Չես կարող անընդհատ զարգացող ոլորտում տեղում կանգնած մնալ…

Զրույց երիտասարդ ծրագրավորող Ալեքսանդր Բաբկայի հետ

Պոլիտեխնիկը ինձ համար մի վայր է դարձել, որտեղ ես ամեն օր նոր, հետաքրքիր ու ոգեշնչող մարդկանց եմ հանդիպում: Ու սեպտեմբերը նաև Ալեքսանդրի հետ ծանոթությամբ էր նշանավոր: Ալեքսը իմ համակուրսեցին է, ով 17 տարեկանից Picsart ընկերությունում է աշխատում (Picsart-ի մասին դեռ առանձին կպատմեմ):

-Ալեքս ինչպե՞ս ստացվեց, որ 17 տարեկանում սկսեցիր աշխատել, այն էլ այդպիսի նշանավոր ընկերությունում:

-Երբ որ հիմնական դպրոցից հետո Պոլիտեխնիկական համալսարանի ավագ դպրոց ընդունվեցի, մտածում էի, որ ֆիզիկայով եմ շարունակելու ուսումս: Բայց ժամանակի ընթացքում հասունացավ այն միտքը, որ ուզում եմ ծրագրավորում սովորել: Ընկերներիցս մեկը ինձ ուղղորդեց, ինչի արդյունքում սկսեցի Microsoft Innovation Center-ում ծրագրավորման դասընթացների հաճախել: Այդ ժամանակ ես դեռ 15 տարեկան էի: C#-ի (ծրագրավորման լեզու) երկու մակարդակները ավարտելուց հետո պրակտիկա անցա Volo ընկերությունում: Պրակտիկայի ընթացքում հարցազրույցից և թեստից բաղկացած առաջին փուլը հաղթահարեցի, իսկ երկրորդ փուլը, որից հետո պետք է աշխատանքի անցնեի՝ չանցա, ասացին՝ փոքր ես: Մի քանի ամիս ուղղակի տանը ինձ համար զբաղվում էի, մինչև որոշեցի ուժերս Picsart-ում փորձել: CV-իս ուղարկեցի, կանչեցին հարցազրույցի, և մեկ ամիս փորձաշրջանը անցնելուց հետո պաշտոնապես աշխատանքի անցա:

-Աշխատանքի սկզբում բավարարո՞ւմ էին արդյոք ունեցած գիտելիքներդ:

-Picsart ես գնացել եմ այն գիտելիքների բազայով, որը ինովացիոն կենտրնում էի ստացել: Այսինքն՝ C#, OPP-ի բազային գիտելիքներ, Web ծրագրավորման հիմունքներ ու Asp.Net MVC-ի պրակտիկա էի անցել: Բայց ըստ իս, IT-ն այն ոլորտն է, որտեղ գիտելիքներդ երբեք մինչև վերջ չեն բավարարում: Դու անընդհատ ինչ-որ նոր բան ես սովորում: Երևի յուրաքանչյուր ծրագրավորողի համակարգչում Google search-ը օրը 24 ժամ աշխատում է, որովհետև աշխատանքային պրոցեսի ընթացքում դա ուղղակի անխուսափելի է:

-Դու քեզ թիմային խաղացո՞ղ ես համարում:

-Ես կարծում եմ, որ թիմում աշխատել իմանալը շատ կարևոր է: Որպես կանոն թիմային աշխատանքը ավելի լավ արդյունք է տալիս, քան երբ անհատական ես աշխատում: Այստեղ հավաքվում են ամենատարբեր մտածելակերպով, հմտություններով ու գիտելիքներով մարդիկ, ովքեր միևնույն գաղափարի շուրջ հավաքվելով, իրար լրացնում են, և աշխատանքը ավելի դյուրին ու ամբողջական են դարձնում: Picsart-ում թիմ հասկացողությունը կա, և ինձ հատկապես դուր է գալիս այն փաստը, որ թիմերը անընդհատ իրար հետ փոխազդում են: Եվ բացի քո թիմի աշխատանքից, դու հնարավորություն ունես հետևել այլ թիմերի աշխատանքին նույնպես: Իմ 8 հոգանոց թիմում ես միակ տղան եմ: Եվ այո, թե՛ այդ փաստը, թե՛ աշխատանքը այս թիմում, ինձ ավելի քան դուր է գալիս:

-Ո՞րն է քո դերը թիմում:

-Հեշտ չէ աղջիկների թիմում միակ տղա լինելը, պետք է բարձր տրամադրություն միշտ ապահովես: Դրա համար էլ ահավոր շատախոս եմ…

-Եթե պատկերացնենք, որ Picsart-ը չկա, այլ կազմակերպություններ կա՞ն Հայաստանում, որտեղ կցանկանայիր աշխատել:

-Բարեբախտաբար Picsart-ը կա, և անկեղծ ասած, դեռևս չկա այնպիսի կազմակերպություն, որը կնախընտրեի Picsart-ի փոխարեն: Իրականում աշխատանքի համար դիմելուց առաջ ես հստակ գիտեի, որ չեմ ուզում ձանձրալի գրասենյակում նստել, որտեղ երբեք ոչինչ չի կատարվում: Picsart-ը ոչ միայն մասնագիտական աճ է ապահովում, այլ նաև նպաստում է սեփական անձի զարգացմանը: Անմիջական ու ազատ աշխատանքային մթնոլորտ կա, որտեղ ամեն օր նոր գաղափարներ են կյանքի կոչվում:

-Ինչի՞ վրա ես հիմա կոնկրետ աշխատում:

-Մեր թիմը գրում է Picsart հավելվածը Windows օպերացիոն համակարգի համար: Մեր վերջին հզոր թարմացումն այն եղավ, որ մինչև Նոր տարի Windows-ի հավելվածը հասցրեցինք ավելի հզոր ու նոր տեսքի: Ընդհանուր ծրագրի, գործիքների որակային փոփոխություններ ենք իրականացրել և ինտերֆեյսն ենք ձևափոխել, ծրագիրը հարմարացնելով Widescreen-ներին (լայնէկրան սարքեր):

-Հե՞շտ է ուսումը և աշխատանքը համատեղելը:

-Ես փորձում եմ մաքսիմալ իմ ժամանակը աշխատանքիս տրամադրել: Հեշտ չէ, որովհետև ստիպված ես ամբողջ շաբաթվա դասերը սովորել ազատ երկու օրվա ընթացքում, էլ չասեմ` քննությունները: Ու դրա հետ մեկտեղ ուզում ամեն ինչից տեղեկացված լինել: Հատկապես իմ մասնագիտության մեջ ինքնակրթությունը չափազանց կարևոր է, որովհետև չես կարող անընդհատ զարգացող ոլորտում տեղում կանգնած մնալ: Բայց ցանկության դեպքում ամեն ինչ էլ հնարավոր է հասցնել:

-Ի՞նչ ես կարծում, ինչքանո՞վ կկարողանաս այստեղ քո նպատակները և գաղափարները իրագործել:

-Ես ամեն օր այստեղ ավելի շատ բան եմ սովորում, բայց նաև գիտեմ, որ ամեն դեպքում կգա մի օր, որ ուղղակի էլ աճելու տեղ չի լինի: Ու հաստատ կգա այն պահը, որ առաջ գնալու համար, պետք է սկսել սեփական գաղափարները իրագործել:

jenya yeghikyan

Վառ կանաչ քաղաքս

 Կսկսեմ այնտեղից, որ ես էլ չգիտեմ՝ ինչպես իմ բառապաշարում հայտնվեցին բառեր, որոնց համար ստուգաբանական բառարան չկա։ Ամեն տարի ես կշտապեմ քեզ մոտ, որ բարձունքից նայեմ իրար կողքի կքած տներիդ։ Ես ամռանը գալիս ու գրկում եմ քեզ, երկար ժամանակով մնում եմ գրկումդ և միակողմանի համաձայնությամբ բաց եմ թողնում քեզ։ Վերմակի տակ ծածկված այդ քաղաքը Բերդագյուղն է, Բերդը։

Բերդը ես հասկանում էի իր ուղիղ իմաստով, երբ փոքր տարիքում էի գալիս: Ընկերները քիչ էին, ինձ համար դժվար էի հետաքրքրություններ գտնում, ու ես իրոք, հասկանում էի, որ Բերդում եմ, հատկապես, երբ եղբայրս գործի էր դնում իր նկարչական շնորհը և սկսում էր նկարել ձեռքերիս՝ կասկած անգամ չկար, որ ես Բերդում եմ։ Հարևանի «չափարից» տանձ գողանալը միակը չէր, որ ինձ հաճույք էր պատճատում: Անկեղծ ասած, դեռ շարունակում է հաճույք պատճառել։ Հավերի հանդեպ ունեցած իմ վախը սկսեց այն օրվանից, երբ պապս ասաց.
֊Քըյնա հըվանոցիցը ծյու պի։
Մինչ երկար ժամանակ նախադասությունը կծամեի բերանումս, որ հասկանամ` պապս ի՞նչ է ուզում, և վերջապես ո՞վ է այդ անիծյալ «ծյուն», հասկացա, որ ձվի հետ է։ Օ՜, ես գլխի ընկա։ Երեսուն հավերից բաղկացած բազմանդամ հավանոցը միակը չէ, որով զբաղվում է պապս։ Ես դեռ պետք է հասկանայի, թե ո՞րն է «կյոճին», որո՞նք են «ճգըրնին» և այդպես մնացած անհասկանալիները։ Երբ արդեն որոշ գիտելիք ունեի, և ինձ կարող էի թույլ տալ ձևակերպել առաջին նախադասությունս, ասացի.
֊Վեդրենունցովը շյլոր կըվաքե՞մ։
Ես այդ օրը ստացա «հինգ», հենց ձեռքիս վրա։ Բառապաշարս էլ ինձ պաշարեց իր ուրախությամբ։ Բարբառային նոր բառերս դեռ շատ կդասավորեմ իրար կողքի, դա ընթացքում։
Մեր տան հարևանությամբ հոսպիտալն է։ Փոքր ժամանակ կանգնում էի քարի վրա, ձեռքերս դնում պատին, թաթերիս վրա ձգվում, որ տեսնեմ՝ ո՞ւմ բերեցին, ո՞վ դուրս գրվեց: Այնքան երկար էի նայում, որ հանգիստ կարող էի պահակի աշխատանքը ինձնով անել, նստել հսկելուց լավ էի, ստացվում էր։

Հոսպիտալը, առաջին նախադասությունս, Բերդագյուղիս վառ կանաչը միշտ ինձ հետ են։ Ես արդեն խեղդվել եմ գեղեցկությանդ մեջ:

Nelli Bragina

Նրանք մենք ենք…

 «Ներառական կրթություն» բառակապակցությունը լսելիս մեզ թվում է, թե դա ինչ-որ հեռու, մեզ հետ չառնչվող հասկացություն է: Սովոր ենք խղճալ, այսպես կոչված, հաշմանդամներին, նրանց հետ շփվելիս ասես շնորհ ենք անում, մարդուն ընկալում ոչ թե ըստ անհատականության, անվան, այլ… Ըստ ախտորոշման:

Երբ է գալու այն գիտակցումը, որ մեզանից յուրաքանչյուրն ունի ներառվելու պահանջ ու կարիք, ամեն մեկս էլ այդ ոլորտի սուբյեկտ է: Ամենքս էլ ունենք որևէ ֆիզիկական, հուզահոգեբանական սահմանափակում: Ասենք՝ մեկը նկարել չգիտի, մյուսը՝ լողալ, նիհար կամ գեր ենք, կարճլիկ կամ բոյով, մեկը սենտիմենտալ է, մյուսը՝ ինքնամփոփ: Ունենք տարբեր ունակություններ ու հոգեկերտվածքային առանձնահատկություններ: Ինտեգրվելու և հասարակություն կոչվող շրջանում ներառվելու կարիք ունենք բոլորս: Եվ ո՞վ է կավիճն առած գծել այդ շրջանը, որի ներսում գտնվողները «արտոնյալ» են, իրավատեր ու լիարժեք: Ո՞վ է որոշել չափանիշներ ու սահմանել կանոններ: Այս ամենն ինձ հիշեցրեց մանկական մի խաղ: Երեխաները թիմի կազմ որոշելու համար ձայնում են «ջա՛ն, ջա՛ն, շրջա՜ն», ցատկում ու հայտնվում շրջանի ներսում: Թիմում նույնիսկ չեն ընդգրկվում նրանք, ում ոտքի կեսը շրջանի եզրին է՝ եզրագծին… Նույնպիսի մի խաղ չե՞նք խաղում մենք՝ մեծահասակներս, խաղ՝ կյանք անունով, որից դուրս են մնում մեզ նմանները… Ու ինչպե՞ս չասել՝ օյի՜ն չի , արդա՛ր չէ…

Թվում է՝ քսանմեկերորդ դարում այլևս չպետք է խոսվեր ու գրվեր այս մասին: Անհեթեթ ու պարսավանքի արժանի են թվում այն ժամանակները, երբ, օրինակ՝ Բաբելոնում հայրն իրավունք ուներ սպանել «տարօրինակ» նորածնին, երբ այդպիսի մարդկանց համարում էին «սատանա կուլ տված», նետում էին ժայռերն ի վար…

Բայց… Քիչ բան է փոխվել: Հաշմանդամությունը, որ իրավաբանական եզրույթ է ու քաղաքացիական կարգավիճակ, այսօր էլ դառնում է անուն ու ճակատագիր: Գաղտնիք չէ, որ նման անձի համար մեկ խնդիրը ոչ թե այս կամ այն օրգանի ախտահարումն է, այլ այն ֆիզիկական ու հոգեբանական իրականությունը, որի միջավայրում փորձում է ապրել ինքը: Ավելին՝ նման անձինք բազմակի խոցելի են, քանի որ հիվանդությանը համակցվում են աղքատությունը, ծերությունը, ծնողազրկությունը… Փողոցներում հաճախ ենք տեսնում մուրացիկ հաշմանդամների: Հենց նրա՛նց են առավել հոժարությամբ կոպեկներ շպրտում: Բայց չէ՞ որ դա տվյալ մարդու ընտրությունը չէ, այլ հասարակություն կոչեցյալի պարտադրանքը: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե քանի-քանի նման անձինք են ենթարկվում ինքնակամ բանտարկության՝ սեփական բնակարաններում… Ձեր կարծիքով դա նրա՞նց ընտրությունն է: Կա՞ մարդ, ով չի ուզում ապրել արժանապատիվ, ունենալ կրթություն ու աշխատանք, ընտանիք ու ձայնի իրավունք…

Այո՛, մարդը շա՜տ է քաղաքակրթվել: Ֆիզիկականին փոխարինել է հոգեբանական բռնությունը, անկելանոցներին՝ բնակարան կոչվող մեկուսարանները. երբեմն չգրված օրենքները գրվածներից կենսունակ են: Միայն թե այսօր նրանց հասարակությունից զատող՝ նախկին սրության նշտարը դարձել է անտեսանելի, բայց դեռ կտրում ու արյունում է, արյունոտում է երազանք, նպատակ, կյանք… Իսկ չէ՞ որ կտրում ու դեն են նետում խոցը, ուռուցքը, ավելորդը… Ավելորդի՛ն: Հիշեցի Դեմիրճյանի Սուրբիկ հանըմին ու նրա՝ տաք գուլպա գործող անդադրում ձեռքերը…

Այդպիսի Սուրբիկները ամենուր են, մեր կողքին…

Մեր շենքի առաջին հարկում մի աղջիկ էր ապրում՝ Լուսինեն: Մանկուց կաթվածահար էր: Գոտկատեղից վեր գեղեցիկ ու փարթամ օրիորդ էր, վար՝ տասնամյա երեխայի տկար ու արդեն ծուռումուռ ոտքեր, որոնք միշտ ծածկված էին: Իսկ ինչպե՜ս էր ասեղնագործում. նախշ նախշի կողքին, նախշ նախշից չքնաղ: Այդ սփռոցներն ինչ-որ կազմակերպություն էր կոպեկներով գնում ու արտերկրում վերավաճառում…

-Ինչո՞ւ բակ չես գալիս…

Մանկական ինքնավստահությամբ համոզում էի, որ սայլակով դուրս ելներ:

-Մարդիկ կնայեն…

-Մեկ կնայեն, երկու… Ու էլ չեն նայի…

Մի քանի տարի անց նրան թաղեցին հարսնացուի շորերով՝ անբիծ, կարոտող ու միայնակ… Այդպես էլ պատուհանից նայեց աշխարհին:

Հիմա հատուկ կրթությունից քայլ են կատարում դեպի ներառական: Իրավ, հատուկ դպրոցների մեծ մասը փակելը հեշտ էր: Բա հետո՛… Հետոն չի երևում տարիներ շարունակ: Գուցե մայրաքաղաքում այս առումով վիճակն ավելի բարվոք է: Մարզային դպրոցներում այդպես էլ չեն ձևավորվել մարժահոգեբանական թիմեր՝ հոգեբան, սոցմանկավարժ, լոգոպեդ և այլն… Ֆանտաստիկ ֆիլմի սցենար է հիշեցնում. ֆիլմ՝ լավ ու բարի ավարտով: Մինչդեռ իրականը անհեթեթ նատուրալիզմն է, ու լավ ավարտի ծերը չի երևում…

Մերի… Մեր դպրոցում ամեն օր աչքիս առջև է, թե ինչպես են մայրն ու քույրը մեծ դժվարությամբ դպրոց հասցնում յոթերորդ դասարանցի աղջկան: Սևանյան սառույց-բքի պայմաններում դա գրեթե անհնար է դառնում. տունը հեռու է, հաճախակի չեն կարողանա նաև մարզկենտրոն կամ մայրաքաղաք տանել, որտեղ կան մասնագետներ, իսկ շարժունակության պահպանումն ու կենսական գործառույթների զարգացումն օրախնդիր է: Ինձ զարմացրել է համադասարանցիների հոգատար վերաբերմունքը՝ տարիներ շարունակ… Երկու ձեռքից բռնած ճաշարան էին տանում, մենակ չեն թողնում, մինչ քույրը կամ մայրը կգան: Ուսուցիչները ևս ուշադիր են, նույնիսկ դասի ընթաքցքում կանգնում են աթոռի կողքին, որ Մերին… չընկնի: Ուսուցիչներն անում են ձեռքներից եկածն ու հնարավորը, բայց դա այնքան քիչ է… Ո՞ւր է աջակցող թիմը… Վիգոտսկու մոտակա գոտի, անհատական ուսուցման պլան… Գեղեցիկ բառեր, որոնք նիրհում են ՄԱԿ-ի կոնվենցիաներում, ՀՀ վավերացրած փաստաթղթերում… Իսկ այստեղ ճակատագրեր են՝ երեխաների ու ծնողների, քույրերի ու եղբայրների ճակատագրեր… Եթե անգամ ուսուցիչը բացառիկ պատասխանատու է ՝ «դասից հետո պահում է երեխային ու անհատապես զբաղվում», ապա շուտով հուսահատվում ու նյարդայնանում է, քանի որ չի տիրապետում հատուկ կարիք ունեցող երեխաների հետ աշխատանքի տեխնիկային: Որովհետև նա պարզապես ա՛յլ մասնագետ է: Նույնն է՝ թե թերապեվտին ասես. «Բա դու ի՛նչ բժիշկ ես, որ սիրտ ու թոքեր վիրահատել չես կարողանում»: Մինչդեռ անխտիր բոլոր երեխաներն էլ կարող են սովորել ու ստեղծագործել: Մարդկանց ընդունակություններն ու կարողություններն են տարբեր, ոչ թե մարդիկ: Հատուկ կարիքներ ունեցող անձինք շատ զգայուն են իրենց բնորոշող բառերի նկատմամբ: Ի վերջո, նրանք խղճահարության չեն կարոտ, այլ հավասար հնարավորություններ ունենալու, ինքնաիրացվելու, նպատակ ու գաղափար իրականացնելու…

Երևանում վիճակը գուցե թե քիչ այլ է: Հաճախ ենք հեռուստացույցով տեսնում ԱԻՆ-ում, մի երկու այլ հիմնարկներում աշխատող՝ հաշմանդամի կարգավիճակ ունեցող անձանց: Բայց չէ՞ որ Հայաստանը սոսկ մայրաքաղաքը չէ, իսկ մարզերում պատկերն այլ է: Կրթությունն է այն միակ փրկարար օղակը, որը մարդուն պահում է կյանք կոչվող մթնակոծ օվկիանի երեսին, ինքնուրույն ափ հասնելու հույս է տալիս…

Ասում են՝ հարկերի կրճատումով խրախուսենք, որ գործատուն հաշմանդամներին աշխատանք տա: Իսկ ի՞նչ աշխատանք կարող է կատարել մարդը, որը դպրոց չի գնացել: Ահա առաջնային օղակը, որի բացակայությունը սկիզբն է դառնում մեկ այլ՝ փորձանք դարձող փորձությունների, մենության ու աղքատության շղթայի… Նույնիսկ Երևանում երբեմն «աղվեսի ու արագիլի>> պատմությունն են հիշեցնում այսպես կոչված թեքահարթակները, որոնցով անցնելիս նույնիսկ քայլողը կարող է ընկնել ու ջարդուփշուր լինել, էլ ուր մնաց անվասայակով տեղաշարժվողը: Իսկ բազմահարկ շենքերի նեղլիկ վերելակների մասին խոսելն ավելորդ է: Մյուս կողմից էլ՝ գործարարն իր հաշվարկի տերն է. հաշմանդամի կարգավիճակն ունեցող մարդուն որտեղի՞ց փող, որ թատրոն ու ռեստորան էլ այցելի… Փող ունենում է աշխատողը, իսկ աշխատում է կրթություն ունեցողը: Ինչ օգուտ, թե բուհում կարող ես անվճար սովորել, եթե ֆիզիկապես անհնար է եղել դպրոց գնալը… Մարզային, գյուղական դպրոցներից քանի՞սն ունեն հատուկ պայմաններ:

Ի ցավ պետք է փաստել, որ հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաները շատ են նաև գյուղական համայնքներում: Իննսունականների թերսնված սերունդն է պատճառը, անհաջող ժառանգականությունը, թե քիմիակոխ արված սնունդը… Էականն այն է, որ այդ երեխաների խնդիրը չէ, պահա՛նջն է, որը պարտավոր է օր առաջ բավարարել իրավական ու սոցիալական կոչվել հավակնող պետությունը: Մարդասիրական արժեքներ ենք տարփողում, բայց մարդուն մենակ ենք թողնում: Այո՛, կարծրատիպերը մտածելակերպ են ձևավորում, և այդ տեսակ մտածելակերպից զերծ չեն նաև այդ երեխաների ծնողները: Խտրականությունն սկսվում է ընտանիքում ու շարունակվում… Հաճախ հրաժարվում են գիտակցել, որ իրենց երեխան նեղ մասնագիտական աջակցության կարիք ունի: Կան ծնողներ, որոնք չեն էլ ուզում, որ իրենց երեխայի դասարանում նման երեխա սովորի…

Դեռ սա է իրականությունը, տիկնայք ու պարոնայք…

Ջնջե՛նք շրջանագծերը մեր աշխարհայացքից, ընդլայնենք հոգի ու հորիզոն…

mane tonoyan

Ինչպես լավատես լինել

Իմ բնավորության ամենավատ գիծը հոռետեսությունն է: Դա ինձ կյանքում շատ է խանգարում: Բոլոր իրավիճակներում իմ մտքին առաջինը վատն է գալիս: Դա սարսափեցնում է ինձ, որովհետև ինչպես ասում են` եթե շատ մտածես վատի մասին, վերջիվերջո այն կիրականանա: Օրինակ` երբ ես պետք է հանդիպեմ որևէ մեկին, և նա պայմանավորված ժամից ուշանում է, ես միանգամից մտածում եմ, որ նրա հետ վատ բան է պատահել:

Բացի այդ, չափից շատ եմ մտածում: Կարող եմ գիրք կարդալու ընթացքում կարդացածիցս ոչինչ չհասկանալ, որովհետև տարված եմ լինում իմ մտքերով: Հաճախակի եմ մտածում կյանքի ու մահվան մասին:

Ես սիրում եմ լավատես մարդկանց: Նրանց կյանքն ավելի թեթև է ու խաղաղ: Ես շատ եմ ուզում նրանց պես կարողանալ չընկճվել մանրուքների պատճառով և ամենադժվարին իրավիճակներում անդավաճան մնալ լուսավոր ապագայի հույսերին:

Օգնեք ինձ լինել այդպիսին:

Մ.Խ., 16 տարեկան

Ուրախ կլինեմ քեզ օգտակար լինել, սակայն մինչ այդ ուզում եմ գրել, որ ցանկացած հոգեբանական օգնություն իզուր կլինի, եթե դրա հիմքում ընկած չլինի ինքնօգնության գաղափարը: Այսինքն` քո սեփական ցանկությունը օգնելու ինքդ քեզ: Քո նամակը խոսում է այն մասին, որ, իրոք, անհանգստանում ես և ցանկանում ես ինչ-որ բան փոխել, ինչը, առանց չափազանցության, շատ ողջունելի է և կարևոր:

Դու արդեն իսկ գտնվում ես ներքին փոփոխությունների ճանապարհին այն առումով, որ կարողացել ես զգալ, թե բնավորության որ գիծն է կյանքում քեզ շատ խանգարում և սարսափեցնում` հոռետեսությունը: Բացի այդ, դու նաև պատկերացնում ես, թե ցանկալի փոփոխության արդյունքում ինչպիսին կուզենայիր լինել` չընկճվել մանրուքներից և անդավաճան մնալ լուսավոր ապագայի հույսերին… Սրանք ամենակարևոր օղակներն են` ինչն է ինձ խանգարում, ինչի դեմ եմ պատրաստվում պայքարել (վատատեսություն) և ինչպիսին եմ ուզում լինել (չընկճվել մանրուքներից և չկորցնել հույսը):

Կյանք և մահ. չկա մի մարդ, ով երբևէ չի մտածել կյանքի ու մահվան մասին, ինչպես դու, ինչպես ես և ինչպես բոլորը: Մահվան մասին մտածելը նույնքան անխուսափելի է, որքան հենց ինքը` մահը… Գրավելով մարդու միտքը` այն մեզ դարձնում է անհանգիստ, տագնապած, ցրված… Իսկ տագնապած մարդը տրամադրված է ընկալելու վատը, այլ բառերով` վատատես է: Կարծում եմ` հասկանում ես ինչ նկատի ունեմ:

Սիրել լավատես մարդկանց, նշանակում է սիրել հենց կյանքը: Երբ կյանքը սիրելի է, մահն անհանգստացնում է, այսինքն` մտածելով կյանքի մասին, մենք ակամայից սկսում ենք մտածել նաև մահվան մասին: Իսկ դու մտածում ես կյանքի ու մահվան մասին միաժամանակ: Կյանքը սիրելը և դրա մասին մտածելը բերում է մահվան մտքին և անհանգստության ու վատատեսության…

Սակայն կյանքից դեպի մահ ուղղությամբ մտածելուց հետո, պետք է մտածել նաև հակառակ ուղղությամբ` այսինքն, մահվան մտքից էլ փորձել տեսնել կյանքի գաղափարը: Մի բևեռից գնալով դեպի մյուսը` կյանքից մահ, ապա դարձյալ տեղափոխվելով հակառակ բևեռ` մահից կյանք, մարդ ձեռք է բերում հավասարակշռություն և ապրելու, չընկճվելու, դիմակայելու հույս:

Մահը նման է վերջակետի: Անկախ այն բանից` մարդու կյանքը նման է երկար նախադասության, թե կարճ, գալիս է վերջակետը, և մենք զգում ենք դրա անդառնալիությունը…

Լավ հասկանալով մահվան անդառնալի, ծանր և դաժան լինելու փաստը, պետք է ընդունել, որ այն կյանքի շարունակությունն է, և եթե չլիներ մահը, չէր լինի և կյանքը: Դրանց հերթագայումն է բերում մարդկության զարգացման, և այդ ընդհանուր զարգացման ճանապարհին մենք օղակներ ենք: Երբ գիտակցում ես մահվան անդառնալիությունը, միևնույն ժամանակ, ընդունում ես այն որպես բնական իրողություն, դու կարողանում ես ցանկացած դժվար իրավիճակ համեմատել վատթարի հետ և հասկանալ, որ մահվան համեմատ այն չնչին դժվարություն է:

Պետք է շարունակել ապրել, չկենտրոնանալ մանրուքների վրա` հասկանալով, որ մահվան համեմատ դրանք ոչինչ են, իսկ դժվարին իրավիճակներում, քանի դեռ կյանքը շարունակվում է, միշտ կարող ես դնել ստորակետեր, փորձել տարբեր ելքեր` հուսալով լավը:

Մանե Տոնոյան

seda mkhitaryan

Զրույցներ Լուսնի հետ

Չգիտեմ, դժվար է…

Ինչը, չեմ հասկանում։

Այ, հենց դա է ամենադժվարը` հասկանալը։

Հա, գիտեմ, էդպիսի մարդիկ կան, ավելի ճիշտ, մարդկանց մի խումբ, որ իրենց համար դժվարություններ են ստեղծում, ու դրանք դարձնում իրենց անհաջողության պատճառը։ Արհեստական։ Ոնց որ իրենք։

Քո կարծիքով ես էդ մարդկանցից եմ։

Իմ կարծիքով դու էդ մարդկանց խմբից ես։

Ըհըմ… Հումորդ գնահատում եմ։ Հա, ինչ էի ասում…

Հա, ըստ քեզ դժվար չի ամեն օր շուտ արթնանալը, ամեն օր գոնե մի քիչ կարդալը, ինչ որ բան սովորելը։ Հա, փորձել եմ։ Բոլորն էլ փորձում են։ Ու գիտե՞ս ովքեր են հաջողության հասնում։ Նրանք, ովքեր ասենք առավոտյան գնում են վազելու։ Դե ասա, քանի՞ անգամ ենք պայմանավորվել, որ առավոտյան գնանք վազելու։

Շատ։ Ամառը ամեն օր։ Ո՞ւ…

Ու չէինք գնում։ Այ, հենց էդպես էլ մնացած բաներն ենք անում։

Գուցե 20-ից հետո ինչ որ բան փոխվի։

Բալզակն էր ասում, չէ՞, որ մարդիկ գիշերները աշխատում են միայն 20 տարեկանից հետո։

Չգիտեմ, եթե անգամ այդպես է…

Էսօր մեկը գրել էր։ Հնդկաստան է գնում։ Ասաց, որ մտածել է, որ ես ուրախ կլինեմ, դրա համար է ինձ ասում։ Ուրախացա։ Արժանի մարդ է։

Բայց Հնդկաստա՞ն։

Դե հա, ինչ կա որ։

Հնդկաստանը երազանքի երկիր չի։

Երևի ճիշտ ես, բայց կարևորը փորձում է։ Ես դա էլ չեմ անում։ Չէ որ դժվարը առաջին անգամն է։

Էլի դժվա՞ր։

Ըհմ, էդ բառից սկսվեց ամեն ինչ։

juli abrahamyan

Օրվա պլան

«Բա մի հատ ստրուկ չունենայի~»…

Հենց այս մտքով էլ ես բացում եմ իմ աչքերն ամեն առավոտ ժամը 13:54: Ի դեպ` ինձ համար առավոտը սկսվում է այն ժամանակ, երբ ես բացում եմ աչքերս: Միջին վիճակագրական ուսանողը պարտավոր է իրեն հասանելիք 21+3 օր արձակուրդը ծախսել քնելու և միմիայն քնելու վրա: Ստրուկ էլ արժի պահել` դասերս կաներ, լեկցիաներս սիրուն կգրեր, նյութերս, գրքերս, սերիալներս… Չնայած, սերիալներս ես ինքս կնայեի:

Բայց, ցավոք սրտի, ո՜չ փոքր եղբայր ունեմ, ո՜չ էլ քույր, այսինքն, ստրուկ էլ չունեմ, իսկ Հին Եգիպտոսից բերելը թանկ է:

Հողաթափերովս «քստքստացնելով» (վատ սովորություն է մնացել) գնում եմ խոհանոց` մի բաժակ ջուր վայելելու, ապա նույն ոգով շարունակելով գնում եմ գրատախտակիս մոտ` գրելու օրվա պլանը:
Խոսքը մեր մեջ` ես ամեն օր էլ գրում եմ օրվա պլանը, բայց դե չափից դուրս ալարկոտ եմ:

  1. Գերմաներեն
  2. Անգլերեն
  3. Գիրք
  4. Նյութ
  5. Սերիալ

Պարտաճանաչ կերպով կատարում եմ հինգերորդ կետն ու վերջ` քնելու:

Հա, մոռացա: Առաջին ու երկրորդ կետերը միշտ նույն տեղում են: Գրում եմ, որ արձակուրդի ընթացքում ուղեղս չժանգոտի, սակայն արդեն ուշ է:

-Ալո:
-Ի՞նչ ես անում:
-Ըըը, նստած…
-Էլի պառկած ե՞ս:
-Հա, մամ,- խորն ընկճվածությամբ արտաբերում եմ բառերս: Չնայած` ու՞մ եմ խաբում:
-Օրը ճաշ դառավ, տնաշեն:
-Էհ…

Նշեմ, որ ես «էհ» ասում եմ միայն արտիստիկ երևալու համար, կամ էլ երբ ասելու բան չունեմ:
Մի խոսքով…
Մտածում եմ, որ կարելի է նվագել, կամ ասենք, դաս անել: Աչքս գցում եմ ժամացույցին` 18:27: Նոր չէի՞ արթնացել: Մյուս կողմից էլ նայում ես` էս «ազիզ» օրով ի՞նչ դաս:

Լավ չի, լավ չի, Նոր տարին շատ թանկ է նստում: Լավ, ոչինչ, վաղը կանեմ:

elada

Քննություններին ընդառաջ

Ահա և վերջ… Ճոխ ու առատ սեղաններից, տոնական զարդարանքից, հյուր գնալուց ու տոնական տրամադրությունից կամաց-կամաց պետք է հրաժարվենք, և միանգամից մենք՝ ուսանողներս, անցում կատարենք քննական շրջան: Այս անցումն առավել դժվար ու անսովոր է հատկապես առաջին կուրսեցիներիս համար: Այս անցումն անսովոր է թվում, քանի որ դպրոցական արձակուրդների ժամանակ մի կուշտ հանգստանում էինք տոներից, և բացի դա, էլ չէինք նախապատրաստվում քննությունների: Անհոգ կյանք եմ ասել, է՜… Բայց ինչ արած, պետք է կտրվենք այս ամենից և մեզ «հանձնենք քննություններին»:

Հոգեբանական տերմիններով ասված, սա կոչվում է հետտոնական դեպրեսիա:

Այս դեպրեսիան առաջանում է հատկապես այն ուսանողների մոտ, որոնց քննաշրջանը սկսվում է հունվարի 8-ից: Նրանք ստիպված տոնական օրերի, հյուրերի հետ մեկտեղ, պետք է հասցնեն պատրաստվել քննություններին:

Եվ իրոք իրական հերոսներ են նրանք, ովքեր տոնական տրամադրությունը մի կողմ են դնում, և իրենք իրենց տրամադրելով, նախապատրաստվում քննական շրջանին:

Այսպես սկսվեց առաջին կուրսի ուսանողներիս համար 2019 թվականը:

Արվեստն ավազում

-Մյուս տարվա համար նախատեսում ենք նկարել ավազանկարչական մուլտ: Արդեն ունենք սցենարը և նաև որոշ կադրեր ենք պատրաստել,- այս մասին հայտնում է ավազանկարչուհի Լիլիթ Ստեփանյանը և ավելացնում,- անիմացիան կլինի ավելի շատ հեքիաթային ու այլաբանական ժանրով, իսկ ավելի ուշ նախապատրաստում ենք մանկական ներկայացում, որտեղ կօգտագործենք ավազանկարչական տարրեր:
Ըստ Լիլիթի, ավազանկարչությունը սկիզբ է առել Կանադայում, իսկ Հայաստան տեղափոխվել է Ռուսաստանից: ‹‹Հայկական ոճը բավական տարբեր է, թե′ նկարելու, թե′ տեխնիկայի և թե′ ավազի բաղադրության առումով,- նշում է ավազանկարչուհին,- մեր աշխատանքային ավազն ավելի նուրբ է, հարմար տարբեր երանգներ ստանալու համար, իսկ ռուսականը փոքր-ինչ ավելի կոշտ է ու ամուր››:
Ավազանկարչության հումքը՝ ավազը, ծովի նույն ավազը չէ: Այն բարձրակարգ տեսակի է, մի քանի մաքրման փուլ է անցնում մինչ հայտնվելը ավազանկարչի ձեռքերում: Ավազանկարիչ լինելու գլխավոր պայմանը պրոֆեսիոնալ նկարիչ լինելն է: -Ավազի վրա նկարելը ավելի դժվար է, որովհետև այս դեպքում միջնորդավորված գործիք չունենք, շատ ջնջումներ կամ ուղղումներ անելու հնարավորություն էլ չկա: Այստեղ թե′ մեր մատիտը, և թե′ ռետինը մեր ձեռքերն են,- պարզաբանում է մեր հերոսը:
Ավազանկարիչ լինելու երկրորդ պայմանը, ըստ Լիլիթի, վառ երևակայություն ունենալն է: Կրեատիվությունը, ստեղծագործական ճաշակն ու երաժշտությունը զգալը ամբողջացնում են այս մասնագիտության անհրաժեշտ որակները:
Յուրաքանչյուր ավազանկարչի տեխնիկան տարբեր է:
-Ինձ ավելի հարմար է նկարել ցուցամատով, մեկ ուրիշին` ափերով, երրորդին` ճկույթով,- նշում է ավազանկարչուհին,- ինձ համար դրանից ավելի կարևոր է իմ աշխատանքի որակը: Ես մինչև ավազին անցնելը նույն աշխատանքն անում եմ թղթի վրա՝ նկարում եմ, հղկում, կադրավորում, ջնջում ու նորից փորձում և հետո նոր միայն սկսում աշխատել ավազով:
Մատների ճկունությունը ավազանկարչի հաջողության գրավականն է: Ինչպես ասում է պրոֆեսիոնալ ավազանկարչուհին՝ այս հատկությունը մարդուն ի ծնե է տրվում: Իհարկե, այն զարգացնելու հնարավորություն այնուամենայնիվ կա, սակայն մատների նուրբ ու զգացական շարժումները պետք է բխեն մարդու հոգուց: Այժմ ավազանկարչությունը Հայաստանում բավական տարածված է և նույնիսկ մրցունակ է արտասահմանյան շուկաներում:
Ավազանկարչությունը իր ուրույն տեղը պետք է գտնի թատրոնում՝ դառնալով արվեստի լիարժեք տեսակ:

qnarik.mkhitaryan

Գեղաձորում ցուրտ է լինելու

Ասում են վաղը շատ ցուրտ է լինելու: Պետք է պատրաստվել, եղած գործերը հետաձգել, որովհետև ուժեղ քամին փակելու է ճանապարհները։ Ա՜խր, ինչպե՞ս, ես էլ ուզում էի դահուկներով բարձրանալ սար ու մի քիչ հիշել մանկությունս։ Մի՛ ծիծաղեք, ես էլ այդպես եմ հիշում մանկությունս, ու գիտեք ինչու՞, որովհետև ոչինչ էլ առաջվանը չէ։

Առաջ ամեն ինչ ուրիշ էր: Երևի պետք չէր, որ իմ այդքան երանելի երազանքը իրականանար, ու ես մեծանայի։ Այնպիսի տպավորություն է, որ ես մեծանալով խլել եմ իմ գյուղից ջերմությունը, մանկական անհոգ խաղերը, մեկս մյուսի օրով ապրելը: Ասես ես եմ խլել այդ ամենը։

Կրկին ձմեռ է, դուք չեք էլ կարող պատկերացնել թե ինչ գեղեցիկ է ձմեռը իմ գյուղում. փորձեմ ձեզ համար պատկեր ստեղծել։

Արագած լեռը իր թևերի տակ է առել իմ գյուղը, իմ փոքրիկ ու հարազատ անկյունը, այն ծածկված է սպիտակ սավանով, իսկ վերևից նայելիս տեսնում ես ծխնելույզներից բարձրացող ծուխը: Ճիշտ է, վառվող ծխնելույզների թիվը պակասել է, բայց միևնույն է, հասկանում ես, թե ինչքան ջերմություն կա այդ փոքրիկ անկյունում:

Պատկերացրեցի՞ր, երևի այո, բայց գիտե՞ս, ես հիմա այդքան չեմ երջանկանում դրանից, ինչպես առաջ, այնուամենայնիվ գիտեմ, որ ոչինչ առաջվանը չէ։ Երբ ընկերներիս հետ բարձրանում էինք ձյունածածկ սարը ու այդ ընթացքում ամբողջովին թաղվում ձյան մեջ, հետո շարունակում էլի բարձրանալ, ինչ է` ուզում էինք ամենաբարձր տեղից սահել։

Ես այդ մանկությունն ու ջերմությունն եմ ուզում, հասկանո՞ւմ ես։ Ուզում եմ թաղվել ձների մեջ, ձնագնդիկով դաժան հարվածներ հասցնել ընկերներիս, սահելու ընթացքում ունենալ ոչ բարեհաջող կանգ, ինչպես գրեթե միշտ էր լինում։

Գիտեմ, որ այդ ամենը ես էլ երբեք չեմ ապրի, բայց ուզում եմ աչքերս տեսնեն, թե երեխաները ինչպես են ապրում իմ ապրած քաղցր, ուրախ մանկությունը տաք ձմեռներով։

Երեխաների համար տաք ձմեռը տանն է, վառարանի կողքին, հեռախոսները ձեռքներին, բայց նրանք չեն պատկերացնում, որ ցուրտ դրսում խաղերը, ջերմ հայացքները, մանկական ժպիտներն են ձմեռը դարձնում հեքիաթային։

Իմ երջանիկ ձմեռը ես դիմավորել եմ ընկերներիս հետ, հացատանը` թոնիրում կախված (թոնիրի կողքին նստած, ոտքերը ներքև կախած), ջերմ մթնոլորտում, ուր չկար ոչ մի հեռախոս, ոչ մի ճոխություն, բայց կայինք մենք մեր հումորներով ու հետաքրքիր պատմություններով։ Դա կախարդական էր, այդ պահին առաջին ձյունն էր տեղում։

Էլի ձմեռ է, նույնքան գեղեցիկ, ինչքան առաջ էր: Վառարանը էլի տաքացնում է մարդկանց, ամեն ինչ գեղեցիկ է, բացի այն հեռվում թողած ջերմությունից։

Ոչինչ կարծես թե առաջվանը չէ ….

meri antonyan

Ուզում ես

(տղայի անունից)

Երբ քեզ անվերջ ուղեկից տխրությանդ հետ էլ յոլա չես գնում, երբ մի երեկո մենակ ես մնում ինքդ քեզ հետ անտանելի կիսախավարի մեջ, ուզում ես, որ էդ պահին գոնե մեկը կողքիդ լինի։

Ուզում ես՝ մեկը լինի, որ ամենաուժեղ ցավիդ պահին ամուր գրկես, ու ցավն ինքն էլ մոռանա, որ կար։

Ուզում ես, որ երբ տղերքի հետ կերուխումից հետո տուն գնաս, մարմինդ շպրտես բազմոցին, մեկը լինի՝ զանգես, օրվա արկածներդ պատմես ու խմածդ բաժակների քանակը «զեկուցես», հեռախոսի մեջ կամացուկ, քո համար անհանգստացող ձայն լսես, որ պահանջի խոստանալ, որ էլ երբեք էդքան չես խմի ու մյուս անգամ հարբած մեքենայի ղեկին մոտ չես գնա։

Ուզում ես, որ մեկը լինի, որ իր համար թեյ պատրաստելուց միշտ մեկն էլ քո համար խոհանոցում թողնի, որ աշխարհում վերջապես գտնվի մեկը, որ քեզնից էլ լավ իմանա, թե սուրճն ինչքան շաքարավազով ես նախընտրում, որ հաճախ սեղանիդ քո սիրած քաղցրավենիքը թողնի ու կոնֆետների մեջ քո սիրածը գուշակելու հարցում երբեք չսխալվի։

Ուզում ես՝ լինի մեկը, ամբողջ օրը գնա-գա, մեկ՝ խառնված մազերդ կարգի բերի, մեկ՝ օձիքդ ուղղի, միշտ հոգ տանի քո մասին, իր ջերմությունը տա քեզ ու երբեք չհոգնի։

Ուզում ես, որ երբ ծխելուց լինես, մեկը՝ մի փոքր-մոքր մեկը, անսպասելի հայտնվի կողքիդ, կլորացած աչքերով քեզ նայի, ու դու ինքդ քեզ խոստանաս, որ գոնե էդ խոշոր աչուկների փայլի համար էս անգամ կփորձես ծխելը թողնել։

Ուզում ես, որ մեկը լինի՝ աշխատանքից հետո տուն ուղեկցես, դու էլ հետը քայլես, մեկի փափուկ ձեռքը ձեռքիդ մեջ՝ կտրվես օրվա ծանր մտքերից ու քեզ մի քիչ երջանիկ զգաս։

Ուզում ես, որ մեկի համար լինես ուժեղ, իսկական հերոս, ինքն էլ լինի քո աղջիկը, որ իրեն կողքիդ ապահով զգա, որ դու իր հայացքում անսահման վստահություն տեսնես, որ ինքդ էլ քեզ վրա զարմանաս, թե ինչքան ուժեղ կարող ես սիրել փոքրիդ․․․

Ուզում ես՝ մեկը լինի, որ դու էլ երբեք մենակ չլինես։