Բոլորիս պաշտպանն ու պահապան հրեշտակը

Նարեկը մեզնից մեծ էր 4 տարով։ Բոլորս իրեն հիշում ենք կյանքով լեցուն, ջինջ կապույտ ու ժպտուն աչքերով դպրոցական աշխույժ տղայի։

Անսպառ հումոր ուներ, կատակում էր և՛ ուսուցիչների, և՛ աշակերտների հետ։

Օրինակելի դասարան ունեին՝ չարաճճի էին, բայց միշտ միասին։

Դպրոցն ավարտելու վերջին ամիսներին դպրոցի աշակերտներին միավորել էին. բոլորը դուրս էին գալիս բակ` իրենց հետ գնդակ խաղալու։ Այդ բոլոր պահերը հիմա էլ մեր աչքի  առաջ են. Նարեկի լուսավոր պատկերը, շարժումները, խոսքերը, կատակները։

Պատկերացրեք, թե հիմա ինչ հպարտությամբ ենք սովորում այն դասարանում, հաճախում այն դպրոցը, որը մի ժամանակ Նարեկինն էր ու հիմա էլ իրենն է։

Հենց այդ դպրոցում մեզ սովորեցրել են, որ աշխարհում ամենավատ բառը պատերազմն է։ Նարեկն էլ գիտեր, իրեն էլ էին սովորեցրել: Ինքը զգաց դա, ու զգացինք բոլորս։

Նարեկը առաջինն էր զորակոչվել բանակ: Անմիջապես դպրոցն ավարտելուց հետո, և  պիտի ամենաշուտը գար և եկավ… Եկավ խաղաղ երկնքով, իր վաստակած խաղաղ երկնքով։

Անիծյալ պատերազմը խլեց մեր հավատը մեզնից ու մեր սպասելիքներից: Խլեց մեր երազանքները, խլեց մեր հույսը` երջանիկ ապագայի ու հզոր հայրենիքի հանդեպ, բայց մենք չկոտրվեցինք: Մեր ամեն քայլը պիտի դառնա ի շահ հայրենիքի հզորացման, որովհետև այստեղ է մեր ինքնությունը, որովհետև այս հողում երազանքներ են թաղված, ու մեր առաքելությունն է` իրականացնել դրանք։

Մենք ապրեցինք, ու Նարեկը ապրեց մեր՝ ապրողներիս հոգիներում։

Նարեկ Արմանի Բադալյան,

հայրենիքի նվիրյալ զինվոր, անսահման մեծ կամքի տեր, հավերժ ապրեցնող ու հավերժ ապրող հերոս, բոլորիս պաշտպանն ու պահապան հրեշտակը։

shushanik papazyan

«Խոհանոցային զրույցներ»

Շաբաթվա սկզբին էի որոշել գրել, բայց հետո մտափոխվեցի՝  շաբաթվա կտրվածքով ավելի շատ պատմելու բաներ կլինեն։

Ինչպես տեսնում եմ՝ չեմ սխալվել։ Առավոտյան բժշկուհիս էր զանգել։ Անհանգստացա, որովհետև արթնացրեց ինձ։
Միշտ հետս էդպես է լինում՝ միանգամից վատ բաներ եմ սկսում երևակայել։
«Կարո՞ղ է արդեն մեռնելս եկել է, ես տեղյակ չեմ»,- մտածեցի ու պատասխանեցի զանգին։ Կեսօրին ծիծաղս եկավ  առավոտվա կատարվածի վրա: Պարզվեց զանգել է, որ իրենց տուն հրավիրի։ Ավելացրեց, որ կարծում է, թե լավ աղջիկ եմ ու պիտի անպայման իր որդու հետ ծանոթանամ։
Ես էլ համաձայնեցի, որ երկար չխոսենք։
Կեսօրից հետո մտածում էի՝ ես համաձայնեցի որ լա՞վ աղջիկ եմ, թե՞ որ ուզում եմ ծանոթանալ ևս մեկ անհաջողակի հետ։

Պիտի ինձ զբաղեցնեի մինչև խոհանոց գնալս ու ճաշելս։ Գիտե՞ս՝ լինում է, որ օրս կեսօրից է սկսվում։
Ոչ հաճելի է, ոչ էլ տհաճ ՝ արթնանում եմ, էլի։
Խոհանոցում միշտ մայրս է լինում՝ ինձնից ու մնացած բոլոր կանանցից շատ։
Մենք գրեթե միշտ զրուցում ենք խոհանոցում, ու երբ մայրս ուզում է վիրավորել ինձ, ասում է. «Իսկը հորդ ես նման»։
Սովորաբար նման դեպքում չեմ հակաճառում՝ հայրս իսկական «ծիտ է» ու հետևաբար` ես էլ։ Ի՞նչ վատ է որ։

Շաբաթվա սկզբում ընկերոջիցս բաժանվեցի։ Ավելի ճիշտ, չգիտեր, որ ինքն իմ ընկերն է։ Պարզվեց ինչ-որ կարճահասակ մեկի հետ է։ Առաջին բանը, որ եղավ այս շաբաթ իր` իմ ցանկալի փեսացուների ցուցակից դուրս թռչելն էր։
Ճաշին ոսպով ինչ-որ ապուր էր։ Երևում էր, որ մայրս կարգին ջանք էր թափել։ Ստիպված եղա ամբողջությամբ դատարկել իմ բաժինը, որովհետև նոր խոսակցության տրամադրություն չունեի։
Ինչպես միշտ, վերջում կրկին գալու էր այն եզրակացության, որ ինձ մի կարգին տղամարդ է պետք։

Հաջորդ օրերին ձյուն էր տեղում։ Մայրս ասաց, որ լավ կլինի տանից դուրս չգամ՝ սառելու եմ։
Հետո հիշեցի բժշկուհուս. հա, էլի, իսկական լավ աղջիկ եմ։ Լսեցի մորս ու ոչ մի տեղ չգնացի։
Հանդիպում էինք կրկին  խոհանոցում։ Չորեքշաբթի երեկոյան կրկին ապուր էր ընթրիքի սեղանին։
Առհասարակ քեզ մի բան ասեմ ՝ մայրս սովորություն է ունեցել լսելու տատիս։
Տատս էլ ձմռանը միշտ ասում էր, թե խոհանոցում միշտ տաք ինչ-որ բան պիտի եփված լինի, որ երեխեքի եղած-չեղածը տաքանա։
Մեկ-մեկ զայրանում եմ մորս հնազանդության վրա։ Չնայած կարգին անհնազանդություն է ունեցել ժամանակին։
Ինձ հաճախ է ասում, թե իրեն էլ եմ նման։ Բայց հիմա իմ անհնազանդության ձեռքը կրակն է ընկել։
Ոնց հասկանում եմ, սպասում է, որ «կրքերը հանդարտվեն»։

Երբեմն ինձ թվում է, թե ես ինչ-որ սխալներ եմ թույլ տալիս ու ամեն բան սկսվում է այնտեղից, թե ինչպիսինն եմ ես։
Ես գրեթե ոչինչ չեմ անում, բայց ամեն գիշեր արթնանում են մահճակալիս տակ թաքնված հրեշներն ու խաղում են մազերիս հետ։
Չեմ ստի, եթե ասեմ, որ հիմա ամենաշատն ուզում եմ, որ դա տեղի չունենա։
Ես գիշերով հիմար երազներ եմ տեսնում, որոնք իրականում պատահել են ինձ հետ, ու սարսափում եմ, որովհետև դրանք նորից կրկնվում են։
Ես երբևէ չեմ հարցրել, թե հրեշներն ինձնից ինչ են ուզում։ Բայց խոհանոցային զրույցներում բորբոքվում ու հարցնում եմ, թե ինչ է իրենց ուզածն ինձնից։

Շաբաթվա վերջին ցանկալի փեսացուների նոր ցուցակ գրեցի։ Չէի ասի, թե ուզում եմ ամուսնանալ։ Երբեմն սիրտս կարգին, տեղը-տեղին ժամադրություն է ուզում։ Կարծեմ հինգշաբթի երեկոյին էր։ Մայրս ասում է, որ իր կյանքի միակ տղամարդն իր կողքին չէ։ Չգիտես ոնց է ստացվում, բայց ես շաբաթական երկու անգամ կորցնում եմ իմ կյանքի միակ տղամարդուն։
Ուզում եմ ասել, որ մայրս ճիշտ է՝ ես գաղափար չունեմ, թե ինչ եմ անում կյանքիս հետ։

Երեկոյան բացահայտեցի, որ մայրս օրագրություններս է գտել։ Ոնց հասկացա, նաև կարգին տնտղել է։
Առավոտյան խոհանոցային խոսակցություն ունեցանք։ Ասաց, որ առողջականիս հետևեմ, իսկ երազները հիմար բաներ են։ Պետք  է կարգին բան մտածել, դրանից ազատվելու համար։

Ես հաճախ եմ մտածում, որ այսօրն ինձ սպանեց, բայց շարունակում եմ առավոտյան արթնանալ, գնալ խոհանոց ու նախաճաշել։

Շաբաթվա վերջը գրեթե ոչինչ չբերեց։

Ես առավոտյան իմ սուրճը սառը պատշգամբում վայելում էի, մայրս էլ բողոքում էր, որ պատերազմից հետո ամեն ինչ թանկացել է։ Մենք խոսում էինք իմ երազների մասին, ավելի ճիշտ ես ջրին էի պատմում, որ չքվեին վարդագույն աչքերով հրեշները։ Հիշում եմ, որ մայրս լսում էր։ Տատիս պես, երբ կծկվում էի տատիս  ոտքերի մոտ ու պատմում, որ մեր բակում ոսկիներ կան՝ առավոտյան վաղ պիտի արթնանամ, որ գնամ գտնեմ։

Հաջորդ օրը մորս հարցրի ՝ տատը տեսնես գիտի՞, որ ոչ մի ոսկի էլ չգտա մինչև հիմա։ Որ գտածս միայն հողոտ գդալներ են եղել ու դրանցով սրա-նրա սիրտն եմ փորփրել ու ինձ համար տեղ չեմ գտել։
Գիտե՞ս, նման դեպքերում, երբ ես անկապ փիլիսոփայում եմ, մայրս ասում է ՝ լավ կլինի։
Ճիշտը որ ասեմ, ես էլ ամեն անգամ հրեշների հետ քոռ դանակով կռվելիս ինքս ինձ համոզում եմ, որ մայրս ճիշտ է՝ լավ կլինի, ու եթե աչքերս փակեմ, հետո բացեմ՝ հրեշները կգնան, ու ես նորից խոհանոցում կլինեմ։

Svetlana Davtyan new

Տղերք, երանի մի օր հանդիպենք

Ու ամեն կորսված զինվորի հետ, ես ինքս ինձ եմ կորցնում:

Ու չուզելով, բայց գիտակցում եմ, որ ինչ-որ պահից,

Ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկին, պարտվում եմ այս պատերազմին:

Ամեն հերոսացած զինվորի հետ, ես էլ եմ բարձրանում երկինք:

Այդքան անծանոթ եք ինձ, բայց միևնույն ժամանակ, այդքան ծանոթ:

Ամեն մի գրած երկտողից, սիրտս պոկվում է տեղից:

 

Ասում են հրեշտակները առաքելությամբ են գալիս երկիր,

Բայց ես չէի ուզում, որ դուք այսքան շուտ վերադառնաք երկինք:

Ու նեղանում եմ ձեզանից, մազերս պոկում գլխիցս,

Որ էդպես էլ գոնե մի անգամ չհասցրի ձեր ձայնը լսեմ:

Սա մեր ընտրությունը չէր, ձերն էր, բայց ոչ մերը:

Դուք գնացիք, ու այս գրողի տարած կարոտը կոկորդիս կանգնած խեղդում է:

Բայց վերջում գալիս է հավատը, կրկին հանդիպելու հույսով ողողված,

Ու ամեն երկնքում ճախրող աղավնի տեսնելիս, կիմանամ, որ հյուր եք ինձ:

Elina Yerkanyan

Ճեղքեր

Եթե չների քեզ առավոտը

երկնային ձայնի հուշումներն լսելով

քո ձեռքն եմ բռնում արտացոլանքում:

ամուր, կարծես մի թել հյուսելով.

թեթև տա՛ր քարկապը կախյալ զգացմունքում

 

ու ստվերը՝ պոկած սենյակի անկյունից,

քեզնից կտանեմ անտեր մի հեռու:

կարծես թե գժվում եմ այն խուսափումից,

որ մթության մեջ կդառնաս դու ուրու:

 

մարդկանց հայացքները լքված փողոցում,

որ վաղուց պղծվել է նրանց մեղքերով

անվտանգություն անկեղծ չեն սուլում:

«Արի՛ վազենք բոբիկ ապակու վրայով»:

 

դու, չես մտածում քո հոգու մասին,

չես զգում նույնիսկ այդ ճիչը արյան:

բայց հիշիր քո սիրուց տանջվող անհասին:

Ես վախենում եմ ամեն մի վայրկյան

 

սարսափում եմ ես ամեն լուսաբաց

փնտրել քեզ մահվան սև ծալքերի մեջ:

հույս ունենալով, որ արևի դիմաց

կյանքիդ կրակը կվառվի անշեջ:

 

Ճեղքեր

Եվ հոգնած մարդկանց եսասիրությունից

մաշված երկնքից իջնում է նա ցած:

ոչ մեկ չի բացի իր սիրտը անբիծ

մի անհայտ ստվերավոր պատկերի դիմաց:

 

բոլորն էլ ջարդվում են այս աշխարհում:

դրա հետ հաշտվում են կամ մնում լքված:

բայց մի բանն է բոլորին միավորում:

երբեք էլ հետ չեն գա մասնիկները կոտրած

 

ի ծնե մենք փորձում ենք դատարկ ճեղքերում

տեղավորել սիրալիր մեզ մարդկանց:

ու խցկու՛մ ենք, խցկու՛մ ենք, խցկու՛մ ու խցկու՛մ:

բայց ի վերջո միայն ճմրթում ենք նրանց:

 

ասում են, որ մենք մինչև կյանքի վերջ

փորձում ենք լցնել այդ բացերն մնացած:

ու էլ կարևոր չի մեր համար էլ հեչ

որ ճեղքերն այդ քանդում են մեզ մի օր հանկարծ…

 

Համահունչ

օրեր կան հիշում եմ հայացքը քո լուրջ:

եվ լուրջ այնքանով, որ չէիր հավատում:

հանկարծ գիտակցում եմ, որ իրականում

երբեք մենք չենք եղել քո հետ համահունչ:

 

հոգումդ շեփոր էիր նվագում գաղտնի,

բայց ձևացնում էիր զորեղ մի թմբուկ:

իսկ երբ հեռացա ես կեսօրին,

հանեցիր դիմակը դեմքից քո փափուկ:

 

հաճախ թվում է, թե մտքիս մեջ

քո տան ճանապարհն եմ վերստին անցնում:

բայց արդյո՞ք արժի միայն կռիվ եվ վեճ

վերածել մի բանի, որին չեմ դիմանում:

 

մենք շնչում էինք քեզ հետ տարբեր օդերով

ես երկրային՝ դու անվեհեր:

բայց չափից շատ խղճուկ է

հաշված օրերով մոռանալ զգացունքը այդ՝ կոչված սեր:

 

Շնչահեղձ

ցորենակար երակներդ համբուրեմ աննկատ,

որ կորչեն մտքիդ կասկածները թյուր:

ուզում եմ թողնել, հեռանալ անընդհատ.

այստեղ միշտ զգացել եմ ինձ ինչպես հյուր:

 

ինչքան համոզես, որ քեզ չլքեմ՝

հետևի մուտքի դուռն թողնելով կիսաբաց,

ես հեռանում եմ շնչահեղձ՝

վերջին բառն անգամ մինչև վերջ չասած:

Anna Kostanyan

Առանց փշերի վարդեր․․․

Շտուտգարտ քաղաքում հաճախ էին լինում, մասնակցում գինու խոշորագույն փառատոներից մեկին․․․

Ուշ էր։ Լուռ, գլխահակ, ուրվականի պես շրջում էին, անցնում լուսավոր պատուհանների կողքով․ մի առանձին հաճույք էին ստանում իրենց ստվերներին նայելուց։ Կանգ առան։ Գինետուն էր։ Գինետան պատերին խոշոր տառերով սև-սպիտակ տողեր էին փորագրված: Հեռվից կարդալ չկարողացան կամ ուղղակի չուզեցին ու մոտեցան` իրենց շուրջը նայելով, որ հանկարծ մեկը չնկատեր․ «Ստեղծե՛ք մի աշխարհ ու ապրեք  առանց «բայց»-երի, «եթե»-ների…
Նրանք իրենց կյանքը բաժանում էին կիսամյակների․ մտածում էին` հանգստի  օրեր ունեն ու դատարկում էին օրերը գրպանների պարունակության մեջ։

Հետևանքները թաղում էին գինու գավաթներում՝ մեծ, ավելի մեծ, ապակուց, որ եթե դրա հեղուկի մեջ էլ փնտրածը չգտնեին, կոտրեին ու փշուրների վերածեին։ Այնուհետև ընդարմանային ոչ թե ապակու փշուրների ցավից, այլ փայլից։

Նրանք առաջնորդներ փնտրում էին ներքևում, հետո նրանցից ակնկալում երկար-բարակ մխիթարանքներ, լսում՝ որն էր ավելի լավը կամ վատագույնը՝ մոռանալով մի պահ վերև նայել՝ աչքերը փակած․․․
Նրանք մրգերը չէին կեղևազրկում, վախենում էին ցավեցնեն, իսկ ծառի տակ մի վայրկյան առաջ ընկածներին տրորում էին․ «Չէ՜, մենք չէինք նկատել, թե չէ կկեղևազրկեինք, շատ էր կեղտոտվել»։
Միայն բարձր խոսել գիտեին. որ ցածր խոսեին, չէինք նկատի, բայց կզգայինք, որ աչքերը մի կետին գամած  կամ այս ու այն կողմ պտտելով՝ դավեր էին  նյութում  կամ մտածում էին  արժանի հակահարված տալ․ նրանք այդ պահին վտանգավոր չէին, օրեր հետո` միգուցե․․․

Երբ լույսը բացվում էր, ու նոր օր սկսվում, ծնվում էր նաև հերթական  սպասումը։ Նրանք նստում էին պատուհանի առաջ ու աչքերը մի կետի  բևեռած՝ դատարկ օդը լցնել էին  ուզում, ջերմ զրույց վառարանի առաջ, ուզում էին թեյ՝ առանց շաքարի, որ քաղցրացնեին ներկաների աչքերի փայլով ու ժպիտով․ շատ բան չէին ուզում. միայն շնչառության ներկայություն, որ աչքերը թարթել սովորեին․․․
Նրանցից մեկը անընդհատ խոսում էր փոքրամարմին մարդկանց սրտերի հետ, արցունքներ քամում նրանց աչքերից, խփում լարերին, հրդեհում ամենքին իր ապրած օրերի կրակով, այրված ձեռքերով «հպվում» արտաշնչած օդին։

Նրանք այսօր էլ ըմպում են փրփրող վարդակարմիր գինին՝ չնկատելով անցորդների` արտասուքով ողողված աչքերը, դողացող թարթիչները, իսկ ո՞վ էր նրանցը նկատել։

Ծաղիկներ ստանալ չէին  սիրում. երևի երբևէ չստանալուց էր կամ չգիտակցելուց, որ մի օր էլ գուցե իրենց կնճռոտ ձեռքերում «կունենային» ոչ փարվող, ներդաշնակ վարդեր․ նախքան ջրի մեջ դնելը, երևի փշերն ու տերևները կհեռացնեին, չէին ցանկանա՝ վարդերը շուտ լքեին այս քաղաքը։

Նրանք միշտ նայում էին ձեռքերի ափերի մեջ, հաշվում ուղիղ ու ոլոր գծերը, որ հաճախ ճակատագրի «ուղենիշ» են անվանում։ Հետո չէին հավատում իրենց տեսածին ու լսածին։ Տխուր մի բան էին լսել, կարդացել, հետո զգացել՝ ձեռքերը վախից պաղել էին ու քրտինք ծորել։

Եվ արևածագին, երբ հեռանիստ արևը հուր էր թափում, նրանք լուռ, հանգիստ հետևում էին սրտի ամեն զարկին ու կարոտում վայրկյանները անդարձ։ Իրականում  արդեն գծագրվել ու ավելի շոշափելի էին դարձել տարիների ակոսները․ շնորհալի դեմքի ամեն անկյունում թշվառ գծեր էին, որ հատվում էին ամեն երկրորդ բացատրության խաչմերուկում։ Լռություն էր, արդեն մութ, նրանց հոգում արշալույս էր։ Անցավ այս օրն էլ։ Դեռ չեկած օրերը կշարունակեն անցնել ու փոշի դառնալ մյուս օրերի նմանությամբ։

Անուղղելի լավատես էին․ նրանց մեջ տիրապետող ոգին լավատեսությունն էր։ Թևաթա՞փ լինել. երբե՛ք․ մռայլ երանգներ չէին տալիս ապրած օրերի շղթային, երազում էին միայն մարդկային կյանքի երջանիկ ակունքներ ու առանց փշերի վարդեր․․․

Anna mkhitaryan

Լինել ուսանող

Երկար ժամանակ է, ինչ դժվարանում եմ ընկալել այն հանգամանքը, որ ես ուսանող եմ:

Բարև, ես Աննան եմ, 1-ին կուրսի ուսանողուհի…

Սա, իհարկե, ոչինչ չի կարող նշանակել շատերի համար, բայց ինձ համար մի հաստափոր գրքի պատմություն է: Ես առաջին օրվանից թերահավատորեն եմ մոտեցել այս նախադասությանը: Հաճախ եմ ինքս ինձ հետ խոսում ու փորձում հասկանալ, թե ի՞նչ է նշանակում լինել ուսանող: Լինել ուսանող նշանակում է` մի ամբողջ կիսամյակ ինքդ քեզ համոզել, որ էլ դպրոցական չես, որ էլ դպրոց չես գնալու, ու էն փաստը, որ դպրոցը ավարտել ես, որ ուսանող ես…

Լինել ուսանող նշանակում է` հասկանալ, որ գիշերը գոյություն ունի կյանք՝ լեկցիա կարդալու, մեկ օրում քննության պատրաստվելու և թղթերը գրկելով մի լավ լացելու համար: Հասկանալ, որ գիշերը ընդհանրապես քնելու համար չէ:

Լինել ուսանող նշանակում է` հեռախոսի մեջ ունենալ լեկցիայի լիքը նկարներ, բայց միևնույն է, դրանք քեզ երբեք պետք չեն  գալու:

Լինել մերօրյա ուսանող նշանակում է` ավելի շուտ սովորել «զումի» գաղտնիքները, քան մասնագիտական լեկցիաներ կարդալ: Կամ արթնանալ դասից 5 րոպե առաջ,  ներկա ստանալ ու մի ժամ էլ քնել:

Լինել ուսանող նշանակում է` կա՛մ պարապել, կա՛մ մտքում միշտ «Հայր մերը» ասել:  Կամ պատասխանել այն հարցին, որը պարապելու ժամանակ ասել ես. «Ա, լավ դե, միևնույն է, սա ինձ չի ընկնելու»:

Լինել ուսանող նշանակում է` բարձր կուրսեցիների հետ բարեկամներ լինել, որ ամեն հարց առաջինը իրենց տաս, դասախոսների մասին մի լավ հարցուփորձ անես ու կարծիք կազմած գնաս առաջին դասին:

Լինել մերօրյա ուսանող նշանակում է` իմանալ, որ հեռախոսի էկրանը կիսվում է, բայց  այնուամենայնիվ, իմ նմանները չեն կարողանալու կարդալ, որովհետև տեսողությունը վաղուց լքել է:

Դե ինչ, ողջույններս բոլոր նրանց, ովքեր դեռ չեն հավատում ուսանող լինելուն, ովքեր ամեն պահ կարոտում են դպրոցը, ովքեր երազում են մտնել համալսարանի  շենք, ովքեր իրականում մարդկանց հետ շփման կարիք ունեն:

karin eranosyan

Մատիտների հրաշքը

Ինձ մատիտներ տուր, մայրի՛կ,
Օգնի՛ր ինձ,
Օգնիր նկարել կապույտ երկինքը,
աշունն ու մի կապույտ տնակ,
նարնջագույն կտուրով՝ մի կապույտ տնակ,
Ամենափոքրիկ քաղաքում՝ մի կապույտ տնակ,
ուր սերը օդում է ապրում,
նրան փնտրել պետք չէ,
տեսնում ենք նրան,
վերցնում ու պահում։
Ուր երազանքները իրական են դառնում,
կախարդական փայտիկները՝ պահարաններում պահվում,
որ հենց վերցնենք
ու հպվենք նրանց,
սերը մեզ օգնի երազանքները
դարձնել ներկա,
իրական ու գունավոր ներկա:

jenya abgaryan

Գունավոր շենքերով քաղաք

-Դեռ չե՞նք հասնում։ Հոգնել եմ, ու դեռ այսքան էլ պետք է անցնենք տուն վերադառնալու համար․․․

Հենց այսպիսի տրամադրությամբ էլ ամռանը մուտք գործեցի Արցախի Հանրապետություն։ Մոտ 5 ժամ տևած ճանապարհն անցնելուց հետո հայտնվում ես մի բլրի վրա, որը Շուշիից դարպասներ է բացում դեպի գունավոր շենքերով քաղաք։ Այո՛, Ստեփանակերտն իմ մտքում տպավորվել և մնում է հենց այդպես՝ գունեղ։ Թեև առաջին անգամ էի այցելում, սակայն այնքան հարազատ էր, կարծես ամբողջ մանկությունս այնտեղ անցած լիներ։

Այցս տևել է մոտ մեկ շաբաթ, բայց այդ մեկ շաբաթն էլ է շատ քաղաքին սիրահարվելու համար։

Սկզբում ծրագրել էի, որ ուղղակի կանեմ անելիքս ու արագ հետ կգամ, որովհետև դեռ ճանապարհին կարոտում էի Երևանը, իսկ արդեն այնտեղ գտնվելու երկրորդ օրն սկսեցի մտածել բնակարան ձեռք բերելու մասին։
Թե ինչու սիրեցի Ստեփանակերտը, դժվարանում եմ բացատրել։

Նախ, լինելով տարբեր տեսակի շենքերով հիացող և լուսանկարող մեկը, չէի կարող չգնահատել տեղի ճարտարապետական ոճը։ Որքան էլ որ շատ են և առանձնանում են գունավոր շենքերը, առանձնահատուկ է  Ազգային ժողովի շենքը, որն իր յուրօրինակ գմբեթի շնորհիվ բոլորին ՝ բացի տեղացիներից, թվում է, թե եկեղեցի է։

Շենքերից նարնջագույն չորսհարկանին է ամենից շատը տպավորվել, որովհետև կանգնել էի ուղիղ մայթեզրին ու փոքր ինչ խափանում էի փողոցի երթևեկությունը, որ գոնե մի նկար ունենամ շենքի ֆոնին: Իսկ վարորդները, կարծելով թե անցնում եմ փողոցը, ինձ զիջում էին ճանապարհը։ Այդպես ամոթից դրդված ստիպված եղա մի քանի անգամ անցնել փողոցը։ Իրավիճակը մի փոքր խորթ է, բայց քաղաքի բնակչությունն իրոք գիտի հյուրընկալության բոլոր գաղտնիքները, և սա բազմիցս են ապացուցել։ Եթե հյուր գնալիս մեզ մոտ առաջինը սուրճ են հյուրասիրում, ապա Արցախում հաճախ զարմանում էին, երբ մենք սուրճ էինք առաջարկում իրենց։ Այնտեղ բոլորը թեյի սիրահարներ են և սրճարաններում էլ գլխավոր մենյուի հետ անպայման մոտեցնում են նաև թեյերի մենյուն։ Դե, էլ չեմ խոսում թեյերի բազմազանության և համի մասին։

Բացի ճարտարապետությունից, թեյասիրությունից և հազարավոր այլ հատկանիշներից, Ստեփանակերտն իդեալական է հանգստություն սիրող և աղմուկից փախնող մարդկանց համար, քանի որ չկա քաղաքային ակտիվ եռուզեռ, և իրեն հատուկ ներդաշնակ լռություն է տիրում, իսկ փողոցներում էլ եվրոպական երկրներին հատուկ կատարյալ մաքրություն է։

Ցանկությունս այնքան մեծ է ընթերցողիս ամեն մանրուքի մասին պատմելու, որ մոռացա ամենակարևորը․ ես բացահայտեցի աշխարհահռչակ «Ղարաբաղ» կարպետի գաղտնիքը։ Հասկացա, որ երբ գորգագործներն այդքան տարատեսակ գույներ են օգտագործում, դրանք պարզապես գույներ չեն, այլ հենց իրենց հոգու երփներանգության արտացոլանքը։

Կարծում եմ՝ նկատեցիք, որ հիշողություններս ներկա ժամանակով եմ պատմում ձեզ, քանի որ ես այսպիսի վառ տպավորություններով եմ եկել հարազատ դարձած Արցախ աշխարհից, Ստեփանակերտն այսպիսինն եմ թողել մոտ 317 կմ այն կողմ և երբ օրերից մի օր այցելեմ կրկին, հենց այսպես՝ մտապատկերներիցս էլ ավելի վառ ու շատ ջերմ է նա ինձ գրկաբաց ընդունելու։

Երբ մահդ կտեսնիս…

Դավիթը Արցախյան պատերազմի հերոսներից է, ծնվել ու մեծացել է Գյումրիում, ծառայել Արցախում և մարտի ամենաթեժ կետերից մեկում է եղել հենց սկզբից: Ծառայության է անցել 1.5 տարի առաջ, 20 տարեկան է՝ հրետանավոր: Ասում է` պատերազմի սկսվելուց անմիջապես անցել է գործի, սակայն, երբ զենքի հետ անսարքություն է եղել, սկսել է բարձրացնել ընկերների մարտական ոգին՝ որպես հին ծառայող: Բարձրացրեց, ու այդպես ուժեղ ոգով էլ սկսեցին կանոնավոր մարտ վարել:

Դավիթը մինչ այդ շատ անգամներ է հերթապահել դիրքերում, ասում է, մտածել է իր ապագայի, մասնագիտության մասին, ծառայության վերաբերյալ պատկերացումների և իրականության մասին, սակայն պատերազմի ժամանակ արդեն մտքին միայն հստակ քայլերով դեպի հաղթանակ գնալն էր, և առանձնապես ոչ մի բան էլ չէր զգում, այլ սպասում էր հրամաններին ու հաջողությամբ կատարում դրանք:

Չնայած բարձր մարտական ոգուն ու լավ տրամադրվածությանը, մեր հերոսը Հադրութում՝ պատերազմի 10-րդ օրը՝ մարտական հանձնարարությունը կատարելիս, բեկորային վնասվածք ստացավ, որից հետո նրան տեղափոխեցին Գորիս, վիրահատեցին, ապա տեղափոխեցին Երևան: Հենց այս ժամանակ համացանցում լայն տարածում գտավ մի տեսահոլովակ, որտեղ հենց Դավիթը շտապ օգնության մեքենայի մեջ պառկած երգում էր «Գետաշեն» հայրենասիրական երգը: Դե իհարկե, չկարողացա չհարցնել, թե ինչու էր երգում, սակայն այսպիսի պատասխան ակնկալել չէի կարող:

-Ճիշտն ասած, ես չեմ զգացել, թե ինչ է կատարվել ինձ հետ: Ինձ հետո են պատմել, թե ինչպես է եղել, որ երգել եմ: Ես, Գորիսի վիրահատությունից հետո, գրեթե անգիտակից վիճակում եմ եղել: Բժիշկն ասում է, որ Երևան տեղափոխվելու ժամանակ ամեն ինչ արել են, որ գիտակցությունս չկորցնեմ, սկսել է երգել Գետաշենը, հետո, երբ վերջացրել է երգը, ես եմ սկսել երգել. չգիտեմ՝ ինչու կամ ինչպես:

Հիմա հերոսն ապաքինվում է, մտածում ապագայի մասին: Հայրենիք բառի նշանակությունը մանկուց է դրվել նրա մեջ, իսկ պատերազմը միայն բազմապատկել է պարտավորվածությունը վերջինիս հանդեպ: Կյանքի փոփոխության մասին էլ կարճ է կապում.

-Երբ մահդ կտեսնիս ու ամեն վայրկյան կսպասես, որ կարող է վերջինը լինել, կյանքի հանդեպ վերաբերմունքին չի կարող փոփոխություն չտա…

Ցավը բոլորինս է, սակայն պետք է նայել առաջ: Դավիթն արդեն սկսել է: Ասում է, ամեն հարցի հիմա ավելի լուրջ է մոտենում, բացի այդ, մտածում է մասնագիտության փոփոխության մասին: Եթե առաջ ցանկանում էր քաղաքից հեռու մի վայրում դպրոց բացել և ժողովրդական պարեր դասավանդել, կամ էլ դառնալ ֆուտբոլիստ, այժմ սկսել է ուսումնասիրել ՏՏ ոլորտը: Հենց դա էլ համարում է գլխավոր փոփոխությունը, որ մինչ այս երբևէ չէր մտածել:

Որպես ուղերձ՝ Դավիթը բարեհամբույր ավելացնում է.

-Իրավիճակից դուրս գալու համար մի բան է պետք՝ համախմբվել, թե չէ` մեր երկրից պոկվող տարածքներից բացի, մարդկանց արտագաղթն էլ կշատանա, ու մեր կռվածը իմաստ էլ չի ունենա: Ամեն մարդ, եթե զբաղվի իր գործով, բոլոր ոլորտներում միայն զարգացում կլինի… Իսկ սխալներ բոլորն են անում: Աշխատենք ուղղակի դասեր քաղել:

Դավիթը հերոս է, դա բոլորը գիտեն, իսկ ինձ չի մնում այլ բան, քան հպարտանալ, որ այսպիսի հերոս ընկերներ ունեմ և շնորհակալություն հայտնել նրանց՝ անշահախնդիր ու անվերապահ նվիրվածության համար: Չէ՞ որ հայրենիքը սկսել և սկսվում է սահմանից ու մեր գործերից:

Շաբաթ իրիկնամուտ

Դառնությունը կամաց ավելանում է։
Իսկ մութն սկսվում։
Գիշերը հիմա պիտի սկսվի։
Իսկ մենք հեռու ենք։
Դառնությունը դուրս է գալիս
Իր սահմաններից,
Որ վերջույթներդ են։
Մութն սկսվում է։
Էլի առանց քեզ։
Ես ու մութն ընկած ենք
Այսուհետ։
Ընկած ենք մենք
Ու դառնանում են,
Գետնին տրորված,
Դեղին երազները նրա։
Աստղերը, սեր իմ,
Մթան ոտքի տակ,
Ընկան ջրափոսն ու խորտակվեցին։
Գոնե աստղերը եթե մնային
Դառնությունը քիչ կլիներ
Մի քիչ։
Աստղերը դեղին`
Երազները մթի։
Ոտնակոխ եղան մթի ոտքերով։
Ու դառնությամբ իմ։

***
Ինձնից դեռ մնացել է մի քիչ
Այդ քիչը առ թևերիդ մեջ,
Լայն թևերով փրկիր ինչ կա։
Մնացածը այրվեց այնտեղ`
Սիրո դահիճ հնոցի մեջ։
Դու ինձ նետեցիր դրա մեջ։
Մոխիր դարձա ու մոխրագույն,
Քամին տարավ մոխիրները,
Մոխրագույնը ցրվեց օդում,
Բայց վհատվել պետք չէ, դահի՛ճ,
Ինձնից դեռ մնացել է մի քիչ։

***
Ես անընդհատ գողանում եմ,
Ինքս ինձնից գողանում եմ
Ինձ։
Ես անընդհատ գողանում եմ,
Ինքս ինձնից գողանում եմ
Տալիս քեզ։
Ես անընդհատ գողանում եմ,
Ինձնից քեզ եմ գողանում
Ու տալիս քեզ մոռացության ճիրաններին։
Հետո պայքարում ճիրանների դեմ,
Նրանցից գողանում քեզ
Ու տալիս ինձ։
Սա կրկնվող ու չընդհատվող
Պայքար է լուռ։
Սա չավարտվող ու չսկսվող
Պայքար է սուտ։
Սա պայքար է։
Իմ ու իմ միջև
Հանուն քեզ։

***
Չգիտեմ ինչու գուցե օրենք է։
Գուցե կյանքը այս
Դանդաղ չի անցնում։
Գուցե կյանքում այս
Դանդաղ չեն անցնում։
Գուցե կյանքում այս
Ցածր չեն խոսում։
Չգիտեմ ինչու, գուցե օրենք է։
Գուցե կյանքը այս
Ինձ նմաններին չի կարող տանել։
Գուցե կյանքը այս պետք է անտեսել։
Փախիր, կյանքը այս ունի օրենքներ։
Դու չկաս այնտեղ։
Չգիտեմ ինչու, գուցե օրենք է։

***
Այսօր դու իրական ես։
Այնքան պարզ, տեսանելի։
Երբեմն էլ դառնում ես
Անտեսանելի քամի։

Այս պահին դու այստեղ ես,
Մոտ ես ու շատ իրական։
Գնալ հիմա կարող ես,
Քամու մեջ հույսեր չկան։

Քամու մեջ հույսեր չկան
Քամին ուժ է ու շարժում,
Քամու հետ հույսեր չկան։
Քամու պես ցավ չես զգում։

Քամու պես անցնում ես լուռ։
Քամու հետ անցնում արագ։
Ինձ թողնում ես լոկ սարսուռ,
Հուզմունք, դավեր ու կրակ։

***
Հիմա ավելի քան երբևէ
Ունեմ կենարար կարիքը քո։
Հիմա ավելի քան երբևէ
Ունեմ տխուր, կիսատ երեկո։

Հիմա արդեն, գուցե էլ երբեք
Ուզում եմ անկեղծ լինել քեզ հետ։
Հիմա արդեն, գուցե էլ երբեք
Ուզում եմ դանդաղ խոսել քեզ հետ։

Հիմա` գուցե արդեն շատ վաղուց,
Ես վճարել եմ գինը սիրո։
Հիմա` գուցե արդեն շատ վաղուց,
Ես զգացել եմ ցավը սիրո։

Հիմա, ու երևի թե ընդմիշտ
Տեսնելիս քեզ հեռու կվազեմ,
Հիմա, ու երևի թե ընդմիշտ
Ինքս ինձ ու քեզ էլ կխաբեմ։

***
Սարսափը այս գուցե չքվի։
Ուրվականը գուցե կորչի։
Խավարը այս գուցե ցնդի։
Ցերեկը այս գուցե մթնի։
Կյանքը այս գուցե պարտվի։
Բայց սերը քո, որ լույսն է իմ,
Չի ստվերվի։