Այնտեղ` սահմանին

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Հունվարյան ցրտաշունչ գիշերներից մեկն էր: Բայց լուսնի արծաթափայլ լույսը քողարկում էր մթության սարսափելի տեսքը:

Խրամատում կանգնած գրեթե միայնակ զինվորը լսեց ձայներ, որոնք երբեք չէր լսել գիշերվա այդ ժամին:

Կրկին թշնամու ոտնձգություն ….

Զինվորն իր մեջ ուժ գտավ՝ ուժ գտավ պայքարելու, մեն-մենակ դուրս գալու մինչև ատամները զինված թշնամու դեմ: Դա հայրենիքի, ազգի ու իր ծնողների հանդեպ տածած մեծ սերն էր, որ մարտի կանչեց նրան կռվելու և հաղթելու: Նա կռվեց արիությամբ, և նրան չխանգարեցին նույնիսկ կարկուտի նման թափվող գնդակներն ու ականները և ոչ մի վարկյան ցած չդրեց զենքն ու չհանձնվեց: Այդպես հասկացրեց  թշնամուն, որ ինչքան էլ խլացուցիչ լինի ականների պայթյունը, ինքը հայ է, և հայի ուսադիրը երբեք չի իջնելու իր ուսերից: Մինչև կյանքի վերջը կռվեց քաջաբար և հասկացրեց թշնամուն, որ ուժը պետք է հոգուց բխի և ոչ թե զենքի փողից դուրս գա: Զինվորը զոհվեց հանուն հայրենիքի, հանուն այն սիրո, որ տածում էր իր ծնողների հանդեպ: Նրա վերջին բառը, երբեք չեմ մոռանա «դիպավ»: Դա այն դաժան գնդակն էր, որը մարեց այդ քաջ զինվորի կյանքը, բայց երբեք չի կարող մարել այն անմար կրակը, որ վառվում է մեր սրտերում այդ հերոսի համար:

Թող նրա գործած սխրանքն ու քաջությունն , օրինակ ծառայեն ապագա զինվորներին , որպեսզի միշտ անառիկ պահեն իրենց երկրի սահմանները:

Անհավես գործի մեծ արդյունքը

Այսօր ամսի 30-ն է, օրը` երեքշաբթի, ժամը` 11:27…: Արթնացա քնից, հագնվեցի, լվացվեցի… Եվ այդպես շարունակ: Վաղը Ամանոր է, և բոլորը նախապատրաստվում են. ոմանք նրբաբլիթներն են փաթաթում, ոմանք դեռ գնումների կեսը չեն արել, ոմանք խմորեղեն են թխում և այլն: Մեկը չկա հարցնի` բա դու (այսինքն, ես) ի՞նչ ես անում: Դե, արդեն ասացի չէ, որ առավոտը վեր կացա ու ընկա կրակը: Մաման, դու մի ասա, գառան կաղապարով տորթ է ուզում թխի: Պահոոո’, դե, Մերի ջաաա’ն, ջանդ յուղի: Մաման արդեն շխկոց-թխկոցը գցել էր, ես էլ ձևացնում էի, իբր քնած եմ: Տեսա, չէ’, չի ստացվում, անաղմուկ գնացի հյուրասենյակ, ու նստեցի համակարգչի առաջ: Մեկ էլ, ըհը, մաման ձայն տվեց. 

- Մերի, արի այստեղ:

- Հա, մամ, հիմա գալիս եմ (թե ասա` քեզ պե՞տք էր` գնայիր հյուրասենյակ):

- Ասա, մա’մ, ի՞նչ ա եղել:

- Հարիչը վերցրու ու սկսի հարել:

-Վաաայ, մաաա’մ, երեկ եմ եկել Աբովյանից, հոգնած մեռնում եմ, դու արա, էլի…

- Երկրորդ անգամ չկրկնեմ:

- Հա, լավ, կանեմ:

Անցա գործի: Դե, ինչ ասեմ, ի վերջո, էլ ինչ ձեր գլուխը ցավեցնեմ, հարեցի վերջացրեցի: Տորթը թխվեց:

-Մաա’մ, դե կաղապարը բաց արա, հանիր, տեսնենք, ինչ է դարձել տորթս:

Մայրիկը հանեց ու ինչ… Ընտիր գառնուկ էր ստացվել:

- Մաաա’մ, գիտես ինչի՞ ա սենց լավը եղել:

- Ինչո՞ւ:

- Իմ ձեռքն է կպել:

- Հա, դու քեզ գովի’-գովի’:

Երբ ես խոհանոցից մի պահ դուրս եկա, մայրիկը գառնուկի մեջ մետաղադրամ թաքցրեց: Հենց բերեց, որ դնի սեղանին, ասաց` մեջը կոպեկ կա: Դե, Մերի ջան, այնպես արա, որ այդ մետաղադրամը քեզ ընկնի, չէ որ շատ ես ուզում, որ նոր սկսվող տարին լավը լինի: Ու նաև` չէ որ, տորթը ես եմ թխել:

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Աշնան կտավը

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Աշնան լիաթոք արտաշունչը գունազարդել է բնության դրախտը: Վերևից գահավիժող ջրվեժները ավելի գեղեցիկ են դարձնում եղանակի գունագեղ պատկերը: Երկնքի անափ կապույտը ջերմ գրկել է չքնաղագեղ ու դրախտային կտավը:

Մտովի հոգիս շրչում է եդեմային պատկերի անեզր գեղեցկության մեջ ու յուրաքանչյուր տերևից մի գույն է վերցնում ու դնում է գրպանը, անհագ խմում ջրվեժների ու աղբյուրների կենսատու ջրերից, որ ինքն էլ դառնա գեղատեսիլ պատկերի մի մասը: Աչքերը հառած` կլանում է երփներանգ գույների հիանալի խաղը: Մերկ ոտքերն ընկղմում է սառնորակ ջրերի մեջ: Ու խաղաղության կապույտը շոյելով նրա ճերմակ ոտքերը, կանչում են դեպի իրենց ակունքները, և ոտքերով զգում նրա սրտի զարկերը, որոնք գնալով ավելի ուժգին են դառնում: Դրախտային պատկերը գիրկն էր առել ինձ: Մեղմ զեփյուռը ծառից մի տերև էր պոկել ու պարում էր, գրկում նրա գունազարդ մարմինն ու պտույտներ տալիս։

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Հասած ու կարմրած մասուրները թփից պոկվելով ընկնում ու խառնվում էին ջրվեժների կապտաթուշ ջրերին ու կարմիրով ներկում:

Ամպերը հավաքվեցին ու անձրև մաղեցին երանության վրա:Կարծես թարմության շունչը սփռվեց ամենուրեք:Անձրևի յուրաքանչյուր կաթիլն իր տեղն էր գտնում կտավի վրա. մեկը տերևի ծայրին էր կանգնում, մյուսը մասուրի այտն էր խուտուտ տալիս, մի քանիսն էլ խառնվում էին ջրերին ու շտապում հեռուներ: Հետո հետզհետե անձրևն ավելի ուժեղացավ ու սկսեց մաքրել կտավի փոշին:

Անձրևից հետո երևաց ծիածանի երփներանգ գունապնակը: Որը կարծես գունավոր թելերից հյուսված պարան լիներ, որ բնությունը թռչում էր վրայով:

Էլեոնորա Բալյան

Գեղարքունիքի մարզ, գ. Կալավան

Հաջողության բանաձեւը

Լուսանկարը՝ Գեղամ Մադադթյանի

Լուսանկարը՝ Գեղամ Մադադթյանի

Մարդուն հաջողության հասնելու համար պետք են շատ բաներ, օրինակ, աշխատասիրություն: Ենթադրենք, աշակերտը պետք է մասնակցի օլիմպիադայի, և ուզում է, որ մրցանակ ստանա: Դրա համար նա պետք է շատ աշխատի:

Երբ ես երաժշտական դպրոցում առաջին դասարան էի, ինձ հայտնեցին, որ երեք օրից քննություններ են լինելու: Ես շատ տխրեցի: Մտածում էի, թե ինչ եմ անելու, ինչպես եմ նվագելու և վախենում էի, որ շատ ցածր կստանամ: Սակայն հաջորդ օրվանից ես գնում էի դպրոց, պարապում էի ուսուցչիս հետ: Իսկ երբ քննություն հանձնեցի, տնօրենն ասաց, որ գոհ է ինձնից, և ես հասա հաջողության:

Սիրակ Կիրակոսյան

* * *

Ինձ համար հաջողության բանաձևը իմ կարծիքով աշխատասիրությունն է: Ես, իհարկե, այդքան աշխատասեր չեմ, ես մեծ հաջողությունների չեմ հասել, սակայն, գիտակցում եմ, որ առանց աշխատասիրության ոչնչի չեմ հասնի: Ես արդեն չորս տարի մասնակցում եմ «Կենգուրուին» և երկու տարի առաջ շատ աշխատելու շնորհիվ հասա արդյունքի՝ հավաքելով բարձր միավորներ և հասկացա, որ բոլոր հաջողությունների բանաձևը աշխատասիրությունն է: Արդեն որոշ չափով դասերիս հետ կապված և կենցաղում հասնում եմ արդյունքի: Հաջողության հասնելը շատ բարդ չէ և մեծ նպատակասլացությամբ կարող ես հասնել հաջողության:

Վահագ Մարտիրոսյան

* * *

Երևի թե սկսեմ մի պատմությունից։ Մի օր անգլերենի ուսուցչուհիս զանգեց ինձ, և ասաց, որ մի ծրագիր կա, որը իր մեջ ներառում է երկու տարվա անվճար անգլերենի դասընթացներ։ Այդ զանգը նա արեց մեկ տարի առաջ, և ասեմ, որ այդ զանգից հետո շատ բան է փոխվել իմ կյանքում։ Ես որոշեցի, որ պետք է անպայման օգտվեմ այդ հնարավորությունից։ Այդպես էլ արեցի։ Ճամբարակից մասնակցում էին մոտ 40 աշակերտ, որից պետք է ընտրվեին 20-ը։ Մեզ երկու խմբի բաժանեցին, և ես առաջին խմբի հետ էի։ Այդ կազմակերպության տնօրենը ասաց, որ ընտրելու է ակտիվ երեխաներին, և սկսեց հարցեր բարձրացնել, որոնք մենք պետք է քննարկեինք և հայտնեինք մեր կարծիքը։ Ես դեռ մեկ տարի առաջ շատ էի վախենում կարծիքս հայտնել, ինքնավստահ չէի, և այդ քննարկումների ժամանակ, այսպես ասած ես իմ կարծիքը հայտնում էի մտքումս։ Անգլերենիս ուսուցչուհին իմանալով իմ այդ բնավորության մասին, անընդհատ ինձ էր նայում և ասում, որ խոսեմ, բայց ես ոչ մի բառ չէի արտասանում։ Դե պարզ է, որ այդ ծրագիրը չանցա, զրկվեցի այդպիսի հնարավորությունից, և չեք պատկերացնի, թե ինչքան էի նեղվել, թե տանը ինչքան մտածեցի այդ օրվա մասին։ Եվ որոշեցի, որ պետք է ծրագրերի մասնակցեմ, և փորձեմ խոսել, կարծիքս հայտնել։ Այդ օրվանից հետո դպրոցում ցանկացած ծրագրի մասնակցում էի։ Ընկերներիս, քրոջս օգնությամբ, ինքնագնահատականս և վստահությունս բարձրացան։ Արդեն մասնակցելով ծրագրերի միջոցառումների ինձ ազատ էի զգում, ազատ հայտնում էի կարծիքս և մտածում եմ , ախ, եթե այդ ծրագիրը հիմա լիներ։ Այդ օրը հիշում եմ, որ հենց այս դասասենյակում էի նստած, հաստատ համոզված եմ, որ այդ ընթացքում դեմքս ամբողջությամբ կարմիր է եղել, ինձ համոզում էի, որ խոսեմ, մտքումս ձևակերպում էի, թե ինչ՞ պետք է ասեմ, բայց կամ չէի ասում, կամ այնքան ցածր էի խոսում, որ ոչ ոք չեր լսում։ Վերջում արդեն գլուխս առել  էի ձեռքերիս մեջ, և քիչ էր մնում լացեի։ Իհարկե, երբ տուն հասա դաս էլ արեցի, և մայրս ասաց, որ լավ կլինի չանցնեմ, դա ինձ դաս կլինի հաջորդ անգամ խոսելու և ազատ պահելու համար։ Իհարկե այդ ժամանակ մայրիկից նեղացա, բայց հետո հասկացա, որ շատ ճիշտ էր։

Նելլի Խաչատրյան

Թթուջուր

-Հայրիկ կպատմե՞ս քո ծննդավայրի մասին:

-Ծննդավայրս Գեղարքունիքի մարզի գյուղ Թթուջուրն է:

-Իսկ ինչո՞ւ է գյուղը Թթուջուր կոչվում:

-Գյուղը Թթուջուր է կոչվում, որովհետև գյուղի տարածքում գոյություն ունի հանքային ջրի աղբյուր:

-Իսկ մինչ գյուղը Թթուջուր անվանելը, գյուղը ուրիշ անուն ունեցե՞լ է:

-Բոլոր անունները կապված են եղել հանքային ջրի հետ:

-Անուններից որևէ մեկը կարո՞ղ ես ասել:

-Ղութուբուլաղ, Ջրդիսան:

-Ե՞րբ է հիմնադրվել այդ գյուղը:

-Ներկայիս Թթուջուր գյուղի բնակչությունը վերաբնակեցվել է Տավուշի մարզի Չորաթան գյուղից 1920 թվականին` Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո: Տեղում առաջ էլ եղել է գյուղ, որի մասին վկայում են հին գերեզմանները: Գյուղը գտնվում է Գետիկ գետի աջ ափին:

-Իսկ ինչո՞ւ գյուղում հանքային ջրի վերամշակման գործարան չի կառուցվել:

-Թթուջուրը տարբեր տարիներին համապատասխան մասնագետների կողմից ենթարկվել է մասնագիտական հետազոտման, սակայն, ինչ-ինչ պատճառներով վերամշակման գործարան չի կառուցվել:

-Իսկ ի՞նչ յուրահատկություն ունի այդ ջուրը:

-Ջուրը իր մեջ պարունակում է երկաթի մեծ քանակություն, հաճելի է խմել շոգ, արևոտ եղանակին:

Անընդհատ շարժում

Կյանք… Մահ` «կյանքի ժամացույցի սլաքի» մեկ պտույտ:

Իրարից տարբեր, բայց միևնույն պահին իրար հետ կապված բառեր:

Ոմանք մահը հասկանում են որպես կյանքի իմաստ, ոմանք` անարդարություն: Բայց հայտնի է մի պարզ ճշմարտություն, որ մարդ ծնվելու պահից քայլ առ քայլ մոտենում է մահին:

Ես… Ես, մահը…

Գիտեք, ես հինգ տարեկան էի, երբ պապիկս մահացավ: Այն ժամանակ ես այնքան էլ շատ բան չէի հասկանում: Պապիկիս հետ կապված հիշողությունները նման են փչացած կամ վնասված սկավառակի: Երբ ուզում եմ դիտել, աղավաղվում է ու կանգ առնում: Պապիկիցս մահվանից հետո ասես դժբախտությունները սկսեցին մեզ հետապնդել:

Հինգ տարի անց մահացավ հորաքույրս: 2012 թվականին մահացավ տատիկս, իսկ երեք շաբաթ առաջ` հորեղբայրս:

Ես միշտ մտածել եմ, որ կյանքում յուրաքանչյուր ոք ունի իր դերը: Մարդիկ ծնվում են, որ ինչ-որ բան ավելացնեն, իրենց ներդրումն ունենան կյանքի անիվը շարժման մեջ պահելու մեջ, որը հավերժ կգործի:

Լույսեր, հույսեր, երազներ…

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ասլանյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ասլանյանի

Գիշեր է…

Աստղալից ու լուսավառ…

Նստած եմ լուսամուտի մոտ նայում եմ աստղերին: Երազում, մտածում պայծառ ու լուսավոր ապագայի մասին: Պայծառ ապագա, պայծառ աստղերի ընկերակցությամբ, ինչ լավ է հնչում, չէ:

Մեկ էլ ահա, աստղ ընկավ, պահեմ արագ երազանք պահեմ: Օ՜… հասցրեցի:

Փորձում էի էլի ընկնող աստղ տեսնել, բայց չտեսա: Ափսոս…

Փայլում են աստղերը հույսերիս պես: Փայլում են ու լուսավորում խամրած ու լույս չտեսած իմ երազանքները: Տխրեցի, բայց պետք չէ տխրել, աստղերը ինձնից կնեղանան ու կլքեն ինձ, լույս չեն տա հոգուս:

- Մանե, Մանե, այ Մանե:

Հանկարծ լսեցի քրոջս ձայնը:

- Ի՞նչ ես քեզ կոտորում: Լույսն անջատի, կորան, աստղերս կորան:

- Խելագարվել ես, ի՞նչ է:

Հնչեց խլացնող պատասխանը:

Աշուն

-Ինչ գեղեցիկ ծառ է, իսկ որտե՞ղ է գտնվում…Չեմ նկատել,-հաճախ նայելով նկարներին, հարցնում են մարդիկ,  ու ես այդ պահին մտածում եմ. «Հետաքրքիր է, չէ՞, դուք ամեն օր անցնում եք այդ ծառի կողքով և չեք նկատում դրա գեղեցկությունը, և միայն, երբ ինչ-որ մեկը նկարում է կամ ուշադրություն հրավիրում դրա վրա, հասկանում եք, որ գեղեցիկ է ձեր շրջապատը»:

Քայլում էի փողոցով: Դրսում շատ ցուրտ էր և մառախլապատ: Մարդիկ շտապելով ցանկանում էին շուտ հասնել տուն… Ախ, եթե նրանք բարձրացնեին իրենց հայացքները և տեսնեին` ինչ գեղեցիկ էր այդ պահին շուրջբոլորը: Ինչպես էր մշուշի միջից երևում եկեղեցու գեղեցիկ ստվերը: Ինչպես էին ջրի փոքրիկ կաթիլները խտանալով` ծածկել ամբողջ երկինքը, հրե արևից թողնելով միայն մի սպիտակ  փոքրիկ գունդ: Ինչպես էր այգում մեջ կանգնած մի գեղեցիկ ծառ, որն ի տարբերություն իր եղբայրների, դեռ պայքարում էր, և ոչ մի կերպ չէր ցանկանում տերևները քամուն տալ:

Հետաքրքիր է, որ մարդ կարող է շփվել մեկ ուրիշի հետ տասը տարի շարունակ և չիմանալ` ինչ գույն ունեն նրա աչքերը: Հետաքրքիր է, որ մարդիկ հաճախ նայում են, բայց չեն տեսնում…

Մեր պատմական ժամացույցը

-Այժմ ձեզ կբաժանեմ խմբերի, և ամեն խումբ կպատրաստի մեկական գովազդ,- ասաց մեր հասարակագիտության ուսուցչուհին: Լուրը շատերն ընդունեցին տրտնջալով, քանի որ չգիտեին ինչ գովազդել:

Ահա նստած ենք մեր խմբով, և մտածում ենք` ինչ կարելի է գովազդել:

-Ամեն ինչ կարելի է գովազդել, մենք պետք է ինչ-որ հետաքրքիր բան վերցնենք, որպեսզի տարբերվենք,- ասաց մեր խմբի Տաթևը։

-Ճիշտ է, ամեն ինչ… նույնիսկ… մեր անշուշա ժամացույցը,- ասացի ես, դեմքիս տալով այնպիսի արտահայտություն, ասես նոր մոլորակ եմ հայտնաբերել: Այո, մեր դասարանի ժամացույցը զրկվել է իր ապակուց մեր դասարանի Արգիշտիի շնորհիվ, որն էլ դարձավ մեր գովազդի թեման: Ահա մեր գովազդի նյութը.

«Անշուշա ժամացույց»

Տեսնո՞ւմ եք այս հրաշալի հնաոճ իրը… Այո, այո… Ձեր աչքերը ձեզ չեն խաբում, սա այն ժամացույցն է, որը ջարդվել է Մեծն Արգիշտիի կողմից:

Մ.թ. 2 օր առաջ: Առավոտ էր: Ճամբարակի ոչ այնքան լուսապայծառ առավոտներից մեկը: Այս ժամացույցը, որը գերբնական ուժերի ազդեցությամբ ազդարարում էր դասերի սկիզբը և ավետում դասերի ավարտը, ընդմիջման ժամանակ մի ահարկու հարվածով ավերվում է Արգիշտիի կողմից և զրկվում ապակուց:

Հոգ չէ, թե այն առանց ապակի է: Այն ձեզ հնարավորություն է տալիս առանց ավելորդ ջանք գործադրելու` ետ կամ առաջ տալ սլաքները…

Գնեք այս պատմական, գաղտնիքներով լի ժամացույցը, և դուք հնարավորություն կունենաք ձեր հյուրերի մոտ գլուխ գովել, որ այդ ժամացույցը կոտրվել է Արգիշտիի կողմից»:

Ստացվել էր շատ հետաքրքիր և զվարճալի, և ուսուցչուհին էլ գոհ մնաց: Այժմ ժամացույցը իր վայրկյանաչափից նույնպես զրկվել է, և դասարանում նրա տեղը գրավել է նոր` ապակով ժամացույց, բայց  մեր դասարանը դեռ աչքի լույսի պես պահում է այն ժամացույցը, պատմական ժամացույցը, Անշուշա Ժամացույցը: