը։

Գյուղս նույնն էր, նույնն էր տխրությունը։

Փակ դռները չէին բացվել, դեռ ավելին, ժանգոտել էին նրանց գոտիները, ծանրացել, փակվել էին նորերը։ Ծերացել էր գյուղս, ծերացրել ենք գյուղս։

Ծառերն առաջվա պես ինքնամոռաց չեն կանաչում, դաշտերն առաջվա նման իմ առաջ սեղան չեն փռում հյուրասիրության, անմշակ են այգիներս։ Ուժ չի մնացել արտասվելու. ոնց են ցամաքել գետ-վտակները։

Ձորն էլ էն հեռվից էլ չի շառաչում. համակերպվել է իր ցավի հետ։

Թռչունները չեն չվում հարավ. ի՞նչ հույսով թողնեն բները դատարկ։

Կնճռոտվել է ճակատն անտառի, հատել են աջ-ձախ, էլ ոնց դալարի։

Եկեղեցու տանիքն են փոխել, երկդարյա պատմությունն ինչո՞ւ են ջնջել։

Ծածկել-փակել են մեր թոնիրները, որտեղի՞ց առնեմ հացի հոտերը։

Ախ, էս ոնց են փոխել պատկերդ, լքել են քեզ որդիներդ։ Մնացել են ծերերը, հավատարիմ տատ ու պապերը։ Իսկ ե՞ս…

Դավաճանի պես էլի կլքեմ քեզ, կգնամ, որ կարոտեմ, որովհետև էնքան համարձակություն չունեցա, որ մնամ սիրեմ։ Կդողամ ուրիշ արևի տակ քո ձմռան ցրտից, խոտի բույր կզգամ ասֆալտներից տաք։ Իսկ դու հավատարիմ կմնաս քո մութ ամպերին, հպարտ սարերին ու խոր ձորերին։ Դու կմնաս, կմնաս, որ կարոտենք, որ մի օր խելքի եկած գիրկդ թռնենք, որ կանաչես ու ջահելանաս, որ հավերժանաս:

Երբեմն կյանքում գալիս են պահեր, երբ վերհիշում ես որոշ ժամանակ առաջ տեսած ֆեյսբուքյան հրապարակումներ, հետաքրքիր մտքեր, իմաստալից նկարներ: Դու հասկանում ես, որ հենց հիմա, հենց այս պահին դրանք լավագույնն են բնորոշում քո հոգեվիճակն ու այն անվերջ մտքերի շարանը, որ փոթորկվում են գլխումդ մերթ սուր բեկորի պես խրված, մերթ ուսերիդ՝ հոգսերի տեսքով ծանրացած: Այդպիսի պահերի դուրս ես հանում քո նպատակների ու երազանքների փոքրիկ արկղիկը մտքի փոշոտ ու խոնավ լաբիրինթոսի գողտրիկ անկյունից, և վերանայում ես որոշ ժամանակ առաջ ձևավորված ծրագրերը: Դրանք արդեն թվում են անիրագործելի, խիստ դժվար, անհաս. չէ՞ որ վաղուց ես ազատվել այն թև տվող զգացումից, որ ամեն բան քո ձեռքերում է։ Բավական է սփռես թևերդ հնարավորինս լայն, հառես հայացքդ հեռուն, ժպտաս աշխարհին, և այն ափիդ մեջ է: Ո՛չ, այլևս այդ պատրանքը չկա, այն պատահական անցորդի նման հազվադեպ սողոսկում է ականջակալներիդ լարերի միջով։ Դու զգում ես էներգիայի մի հզոր ալիք, որ պարուրում է մարմինդ, պատրաստ ես քայլել, վազել, թռչել նպատակներիդ ընդառաջ, զգում ես քեզ ամենակարող և անհաղթ, գույները խտանում են, և անգամ նախկինում գորշ և տհաճ երևացող շինությունը ձեռք է բերում յուրահատուկ երանգ, աչք է շոյում, ուզում ես ժպտալ բոլորին և բարի օր մաղթել, գոռալ աշխարհին՝ ես ձեզ սիրո՜ւմ եմ, և չակնկալել պատասխան: Ժամանակի ընթացքում սա թմրանյութի պես խառնվում է արյանդ և դառնում դրա անբաժան մասը, երբ չես հասցնում կամ չես կարողանում «օգտագործել», որովհետև, օրինակ, կորցրել ես ականջակալդ մշտական անփութության պատճառով։ Անիրական գույները քիչ-քիչ խամրում են՝ առաջացնելով իրական դատարկության զգացում: Այդ պահին օգնության են գալիս շատերի կողմից արդեն իսկ ատելի ֆեյսբուքյան սթորիները. «խորիմաստ» մտքեր, որ իբր պահի արդյունք են և ուրիշ ոչինչ: Իրականում ուզում ես կիսվել մարդկանց հետ զգացմունքներովդ` դարձնել նրանց քո բերկրանքի կամ տխրության, ձանձրույթի կամ հետաքրքրության մի մասը: Լինում է նաև, որ այդ ճանապարհով պատահաբար ձեռք ես բերում նոր ընկերներ։ Մարդիկ, ովքեր իմաստ են գտնում քո անիմաստ թվացող, մի տեղից կրկնօրինակած հրապարակումներում, ուրեմն նաև քո մեջ:

Այսօր էլ ուզում եմ խոսել ինձ պատահած ամենահիշարժան դեպքերից մեկի՝ «Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամ»-ի կողմից անցկացվող բանավեճերի ճամբարի մասին: Երեք օր, հա, կարճ ժամանակ էր, բայց ես այնքան շատ հիշողություններ ունեմ, որ եթե սկսեմ բոլորը պատմել, քեզ կթվա, թե երեք շաբաթ եմ էնտեղ եղել: Սա այն բացառիկ դեպքերից էր, երբ ուզում ես ժամանակը հետ տալ: Լավ, չխոսեմ իմ էմոցիաների մասին, այլ սկզբից ասեմ, թե ինչ բանավեճերի մասին է խոսքը:

Երևի դեկտեմբերն էր, լավ չեմ հիշում, երբ մեր դպրոցում սկսվեց բանավեճի դպրոցական փուլը: Երբ նոր էի լսում բանավեճին մասնակցելու մասին, ես անգամ պատկերացում չունեի, թե ոնց են բանավեճ անցկացնում: Բանավիճում էինք իրար դեմ: Ու ամեն անգամ անցկացվող բանավեճից հետո, երբ մեզ բացատրում էին ու սովորեցնում, մենք ավելի էինք ոգևորվում: Հետո արդեն բանավիճում էինք ուրիշ գյուղի, քաղաքի, դպրոցի աշակերտների հետ` պատկերացում չունենալով անգամ, որ մասնակցելու ենք հանրապետական մրցաշարին:

Խոսեմ անձնակազմի մասին: Բոլոր դատավորների, ժամապահների, կազմակերպիչների` այդ երեք օրվա ընթացքում մեզ տված գիտելիքը որոշիչ է լինելու մեզ համար հետագայում, ապագայում, վստահ եմ, պետք է գալու: Դատավորները, եթե սա կարդան, կասեն՝ քո` «վստահ եմ» ասելով մյուսներին չես ապացուցի, փաստեր են պետք: Հիմա ասեմ: Ես սովորել եմ խոսքս ճիշտ, հստակ ու գրագետ դարձնել: Սովորել եմ իմ ունեցած փաստերը օգտագործել արդյունավետ: Սովորել եմ հակապնդել այնպես, որ դիպուկ լինի: Դատավորներից Անժելան սովորեցրել է հակապնդել, այլ ոչ թե հակաճառել: Սովորել եմ լինել ինքնավստահ ու համարձակ, ինչը ելույթ ունենալիս կարևոր է: Չնայած այն բանին, որ բոլորս էլ ունենք մեր էթիկան, դատավորները մեզ նաև դա են սովորեցրել: Սովորեցրել են հեգնական վերաբերմունք ցույց չտալ դիմացինի հետ բանավիճելու ժամանակ: Սովորեցրել են լսել ընդդիմախոս թիմին` անկախ այն բանից, մենք նրանց դիրքորոշման հետ համաձայն ենք, թե ոչ:

Դատավորներն ու կազմակերպիչները անսահման համբերություն ունեցող մեր մեծ ընկերներից են, ու ինչպես ասում են բոլորը՝ անաչառ են: Նրանք ոչ թե քննադատում են քո սխալները ու այնպես անում, որ դու քեզ թերի զգաս, այլ օգնում են, որ դու քո սխալների վրա սովորելով` ավելիին հասնես: Մենք հասկացանք, որ էական չէ` դու պարտվում ես, թե հաղթում, կարևորը, որ նրանք քեզ սիրում են բոլորի չափ հավասար ու ասում, որ հաղթողներ ու պարտվողներ չկան:

Ինչպես ասում էր ընկեր Արտոն, սա էն եզակի դեպքերից է, երբ մենք կարող ենք ընկերներ ձեռք բերել տարբեր մարզերից ու մենք հիմա ունենք լավ ընկերներ:

Մի բան էլ ասեմ ու վերջ: Ամենահավես պահերից մեկն այն էր, երբ քեզ 17.am-ի շնորհիվ գիտեին, կամ ունեինք ընդհանուր ծանոթներ, որոնք 17-ցի էին: Ի դեպ, դա էլ է հպարտանալու տեղիք տալիս:

Քանի որ ես մեր սիրելի դատավորների ու կազմակերպիչների հետ չունեցա նկար, դրա փոխարեն կտեսնեք իմ արած լուսանկարը, որտեղ մեր դատավորներն են ու կազմապերպիչները, բայց ոչ բոլորը:

Շնորհավորում եմ բոլորիս, հատկապես` Արմավիրի թիմին` հաղթելու առիթով: Իսկ մյուս բանավիճողներին լիքը հաջողություններ եմ ցանկանում:

Մենք՝ հայերս, կարծում եմ՝ կենաց ասել սիրող ազգ ենք: Ու մեր կենացների մշակույթն էլ ունենք: Գիտենք, թե որ կենացը որից հետո խմենք, որն առաջինն ասենք, որը վերջինը խմենք: Ու դժվար թե ինչ-որ մեկը ասի, որ մեր կենացների մեջ ձևականություն կա: Մեր կենացները անկեղծ են: Կենաց ասողը բաժակը ձեռքին պատմում է հետաքրքիր մի բան, վերջում պատմությունը բերելով կենացի բուն թեմային՝ գովասանքի խոսքերի տեղատարափ սկսում ինչ-որ մեկի համար:

Այս մասին սկսեցի մտածել, երբ մի օտարերկրացի ինձ հարցրեց, թե հայերեն ինչպես են ասում «cheers»: Դե արի հիմա բացատրի, որ ամեն ինչ ձեր «cheers»-ի պես պարզ չի: Ամեն ինչ կախված է պահից: Եվ «անուշ» ենք ասում, և «կենացդ» ենք ասում, երբեմն ժպտում ենք, երբեմն՝ մի հումորով եզրափակում կենաց ասողի խոսքը, երբեմն՝ ծիծաղում, երբեմն, երբեմն, երբեմն…

Էսքան խճճված, բարդ, գեղեցիկ ու հոգու խորքից եկող, անկեղծ կենացի մշակույթ ունենալով հանդերձ՝ մի վատ կողմ էլ կա: Ոչ միշտ ենք մեր կենացներն ի կատար ածում: Բոլորս ժպիտով խմում ենք մեր զինվորի կենացը, բայց հենց խոսքը հասնում է 1000 դրամին, ոչ բոլորս ենք համաձայն: Մեր հայրենիքի կենացը խմելուց հպարտությունից բաժակները մինչև առաստաղ ենք բարձրացնում, հետո խմում, բաժակը դնում սեղանին ու թողնում էդ նույն հայրենիքը ու գնում:

Շատ անկեղծ են մեր կենացները: Բայց թե ինչու մեր արարքները նույնչափ անկեղծ չեն՝ չգիտեմ:

Ի՞նչ ասեմ: Ողջ առողջ…