Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Երբ քո ջոկատը հերթապահ չի, առավոտը բարի է։

Էսօրվա համար ծանր գործեր չկային, օրվա պլանը մշակել էինք երեկ գիշերը, մնում էր իրագործելը։ Եղանակը մի քիչ վատն էր, դրսում շատ չխաղացին, թե չէ՝ ամեն ինչ հարթ անցավ։
Առավոտյան մարզանքը ես եմ վարել, թու-թու-թու, լսում էին, սուս էին երեխեքը, լավ անցավ։
Դասերի ժամին «Պատմական լոտոյից» քարտեր էինք վերցրել, ջոկատներին սովորեցնում էինք հարցերի պատասխանները։ Ձեռքի հետ էլ ինչ հասցնում՝ պատմում էի հարակից թեմաներից։ Դարվինիզմից էլ ենք խոսել, ըմբշամարտից էլ, կիթառի լար էլ ենք հասցրել պոկել։ Ամեն ինչ արել ենք։
Մինչև հանգստի ժամը շատ թե քիչ լավ էր ամեն ինչ։ Բայց հանգստի ժամին գժվեցին երեխեքը։ Պատերն էին մագլցում, մահճակալներն էին շարժում՝ չնայած, որ արդեն 3-րդ օրն է, իսկ իրենք ամեն օր ամեն ազատ ժամի տեղափոխություն են անում։
Երկու սենյակ պատժվել էին, ետճաշիկից հետո մի ժամ չխաղացին, սենյակներում մնացին։
Էդ ընթացքում չպատժված տղաներր դրսում ֆուտբոլ էին խաղում, աղջիկներն էլ ինձ հետ ներսում էին։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Սպրոտլանդիա էի արել երեխեքիս համար։ «Վազք՝ արգելքների հաղթահարումով» էի սարքել ձեռքի տակ եղած միջոցներով՝ պարանով, օղակներով։ Ժամանակ էի պահում, վազելով անցնում էին, հետո գնդակը պիտի ամենաշատը 3 փորձից գցեին զամբյուղը։
Զարմացա, բայց տղաների մի մասին էլ հետաքրքրեց էս խաղը։
Հետո ջոկատիս ավագին վոլեյբոլով հաղթեցի, նեղսրտած եկավ «ռեվանշի»։ Նորից հաղթեցի, մտածեցի՝ հերիք է։
Մի քանիսին սեղանի թենիս խաղալ սովորեցրի, ճամբարի լավ խաղացողի հետ խաղացի, բայց էլի հաղթեցի։
Մի պահ մտածում էի. «Չեմ խղճում էս երեխեքին, հաղթում եմ, կարող է՝ նեղվեն»։ Բայց հետո ասացի՝ լավ դե, խաղում ենք հիմա։
Աջ ու ձախ բոլորի հետ 3 ժամ խաղացինք ջոկատավարներով, մեր էներգիան սպառվեց, երկրորդ շունչը վերջացավ, իրենք դեռ թռվռում էին։
«Պատմական լոտոյի» սովորածներն ամրապնդեցինք, մի քիչ էլ թռվռացին ու գնացին ընթրելու։
Սրանից հետո սկսվեց «կաշը»…
Վայրենի ձայների վրա ընկեր Լուսինեն եկավ (մեր խոհարարը ու համատեղությամբ ճամբարը հովանավորող եկեղեցու աշխատողը, ով ընտրում է ճամբար եկող երեխեքին): Ընկեր Լուսինեն երեխեքի ահ ու սարսափն է։ Իրեն հունից հանելը ամենաբարդ բանն է։ Բայց էս անբնական ձայների վրա ինքն էլ զայրացավ։
Երեխեքի վրա ահագին խոսեց, որ ագրեսիա ու չարություն կա մեջները, դրա համար մարդկային ձայներ չեն հանում։ Իսկ դրա տեղը ինքը ուզում է զրնգուն ծիծաղ լսի ու իրար հանդեպ հարգանք։
Էսօր, իրոք, համը հանել էին։ Կռիվների քանակն էլ նորմայից ավել էր։ Տնօրենը սպառնաց, որ մյուս օրվա Վարդավառին գետի մոտ չի տանի (լեզուները կուլ գնաց սրա վրա):
Նախատեսել էինք, որ բժշկուհին՝ տատիկս, մրսելու մասին մի երկու խոսք ասի նախքան գնալը, բայց չտեղավորվեցինք ժամանակի մեջ։
Տատիի մոտ «անիմաստ» հիվանդներ շատ են գնում։
-Ընկա թևիս վրա, երեխեքը վրայովս անցան, թևս ցավում ա։
-Ես բան չեմ արել, ոտքս բռնվել ա։
Ու նման թեթև բաներ։ Տատին էլ հերթով վիրակապ է փաթաթում, երեխեքն էլ գիտեն, թե դա է բուժելու ձևը. արագ լավանում են։
Էսօր շատ խոսեցինք երեխեքի վրա, բայց տեղին էր, շատ էին կատաղել։
Տեսնենք՝ վաղը ոնց կպահեն իրենց։
Մինչ վաղը, ժողովո՛ւրդ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Օրվա վերջում, հոգնած ու ահագին քայլած, դժվար է հիշել, թե երբ և ինչպես էր սկսվել այս երկար օրը։ Այստեղ օրվա ընթացքում ահագին բան ենք հասցնում անել և հետ չենք մնում մեր ծրագրից։ Օրը, ինչպես միշտ, սկսվում է ժամը 10-ին՝ որքշոփով կամ զեկույցով։ Այսօր ծրագրավորողների խումբը, որը աշխատելու է մեզ հետ, ներկայացնում էր իրենց գաղափարները, արդեն ստեղծած հավելվածները։ Քանի որ մեր ծրագիրը հենց մեդիային, նոր տեխնոլոգիաներին է վերաբերում, ծրագրավորողների՝ App Camper-ների 5-րոպեանոց զեկույցները բավականին հետաքրքիր էին բոլորի համար։ Երևի հենց դրանցից էլ մի քիչ պատմեմ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Մանուել Կրաուսը մտածել է հետաքրքիր հավելված՝ մեսենջերի տեսքով։ Մեր ժամանակներում մարդիկ շատ զբաղված են, ինչը հանգեցնում է անդադար սթրեսի, նյարդային լարվածության, դեպրեսիայի, իսկ հոգեբանների ծառայությունները բավականին թանկ արժեն։ Հենց այս փաստն էլ դրդել է Մանուելին ստեղծելու Pocket Coach-ը՝ հավելված, որտեղ դու չաթ ես անում քո, այսպես ասած, գրպանի հոգեբանի հետ։ Ռոբոտը խորհուրդներ է տալիս սթրեսի, լարվածության դեմ պայքարելու համար, կան կոնկրետ վարժություններ, որոնք առաջարկվում են։

Ատամների հետ կապված պրոբլեմներ ունենում են գրեթե բոլորը, սակայն հաճախ ստոմատոլոգի ծառայությունները նույնպես թանկ արժեն։ Դրան զուգահեռ, ատամնաբույժ ուսանողները ստիպված են ունենալ փորձ․ համալսարանը պահանջում է աշխատել իրական հիվանդների հետ, բայց չի հոգում ուսանողի՝ հիվանդ գտնելու կամ որևէ կլինիկայում աշխատելու հարցը։ Հենց այս դեպքի համար էլ Մարիոն ստեղծել է հավելված ստոմատոլոգ ուսանողների և հիվանդների համար։ Այստեղ նրանք ընտրում են քաղաքը, պրոբլեմը և կապ են հաստատում իրար հետ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Յակոբի Ready to go հավելվածը ստեղծված է վազորդների համար։ Գուգլի քարտեզները, իհարկե, շատ լավ են մտածված, սակայն դրանք ցույց չեն տալիս վազելու համար ամենալավ ուղիները, օրինակ՝ անտառի արահետները։ Այս հավելվածի միջոցով կարելի է իմանալ բոլոր ամենահարմար վազուղիների մասին, ինչպես նաև կապ հաստատել այդ վազորդների հետ, խորհրդակցել միմյանց հետ, ինչպես նաև քաջալերել այն մարդկանց, ովքեր նոր են ուզում սկսել վազել և մոտիվացիայի կարիք ունեն։

Մարկուսի Kubo հավելվածը ձեզ շատ դուր կգա։ Այս հավելվածում կան մի քանի ռեստորաններ, փաբեր (այն շարունակելու է զարգանալ և համալրվել նոր ցանկով), որտեղ յուրաքանչյուր պատվիրած ուտելիքի համար ստանում ես միավորներ։ Մենյուի մեջ այստեղ կարող եք գտնել նաև ամեն ինչի արժեքը միավորների տեսքով։ Բավարար միավորներ ունենալու դեպքում դուք կարող եք միավորներով, այսինքն՝ ձրի գնել ձեր ցանկացած ուտելիքը։ Սա նաև լավ մարքեթինգային քայլ է ռեստորանների, սրճարանների համար, որոնք հենց իրենք են շահագրգռված հայտնվելու այս հավելվածում։

Մաթեմատիկան հաճախ դպրոցականների կողմից ամենաչսիրված առարկան է, և հիմնականում այն պատճառով, որ երեխաները չեն հասկանում սովորական բանաձևերը՝ թե ինչը որտեղից և ինչպես ստացվեց։ Հենց սա էլ Անդրեայի գաղափարի հիմքն էր ստեղծելու այնպիսի հավելված, որը կօգնի աշակերտներին և ուսանողներին հասկանալ մաթեմատիկայի հիմունքները, կբացատրի ամեն ինչ մանրամասնորեն։ You shall pass հավելվածը կլինի բոլոր աշակերտների կողքին՝ մաթեմատիկայից գլուխ հանելու գործում։

Իսկ եթե քո ընկերները չեն լսում նույն երաժշտությունը, ինչ դու, Պատրիկի My favs հավելվածը կօգնի քեզ հանդիպել քո սիրած խմբերի, երաժիշտների մյուս ունկնդիրների ու երկրպագուների հետ։ Հավելվածը ստեղծված է նաև համերգների կազմակերպիչների համար, քանի որ նրանց համար նույնպես կարող է շատ օգտակար ինֆորմացիա լինել այն, թե որ քաղաքում որ խմբերի երկրպագուներն են ավելի շատ։

Ներկայացվեցին նաև հավելվածներ, որոնք օգնում են պահպանել բնությունը, օրինակ՝ տալիս են ամենօրյա առաջադրանքներ՝ դարձնելու մեր շրջապատը ավելի մաքուր և կյանքը՝ ավելի առողջ։

Այս հետաքրքիր գաղափարների և ծրագրավորողների հետ մենք աշխատելու ենք շուտով։ Այսօր բաժանվեցինք խմբերի, և ամեն խումբը հարցազրույց է ունենալու մի ծրագրավորողի հետ։ Հարցազրույցները կանենք վաղը։

Իսկ օրվա երկրորդ որքշոփն անցավ քննարկման տեսքով։ Ամիր Զոնիչի հետ քննարկեցինք մեդիան առաջ և այսօր, վերլուծեցինք նոր տեխնոլոգիաների, և հատկապես՝ բջջային հեռախոսների մեծ դերը այսօրվա մեդիա ոլորտում։

Այսպիսով շարունակվում են մեր հետաքրքիր օրերը հեծանվորդների քաղաք Զալցբուրգում՝ լի նոր տպավորություններով։

Օրեր առաջ Կալավանում էր հյուրընկալվում մեր շատ սիրելի հեղափոխական տատին՝ Լեյլա տատին: Նրան մեզ մոտ՝ Կալավան էր հրավիրել Վահե Դարբինյանն իր հյուրատանը ՝ «Huga Hous»- ում հանգստանալու: Նրանց Դպրաբակ գյուղից դիմավորել էր «Time land» հիմնադրամի տնօրեն Ռոբերտ Ղուկասյանը:

Գյուղում նրանց դիմավորեցինք մեծ սիրով, փուչիկներով, քաղցրավենիքով: Ուրախ, ժպտերես, էներգիայով լի մի տատիկ, որի աչքերը, կարծես հեքիաթի հերոսուհու աչքեր լինեն, իսկ ձեռքերը նուրբ ու փափուկ:

Տատիկն անչափ ուրախացել էր, ճաշելուց հետո գնաց հանգստանալու: Ի դեպ, մոռացա նշել, որ նա միայնակ չէր, եկել էր իր ազգականի հետ:

Երեկոյան մենք՝ ես, քույրիկս և հարսիկս որոշեցինք այցելել տատիկին:

-Բարև Ձեզ:

-Վա՜յ, բարև Ձեզ, համեցեք նստեք:

-Ինչպե՞ս եք, տատի ջան:

-Լավ եմ, ապրեք, երեխեք ջան: Եկել եք նկարվե՞ք, եկեք, եկեք՝ նկարվենք:

-Ճիշտն ասած, տատի ջան, եկել ենք Ձեզ հետ ծանոթանալու և մի փոքր զրուցելու, բայց անպայման կնկարվենք:

Նստեցինք, երկա՜ր-երկա՜ր զրուցեցինք: Տատիկը մեզ պատմեց դրվագներ իր կյանքից, նաև պատմեց, թե ինչպես է մասնակցել Թավշյա հեղափոխությանը, ժամեր շարունակ կանգնել Հանրապետության հրապարակում:

Տատիկը լսողության հետ մի փոքր խնդիր ուներ, քանի որ փոքր ժամանակ պատվաստում էին արել, և նա զրկվել էր լսողությունից: Երկարատև բուժումների հետևանքով լսողությունը փոքրիշատե վերականգնվել էր:

Մենք երեխաներով տատիկի համար «Դուխովը» երգեցինք, ուրախ ծափ էր տալիս, ոգևորում, նաև հպարտանում, որ նման փոքրիկ գյուղում այսքան հայրենասեր երեխաներ կան:

Մենք էլ մեր հերթին ենք շնորհակալ, թե Լեյլա տատիկին, թե նրա պես հարյուրավոր մարդկանց, ովքեր ոտքի կանգնեցին՝ մտածելով մեր վաղվա օրվա մասին:

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Չնայած «վեր կաց»-ը 8:30 էր, մեր սենյակում բոլորը 7:30-ից արթուն նստած էին, զրուցում էին։

Ես սուսուփուս կարդում էի, երեխեքը մեկընդմեջ հարցնում էին.
-Ընկե՛ր Անուշ, բոթա՞ս հագնենք, թե՞ չստիկ։
-Ընկե՛ր Անուշ, մազերս սպես հավաքած սիրո՞ւն է։
-Բա հիմա ո՞ւր ենք իջնելու։
-Լվացվենք, հետո՞ մարզանք, թե՞ հակառակը։
Ու նման լիքը-լիքը շատ-շատ հարցեր, որոնց բոլորի պատասխաններն անպայման պիտի ունենար ընկեր Անուշը։

Օրվա հերթապահ ջոկատն առաջինն էր՝ իմը։ Ավելի շատ երևի հնարավոր չէր վազել էդ երեխեքի հետևից, քան ես արեցի։ 12 հոգի են, մենակ երկուսը չէին ուզում գործ անել։ Մնացածից, եթե մեկին բան չտաս, պոչի նման ման են գալու, էնքան են ասելու «Բա ե՞ս ինչ անեմ», մինչև որ մի գործ չտաս։
Մեզնից հասնում էր մաքրել էն ննջարանը, որում քնում ենք, խոհանոցը՝ ոտքից գլուխ, միջանցքները, մեծ դահլիճը, գրադարանն ու դասասենյակը։ Կոնկրետ ես պիտի նշանակեի էդ բոլոր մաքրողներին, կանգնեի իրենց գլխին, որ գործից «չթռնեն»։
Որ շատ երկար չպատմեմ, ուղղակի ասեմ՝ մի ժամ ու մի քիչ ավելի վազել եմ ճամբարի տարածքով, գործ եմ տվել բոլորին, հերթով հետևել եմ ու ստուգել (ապրեն խոհանոց մաքրողները, ի դեպ, փոշիները սրբելու տեղը խառնել էին, պատուհան էին մաքրում երեխեքս)։ Մի քանիսին սովորեցնում էի ավել անել. չհավանեցին։ Բայց փոշիները շատ հավեսով էին սրբում։

Էսքան մաքրելուց ու սրբելուց բացի՝ ամեն հաց ուտելուց 15 րոպե առաջ ու վերջացնելուց 15 րոպե հետո օրվա հերթապահ ջոկատից 2 հոգի իրենց ջոկատավարի հետ մնում են խոհանոցում։ Սկզբում դնում են ուտելիքը, հետո՝ հավաքում ափսեները, մաքրում սեղաններն ու գետինը։ Հա, մի բան էլ, ետճաշիկը բաժանում է օրվա հերթապահ ջոկատավարը, չգիտես ինչու։
Խոհանոցը ճաշարանից մի պատ է բաժանում՝ երկու բացովի պատուհաններով։ Պատուհանը ծեծում ենք, խոհարարները ներսից բացում են, ճաշը տալիս, հետո մենք շարում ենք սեղաններին։
Ետճաշիկը, «վիձիծե լի», էնքան բարդ բան է, որ ջոկատավարը պիտի բաժանի։ Պլաստմասսայից ափսե, վրան երկու հատ թխվածքաբլիթ, երկու կոնֆետ ու մի վաֆլի։ Մի խոսքով։

Հա, մեկ էլ կշռվելու եմ տարել ջոկատիս էսօր, բուժզննման մյուս մասն էլ հետո կանցնեմ։ Էդ կշռվելը մի պատմություն էր։ Երեխեքը չգիտեին՝ ինչի համար են գնում, մտածում էին՝ սրսկվելու։ Հուզվել էին, նեղվել, ջոկատավարներից մեկն էլ, փոխանակ հանգստացնի, ասում էր.
-Հա, մե՜ծ ասեղով սրսկելու են ձեզ, չէ՞,- ու ինձ է նայում, որ ասեմ՝ հա։ Թո  բա թե։
Մյուսն էլ ավելացնում է՝ հա՜, մախաթ ասեղով։ Խեղճ երեխեքը քիչ էր մնում լացեին։ Լավ է, շուտ ասացին, որ ուղղակի կշռելու են։

Ընդհանրապես, կոպիտ են երեխեքի հետ։ Վիլենան՝ ջոկատավարներից մեկը, դպրոցում ֆիզկուլտուրայի ուսուցչուհի է աշխատում։ Սուլիչը հետն է բերել, տեռոր է անում իր ջոկատում, երբ բոլորս իրար հետ ենք, մեզ մոտ էլ։ Էս աղջիկը թե էդ ոնց է գոռում, էլ սուս։ Ձայնը լավն է, երգում է սիրուն, բայց որ սկսեց գոռալ, կչկչոց է դառնում անտանելի։ Իսկ ինքը գոռում է ամեն ազատ պահի։

Մյուս ջոկատավարը՝ Անին, ոչ ձայն է հանում, ոչ էլ։ Մեկ-մեկ տեղի-անտեղի գոռգռում է, ավելի շատ, ձևական։ Էխ, թերանում եք, ընկե՛ր Անի։

Ես չեմ կարողանում գոռալ իրենց վրա։ Նախ, ձայնս չի լսվում, հետո էլ ամենամեծ երեխաներից 7 տարով եմ մեծ, իմ բոյի մարդիկ են (ես չինար չեմ), իրենց վրա գոռամ, անիմաստ կլինի, չեն էլ լսի։ Ես հանգիստ եմ խոսում, բացատրելով, ընկերական, որ ճնշված չզգան իրենց։ «Ստռախ գանյատ» անելու չենք եկել։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Տնօրենն էլ, օյ, խիստ է շատ։ Շատ է գոռգոռում։ Իր ճամբարում իր կանոններն է թելադրում, բան չասացի, բայց երեխա են, դե, էդքան խիստ չի կարելի։ Էսօր, լավ է, ծնունդ ունեինք, թե չէ՝ ուզում էր պատժել բոլորին՝ երեկոյան պարերից զրկելով։ Ինձ թվում էր՝ գոնե թխվածք կունենանք, գոնե մի կտոր, բայց չէ։ Մենակ շրջանով կանգնեցինք, «Տարեդարձ է այսօր» երգեցինք։ Վերջ։

Վայ, հա, էսօր «Թամզարա» պարն էինք սովորեցնում։ Էդ էլ ուրիշ պատմություն էր։ Մտել էի շարքի մեջ, որ կողքից նայեն քայլերին, հեշտ սովորեն։ Մյուս ջոկատից Ռուբենի հետ ծանոթացա։ Հրաշք երեխա։ Էնքան բան գիտի, էնքա՜ն էներգիա ունի։
Բողոքում էր, որ անհետաքրքիր պարեր ենք սովորեցնում, սրտով չէր, շատ էր նեղվել։
Իրիկունը, որ լատինո միացավ, փորձում էի ջոկատիս աղջիկներին պարացնել, որ չամաչեն, գան կենտրոն, անկապ շարժվեն թեկուզ երգի տակ. կարևորը՝ մասնակցեն, չքաշվեն։ Էս Ռուբենը ծաղկեց, ակտիվացավ, դահլիճի մեջտեղը սկսեց պարել։ Եկել է՝ հետս պարի։ Բալետի, բրեյքդանսի շարժումներ է ցույց տալիս։ Մի քիչ գովեցի, ուրախացավ։

Շրջանով կանգնել էինք, որ տնօրենը, էլի ու էլի խոսի էս երեխեքի վրա։ Ռուբենը կողքիս էր։ Սկզբում բողոքում էր, որ մանկական գաղութ է եկել։ Բայց հետո ասաց՝ եկող տարի էլ կգա ու խնդրեց, որ ես էլ գամ։ Հետո նեղացավ, թե ինչի իրենց ջոկատը չեն ընտրել, առաջիններին եմ վերցրել։ Դեհ, էդպես ստացվեց։ (Գլուխ չեմ գովում, բայց էլի են ասել, որ լավ կլիներ ես լինեի իրենց ջոկատավարը. կոկորդ ճղելով չի, վախեցնելով չի):

Մի խոսքով՝ չեմ ընդունում էս վերաբերմունքը, որ հաշվի չեն առնում երեխաների անհատականությունը: Երեխաներն էլ շատ տարբեր են, տարբեր մոտեցում է պետք։ Լացողի կողքով անտարբեր անցնելը կամ՝ «ոչինչ, մի՛ լացիր» ասելը չի օգնել ու չի էլ օգնելու։

Իսկ էսքանից հետո գիշերը ժողով անել ու ասել՝ երեխեքի վրա աշխատեք չգոռալ, խոսեք հետները, տեսեք՝ ինչ հետաքրքիր բաներ կպատմեն, էդ ուղղակի երկերեսանիություն է թվում։
Հա, էս գյուղը՝ Եղնաջուրը, Վրաստանի ու Թուրքիայի հետ սահմանակից է։ Չիվիլլի նախկին անունն էլ թուրքական էր։ Մեզ առաջին օրը հաշվառեցին, որ իմանամ, թե քանի հոգու նկատի ունենան իմ պաշտպանության տակ։

Էսօր էսքանը, սահմանից բարևներ։