-Ախր ո՞նց կարողացար դուրս գալ խմբակից, վեց տարիդ անիմաստ ջուրը գցեցիր, գոնե էս մի տարին էլ գնայիր, վկայականդ ստանայիր:

Վերջերս շատ եմ լսում էս հարցը ու միշտ նույն պատասխանը տալիս.

-Դե, ժամանակ չեմ ունենա հաստատ, սկսելու եմ ինձ անհրաժեշտ առարկաները պարապել արդեն, համ էլ համայնքային խոշորացումից հետո վարձը կրկնապատկվեց: Անիմաստ եմ համարում էդքան գումար տալ, մանավանդ, որ էդ վկայականով ոչինչ չեմ կարող անել:

Վերջում էլ պարտաճանաչ ավելացնում եմ.

-Համ էլ հավես չունեմ, մի տեսակ հոգնել եմ:

Չէ, ես չեմ հոգնել ու երբեք չեմ հոգնի դաշնամուր նվագելուց, երբ մենակ եմ կամ մտերիմ ընկերների հետ: Ես հոգնել եմ ու չեմ վարանի ասել՝ ատում եմ բոլոր տեսակի համերգները, որտեղ ներկայանում ու նվագում եմ: Ես դա չեմ համարի բարդույթ կամ կոմպլեքս, ուղղակի չեմ սիրում:

Հիշում եմ, թե ինչպես առաջին համերգի ժամանակ նվագեցի ու առանց խոնարհվելու իջա բեմից, իսկ վերջի՞նը. վերջինի ժամանակ էլ:

Հիմա հնարավորություն ունեմ բացատրելու: Չէ, ես ինքնահավան չեմ: Ուղղակի առաջին համերգի ժամանակ ինձ ասել էին, որ հանկարծ չխոնարհվեմ: Համերգը ամբողջական ներկայացում էր, ու դաշնամուրային համարը՝ պարզապես ներկայացման դրվագ: Իսկ վերջի՞նը: Վերջինի ժամանակ չխոնարհվեցի, որովհետև չէի նվագել: Հա, հենց էդպես: Սառած ու դողացող մատներով մի երկու ստեղն սեղմեցի: Ազնավուր էի նվագում կամ պիտի նվագեի: Հետո տեխնիկական խնդրի պատճառով սկսեցի չլսել ինքս ինձ, խառնվեցի ու հաջորդ վայրկյանին հեռացա բեմից:

Չեմ ասի, որ միակ պատճառը տեխնիկականն էր: Չնայած` չէ, լավ էլ տեխնիկականն էր. ուղեղս անջատվել էր: Հուսամ, կներեք ավելի չմանրամասնելու համար, ուղղակի կան զգացումներ, որ անբացատելի են…

Բեմից իջնելուց անմիջապես հետո տուն շտապեցի: Տանն եմ, Ազնավուր եմ նվագում` «Հավերժական սերը», նվագում եմ այնպես, ինչպես երբեք: Սառած չեմ, հոգիս միացրած է, զգում եմ: Այնպես, ինչպես պահանջում, հորդորում էր ուսուցիչս: Տանը ոչ ոք չկար: Նվագելն ավարտելուց հետո ողբս եմ կապել ու շարունակ մեղադրում եմ ինձ:

Հիշում եմ, թե ինչպես չորս տարի առաջ երազում էի Բեթհովենի «Էլիզեի համար»-ը նվագել, բայց քանի որ այն բավականին բարդ էր, իսկ ես նոր-նոր կարապների, սագերի ու բադերի պարեր էի նվագում, երազանքս չիրականացավ այդ և մոտակա երեք տարիների ընթացքում:

Գալիք հաշվետու համերգին պիտի հենց էդ ստեղծագործությամբ ներկայանայի, բայց չեմ ներկայանա, որովհետև ատում եմ ամեն տեսակ համերգները, ու որովհետև ես էլ խմբակի սան չեմ:

Երազանքս իրականացնելու համար ինձ անհրաժեշտ չեն բեմ, հանդիսատես ու ծափեր, ես դրա իրականացման բերկրանքը զգում եմ ամեն անգամ, երբ տանը մենակ եմ:

Էսօր քաղաք կիջնենք։ Դեմ չե՞ս։

Ուսիս նստիր։ Կամ քայլիր կողքովս։ Ո՞նց քեզ է հարմար։

Լսիր, առաջին բանը, որ պիտի իմանաս քաղաք իջնելիս, այն է, որ եթե ստանդարտ չես, ուրեմն աչքերը չռելու են։

Հա։ Մի վախեցիր։ Ինձ էդպես նայում են մեկ-մեկ։ Ոչինչ, կսովորես։

Մազե՞րը։ Հա, բոլորինը իրար նման են։

Չէ։ Սկզբից տարբեր է լինում։ Հետո նմանվում են իրար։

Էս մեծ շե՞նքը։

Համալսարանն է։

Էդտեղ մի ուրիշ անգամ կմտնենք։ Հիմա արի քայլենք։ Քեզ ցույց տամ էս սառը քաղաքը։ Եթե անձրև գա, չզարմանաս։ Էստեղ միշտ անձրև է։

Գիտե՞ս՝ մի խելացի մարդ ինչ է ասել էս քաղաքի մասին. «Անծով քաղաք, որտեղ ամեն օր խորտակվում ես»։

Հա, ես էլ եմ հավանել։

Էս մարդի՞կ։

Առևտուր են անում։ Անընդհատ առևտուր։ Միշտ առևտուր։ Ամեն ինչի առևտուր։ Առևտուր ու մեքենաներ, այս քաղաքում դրանք անվերջ են։

Եկողը մոտեցավ։ Ես հասկացա, որ այս աշխարհում նրա շագանակագույն վերարկուից էլի կա։

Տես, տերևները ինչքան դեղին են էստեղ։

Միանգամից կարծիքդ մի ասա։

Լավ քաղաք է։ Ես, համենայնդեպս, սիրեցի։ Դու էլ կսիրես։

Երթուղայինի ենք սպասում, համբերիր։

Հա, երկար է մի քիչ տևում։ Բայց պիտի սպասենք։

Տես, եկավ։

Կկանգնենք, ոչինչ։ Միշտ էլ կանգնած եմ տուն հասնում։ Էսօր էլ իրար հետ կկանգնենք։

Դուռը շրխկալով փակվում է։

Նյարդային եմ։ Չէ, դու կապ չունես։ Իսկ եթե անկեղծ, ոչ ոք էլ կապ չունի։

Հա, ամեն օր մի բան լինում է, ու ներվային եմ դառնում։

Մի մտածիր։

Լավ է լինելու։

Վերջապե՜ս… Վերջապես ես մայրիկին տեսա հանգիստ նստած ու ոչ մտազբաղ: Մտածեցի, որ կարելի է առիթը բաց չթողնելով խոսել իմ ու իմ ապագա անելիքների մասին: Եվ փորձեցի մտքերս ի մի բերել, մտածել, թե որտեղից սկսեմ, կամ ինչպես սկսեմ, որ զրույցը հաջող ընթանա, ու վերջապես մտքերս դասավորելով՝ խոսեցի:

-Մա՛մ։

-Ի՞նչ, Թագուհի՛:

-Մամ, իմ նկարները տեսե՞լ ես, տես, թե ինչ բնական են ստացվել:

Ու նկարած նկարներս հատ-հատ մայրիկիս եմ ցույց տալիս, ակնարկներ անում, որ շատ լավ եմ նկարում, ու որ կարելի է շարունակել։

-Հա՜, լավն են։ Ապրես, լավ էլ ստացվել են:

Ճիշտ է, նա ասաց, որ լավն են, ստացվել է, բայց նա չարձագանքեց իմ մյուս ասածներին կամ ուղղակի չուզեց խոսել:

-Հա՛, մամ, սիրում եմ էդ աշխատանքը ու ուզում եմ նկարչուհի դառնալ, որ ամեն բան, ինչ անցնում է մտքովս, նկարեմ։

-Թա՛գ, էդ քեզ ապագա չի, դրանով ոչնչի չես հասնի:

-Ախր, մամ, ի՞նչ պարտադիր ա, որ ինչ-որ բարձր աստիճանների հասնեմ, ես դա եմ սիրում ու դա եմ լավ անում:

Երկար ժամանակ լուռ էինք, սպասում էի, որ նա մի բան կխոսի՝ լիներ լավ, թե վատ: Բայց նա լուռ էր, նույնիսկ հայացքը չէր շարժում, երևում էր, որ շատ խորը մտածում է, տարուբերում, երևի արդեն հասել էր իմ՝ հասուն մարդ դարձած ժամանակներն ու ընկել երազանքների գիրկը:

-Հըն, մամ, ո՞ւր հասար։

Վերջապես, իմ այս խոսքերը մորս ստիպեցին խոսել․

-Չէ՛, Թագ ջան, հաստատ չէ՛, դա քոնը չի: Դու պետք ա էնպիսի բան սովորես, որ լավ գումար վաստակես ու քո աշխատանքից ինչ-որ բան հասկանաս:

-Մա՛մ, կարո՞ղ ես մի հատ աշխատանքի օրինակ բերել, որ ես կարող եմ անել ու կսիրեմ:

-Դե՜, օրինա՜կ, բանկային կառավարում:

Մայրս սա այն տոնով ասաց, որ ասես վաղուց էր մտածել այդ մասին, ու ուղղակի պահ էր որսում ասելու համար:

Բայց ինչպե՞ս բացատրեմ, որ դա իմը չէ, ի՞նչ կապ ունի, որ լավ գումար կվաստակեմ։ Այդ մասնագիտության համար պետք է սովորել այնպիսի առարկաներ, որոնք ես դեռ վաղուց տանել չեմ կարողանում, և ի սկզբանե չեմ սովորել։ Օրինակ՝ հանրահաշիվ։ Բայց մի կողմից մտածում եմ, որ մայրս միայն իմ մասին է մտածում, ուզում է, որ ես հետագայում լավ աշխատանք ունենամ, բավականաչափ գումար վաստակեմ:

Զրույցը կիսատ թողելով՝ գնացի սենյակ ու սկսեցի նկարել, բայց այս անգամ ինչ-որ կոնկրետ բան չէր, այլ անկապ, իրարից տարբեր իմաստ ունեցող պատկերներ, որոնք նկարագրում էին իմ հոգեվիճակը: Նկարում եմ ու մտածում՝ բայց ես կարող եմ նաև կառավարում սովորելու հետ մեկտեղ շարունակել իմ շա՜տ սիրելի նկարչությունը։ Հաստատ կլինի համատեղել, էդպես և՛ ես գոհ կլինեմ, և՛ իմ շատ հոգատար ու իմ մասին չափից շատ մտածող մայրիկը:

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

Ինչ-որ տեղ աշունը շտապել է, ինչ-որ տեղ՝ ուշացել։

Աշնան ու անձրևի մասին գրելը դարձել է առօրյան լրացնող զբաղմունք։ Ժամանակի ընթացքում կուտակված մտքերը այցի են գալիս նոր աշուններում։ Հա, համալսարան գնալու ճանապարհին հասցնում եմ երգեր լսել։ Դա մոտ երկու ժամ է տևում, այդ երկու ժամում լինում է այնպես, որ նույն երգը մի քանի անգամ եմ լսում, երևի նմանեցնում եմ ապրումներիս։

Օրեր առաջ Ջերմուկում էի։ Ցուրտ էր, ձյուն էր եկել, ճոպանուղու վերևում ձյան շերտ էր մնացել, արևին երևի չէր հաջողվել այն հալեցնել։

Գունավոր անտառը մի քանի մետր բարձրությունից հեքիաթային էր թվում։ Եթե անկեղծ, չեմ սիրում նույն վայրը մի քանի անգամ գնալ, ձանձրալի է։ Մենք հաճախ շտապում ենք ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկի հետ հանդիպման, ուշանալ չենք սիրում, սպասեցնել՝ նույնպես, բայց ուրիշ ի՞նչ ձևով կարելի է հասկանալ, որ ինչ-որ մեկը միշտ կսպասի քեզ՝ հաշվի չառնելով անձրևն ու ձյունը, որ քաղաքի աղմուկից հեռու ինչ-որ սրճարանում, ինչ-որ մեկը նախօրոք թեյ կամ տաք շոկոլադ է պատվիրել, ու քեզ է սպասում։ Մտքերս եկան ու խառնվեցին իրար, ինչ-որ բան պակասում է, ինչ-որ մեկը հեռու է կիլոմետրերով։ Պակասում է ժամացույցս, որ երեք տարի ձեռքիս կապված էի թողել, և որը կոտրվեց շաբաթներ առաջ։ Պակասում է մեկն, ով ինչ-որ ժամանակ աշնան մեղեդին էր հորինում։

Այսպես խառը մտքերով շարունակում եմ քայլերս, կոնկրետ ինչ-որ տեղ չեմ գնում, բայց Գորիսում մի տեղ կա, որտեղ մուսաս հաճախ է այցելում, ի դեպ, միշտ հուշում է, որ շարունակեմ գրել գիրքս։ Ապագա քննի՞չ, լրագրո՞ղ, թե՞ գրող, հիմա մուսայիս ո՞նց բացատրեմ, որ ինքս էլ չեմ կողմնորոշվում, ու արդեն նոր մասնագիտություն ընտրելու մասին եմ մտածում։

Նայում եմ շուրջս՝ անծանոթ մարդիկ են, անծանոթ հայացքներ։ Իսկ նստարաններից մեկին տակառը ձեռքին նստել է մեծն Մհեր Մկրտչյանը։ Ժպիտը դեմքին՝ հետևում է քաղաքի անցուդարձին, նույն ժպիտով նայում է իր կողքին նստող ծերունիներին ու երիտասարդներին, և թե ինչ է մտածում՝ գիտի միայն ինքը։

Նստում եմ Մհեր Մկրտչյանի կողքին, և կիթառը, որ հետս էր այսքան ժամանակ, հուշում է, որ ժամանակն է նվագելու։ Նվագում եմ։ Մկրտչյանը կրկին ժպտում է։ Իսկ թե որ երգի նոտաներն են կիթառի լարերին կյանք տալիս, թող հայտնի լինի միայն ինձ և նրան։