Լուսանկարները` Արշո Բակլաչյանի

Ոչ այնքան գունավոր քաղաքում Լևոն Ստեփանյանը որոշեց ստեղծել «MYcorner»-ը: Լևոնը նաև «MYbookstore»-ի հիմնադիրն է: Հենց այս ամենից էլ սկսվում է մեր հետաքրքիր պատմությունը: Լևոնը նաև «MYteam» է ստեղծել, որի անդամները ակտիվ ու նախաձեռնող երիտասարդներ են, որոնք ջանք ու եռանդ չեն խնայում քաղաքի մթնոլորտը գունավոր դարձնելու համար:

Փոքրիկ «MYcorner»-ը ծնվել է 2017թ. հուլիսի մեկին՝ Հրազդան քաղաքում: Այն հակասրճարան է: Իսկ ի՞նչ է հակասրճարանը: Հակասրճարանը այնպիսի միջավայր է, որտեղ մարդիկ հավաքվում են շփվելու, սուրճ ու թեյ խմելու, հետաքրքիր ձևով ժամանակ անցկացնելու համար։ Հակասրճարանը վայր է, որտեղ րոպեներ են վաճառում։ Մեկ րոպեն արժե 10 դրամ, իսկ մեկ ժամը՝ 600 դրամ: Բայց այս ամենի հետ մեկտեղ՝ Լևոնը իր գրադարանից մի փոքրիկ կտոր պոկել ու բերել է «MYcorner»: Ամեն շաբաթ անցկացվում են տարբեր միջոցառումներ:

Լուսանկարները` Արշո Բակլաչյանի

Ա՛յ, օրինակ օրեր առաջ 2017 թվականի «մուրադներն» ու «արուսները» տեղափոխվել էին 1975 թվական ու դիտում էին «Հարսնացուն հյուսիսից» ֆիլմը: Ամեն շաբաթ երեկոյան «MYcorner» հյուր է գալիս «մաֆիան»: Հայկական և արտասահմանյան ժամանակակից գրականությունը (և ոչ միայն ժամանակակիցը) իր ուրույն ու տաքուկ անկյունն է գտել հենց «MYcorner»-ում: Գրադարակներում կգտնեք մեր ժամանակակիցների՝ Էդգար Կոստանյանի, Էդգար Հարությունյանի, ինչպես նաև Ջոն Գրինի և այլոց գրքերը: Պատերին տեղ են գտել Ուիլյամ Ֆոլկների, Ալլան Պոյի և այլ գրողների հանրահայտ խոսքերը, որոնք մոտիվացնում են յուրաքանչյուրին: Ծխելը խստիվ արգելվում է, եթե որևէ մեկը ուզում է ծխել, անպայման հակասրճարանից պետք է դուրս գա: «MYcorner»-ը ունի նաև փոքրիկ անկյուն՝ փոքրիկների համար նախատեսված զանազան խաղերով: Հրազդանը հիմա իսկապես տարբերվում է, որովհետև հայկական արտադրության ինտելեկտուալ խաղերը մեր քաղաքում են: Հրազդանցիները վերջապես գտել են իրենց անկյունը: Մեր անկյան մասին այսքանը կպատմեմ, իսկ եթե ուզում ես այս ամենը ինքդ տեսնել, քեզ զգալ ինչպես «ձուկը ջրում», ուրեմն արի Հրազդան, արի «MYcorner»: Քո անկյունը սպասում է քեզ…

-Դե, եկեք որոշենք՝ ինչ ենք անելու, ոնց ենք անելու, բան չմնաց:

-Ընկերուհիներիցդ ո՞ւմ ես հրավիրելու:

-Մամ, պապ, դե եկեք սկզբից տեղը որոշենք, հետո կմտածենք հյուրերի մասին:

Մի քանի օրից լրանալու էր 15 տարեկանս: Իմ տարեդարձները միշտ ուրախ և հետաքրքիր են անցնում, հիմնականում՝ ընկերական միջավայրում: Վերջին տարիներին տանն էինք նշում, էդպես ավելի հարմար ու անմիջական էր: Ընկերներս էլ արդեն սովորել էին ծննդյանս սեղանի «մշտական անդամներին»՝ մայրիկիս պատրաստած թփով տոլմային ու իմ պիցային: Ու հաշվի առնելով այս ամենը՝ ասացի.

-Կարո՞ղ ա էս տարի էլ տանը նշենք, ի՞նչ վատ կլինի:

-Չէ, 15-ամյակդ պիտի շատ մեծ նշենք, ի՞նչ իմանամ՝ 20 տարեկանիդ որտեղ կլինես…

Ու մայրիկիս այս խոսքերին միանգամից հաջորդեցին հազիվ նշմարվող նուրբ արցունքները: Մայրիկս միշտ կարողանում էր ուրախության ու տխրության պահերին հավասարակշռված կերպով զսպել արցունքները: Այս անգամ չհաջողվեց:

18 տարեկանում ես արդեն կավարտեմ դպրոցն ու կլքեմ իմ հայրենի քաղաքը` Կապանը, տունը, ընկերներին ու ծնողներին: Ու իմ՝ 300 կմ հեռու լինելու ու 20 տարեկանս այդ հեռավորության վրա անցկացնելու մասին միտքը արցունքոտեց մայրիկիս աչքերը: Ու այդ ժամանակ ես հասկացա, թե ինչ է մայրս զգում ամեն անգամ՝ իմ ապագայի մասին մտածելիս. հիացմունք, ուրախություն ու թախիծ:

Ճամբար էի գնացել, խաղաղության թեմայով։ Մասնակիցներից 30-ը հայ էին, 30-ը՝ վրացի։ Անսովոր էր իհարկե լեզուդ չհասկացող մարդկանց հետ ապրելը, բայց բավականին հետաքրքիր։

Առաջին օրն էր, եկան մեր վրացիները, գնացին սենյակներ, մոտեցա հարևանիս ու ներկայացա.

-Նարեկ, բայց դու մեկ ա՝ մոռանալու ես,- դե, թարգմանած ասացի, ռուսերենով էինք խոսում։

Ռուսերենի, ու առհասարակ, լեզուների մասին։ Այդ հրաշք ազգի ռուսերեն խոսելիս ռուսերենս փակվում էր, մի քանի օրում Վ տառը դարձավ Ու հիշեցնող մի հնչյուն, բոլոր Օ-երի տեղը Ա էի արտասանում և այլն։ Կովկասերեն, այլ կերպ ասած։

Հա, բան հիշեցի։ Վրացերենով հայկական մի քանի բառ վատ իմաստ ունեն, էդ տասը օրվանից հետո խիղճս չի ներում հասարակական վայրերում օգտագործել դրանք։ Ընթացքում մենք սկսեցինք խոսել վրացերեն, նրանք՝ հայերեն։ Անիմաստ բառեր ասելով ման էինք գալիս ողջ օրը։

Մի հետաքրքիր սովորություն ունեին վրացի պատանիները. տղա-աղջիկ կապ չունի, մարդիկ կատակով գնում-նստում էին իրար վրա: Անսովոր էր իհարկե: Բա որ ճաշարանում նստարանի վրայից թռնելով էին նստում։ Էն, որ արդեն կռացել եմ ափսեի վրա, գդալը դեպի բերանս եմ տանում, արդեն լեզվիս ռեցեպտորները պատրաստ են ընկալելու այդ սպասված համը, ու՝ դըըխկ, մի 80կգ վրացական ԴՆԹ ազատ անկում է ապրում կողքս։ Դե իհարկե, ընթացքում որոշակի գլոբալիզացիա տեղի ունեցավ՝ մշակութափոխանակություն, վատ իմաստով։ Հա, մերոնք էլ սկսեցին տենց անել։

Բա ջրոցիի օրը, ուրեմն Վրաստանում նման տոն չկար, ինչքան հասկացա։ Ամսի 23-ի առավոտ, 7:30, դրսում միայնակ ճոճորվում եմ, նայում եմ՝ ոնց են երեխեքը կամաց-կամաց հավաքվում։ Ու մի վրացի, ձեռքերում երկու շիշ H2O, դուրս է գալիս, հպարտ կանգ առնում, 30 թշնամու արյուն խմած Ռեմբոյի հայացքով աջ ու ձախ է անում, վազում հայ աղջիկների հետևից։ Լավ խնդացինք, հետո մենք էլ «անցանք հարձակման»։

8։30-ին բոլորս թրջված նախավարժանք էինք անում, բարկացած, թաց ջոկատավարների խստացված հսկողության ներքո։

Էլ հիշվող բան միտքս չի գալիս, բացի դրանից, որ մի տղա թղթին «տուֆտ» էր ասում, այսպես.

-Дай мне туфт и как это… Ручка как будет?

Դեմքս ոչ ամենաընկերասեր արտահայտությունն էր գտնում այդ պահին։

Ը… Էլ բան չեմ հիշում։ Միշտ է այդպես։ Ինչքան շատ բան ես ուզում պատմել, էդքան մոռանում ես։

Հ.Գ. Վերջաբան չկարողացա հորինել, բավականին բարդ երևույթ է ինձ՝ ամենայն ծույլիս համար։ Ինչ ասեմ, մինչ նոր նյութս։

1920-ական թվականներին բոլորս էլ գիտենք, թե ինչ էր կատարվում Հայաստանում: Պատերազմական լարված իրավիճակում բոլոր տղամարդկանց տանում էին պատերազմ: Նրանցից շատերը հետ չէին վերադառնում, իսկ վերադարձողները բոլորը վիրավոր էին լինում: Լինում էին դեպքեր, երբ ինչ-որ հանգամանքների հիման վրա տղամարդկանց պատերազմ չէին տանում: Առաջին պայմաններից մեկը չորս տղա երեխա ունենալն էր: Գարսևանը մեր Կողբի գյուղի սովորական գյուղացի մարդ էր, որն ուներ երեք տղա և եթե մի տղա էլ ունենար, նրան պատերազմ չէին տանելու: Եվ հետաքրքիր պատմությունն էլ սկսվում է հենց այստեղից: Նա և իր կինը որոշում են ևս մեկ տղա ունենալ, որպեսզի Գարսևանը կռիվ չգնա, բայց նրանց չորրորդ երեխան աղջիկ է ծնվում: Այսինքն՝ նրան կռիվ էին տանելու: Ամուսիններով որոշում են իրենց աղջկա անունը դնել Հրաչիկ: Իհարկե, մի քիչ անհավանական է թվում ծնվել աղջիկ ու մինչև կյանքի վերջը ունենալ տղամարդու անուն, բայց դա իրականություն է: Դրանից հետո Գարսևանին կռիվ չեն տանում, իսկ նրա աղջկա անունը դառնում է Հրաչուհի:

Նա իննսուն անց կին էր, երբ մահացավ, բայց իմ ճանաչած ամենաբարի և նույնիսկ այդ տարիքում հումորի անսպառ պաշար ունեցող տարեց մարդկանցից էր: Չմտածեք, որ Գարսևանը վախենում էր կռիվ գնալուց, նա մտածում էր իր տղաների ու աղջկա մասին, որոնք մեծանալու էին առանց հոր:

Ես ուսուցիչների զարմից եմ. մայրս, տատիկս ու նրա մայրը՝ մեծ տատիկս, ուսուցիչներ են, պապիկս նույնպես ուսուցիչ է եղել, աշխատել է նաև որպես տնօրեն: Ուսուցչի աշխատանքը, այո՛, դժվար է, բայց այնքա՜ն հետաքրքիր է, այնպե՜ս գրավիչ: Նախկին ուսուցիչ մեծ տատիկս արդեն բոլորել է իր կյանքի 93-րդ տարին, սակայն միայն տեսնել է պետք, թե նա ինչպես է արտասանում Ե. Չարենցի «Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծությունը: Նույնիսկ հիշում է դեպքեր իր ուսանողական տարիներից: Երբեմն-երբեմն նրան են այցելում իր նախկին աշակերտները, իրենց՝ արդեն տարիքն առած և կյանքի վերջաբանին կանգնած ուսուցչին տեսնելու:

Մի փոքր խոսեմ ուսուցիչ-պապիկիս մասին: Նրան տեսել եմ, երբ ընդամենը 4-5 տարեկան էի կամ ավելի փոքր: Ես հպարտություն եմ ապրում, երբ տարբեր առիթներով բարձր գնահատանքի խոսքեր եմ լսում ուսուցիչ-պապիկիս վարած աշխարհագրության ինքնամոռաց դասերի մասին: Բժիշկ հայրիկս նույնպես նրա աշակերտներից է եղել և ամեն անգամ մեծարանքով է խոսում պապիկիս և իր մյուս ուսուցիչների մասին, որոնցից խորը գիտելիքներ է ստացել (դպրոցը ոսկե մեդալով է ավարտել):

Ամիսներ առաջ մի խոսակցություն լսեցի: Տատիկս էր պատմում մայրիկիս: Տատիկս ուսուցիչներին նվիրված ասմունքի միջոցառում էր կազմակերպել, որին մասնակցում էին բազմաթիվ տաղանդաշատ երեխաներ: Միջոցառումը սկսելուց րոպեներ առաջ տատիկիս է մոտեցել միջոցառմանը մասնակցող երեխաներից մեկի մայրը և ասել.

-Դահլիճում կան այնպիսի ուսուցիչներ, որոնք արժանի չեն իմ երեխայի հնչեցրած գովեստի և շնորհակալական խոսքերին:

Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչքան մեծ է եղել ծնողի հիասթափությունը:

Ես շատ ուրախ եմ, որ չեմ հանդիպել այնպիսի ուսուցիչների, որոնք արժանի չեն գովեստի խոսքերի և հուսամ՝ չեմ էլ հանդիպի: