garik eghiazaryan

Գիշերը

Գիշերը մարդկանց բաժանում է երկու խմբի՝

1. Քնող և հանգստացող մարդիկ,

2. Զբոսնող և զվարճացող մարդիկ:

Ես պատկանում եմ առաջին խմբին, քանի որ ամբողջ օրը զբաղված եմ աշխատելով, սովորելով և երեկոյան այնպես եմ հոգնում, որ քայլելու կամ փողոցի գիշերային լապտերների ու ասֆալտին քսվող լռության համար ժամանակ չի մնում:

Գիտեք, ես ինչ եմ մտածում գիշերվա մասին: Գիշերը արծաթե տանիքով տուն է, ուր անվերջ երազներ են հյուսվում այս կամ այն մարդու համար: Հրաշալի է, չէ՞, ապրել մի կյանքով, որտեղ երազներ կան ամպերից կախ, փողոցում լապտերներ կան չմարող: Հետո հասկացա, որ գիշերը մարդկանց չի բաժանում խմբերի, ու թեև դուք ինձ նման քնում եք շատ շուտ ու չեք հասցնում նայել երկնքին, միևնույն է, դուք ապրելու եք գիշերը այնպես, ինչպես ապրում են չբացահայտված մոլորակների երազները:

Ոմանք էլ սիրում են անձրևը, որն իր հետ երկիր է բերում ծիածանի գույները: Բայց ես նախըտրում եմ անձրևը գիշերով, երբ կաթիլները երկինքն են բերում երկիր: Ամբողջ երկինքը կուտակվում է հոգումդ: Ինչո՞ւ չապրել այդ երկնքով, ինչո՞ւ չժպտալ, երբ շուրջդ աստղերի բույրով գիշերն է սփռված:

Հ.Գ. Շատ ռոմանտիկ ստացվեց…

artyom safaryan

Կյանքը ֆուտբոլի պես սխալներ չի սիրում

Այսօր հերթական անգամ նստած էի ինքս իմ մտքերով տարված, երբ իմ ամենօրյա զրույցն ընդհատվեց մի շատ շաբլոն հարցով, որը ես ինձ երբեք չէի տվել: Ու այդ հարցը ինձ գցեց դժվար կացության մեջ, ու ակամայից սկսեցի մտածել այդ հարցի շուրջ:

Է՜, սիրելի ընթերցող, քեզ շատ եմ շփոթեցնում: Դրա համար կանցնեմ բուն թեմայիս: Իսկ հարցը հետևյալն էր. «Ինչպե՞ս դառնալ որակյալ սպորտային մեկնաբան»: Ուղեղս երկար աշխատեց, բայց չգտավ լուծումը: Հանկարծ զգացի, որ ճակատիս վրա տեղակայվել է Անխել ջրվեժը, որը քրտինքի տեսքով իջնում էր դեպի սարսափած աչքերս: Լավ, այ մարդ, մի բան կհնարես, էդքան մի թուլացրու ոտքերդ»:

Միացրեցի հեռախոսս՝ լավ օգնականս է, պիտի մի բանով օգնի ինձ: Նայում եմ հոլովակներ, որոնք  պիտի տային իմ հարցի պատասխանը, բայց ապարդյուն: Սկսեցի մտածել, որ լավ մեկնաբանը պետք է լավ իմանա ֆուտբոլի պատմությունը ու հասկանա բոլոր ֆուտբոլային երևույթներից: Մտքովս անցավ, որ կարելի է վավերագրական ֆիլմերով վերադառնալ անցյալ և տեսնել Զիդանի, Մարադոնայի, Պելեի փառահեղ հանդիպումները և Ռոբերտո Կառլոսի ֆանտաստիկ գնդակը Ֆրանսիայի դարպասներին:

Սկսեցի դիտել. զգում եմ, որ դունչս կամաց-կամաց «վայրէջք է կատարում», և ակամայից բացվում է ուտելիքի դարպաս համարվող բերանս: Նայեցի բոլոր առաջնությունները և հասկացա, որ ֆուտբոլը նման է կյանքին, քանի որ ոչ միշտ է ներում սխալները, իսկ շատ հաճախ հակագրոհի ժամանակ ջախջախում է մեր ողջ դիմադրությունը:

Այդ պատճառով ես եկա մի պարզ համոզման, որ լավ ֆուտբոլ մեկնաբանելու համար պետք է նաև կյանքի փորձ, քանի որ ֆուտբոլը մեր կյանքն է, որի ընթացքում մենք անընդհատ վազում ենք մեր ժամանակի հետևից, որպեսզի այն կարողանանք ուղղել մեր նպատակին: Եվ թե դա ինչքանով կստացվի, կախված է մեր կամքի ուժից:

Կյանքը ֆուտբոլի պես սխալներ չի սիրում:

ella mnacakanyan yerevan

Գիշերային երաժշտություն

Բարև: Էլի ես եմ ու էլի 58 համարի ավտոբուսի մասին եմ խոսելու: Չէ՛, այս անգամ խոսքն անտանելի շոգի ու կաթվածահար երթևեկության մասին չէ՝ չնայած, որ էլի սարսափելի շոգ ու նույնքան սարսափելի երթևեկություն է Երևանում: Այս անգամ պատմելու եմ մի 16-17 տարեկան աղջկա մասին, որն ստիպեց ճանապարհիս կեսը մտորումների մեջ անցկացնել:

Հերթական անգամ երթևեկում էի ավտոբուսով, բնականաբար, կանգնած, երբ, ի ուրախություն ինձ, նստելու տեղ ազատվեց: Ժպտալով նստեցի, որովհետև հիշել էի, որ սիրելի գիրքս մոտս է: Հարմար տեղավորվելուն պես բաց արեցի պայուսակս ու հանեցի գիրքս: Սկսեցի կարդալ: Վերջին շրջանում այնքան զբաղված էի, որ միայն երթևեկելիս էի կարողանում ընթերցել: Աչքերով գտա այն տողը, որի վրա կանգ էի առել անցած անգամ, քանի որ ստիպված էի եղել իջնել իմ կանգառում, ու սկսեցի:

Գրքասերները կհասկանան ընթերցանությունը սկսելուն հաջորդած 4-5-րդ րոպեին առաջացող այն զգացումը, երբ սկսում ես կամաց-կամաց կտրվել քեզ շրջապատող իրականությունից (նույնիսկ աղմկոտ շարժիչով ավտոբուսում գտնվելու դեպքում), եթե իհարկե սյուժեն հետաքրքիր է, ու մտովի հայտնվում ես այնտեղ, որտեղ տեղի են ունենում կարդացածդ գրքի գործողությունները: Հենց այդպիսի մի էյֆորիկ պահի մեջ էի, երբ հանկարծ վեր թռա: Չէ՛, պատճառը ավտոբուսի կտրուկ արգելակումը չէր, այլ մի աղջկա հարցը, որը կանգնած էր իմ նստատեղի մոտ՝ կարծես գլխավերևումս:
-Քուրի՛կ, որ խնդրեմ` էդ գրքի անունը կասե՞ս,- թեթև ռուսական առոգանություն նկատեցի խոսքի մեջ:
Ես, հանկարծակիի եկած, ռեֆլեքսորեն փակեցի գիրքը ու կարդացի կազմի վրա.
-Ночная музыка,- ասացի այնպես, իբր եթե չնայեի կազմին, չէի կարողանա հիշել անունը:
-Մոյեսի՞նն ա:
-Ահա,- պատասխանեցի ես ու անմիջապես վերադարձա ընթերցանությանս. հետաքրքիր մասում էի կանգ առել:
Շարունակեցի կարդալ, կարդացի երկու-երեք տող, հետո զգացի, որ չեմ ընկալում գրվածը, նորից կարդացի, էլի չհասկացա, երրորդ անգամ էլ նույնը: Պատճառն այն էր, որ միտքս զբաղված էր այն աղջկանով, որի տված հարցը զարմանալիորեն մտորումների մեջ էր գցել ինձ: Կտրվեցի գրքիցս, նայեցի աղջկան: Մենակ չէր, հավանաբար ընկերուհու կամ քրոջ հետ էր, որն իրենից տարիքով ավելի մեծ էր թվում ու կարծես հայաստանցի էր: Չէի էլ նկատել, թե երբ ու որտեղ էին ավտոբուս նստել, կամ թե ինչպես էր այդ աղջիկը հայտնվել գլխավերևումս ու քանի րոպե էր հետևում կարդալուս ընթացքին: Գիրքը փակեցի, տեղավորեցի պայուսակումս ու սկսեցի պատուհանից դուրս նայել: Չգիտեմ՝ ինչու, հոգիս ուրախությամբ էր պատվել այն մտքից, որ հիմա էլ ավտոբուսներում երիտասարդները իրար հարցնում են ոչ թե հագած զգեստի գնից ու խանութից կամ լսած երաժշտությունից, այլ կարդացած գրքից ու երբեմն կազմից անգամ գուշակում են գրքի հեղինակին:

Իսկ ես արդեն գրքի վերջաբանին եմ մոտեցել, տեսնես այդ աղջի՞կն էլ կարդաց գիրքը:

Ani Ghulinyan

Լռակյաց կամ շատախոս

Տեղից տեղ տեղափոխվելու գլխավոր առավելությունն ինձ համար նոր մարդկանց տեսնելն է, ուղղակի տեսնելը, անգամ եթե մի քանի օրից նրանց այլևս չես հիշելու, իսկ եթե հիշելու ես՝ ավելի լավ:

Երբ ինչ-որ անծանոթ մեկի հետ ճանապարհ ես գնում ու ցանկանում ես քիչ խոսել՝ ցույց տալու համար, որ լուրջ մարդ ես ու տեղի-անտեղի չես խոսում, որոշ ժամանակ անց արդեն ծանոթ դարձած ծառերն ու ճանապարհի եզրային արգելապատնեշները ձանձրացնում են, ու ինքդ ես խոսակցության թեմա փնտրում:
Վերջերս սովորականից շատ եմ այստեղ-այնտեղ գնում, ու ավելի հաճախ՝ մենակ: Մենակ տաքսիով կամ ինչ-որ այլ մեքենայով երթևեկելը ազատ զրուցելու հնարավորություն է տալիս: Երբ վարորդի հետ զրուցում ես քեզ համար բարդ հարցերի շուրջ, քննարկում ես, բանավիճում, վերջում ամեն բան մնում է մեքենայի դռների արանքում, դու նրա համար հերթական հաճախորդ ես, իսկ նա քեզ համար հերթական տաքսիստ, ու հավանականությունը, որ դուք մի օր էլի կհանդիպեք, փոքր է:

Տաքսու վարորդները շատ հետաքրքիր մարդիկ են, նրանցից ոչ ոք մանկուց տաքսիստ դառնալ չի երազել: Մեկին՝ անհաջող բիզնեսը, մեկին՝ երկարաժամկետ գործազրկությունը, մյուսին էլ՝ վարկերն են ստիպել աշխատել: Գուցե կան նաև այս գործով հաճույքով զբաղվողներ, ուղղակի ես չգիտեմ:

Իմ երազանքները երբեք յուրահատուկ չեն եղել, ես չեմ ցանկացել տրոլեյբուսի վարորդ կամ մետրոյում ժետոն վաճառող լինել: Երազանքներս դասական էին՝ սկզբում՝ բժիշկ, հետո՝ ուսուցիչ, լրագրող, իսկ հիմա այդպես էլ չեմ հասկանում՝ վերջիվերջո ինչ եմ երազում, այնպես որ, եթե ինչ-որ մեկի երազանքը տաքսիստ լինելն է եղել, ես դրանից միայն ուրախ եմ:
Իհարկե, կարելի է մեկ ժամ ճանապարհ գնալիս դնել ականջակալները, մի հաճելի երաժշտություն միացնել, գլուխը հենել մեքենայի պատուհանին ու շարժվող օբյեկտներին նայելով՝ ինչ-որ բանի մասին երազել, բայց ինձ համար միշտ էլ ավելի հաճելի կլինի ինչ-որ մեկի հետ զրուցել, որովհետև եթե անընդհատ երազում ես, բոլոր օրերը նման են լինում, իսկ երբ զրուցում ես, օրերը սկսում են տարբերվել:

elada petrosyan

Տասնյոթերի շքերթ

Դժվար այսպիսի համընկնում լինի երբևէ, երբ 2017 թվականի օգոստոսի 17-ին դառնում ես 17 տարեկան ու 17.am-ի թղթակից ես: Այ, սա իսկապես «գոլդ» է և կրկնակի տոն ինձ համար, քանի որ ուղիղ մեկ տարի առաջ էր, երբ անսպասելի ներխուժեցի 17.am-ի ներաշխարհ: Վախվորած աչքերով նայում էի «Մանանա» կենտրոնի տնօրենին, քանի որ ինձ թվում էր, որ նա էլ բոլոր տնօրենների նման պետք է ջղայն լինի: Բայց երբ սկսեց զրուցել ինձ հետ, կարծես մի փոքր թեթևացա, սիրտս ընկավ տեղը, աչքերս փայլեցին և մտածեցի, որ վերջ՝ արդեն ես այս ընտանիքի անդամ եմ:

Վախեր կային. դեռ չգիտեի, թե ինչ է լրագրությունը: Այդ հարցում ինձ օգնեց Շուշանը: Նա մանրակրկիտ բացատրում էր ինձ լրագրությանը վերաբերող բոլոր մանրամասնությունները: Դե, ես էլ խելոք լսողի դերում էի: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ այնքան էր խոսել Շուշանը, որ կոկորդը չորացել էր, չէր կարողանում այլևս խոսել: Այդ դասերից հետո, բնականաբար, մենք բաժանվեցինք իրարից, բայց ես պարտաճանաչ կերպով նյութեր էի գրում, հարցազրույցներ անում, գնալով ավելի ու ավելի էի հմտանում և խորանում այս բնագավառում: Այսպես, մի շարք նյութեր գրելուց հետո՝ ես անսպասելի կերպով հայտնվեցի 100 լավագույն պատանի թղթակիցների շարքում: Դրանից հետո էլ ավելի մեծ ոգևորությամբ սկսեցի աշխատել… Այս ամենի հետ էլ որոշում էի, թե ապագայում ինչ պետք է դառնամ: Կողքից մարդիկ ինձ ասում էին. «Միանգամից լրագրող դարձիր, պրծնենք, գնա», «Հիմա ինչ անում ես՝ արա, բայց հանկարծ լրագրող չդառնաս, շատ վտանգավոր գործ ա»:

Այս երկու տարբեր կարծիքներն ինձ շփոթության մեջ էին գցում, և կատակով ասում էի՝ անգամ ես իմ մեռնելու օրը գիտեմ, բայց մոտավոր չգիտեմ, թե ինչ մասնագիտություն եմ ընտրելու, և արդեն ամեն կարծիքից և մտքից հոգնած՝ ծնողներիս հետ որոշեցի՝ վե՛րջ, ես պետք է լրագրող դառնամ, և դա ընդհանրապես վտանգավոր գործ չէ: Բացի դա էլ՝ ես լրագրության բոլոր գործընթացները կատարում եմ սիրով, 17.am-ի շնորհիվ էլ դարձել եմ էլ ավելի զրուցասեր և հետաքրքրասեր, կարող եմ վստահ ասել, որ իմ բնավորությունը փոխվել է 180 աստիճանով: Առաջ խուսափում էի մարդկանց հետ զրույցի բռնվելուց և չէի էլ կարող պատկերացնել, թե ինչ է սպասվում ինձ ապագայում, մտքիս ծայրով էլ չէր անցնում, որ այսօր կարող եմ ցանկություն հայտնել լրագրող դառնալ: Շնորհակալ եմ, «Մանանա» թիմ:

Նավասարդ

Լուսանկարը` Ժաննա Սարգսյանի

Լուսանկարը` Ժաննա Սարգսյանի

Ըստ ավանդության՝ մ. թ. ա 2492 թվականին Հայկ Նահապետը նետահարում է Բելին և հաղթանակ տանում բաբելոնական բանակի դեմ: Այստեղից էլ սկսվում է Բուն հայոց տոմարը: 2008թ. Հարթագյուղի միջնակարգ դպրոցի նախաձեռնությամբ ձևավորվեց «Հայկյան սերունդ» նախաձեռնողների խումբը, որը նշեց Հայկի հաղթանակի և Հայոց բուն տոմարի 4500 ամյակը: 2008թ-ին Հարթագյուղից 7 կմ հեռավորության վրա գտնվող Բագեր կոչվող սրբավայրում մեծ շուքով նշեցին այդ տոնը: Ներկա էին հյուրեր տարբեր վայրերից, կատարվեցին մի շարք ծիսակատարություններ, և հյուրերը հենց տեղում ճաշակեցին հայկական թոնրի լավաշը:

Հարթագյուղի միջնակարգ դպրոցի տնօրեն Սամվել Հունանյանի նախաձեռնությամբ՝ 2012թ.-ին ստեղծվեց «Նավասարդ ազգային զարթոնք» հասարակական կազմակերպությունը: Պատրաստվեցին Հայքից մինչև Արցախ հայկական բոլոր թագավորությունների դրոշները: Դպրոցականներից կազմված այս խումբը ամեն տարի մայիսյան հաղթանակների օրերին, մայիսի 28-ին, սեպտեմբերի 21-ին, ապրիլի 24-ին այցելություններ է կատարում Հայաստանի պատմամշակութային վայրեր: Արդեն 9 տարի մեծ շուքով է նշվում այս տոնը: Այսօր Հարթագյուղում հուշամեդալ են թողարկում և պարգևատրում Հայաստանի կյանքում մեծ ավանդ ունեցողներին:

Իսկ դու գիտե՞ս, թե ինչ Է կոռուպցիան (մաս 2)

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

-Գիտե՞ք, թե ինչ է կոռուպցիան: 

-Իմ կարծիքով` այն գործարքների կամ պայմանավորվածությունների ամբողջությունը, որը տեղի է ունենում օրենքի խախտմամբ` հիմնականում փողի միջոցով (Արման Բայրամյան, Տավուշ, 17տ., ուսանող):

-Կոռուպցիան կաշառակերությունն է: Իմ կարծիքով օրենքից դուրս յուրաքանչյուր քայլ հենց կոռուպցիա է: Օրենքը խախտող մարդկանց միջև համագործակցությունն արդեն իսկ նպաստում է կոռուպցիային (Նարե Տիգրանյան, Տավուշ, 16 տ., աշակերտուհի):

-Դա անօրինական գործողություն է, որը հիմնականում նկատվում է ինչ-որ պաշտոն զբաղեցնող մարդկանց մոտ: Երբ մարդիկ չարաշահում են իրենց ունեցած դիրքը ու կախված պաշտոնից՝ ինչ-որ հարցերի համար դիմում են կաշառք վերցնելուն, միջնորդելուն կամ այլ կեղծարարություններին (Լիլյա Ստեփանյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանող):

-Կոռուպցիան կաշառք վերցնելու գործընթացն է (Անուշ Օթարյան, Տավուշ, 80 տ., թոշակառու):

-Կոռուպցիան շահադիտական նպատակներով ինչ-որ բան անելն է, որը օրենքով չի թույլատրվում (Էլիզաբեթ Խուդավերդյան, Տավուշ, 19 տ., ուսանող):

-Կոռուպցիան պետական կառույցներում կամ կազմակերպություններում մարդկանցից փող վերցնելու պրոցեսն է: Դա հիմնականում տեղի է ունենում որևէ անօրինական գործ գլուխ բերելու համար (Գոռ Դավթյան, Տավուշ, 28 տ., քանդակագործ):

-Դա անօրինական ճանապարհ հարթելու միջոց է, որը բարդացնում է երկրի վիճակը: (Աննա Մինասյան, Տավուշ, 19տ., ուսանողուհի):

-Կոռուպցիան մարդկանց «լավություն» անելու համար գումար վերցնելու պրոցեսն է: Կոռուպցիա կարող է համարվել նաև ծանոթ մարդուն աշխատանքի ընդունելը` դարձյալ գումարի միջոցով (Անուշիկ Դավթյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանողուհի):

-Կոռուպցիան այն է, երբ ցանկություններիդ հասնելու համար դիմում ես անօրինական ճանապարհի (Արման Միսակյան, Շիրակ, 18տ., ուսանող):

-Դա մարդկանց թալանելու մի ձև է, սոցիալական անարդարության դրսևորում, մարդկային հարաբերությունների կոպիտ խախտում (Ռուզաննա Զարգարյան, Տավուշ, 57 տ., դասախոս):

-Ըստ իս՝ կոռուպցիան դիրքի չարաշահումն է (Սյուզաննա Սաֆրազյան, Երևան, 16տ., աշակերտ):

-Այո, վստահված իշխանության չարաշահումն է սեփական շահ ստանալու նպատակով: (Իրինա Սաղոյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Դե, կոռուպցիան կաշառակերությունն է: (Էմիլի Չախալյան, Երևան, 15տ., աշակերտ):

-Այո, գիտեմ: (Գայանե Գևորգյան, Երևան, 37 տ., մանկավարժ):

-Այո, իհարկե: (Նունե Հովհաննիսյան, Երևան, 40տ.,):

-Այո, իհարկե գիտեմ: Ներկայումս արդիական խնդիր է (Լիաննա Պետրոսյան, Երևան, 21տ., ուսանող):

-Տարբեր ձևերով արտահայտված իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է (Վարդուհի Սուքիասյան, Երևան, 26տ., համակարգչային օպերատոր):

-Կոռուպցիան վստահված լիազորությունների չարաշահումն է (Վիկտորյա Այդինյան, Երևան, 22տ., ուսանող):

-Այո, իհարկե գիտեմ (Ջուլիետա Վարդանյան, Երևան, 75տ., թոշակառու):

-Այո, գիտեմ (Լաուրա Խաչատուրյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Իհարկե (Աննա Վարդանյան, Երևան, 42տ., գանձապահ):

-Կոռուպցիան վստահված իշխանության չարաշահումն է՝ անձնական շահ ստանալու նպատակով (Աննա Գասպարյան, Երևան, 22տ., ուսանողուհի):

-Կոռուպցիան կաշառքն ա, որ տալիս են ինչ-որ նպատակի համար (Արտակ Առաքելյան, Երևան, 17տ., ուսանող):

-Հավատու՞մ եք, որ Հայաստանում մի օր կվերանա կոռուպցիան: 

-Ոչ (Արման Բայրամյան, Տավուշ, 17 տ., ուսանող):

-Այո (Նարե Տիգրանյան, Տավուշ, 16 տ., աշակերտուհի):

-Ոչ (Լիլյա Ստեփանյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանող):

-Ոչ (Անուշ Օթարյան, Տավուշ, 80 տ., թոշակառու):

-Այո (Էլիզաբեթ Խուդավերդյան, Տավուշ, 19 տ., ուսանող):

-Ոչ (Գոռ Դավթյան, Տավուշ, 28 տ., քանդակագործ):

-Ոչ (Աննա Մինասյան, Տավուշ, 19տ., ուսանողուհի):

-Այո (Անուշիկ Դավթյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանողուհի):

-Ամբողջությամբ երբեք ու ոչ մի տեղ չի վերանա (Արման Միսակյան, Շիրակ, 18տ. ուսանող):

-Ոչ (Ռուզաննա Զարգարյան, Տավուշ, 57 տ., դասախոս):

-Վրաստանից ինչո՞վ ենք պակաս, որ: Անհնարին բան չկա, դա էլ կլինի (Սյուզաննա Սաֆրազյան, Երևան, 16տ., աշակերտ):

-Չի կարող վերանալ, կարող է նվազել: Խոսքը մենակ Հայաստանի մասին չի, ցանկացած տեղ (Իրինա Սաղոյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Երբեք չի վերանա (Էմիլի Չախալյան, Երևան, 15տ., աշակերտ):

-Երբեք (Գայանե Գևորգյան, Երևան, 37 տ., մանկավարժ):

-Այո, կվերանա (Նունե Հովհաննիսյան, Երևան, 40տ. ):

-Մի փոքր խելքին մոտ չի մտածել, որ լիովին կվերանա, բայց հնարավոր է նվազեցնել (Լիաննա Պետրոսյան, Երևան, 21տ., ուսանող):

-Ոչ, Հայաստանում կոռուպցիան չի վերանա (Վարդուհի Սուքիասյան, Երևան, 26տ., համակարգչային օպերատոր):

-Իհարկե, կվերանա, եթե իշխանությունների կողմից դրսևորվի համապատասխան քաղաքական կամք (Վիկտորյա Այդինյան, Երևան, 22տ., ուսանող):

-Ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև ողջ աշխարհում չի վերանա երբեք (Ջուլիետա Վարդանյան, Երևան, 75տ., թոշակառու):

-Ամեն ինչ էլ հնարավոր է: Պետք է մեծ ցանկություն ունենալ և լավ գաղափարներ (Լաուրա Խաչատուրյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Ոչ, չի վերանա (Աննա Վարդանյան, Երևան, 42տ., գանձապահ):

-Այո (Աննա Գասպարյան, Երևան, 22 տ., ուսանողուհի):

-Իմ կարծիքով՝ կոռուպցիան դեռևս չի կարող վերանալ, համենայնդեպս՝ Հայաստանում, որտեղ նույնիսկ պետությունը չի գտնվում նորմալ վիճակում, որտեղ խոսքի ազատությունը ու քաղաքացիական հասարակությունը լիովին ձևավորված չեն ու մոտ ապագայում նույնիսկ հույս չկա: Կոռուպցիան դատականից հետո ահավոր տարածված ա կրթական համակարգում: Ամեն ինչ արվում ա բացահայտ, չնայած՝ վերջերս բավականին փոփոխվել ա իրավիճակը: Ես «Որակի ապահովման ազգային կենտրոն»-ից եմ, ու մենք աշխատում ենք նաև կոռուպցիայի վերացման վրա: Կոնկրետ գործողություններ վերացնելու համար չեմ կարող նշել, որովհետև չեմ ուսումնասիրել հիմնովին: Պարզ ա, չէ՞՝ ինչ-որ բան փոփոխելու կամ վերացնելու համար պետք ա իմանաս, թե որտեղից ա գալիս ու ոնց ա զարգացել: (Արտակ Առաքելյան, Երևան, 17տ., ուսանող):

-Ինչո՞ւ չի վերանա: 

-Առաջին ու ամենամեծ պատճառը, ըստ իս, հայերի մենթալիտետն է: Երևի բնակչության մեծ մասը պատրաստ է իր բարեկամի համար անել ամեն ինչ, նույնիսկ եթե դա օրենքից դուրս է, օրինակ` բանակից ազատել, համալսարանում գնահատական դնել տալ, գործի ընդունել: Հենց դա էլ ծնում է կոռուպցիան (Արման Բայրամյան, Տավուշ, 17 տ., ուսանող):

-Իմ կարծիքով հարցը ոչ միայն Հայաստանի, այլ մնացած երկրների դեպքում նույն պատասխանը կունենար: Ինչ գործողություններ էլ, որ կատարվեն, միշտ կլինեն մարդիկ, ովքեր կդիմեն կոռուպցիայի: Երևի հնարավոր է միայն նվազեցնել կոռուպցիոն ռիսկերը (Լիլյա Ստեփանյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանող):

-Որովհետև շատ խարդախ մարդիկ կան, ովքեր երբեք չեն փոխվի (Անուշ Օթարյան, Տավուշ, 80 տ., թոշակառու):

-Որովհետև դա արդեն արմատավորվել է հայ հասարակության մեջ (Գոռ Դավթյան, Տավուշ, 28 տ., քանդակագործ):

-Չի վերանա երկրի ներքաղաքական վիճակի ու հասարակության մտածելակերպի կարծրացած լինելու պատճառով (Աննա Մինասյան, Տավուշ, 19տ., ուսանողուհի):

-Չի վերանա, որովհետև մենք հսկա, արատավոր համակարգի մի մասնկին ենք: Մենք ինքնուրույն չենք ու թույլ ենք (Ռուզաննա Զարգարյան, Տավուշ, 57 տ., դասախոս):

-Առանց շահի ոչ մեկը ոչ մի բան չի անում (Էմիլի Չախալյան, Երևան, 15տ., աշակերտ):

-Քանի որ երկրի իշխանությունը թերի է աշխատում, հարցն էլ կմնա անլուծելի (Գայանե Գևորգյան, Երևան, 37 տ., մանկավարժ):

-Դրա դեմ ուղղված պայքար չի իրականացվում: Սկսած մանկապարտեզներից, վերջացրած՝ ամենաբարձր օղակներով կոռուպցիան լայն տարածում ունի: Մեր իշխանությունների համար հարստանալու լավագույն տարբերակը կոռուպցիան է (Վարդուհի Սուքիասյան, Երևան, 26տ., համակարգչային օպերատոր):

-Որովհետև յուրաքանչյուրը ձգտում է իր միլիոններին (Ջուլիետա Վարդանյան, Երևան, 75տ., թոշակառու):

-Որովհետև Հայաստանում ամեն ինչ արվում է ծանոթի միջոցով: Խնդրի արմատները հիմնականում կրթված չլինելու հետ են կապված (Աննա Վարդանյան, Երևան, 42տ., գանձապահ):

-Եթե կվերանա, ի՞նչ է դրա համար պետք: 

-Եթե հասարակությունը համախմբվի այդ երևույթի դեմ, արդարամիտ մարդիկ շատանան, ապա կգա մի օր, երբ կոռուպցիան կվերանա կամ գոնե կնվազի (Նարե Տիգրանյան, Տավուշ, 16 տ., աշակերտուհի):

-Պետք է պատժամիջոցներ կիրառել: Երկրի կառավարությունը պետք է շատ լրջորեն դրանով զբաղվի, բայց նախ և առաջ դա պետք է վերացվի հենց կառավարության շրջանում (Էլիզաբեթ Խուդավերդյան, Տավուշ, 19 տ., ուսանող):

-Դրան հասնելու համար պետք է յուրաքանչյուրս մեր հերթին չվերցնենք ու չտանք կաշառք: Եթե յուրաքանչյուրը այսպես մտածի, կոռուպցիան կվերանա: Պետք է փոխենք նախ ինքներս մեզ (Անուշիկ Դավթյան, Տավուշ, 18 տ., ուսանողուհի):

-Պետք է օրենքի ուժով ճնշումներ գործադրել կոռումպացված ու կոռումպացնող մարդկանց վրա (Արման Միսակյան, Շիրակ, 18տ., ուսանող):

-Դա կախված է մեր սերնդի գիտակցության մակարդակից, որն էլ, համենայնդեպս, ցածր չի: (Սյուզաննա Սաֆրազյան, Երևան, 16տ., աշակերտ):

-Պետք է չլռել՝ կոռուպցիա տեսնելիս, իշխանությունը պետք է փոխվի, իսկ ժողովուրդը պետք է այնպիսի իշխանության ձայն տա, որը դեմ կլինի կոռուպցիային, հակակոռուպցիոն կազմակերպություններն էլ պիտի ավելի ակտիվ լինեն: Կարճ ասած՝ պետք է պայքարել (Իրինա Սաղոյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Պետք է փոխվեն օրենքները, պետք է հասնել նրան, որ օրենքի առաջ պատասխան տան բոլորը՝ անկախ զբաղեցրած պաշտոնից (Նունե Հովհաննիսյան, Երևան, 40տ.):

-Եթե ես կամ դուք քնից արթնանանք ու փորձենք նվազեցնել, անմտություն կլինի: Այդ ցանկությունը պիտի համապատասխան մարմիններն ուենենան: Պիտի հուսանք, որ մի օր նրանք ուշադրություն կդարձնեն խնդրին (Լիաննա Պետրոսյան, Երևան, 21տ., ուսանող):

-Պետք է հետևել օրենքներին, իսկ եթե օրենքի մարդն անգամ խախտում է այն, պետք է արդեն ուրիշ միջոցներ կիրառել: Մի հոգին ոչինչ չի փոխի. պետք է միասնական գործել (Լաուրա Խաչատուրյան, Երևան, 17տ., աշակերտ):

-Նման երևույթների դեմ պետք է համակողմանի պայքար իրականացնել, որը կընդգրկի ինչպես իշխանությանը, այնպես էլ հասարակության տարբեր շերտերի ներկայացուցիչներին: Արդյունավետ հակակոռուպցիոն քաղաքականություն որդեգրելու պարագայում կարելի է հասնել Հայաստանում կոռուպցիայի մակարդակի կտրուկ նվազմանը (Աննա Գասպարյան, Երևան, 22տ., ուսանողուհի):

Հարցումները անցկացրեցին Անուշիկ Դավթյանը, Մարիամ Պապոյանը

Inesa Zohrabyan aragacotn

Ես աշակերտ-ուսանող եմ

9-ամյա հիմնական կրթությունը ստանալուց, ավարտելուց, քննությունները հանձնելուց և գերազանց հաղթահարելուց հետո իմ առաջ դրված էր մի կարևորագույն հարց՝ հետո որտե՞ղ պետք է շարունակեմ ուսումս: Միշտ մտածել եմ, որ վարժարանը կամ քոլեջը լավագույն ուսումնական հաստատություններն են, քանի որ ունեն մասնագիտական ուղղվածություն: Մեր Արտենիում կա միջնակարգ դպրոց, բայց չէի ցանկանում այնտեղ սովորել: Ընտանիքիս 2/5-ը (իմ քվեն հանած) համարյա թե համաձայն էր, իսկ 3/5-ը կարծիք էր հայտնում, խորհուրդ տալիս, բայց չէր խառնվում իմ որոշմանը: 2/5-ը համարյա համաձայն էր, բայց հաշվի էր առնում, որ պետք է մնամ Երևանում, 15 տարեկան եմ, ու հազար ու մի փորձանք կա:

Բայց այս երեք խանգարող հանգամանքներին ես ճիշտ բացատրություններ տվեցի: Բացատրեցի, որ մեկ է՝ համալսարանում պետք է սովորեմ, ավելի լավ, որ շուտ հարմարվեմ Երևանի կյանքին: Ընտանիքս ոչ թե համոզվեց, այլ համաձայնեց մեկ պայմանով՝ եթե քննությունս չկարողանամ հանձնել և դուրս մնամ, ուրիշ քոլեջի կամ վարժարանի մասին պետք է մոռանամ, միանգամից գնալու եմ մեր գյուղի 12-ամյա դպրոցը:

Հիմա արդեն պետք է որոշեի, թե որ քոլեջը դիմեմ: Հաշվի առնելով, որ քոլեջում պետք է սովորեի չորս տարի, իսկ ես չէի ցանկանում համալսարանում միանգամից 2-րդ կուրս լինել, դիմեցի Երևանի Խ. Աբովյանի անվան Մանկավարժական համալսարանի հենակետային վարժարան: Նշեմ, որ հետո Մանկավարժական համալսարան չեմ գնալու, որոշել եմ: Գնացի, դիմեցի, ընտրեցի հոսքս՝ հումանիտար հոսք, անգլերեն ենթահոսք, իմացա քննությանս օրը: Քանի որ պայմանը կար ու շատ լուրջ էր, կրկնեցի ամբողջ իմացածս և օգոստոսի 7-ին գնացի քննության: Ես ու մայրիկս մի օր շուտ էինք գնացել Երևան՝ առավոտյան ճիշտ ժամանակին հասնելու համար: Հասանք վարժարան:

-Ինես, տետր պե՞տք էր,- հարցրեց մայրս անհանգստացած:

-Չեմ հիշում, որ էդպիսի բան ասած լինեն:

-Բոլորի ձեռքին կա:

-Լավ, գնամ առնեմ, գամ, մեկ էլ տեսար՝ պետք եղավ:

Գնացի խանութ, երկու հատ տետր գնեցի. մեկ էլ տեսար:

Ու այս «մեկ էլ տեսար»-ները շատ ճիշտ դուրս եկան: Մի տետրն էլ դիմորդներից մեկին տվեցի, որը ինձ պես տեղյակ չէր տետր բերելու մասին:

Դե, քննությունն սկսվեց, մեկուկես ժամ էր տրամադրված, ինձ համար միջին բարդության էր, դպրոցական քննությունից էլ բարդ էր:

Ամբողջ օրը մտածում էի հաջորդ օրվա ժամը 13.00-ի մասին, երբ իմանալու էի պատասխանները: Եթե չկարողանայի անցնել, շատ հուսախաբ կանեի մերոնց: Հաջորդ օրը զանգ ստացա, շնորհավորեցին. անցել էի, հավաքել էի 17 միավոր 20-ից: Այնքան էի ուրախացել, ամեն անգամ այսպիսի դեպք լինելուն պես միանգամից Աստծուն եմ շնորհակալություն հայտնում, գրկում եմ մերոնց:

Լավ օր էր, բոլոր «եթե»-ները էլ չկան, ես 15-ամյա ուսանող-աշակերտի կարգավիճակում եմ, ամեն ինչ առջևում է:

elada petrosyan

Աշակերտը պետք է սովորի ռուսաց լեզու

Վերնագրին ինչպիսի՞ կետադրական նշան դնեմ՝ հարցակա՞ն, թե՞ շեշտ, չեմ կարողանում կողմնորոշվել: Ընկերուհուս հետ խոսակցությունից հետո ինձ համար պարզ դարձավ, որ դպրոցներ կան, որտեղ ռուսաց լեզվի ուսուցումը այդքան էլ լավ հիմքերի վրա չէ, և դա ոչ միայն աշակերտների, այլ նաև ուսուցչի մեղավորությունն է: Ընկերուհիս մեր զրույցում պատմեց.

-Ես ռուսերեն ինչ գիտեմ՝ ֆիլմերից, համակարգչից և երգերից եմ սովորել, այսինքն՝ մի քանի բառ:

Մարիամը նաև պատմեց, որ ռուսաց լեզվից թելադրություն գրելիս ուսուցիչը գրքից տեքստ է տալիս, որ արտագրեն, բայց վերևում պարտադիր պետք է գրվի «Диктант»: Ես ապշած էի. ինչպե՞ս է հնարավոր այդպես վարվել և հետո մեղադրել աշակերտներին, որ ռուսերեն չգիտեն: Եվ գնալով ավելի ու ավելի շատ մարդկանց հետ եմ գործ ունենում, ովքեր ոչ թե ռուսերեն վատ են խոսում, այլ ընդհանրապես ռուսերեն չգտեն: Ընդ որում, որքան ավելի երիտասարդ է դիմացինս, այնքան ավելի քիչ հավանական է, որ նա ռուսերեն խոսել գիտի: Ակամա հիշեցի մի այսպիսի խոսք՝ անգլերեն չիմանալը վատ է, ռուսերեն չիմանալը՝ ամոթ: Իրոք, ինչպես կարելի է այդքան անտարբեր լինել մի լեզվի հանդեպ, որին դեռևս քսան տարի առաջ տիրապետում էր երկրի բնակչության իննսունհինգ տոկոսը: Մինչ օրս էլ բացի ռուսական ալիքներով հեռարձակված հաղորդումներից և ֆիլմերից՝ նաև հայկական որոշ ալիքներով հեռարձակվող ֆիլմերը ռուսերեն լեզվով են: Ըստ ծնողներիս պատմածի՝ անգլերենի, ռուսերենի իմացությունը նույնիսկ այն ժամանակ համարվել էր հասարակ և բնական մի բան: Իսկ այսօր «հին» մասնագետները աստիճանաբար թողնում են դպրոցը, բայց ոչ ոք առանձնապես չի էլ մտածում նրանց փոխարինելու մասին: Արդյունքում մենք այսօր ունենք այն, ինչ մի ժամանակ չի եղել՝ աշակերտների խիստ բարձր տոկոս, որը չի տիրապետում կամ շատ վատ է տիրապետում ռուսաց լեզվին, իսկ ռուսական դասական գրականության մասին անգամ խոսելն իմաստ չունի: Շատ ցավալի եմ համարում այս երևույթը, ու մեծ բացթողում եմ համարում այն հանգամանքը, որ այսօր մենք՝ աշակերտներս, չենք օգտագործում գոնե ռուսերեն սովորելու այն լայն հնարավորությունները, որոնք ընձեռում են մեր տեխնոլոգիական դարաշրջանի բարիքները` հեռուստատեսությունն ու համակարգիչը: Ըստ ընկերուհուս՝ Մարիամի պատմածի, իրենց մյուս օտար լեզվի ուսուցչի կարծիքը հետևյալն է. «Մեր ժամանակ ուրիշ էր, մենք այն ժամանակ շատ էինք գնում տարբեր երկրներ, և բոլորը սովորում էին ռուսերեն։ Իսկ այսօր երեխաները գրեթե երկրից դուրս չեն գալիս, իսկ եթե անգամ դուրս են գալիս, անգլերենը նրանց ավելի շատ է պետք գալիս: Մենք փորձում ենք այդ սերն արթնացնել նրանց մեջ՝ լեզվի և գրականության, ընթերցանության հանդեպ։ Ուզում ենք, որ աշակերտները հասկանան, որ ինչ-որ բանի հասնելու համար նրանց նաև ռուսերենն է անհրաժեշտ։ Մեր ներկա քաղաքական դրությունն էլ է հուշում, որ ռուսերենը դեռ շատ է պետք գալու: Այսօրվա աշակերտներն անգամ հայերեն գրագետ չեն խոսում, ուր մնաց՝ ռուսերեն խոսեն»:

Ես ճանաչում եմ նաև մեկ այլ աշակերտուհու մեր դպրոցից: Աննան անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն լեզուներից բացի ուսումասիրում է նաև կորեերենը, որը, կարծես սերնդի հիվանդությունն է դարձել: Դժվար գտնենք նմանատիպ մարդկանց, ովքեր երեք լեզվի տիրապետելուց բացի՝ համակարգչի միջոցով փորձում են սովորել նաև կորեերեն: Այս ամենը ողջունելի է դառնում հասարակության կողմից, երբ բացի ինքնուրույն լեզու սովորելուց՝ նա ցանկանում է նաև ուսումը շարունակել Կորեայում: Հրաշալի է, որ այսպիսի մարդիկ կան մեր շրջապատում, ովքեր անընդհատ ձգտում են նոր լեզու սովորել: Չէ՞ որ իզուր չեն ասում, որ որքան լեզու գիտես, այդքան մարդ ես:

Կալավանի «Անտառային խոհանոցը»

Լուսանկարը` Էլյանորա Բալյանի

Լուսանկարը` Էլյանորա Բալյանի

Իմ փոքրիկ գյուղը՝ Կալավանը, ոչ միայն աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ բնությամբ ու հիասքանչ տեսարաններով, այլ նաև համեղ, օգտակար ու, իհարկե, էկոլոգիապես մաքուր սննդով՝ կանաչիներով, մրգերով, բույսերով, համեմունքներով: Գյուղում կան մոտավորապես 120 տեսակի բույսեր, որոնք օգտագործվում են Կալավանի այցեքարտերից մեկում ՝ «Անտառային խոհանոցում»: «Անտառային խոհանոցի» ուտելիքների մասին ինձ պատմեց Շողիկը՝ խոհանոցի գլխավոր խոհարարը: Նա այնքան սիրով էր պատմում, որ մի պահ ինձ թվաց՝ արդեն զգում եմ տապակած կանաչիների, կոմպոտների, թեյերի ու թթուների համով հոտերը:

Լուսանկարը` Էլյանորա Բալյանի

Լուսանկարը` Էլյանորա Բալյանի

Շողիկն ասաց, որ կանաչիները հավաքում են անտառներից ու պատրաստում տատիկներից սովորած հին ու ավանդական եղանակներով: Օրինակ՝ կարմրաբանջարը, շուշանը, իսկոթը, բանջարը (եղինջ) տապակում են յուղի կամ ձեթի մեջ և մատուցում անարատ մածունի հետ, ապուրներ պատրաստում են փիփերթից, ավելուկից, բանջարից (եղինջ), իսկ թթուները, որոնց համից գրեթե անհնար է կշտանալ, պատրաստվում են գայլիսկոթից, գինազոխից, սանդրուկից:

Շողիկը մեր օտարերկրացի հյուրերին, որոնք քայլարշավից հոգնած վերադառնում են, կազդուրիչ ու շնչառությունը կարգավորող բույսերից՝ զիվանից, խնկածաղկից, դաղձից և ուրցից պատրաստված թեյեր է մատուցում, իսկ այ, տապից զովացնելու համար վայրի տանձի, խնձորի, ազնվամորու և հաղարջի հյութեր է հյուրասիրում:

Այս տարօրինակ անուններով բույսերը, համեմունքները, հատապտուղները կազմում են Կալավանը՝ իր համ ու հոտով, իր նմանը չունեցող «Անտառային խոհանոցով»: Դրանք, իհարկե, ամբողջական չէին լինի առանց Շողիկի, որը մինչև վերջ պատրաստում և պատմում էր նույն եռանդով և աշխատասիրությամբ: