Մարդասիրությունը վեհ առաքելություն է, ամեն մեկն այն իր մեջ պետք է կրի

Աշխարհում կյանքը շարունակվում է ընթանալ իր հունով, իսկ Արցախը շարունակվում է մնալ լիակատար շրջափակման մեջ։

Պատերազմն Արցախում արդեն երկու տարի է, ինչ ավարտվել է, բայց դա միայն՝ առերևույթ: Իրականում  այն չի ավարտվել: Նրա ուրվականը թափառում է քաղաքների ու գյուղերի փողոցներով, քմծիծաղում է ի տես խանութների դատարկ ցուցափեղկերի ու դարակների: Այն անկոչ հյուրի պես մտնում է ամեն տուն, նստում սեղանների շուրջ և սառնություն մտցնում արցախյան ջերմ ու սիրառատ օջախներում, տագնապի շղարշով պատում նրանց հանդարտ ու խաղաղ երեկոները։ Պատերազմը խաթարում է ոչ միայն մեծերի կյանքը, այլև տխուր երանգներ է ավելացնում  մանկական երփներանգ աշխարհում:

Ես ծնվել, մեծացել և ապրում եմ Արցախում: Իմ ինքնության արմատները խորը ներթափանցված են  այս հողում, որը տասնամյակներ շարունակ ոռոգվել է հայ զինվորի՝ մեր հայրերի ու եղբայրների արյամբ,  նաև՝ նրանց արդար քրտինքով։ Եվ սա լոկ հող չէ ինձ համար, այլ Հայրենիք՝ սուրբ և անփոխարինելի:

Իմ երազանքներն իմ հայրենիքում պիտի իրականություն դառնային, քանի որ միայն նրա հետ էին  կապված: Սակայն  իմ հայրենիքն այսօր վիրավոր է։ 44-օրյա աղետալի պատերազմից ստացած վերքերը ոչ մի կերպ չեն ամոքվում, դրանք օրեցօր ավելի են խորանում և արնաքամ անում։ Այսօր իմ երկիրը նման է վանդակում փակված վիրավոր արծվի, որին ոչ ոք չի բուժում, չի օգնում՝ իր ճախրանքը վերագտնելու:

Մենք  միայն մեր երկրում  ենք մեզ իրապես երջանիկ զգում, մեր հողի վրա ենք միայն հաստատուն կանգնում և ներքին անսպառ ուժ զգում՝ ցանկացած դժվարություն հաղթահարելու:

Հայրենիք ունենալը, հայրենիքում ապրելն ու արարելը ի վերուստ տրված պարգև է, և դժբախտ է այն մարդը, ով հայրենիք չունի կամ չի զգում նրա արժեքը:

Միգուցե 21-րդ դարում ապրող իմ տարեկիցների համար  տարօրինակ է հնչում, որ ես, ինչպես և իմ հազարավոր հայրենակիցները, չենք ցանկանում ապրել ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում կամ Իտալիայում, չենք  ուզում  վայելել Լաս Վեգասի շքեղությունը, հիանալ Էյֆելյան աշտարակով կամ զգալ Վենետիկի հմայքը: Մենք այդ մասին գուցե երազում էինք մինչև ճակատագրի՝ մեզ մատուցած տհաճ անակնկալը և, գուցե, մեր երազանքները չփոխեին իրենց հասցեներն ու բովանդակությունը: Սակայն պատերազմի ուրվականը մեզ նույնպես հետապնդում է, խլում մեզնից մեր երազանքները, դրանք իրականություն դարձնելու մեր ձգտումներն ու…  Այսօր Արցախում բոլորը մի երազանք ունեն միայն՝ ապրել խաղաղության մեջ։

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմը մեզանից խլեց մեր հարազատներին, մեր ընկերներին, մեզ համար թանկ ու սիրելի մարդկանց։ Մենք կորցրինք մեր հայրենիքի 75 տոկոսը, բայց մնացած 25 տոկոսում ապրելու ցանկությունը՝ բնավ: Այն հայկական պահելը դարձել է մեր գերնպատակը։

Տարօրինակ է Աստծո արարչագործությունը՝ մարդը, ինչպե՞ս կարող է լինել այդքան ստեղծագործ ու կենսատու, միաժամանակ նաև ավերող ու մահ սփռող: Արցախը և նրա հարևանությամբ ապրող թշնամին ներկայացնում են կյանքի երկու, բոլորովին հակադիր բևեռներ։ Մեզ խորթ է ավերողների և ցեղասպանների բնույթը։

Աշխարհում յուրաքանչյուր ոք ունի ազատ ապրելու իրավունք։ Սակայն այսօր անտեսվում և ոտնահարվում են իմ և իմ հայրենակիցների այդ իրավունքը։ Մենք գտնվում ենք մեր թշնամիների կողմից լիակատար շրջափակման մեջ։ Արցախը կտրված է արտաքին աշխարհից: Սպառվում են առաջին անհրաժեշտության ապրանքները, վերակենդանացման բաժանմունքներում գտնվող մանկահասակ, երիտասարդ ու տարեց հիվանդները զրկված են Արցախից դուրս բուժում ստանալու հնարավորությունից։ Այս պատճառով արդեն գրանցվել է մեկ մահվան դեպք։

21-րդ դարում քաղաքակիրթ աշխարհի առաջ այսպես կոպտորեն  ոտնահարվում են մարդու  հիմնարար իրավունքները, բայց միջազգային հանրության կողմից լիակատար լռությունը շարունակվում է։

Մի խումբ հանցագործներ, իրենց անվանելով բնապահպաններ, ինչպե՞ս  կարող են որոշել Արցախում ապրող 120 հազար մարդու ապագան։ Իրենց ժողովրդավար անվանողների այն կարգախոսը, թե իբր մարդը գերագույն արժեք է, վաղուց կորցրել է իր իմաստը։

2020 թվականի պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանը Թուրքիայի և իրեն  աջակցող այլ երկրների օգնությամբ մահվան է տարել սերունդների, տեղահանել և հայրենազրկել տասնյակ  հազարավոր մարդկանց։ Այսօր էլ նրանք շարունակում են իրենց հանցավոր գործողությունները՝ ուղղված արցախահայությանը հայրենի հողից և ապրելու իրավունքից զրկելուն:

Աշխարհում  այս օրերին  միլիոնավոր երեխաներ սպասում են ամանորյա հրաշքին, որն իր հետ խնդություն և ցանկալի նվերներ է բերում, իսկ արցախցի մանուկների համար  այդ տոնական սպասված հրաշքը միայն Արցախը մայր Հայաստանի հետ կապող ճանապարհի բացումն է, որովհետև նրանց մի մասն այսօր հեռու է ծնողներից հենց այդ պատճառով:

Ես չեմ ուզում պատերազմ լինի, և նորից կրկնվի այն արհավիրքը, ինչ եղավ: Ես  չեմ ուզում, որ զավակները հայրերին միայն նկարներից ճանաչեն կամ նրանց երկնքում փայլող աստղերի մեջ որոնեն: Բայց ես ուզում եմ, որ բոլորն ապրեն և արարեն իրենց հայրենիքում, և ոչ ոք հայրենի տան կարոտ չզգա, բոլոր ճանապարհները միայն դեպի տուն տանեն:

Ես իմ ձայնն եմ միացնում  աշխարհի խաղաղասեր մարդկանց ձայնին, դադարեք ձևացնել, թե դուք մեզ չեք  ճանաչում, չեք տեսնում, չեք լսում, թե մենք չկանք:

Մարդասիրությունը վեհ առաքելություն է, ամեն մեկն այն իր մեջ պետք է կրի:

ԱՐԴԵՆ 12-ՐԴ ՕՐՆ Է` ԱՐՑԱԽԸ ՇՐՋԱՓԱԿՎԱԾ Է ԹՇՆԱՄՈՒ ԿՈՂՄԻՑ

Ես եմ քարերիդ, վեհ բարձունքներիդ հավերժ երգիչը

«Ժամանակը բուժում է վերքերը…»,- այս խոսքերն իմ հույսի կաթիլներն են, բայց երբեմն էլ կասկածանքի հատիկների են վերածվում։ Նրանք, ովքեր Արցախում եղել են մեկ անգամ կամ չեն եղել, պարզապես սգացին ազգային ցավը, այժմ նրանց կյանքում մի բան է փոխվել` Արցախի մասին խոսելիս, ժամանակաձևը անցյալ են դարձնում… Իսկ ես ու ինձ նման շատերը մեր երջանիկ օրերն ենք անցյալի վերածում։ Գիտե՞ք՝ այսօր լրանում է 240-րդ օրը, ինչ ես ինձ անհայրենիք եմ կոչում: Այո, ես հաշվում եմ օրերը, ու ամեն նոր օրվա հետ ցավս խորանում է։ Պատկերացնում եք, չէ՞, 240 գիշեր է արդեն, ինչ մայրը որդուն է սպասում, ինչ երիտասարդ աղջիկն իր սիրելիի հայացքին է կարոտ, նկարներով է մեղմում կատաղի ցավը, ինչ հարյուրավոր մարդիկ խաղաղություն են տենչում, ինչ Արցախն իր քաջ եղբայրներին է սպասում, իսկ Բերձորս` ինձ։

Ա~խ, եթե Բերձորս միայն ինձ սպասե~ր, ես կգնայի ու վերջ կդնեի անսանձ ցավերին: Բայց չէ՞ որ նա միայն ինձ չի կարոտել, երևի ես իրավունք չունեմ գնալ հայրենիք, երևի հայրենիքս ինձ չների, ես մեղավոր եմ, որ այս օրը՝ մայիսի 18-ին, քաղաքիս ազատագրման օրը, մենակ եմ թողել անհաղթ Բերձորիս։ Հիշում եմ, այս օրը ժամանակս ինձ ոչինչ չէր թողնում անել. ես չպետք է գրեի այս տողերը, այլ պետք է կանգնեի Արցախյան գոյամարտում մարտիրոսված քաջորդիներին նվիրված հուշահամալիրի կենտրոնում ու հնչեցնեի ինձ հանձնարարված գեղեցիկ խոսքերը։ Իսկ արդեն երեկոյան մեր բոլորի կողմից սիրված Վեհափառի հրապարակում պետք է զբոսնեի ընկերներիս հետ, պետք է կանգնեի ժողովրդի հետ ու գոռայի այս խորիմաստ տողերը․ «Հը-զոր Քաշաթաղ»։ Ուզում եմ սրտիս խոսքն ուղղել Բերձորիս, որպես ներողություն իրեն այս օրով մենակ թողնելու համար.

-Այո’, այսօր ես քեզնից շա~տ հեռու եմ տոնելու օրդ, բայց իմ տողերը թող նվեր լինեն քեզ, քո ժայռերին, քո քարերին, թող նվեր լինեն իմ բարի հիշողություններին։ Ցավում եմ, որ միայն սիրտս ու հոգիս են այդտեղ` քո գրկում, որ ուրիշ քաղաքների նման քո մասին հոգ տանողները շատ չեն, ցավում է ամբողջ սիրտս։ Վստահ եմ՝ դեռ կգամ քեզ մոտ` հուսալով՝ ինձ կներես, ինձ կհասկանաս, որ ինձ կսպասես։ Ու չփորձես, Բերձո’ր, չփորձես հանկարծ քեզ համար նոր պատանի փնտրել, ես եմ քո սրտում, ես եմ քարերիդ, վեհ բարձունքներիդ հավերժ երգիչը… Պարզապես հիշենք՝ ոչ բոլոր վերքերն ունեն բուժվելու հատկություն, այդ մենք ենք մեզ ստիպում մոռանալ մեզ խանգարող սպիների մասին։

ԱՐԴԵՆ 7-ՐԴ ՕՐՆ Է` ԱՐՑԱԽԸ ՇՐՋԱՓԱԿՎԱԾ Է ԹՇՆԱՄՈՒ ԿՈՂՄԻՑ

Բերձորն իմն էր, ես՝ Բերձորինը

 

Վերջին տարիներին սկսել էի Բերձորն ամուր պատանեկական սիրով սիրել: Բերձորն իմն էր դարձել, ես՝ իրենը: Ու մինչև վերջին պահը, արմատներս հողին ամրացրած, ես Բերձորում էի: Եթե ոչ ես, ապա սիրտս Բերձորինն էր, միտքս ու ուղեղս միայն Բերձորն էին: Բերձորն արդեն իմ երազանքների քաղաքն էր դարձել: Միգուցե ես էլ իր երազանքների պատանի բնակիչն էի դարձե՞լ: Այդ արդեն այժմ չգիտեմ, չհասցրի հարցնել… Չհասցրի:

Ես շատ բան չհասցրի: Ես չհասցրի հրաժեշտ տալ հող ու ջրիս, ես չհասցրի վերջին անգամ տանս նայել, որովհետև վստահ էի՝ սա հրաժեշտ չէ:

Ես չհասցրի հավաքել հիշողություններս ու ճամպրուկումս տեղավորել: Մարմինս անզգայացել էր, հոգիս ցավից լռել, միտքս՝ բթացել: Միայն հետո ես հասկացա՝ ինչ եմ կորցրել. տուն, ընկերներ, հայրենիք… Եվ այս ամենը ես գուցե փուչ համարեի, եթե հայրենիքս չլիներ: Ես գուցե կարողանայի ներել ճակատագրին, եթե հայրենիքս չլիներ:

Իսկապես, հայրենիք կորցնելը սարսափելի բան է, ավելի սարսափելի, քան քո տեսած բոլոր սարսափ ֆիլմերն ու դրանցից եկած այդ դատարկ զգացումները: Հիմա ես ոչինչ չեմ զգում, որովհետև զգացմունքներս Արցախում մնացին:

Հիմա ես էլ ոչ մի տուն, ոչ մի դպրոց, ոչ մի դասարան, ոչ մի արև ու ոչ մի երկինք չեմ ընդունում, որովհետև իմն Արցախում է: Ու քանի տարի էլ անցնի, ինձ հասնող արևի մեջ ես Արցախն եմ տեսնելու, երազներիս մեջ Արցախում եմ լինելու ու լուրթ երկնքի պարզության մեջ ես իմ խաղաղ երկիրն եմ տեսնելու:

Եվ վստահ եմ՝ մի օր էլ, ինչպես առաջին անգամ, ես քաղաքիս գիրկն եմ վազելու՝ մանկացած, ու արցունքոտ աչքերով ծածանվող Հայոց Եռագույնն եմ տեսնելու:

Մայիս, 2021