amalya harutyunyan

Կգամ, հա՞

Երեքշաբթի էր, որ ստացա ճամբարի առաջարկը ու ընկա երազանքների մեջ: Երազում էի, գնալ ծանոթանալ, գրել, լուսանկարել բայց…
Բայց… Ախ, այդ բայցերը:
Նախ ծնողներս չթողեցին, ու պարապմունքներս ու դասերս էին ահռելի շատ: Ու ես սկսեցի ատել, սկսեցի ատել հայոց լեզուն ու անգլերենը, սկսեցի ատել դասերն ու պարապմունքները, սկսեցի ատել 12-րդ դասարանը, ընդունելություններն ու քննությունները:

Սկզբում մի քիչ լացեցի, լավ, եթե չխաբեմ` մի քիչ շատ-շատ լացեցի, խառնվել էի իրար, ու եթե հնարավորություն լիներ, կփախնեի տանից ու կգնայի 17-ի հետ: Մյուս օրը ինձ մի կերպ ստիպեցի գրել, որ չեմ կարողանա գնալ, հիշում եմ` ինչպես էին մատներս դողում ու հետ քաշվում գրելիս, բայց դե ինչ արած… Ուրիշ ճար չկար:
Սկզբում մի քանի օր նյութ չէի գրում, ամեն օր տխուր էի, ցանկությունս շատ-շատ մեծ էր, իսկ ես չկարողացա:
Հիմա մեղադրում եմ ինձ, մտածում, որ փչացրի ամեն ինչ, որ ինձ ընտրել էին, իսկ ես… Ես այդպես էլ չգնացի, հիմա կմտածեն` չէի ուզում, իսկ ես չափից շատ կուզենայի հիմա այնտեղ հայտնվել:
Երկար տխրելուց հետո սկսեցի ուժերս հավաքել ու հասկանում եմ` հանձնվելու ժամանակ չկա: Անկախ ամեն ինչից պետք է գրեմ, անընդհատ գրեմ, ու չմտածեմ, որ վերջ, ամեն ինչ բաց եմ թողել:
Հիմա նորից գրում եմ, տառեր կապում, երազում նորից հնարավորություն ունենալ:
17-ին խոսք եմ տալիս, մեկ է` նորից գրել ու մեծ տխուր ժպիտով ու շատ-շատ հույսերով հարցնել.
-Մյուս անգամ, որ գնաք, ու եթե ինձ էլ տանեք, կգամ, հա՞:

amalya harutyunyan

Քեզ, որ գտա ամայի տան մեջ

Մենք գյուղ չունենք, և եթե մյուսները ամռանը գնում են իրենց տատի տուն` գյուղ հանգստանալու, ապա ես ստիպված եմ կամ մնալ տանը ու էստեղ անցկացնել օրերս, կամ էլ Նոր Նորքից գնալ տատիս տուն ու հայտնվել ավելի աղմկոտ ու փոշոտ Երևանի կենտրոնում: Վերջինս շատ եմ անում, սակայն կան օրեր, որ ցանկություն է առաջանում փախչել Երևանից, ու մի տարբերակ գտել եմ:
Ամեն անգամ, երբ գալիս է ամառը, մի քանի օրով Ապարան եմ գնում:
Ապարանում ապրում են տատիկիս եղբայրերն ու քույրերը: Ի՞նչ վատ տատիկի տուն է որ:
Մանկուց վերցնում էի պայուսակս, մեջը լցնում աշխարհի ամենապետքական ու անպետք իրերը ու վազում:
Գնում եմ ու ընկնում անորոշության մեջ; Այնտեղ ունենք մոտ 4-5 բարեկամի տուն, ու ես տարակուսում եմ ու չեմ կարողանում որոշել, այդ մի քակի օրը որտեղ բնակվեմ և ոչ ոքին էլ չնեղացնեմ:
Բայց այդ տներից մեկը հազվադեպ եմ ընտրում:
Սիրում եմ բնակվել մեկ ուրիշի տանը, մեկ ուրիշի հաճելի ու գույնզգույն միջավայրում:
Իրականում հոդվածս այդքան էլ տների մասին չէ, այլ այն մեկի, ում գտա տներից մեկում:
Տեսնես` հիմա կարդո՞ւմ է, այն մեկը, ում մասին փորձում եմ մի երկու բառ կապել իրար և շարադրանք ստեղծել:
Չէ, չհարցնեք` ով է նա:
Կպատասխանեմ ձեր հարցին, բայց դժվար հասկանաք: Մարիամը` հորեղբորս կնոջ եղբոր աղջիկն է, ով ավելի հարազատ է դարձել, քան ուրիշ շատ ու շատ եղբայրներ ու քույրեր:
Աշխարհում ապրում է մեկը, ում մազերի խուճուճները բոլորից տարբեր է, ապրում է մեկը, ով լիովին այլ աշխարհ ունի իր մեջ, ապրում է այն մեկը, ում հետ չես էլ զգում ժամանակի սահումը:
6-7 տարեկանից, երբ գնում էի Ապարան, օրերով մնում էի նրանց տանը: Չէ, արյունակցական բարեկամներ չենք, բայց մեզ ուրիշ բան է կապում` ավելի հարազատ ու կայուն:
Բակում մի հին տուն ունեին, առաջ էնտեղ էին ապրում, հետո մի նոր տուն էին կառուցել ու տեղափոխվել էնտեղ, տունը մնացել էր, դարձել պահեստ:
Ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս մի հաճույք էր համակում` բնակվել այն տանը, նրան մենակ չթողնել:
Ու Մարիամը օգնում էր ինձ: Փայտից փոքրիկ պահարաններ, մահճակալներ ու այլ իրեր ուներ, հավաքում էինք մեր ամբողջ «կահույք»-ը ու մեկնում այդ տանը ապրելու:
Տան մեջ Մարիամի ընտանիքը իրենց կենդանիների համար հավաքած պաշարն էր պահում, քաղած խոտը հավաքում են, մի ուղղանկյուն կապոց պատրաստում ու հարկերով շարում այդ տան մեջ, որ չորանա:
Մարիամը ձեռքս բռնում էր ու վազում խոտերի ամենավերևը` խաղը սկսելու համար: Հույսս դնում էի Մարիամի վրա, բռնվում իրենից և մի կերպ բարձրանում էի այդ 6-7 հարկը: Խոտերը մեկ-մեկ ծակում էին, նույնիսկ մեկ-մեկ ցավեցնում, բայց դա մեզ չէր խանգարում, խաղը երբեք չէինք դադարեցնում ու գնում: Երկար-երկար էնտեղ էինք մնում ու շատախոսում ամենաանպետք ու պիտանի թեմաների մասին:
Պատերը սառն էին ու լքված, բայց մեր ջերմ ծիծաղից, խոսակցություններից ու երևակայական ընտանիքից տունը վերապրում էր, տաքանում և ուրախանում էր:
1-2 տարի էլ մեծացա, ու արդեն հասակս չէր թողնում վերջին հարկին կանգնել: Ստիպված իջնում էի մեկը, երկուսը, երեքը, ու հիմա, եթե փորձեմ հարկերի վրա կանգնել, 3-ից ավել դժվար կարողանամ: Հիմա ընդհանրապես չեմ կարողանում գնալ ու ապրեցնել տունը, Մարիամն էլ արդեն 3-րդ կուրսում է սովորում, ափսոս, մեծացանք:
Բայց այդ տնից ինձ մի մեծ հարստություն մնաց` Մարիամը: Այն ժպտերես և ուրախ աղջիկը, ում հետ օրերս աննկարագրելի լավ են անցնում, ումից չեմ կարողանում կտրվել, ում ուզում եմ երկար-երկար գրկել ու միշտ խոսք տալ, որ իր հետ եմ, իմանալով, որ Մարիամն էլ` քույրս, միշտ ինձ հետ է:
Հիմա չենք կարողանում գնալ մեր սիրելի խոտերի վրա խաղը խաղալ, բայց ամեն տեղ ստեղծում ենք այդ տան գեղեցիկ ու երջանիկ մթնոլորտը:
Հիմա նորից գնում եմ ու օրերով բնակվում իրենց տանը, երջանիկ եմ, որ ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս կարող եմ ասել.
-Մար, հիշո՞ւմ ես…

milena khachikyan

Ընդդեմ ուրբաթի

Ուղեղիդ կենդանի ու անկենդան բջիջները գործի դնելով՝ լարում ես բոլոր նյարդերդ ու հավաքում չեղած ուժերդ՝ դիմանալու համար ևս քառասուն րոպե:

«Առաջին դասաժամն անցավ, իսկ ես դեռ հինգերորդ էջում եմ: Կեսն էլ չեմ արել, ո՞նց եմ հասցնելու: Լավ, ենթադրենք՝ հասցրի, ենթադրենք՝ ստացա էդ ամենազոր «պլյուսը», հետո՞»:

Ամեն շաբաթվա վերջում, երբ գալիս է ուրբաթը, և ուր որ է` ուզում ենք ուրախանալ, որ առջևում ունենք երկու օր՝ հանգստանալու, կամ էլ թե՝ իբր հանգստանալու համար (որովհետև էդ օրերին պիտի հասցնենք կարդալ անգլերենը, անգլերենը, նորից անգլերենը, ու թե ժամանակ մնա՝ պատմությունը, էկոլոգիան), հանկարծ գալիս է երրորդ ժամը, ու հասկանում ենք, որ ուրախանալու համար մեզ խանգարում է առաջիկա իննսուն րոպեն. դե հա, մեզ մոտ «Համակարգչային հմտություններ»-ի ժամն է:

-Հաղթե՜լ եմ, – ասում է Մհերը, ով ընդամենը տեղադրել էր հերթական աղյուսակը:

-Փաստորեն՝ արդար ա, խաղացեք, – ծիծաղում են մյուս կողմում:

Ծիծաղում ենք, որ ցրվենք, ծիծաղում ենք, որ ժամանակն անցնի, ծիծաղում ենք. ուրիշ հնար ունե՞նք:

-Արփի՛, ինչքա՞ն մնաց զանգին,- հարցնում եմ:

-Տասնհինգ րոպե, – պատասխանում է, – բայց դա դեռ վայրկյաններով պատկերացրո՜ւ…

«Չէ, չեմ պատկերացնում, չեմ ուզում, չեմ կարող, ավելի լավ է` փորձեմ հիշել, թե ինչ էր ԼԿԿ-ն, ու գտնեմ էդ կանաչ տեքստը, որ դարձնեմ կարմիր ու ընդգծեմ երկակի գծով: Լուրջ գործ է, ինչ խոսք:»

Զանգը հնչում է: Հավատո՞ւմ եք: Ես էլ՝ չէ: Դասախոսները սկսում են շրջել, ստուգել յուրաքանչյուրիս աշխատանքը: Սպասում ենք, մինչև հերթը հասնի մեզ, սպասում ենք հինգ րոպե, տասը, տասնհինգ…

-Աստղ, հիմա երկար դասամիջոցը չէ՞ր:

-Էր… Արդեն հինգ րոպե ա մնացել:

Վերջապես հերթը հասնում է մեզ: Մոտենում է, կարգին չի էլ ստուգում: Գնահատում է, և… Մենք ազատ ենք: Չնայած՝ ի՞նչ ազատ. մինչ կիրառականի շենքից քայլում, հասնում ենք ժուռֆակ, էդ հինգ րոպեն վերջանում է, դեռ մի բան էլ չի հերիքում:

-Հիմա էլ անգլերե՞ն:

-Հանկարծ չասես, թե հենց նոր իմացար:

Ուղեղիդ կենդանի ու անկենդան բջիջները գործի դնելով՝ լարում ես բոլոր նյարդերդ ու հավաքում չեղած ուժերդ՝ դիմանալու համար ևս իննսուն րոպե:

lilit vardanyan

Լքված տունը, գրքերը ու մենք

Այդ շենքը լքված էր, ջարդված պատուհաններով, ճաքճքված պատերով: Ամեն անգամ անցնելով այդ տան մոտով, մենք ուզում էինք մտնել և տեսնել, թե ինչ կա այնտեղ: Մի անգամ պանսիոնատում հանգստացող տատիկներից մեկին հարցրեցինք, թե ինչ շենք է դա: Նա պատասխանեց, որ սա եղել է թոքերով հիվանդ երեխաների հիվանդանոց:

Մենք այդքանով չբավարարվեցինք…

Հա, մոռացա ասել, որ ես, եղբայրս և հորեղբորս աղջիկները գտնվում էինք Դիլիջանի Բժշկական համալսարանի հանգստյան տանը:

Մի օր որոշեցինք սար բարձրանալ: Այդ սարը մենք շատ անգամներ էինք բարձրացել, որովհետև առաջին անգամը չէր, որ գտնվում էինք Դիլիջանում: Իջնելիս որոշեցինք ուրիշ ճանապարհով գնալ: Իջանք և հանկարծ հայտնվեցինք այն հին շենքի դիմաց:

-Գալի՞ս եք` մտնենք էս շենքը,- առաջարկեց Նանեն:

-Հա,- համաձայնվեցինք մենք:

Մենք սկսեցինք շրջել շենքի շուրջը և գտանք մի քանի ջարդված պատուհան: Սկզբում ներս մտան Արամն ու Գայանեն, հետո` ես, իսկ Նանեն ոտքը մցրեց ներս, բայց հետո փոշմանեց և ասաց, որ մեզ այդտեղ կսպասի:

Երբ նայեցի իմ առաջ, միանգամից նկատեցի մեծ տարածությունը: Մեր ոտքերի տակ ջարդված պատուհաններ ու ապակիներ էին: Մտանք միջանցք, որը ձգվում էր մինչև վերջ: Մտանք աջ կողմի սենյակը: Առաջինը, ինչը ես նկատեցի, արկղեր էին, իսկ արկղերի մեջ` գրքեր: Մենք սկսեցինք քչփորել արկղերը: Ես գտա Ալեքսանդր Դյումայի «Ասկանիոն», Գայանեն՝ Դոստոևսկու վեպերը, մի նկարազարդ գիրք և ինչ-որ փոքր գրքույկ, իսկ Արամը՝ կենսաբանության, քիմիայի դասագրքեր էր գտնում:

-Վայ,- ասաց Գայանեն,- նկար գտա:

Այդ նկարում ուսանողներ էին, իսկ նկարի հետևում նշված էր նկարի ամսաթիվը:

Հենց այդ պահին մենք մեզ զգացինք ինչպես շատ այդպիսի ֆիլմերում:

-Ես էս կտանեմ տուն՝ որպես հուշ:

Նա ևս մեկ նկար գտավ, որը մենք հետո կորցրեցինք:

Արկղերից մեկում տետրերի կույտ կար: Ուրեմն այս ամենը պատկանում է ինչ-որ մեկին: Ես և Գայանեն քչփորում էինք արկղը:

-Ուզում եմ օրագիր գտնել,- ասաց Գայանեն:

-Վայ, ես էլ էի դրա մասին մտածում:

Սակայն մենք այդպես էլ օրագիր չգտանք, միայն մի նոթատետր:

Այդ ընթացքում Արամը արդեն հետազոտել էր մնացած սենյակները: Ես և Գայանեն նույնպես նայեցինք: Մի սենյակում դեղեր էին, բժշկական գործիքներ: Մյուսում` ավտոմեքենայի անվադողեր, մյուսում` ուղղակի ջարդված ապակիներ: Արտասովոր բան չկար:

Բարձրացանք երկրորդ հարկ:

-Բայց ինչ հավես ա,- ասացի ես:

-Ոնց որ կինոյի մեջ լինենք,- ասաց Գայանեն:

-Զգույշ բարձրացեք, մի վազեք,- ասում էր Արամը, և ինքն էլ մի փոքր շտապելով բարձրանում էր:

-Հա, զգու՛յշ,- կրկնում էի ես:

Սակայն այդ հարկը այդքան էլ չարդարացրեց մեր հույսերը: Այս անգամ սենյակները լրիվ դատարկ էին:

-Վայ, էլի աստիճաննե՞ր կան,- ասացի ես:

-Հա,- ասաց Արամը:

-Տանիք բարձրանալու համար ա,- ասաց Գայանեն:

Բարձրացանք:

Այդ ժամանակ մենք հասկացանք, թե ուր ենք ընկել: Հատակը շատ փափուկ էր, և մենք համարյա ոտքերի թաթերի վրա կամաց շարժվում էինք հատակի վրայով՝ չմտածելով անգամ, որ մեր կյանքը վտանգելում ենք: Ճիշտն ասած, ես հենց նոր նկատեցի, թե ինչ վտանգավոր վիճակում էինք մենք: Սակայն, այդ ժամանակ մեզ դա այդքան էլ չէր հետաքրքրում:

Հանկարծ ես նկատեցի մի փոքրիկ պահարան:

-Երեխեք, նայեք:

-Հա՛, ես էդ նկատել էի,- ասաց Արամը:

-Մի հատ բաց, կարող ա ինչ-որ բան լինի մեջը,- ասացի ես:

Նա բացեց դարակը, բայց ոչինչ չկար:

Մի փոքր էլ շրջելուց հետո, մենք նկատեցինք տանիքից դուրս գալու տեղը: Գայանեն գնաց և նստեց այդտեղ:

-Հենա պապիկը,- ասացի ես:

-Իրանք մեզ չեն տեսնում,- ասաց Արամը:

-Ոչինչ:

-Բայց ինչքան նկարներից մեզ զրկեց Նանեն,- ասաց Գայանեն,- հեռախոսը չվերցրեց:

-Հա,- ասացի ես՝ փոշմանելով, որ ֆոտոապարատս չեմ վերցրել:

-Գայու՛շ, վեր կաց, վախենում եմ, հերիք ա էդտեղ նստես,- ասաց Արամը (ես և Արամը չէինք նստել տանիքի վրա):

Գայանեն վեր կացավ, և մենք իջանք ներքև, գտանք տոպրակ, մեջը լցրեցինք գրքերը: Այժմ պետք է մտածեինք, թե ինչպես տեղ հասցնենք գրքերը:

Նանեն արդեն գնացել էր: Դուրս եկանք շենքից, շրջանցեցինք նստարանները և գնացինք հանգստյան տուն: Տատիկին պատմեցինք ամեն ինչ և մտանք լողանալու: Լողանալուց հետո թափ տվեցինք գրքերը և ուսումնասիրեցինք:

-Գալի՞ս եք իրիկունը պոեզիայի երեկո անենք,- առաջարկեց Գայանեն,- Կարին տատիկը (տատիկի քույրը) թող գնա տատիկենց սենյակ, իսկ Արամը գա մեր սենյակ:

-Հա,- համաձայնեցինք մենք,- սաղ գիշերը չենք քնի:

Համոզեցինք Կարին տատիկին և սպասեցինք մինչև քնելու ժամը:

Արամը, ինչպես պայմանավորվել էինք, եկավ մեր սենյակը, իսկ Կարին տատիկը գնաց մյուս սենյակ: Մենք նորից թափ տվեցինք մեր գտած բանաստեղծությունների գիրքը, որպեսզի նայենք, թե ինչ կա այնտեղ: Պարզվեց, որ դա մի ամբողջ պոեմ է, իսկ մենք մտածում էինք, որ դա բանաստեղծությունների գիրք է:

-Ես ուզում եմ էս փոքր գիրքը նայել,- ասաց Գայանեն:

Նա բացեց գիրքը և նկատեց, որ դրա մեջ լուսանկարչական ժապավեն կա:

-Հլը տուր` նայենք,- ասացինք մենք:

Գայանեն փոխանցեց ժապավենը մեզ և հերթով նայեցինք:

-Ինձ թվում ա` համալսարանը ավարտած երեխեքի նկար ա,- ասացի ես:

-Ինձ էլ ա տենց թվում,- ասաց Գայանեն:

Ուսումնասիրելուց հետո հասկացանք, որ դա հիվանդների նկարներ են, որովհետև նկատեցինք, որ նրանք նստած էին մահճակալների վրա:

-Կեսը քեզ, կեսը` ինձ,- ասաց Գայանեն Արամին:

-Լավ:

-Ես էն նկարը կպահեմ: Մեկ էլ տեսար, կինոների պես էդ նկարը պահեմ, հետո նկարի վրայի մարդուն գտնեմ,- որոշեց Գայանեն:

Հանկարծ նկատեցի, որ սենյակում փոշի է լցվել:

-Էրեխեք փոշի ա լցվել սենյակը,- ասացի ես:

-Փոշի ա լցվել, չբերեիր գրքերը,- ասաց Գայանեն:

-Ճիշտ ա,- ասաց Նանեն:

Գայանեն ու Նանեն հիշեցին մի պատմություն:

16-րդ դարից պահպանվել էր մի գիրք և տուփ (եթե չեմ սխալվում) և ամեն մարդ, երբ որ կպնում էր այդ տուփին, մատը քերծվում էր: Մի քանի օր այդ մարդը ջերմություն էր ունենում ու մահանում: Այդ վարակը պահպանվել էր մինչև 21-րդ դարը և հայտնաբերվել այդ սերիալի մարդկանց կողմից:

Այսպիսի տրամադրությամբ մենք քնեցինք՝ բաց թողնելով սենյակի դուռը, որպեսզի գոնե մի քիչ անցնի այդ փոշին: Իսկ ես տանջվում էի, որովհետև փոշին լցվել էր կոկորդս, բայց քնեցի:

Գիշերը ոչ մեկիս ջերմությունը չբարձրացավ, սակայն հաջորդ օրը մենք նորից վերցրինք գրքերով լի տոպրակը և այդ շենքի պատուհաններից մեկից ներս գցեցինք:

Պարզվում էր, որ դա վթարային շենք էր, և մենք մահից էինք փրկվել:

Վերջին հուշը մնաց միայն այն նկարը, որ գտել էր Գայանեն:

emanina

Կյանքը` վերքոտ ծնկների ցավ

Երբ մանուկ էի, մտածում էի, որ կյանքը արդեն դասավորված մի ծրագրերի գիծ է, որ ինչ էլ անես, մեկ է, կանցնես քո ուղին, ամեն ինչ հարթ կլինի, կմեծանաս, աշխատանք կունենաս, և վերջ: Ու այդպես բոլոր մարդկանց կյանքերը նույն ծրագրով պլանավորված են, և միայն սպասում են մարդկանց իրենց ապրելուն: Բոլոր այդ կյանքերը ունեն հետաքրքիր ընթացք և երջանիկ ավարտ: 

Կվազես քամու հետ հավասար, քեզ կորցնելով, և առանց վախի: Անգամ երբ կընկնես և կվնասես ծնկներդ, միշտ մայրիկդ կողքիդ կգտնվի և կտա քեզ դեղը` ծնկներիդ վերքերի դեմ:

Սակայն փոքր ժամանակ ինձ իրոք միայն ու միայն հուզում էին ծնկներիս վերքերը, և մայրիկի համբույրները, որպեսզի ցավն անցնի: Հետագայում մեծանալով ես հասկացա, որ կյանքը միշտ չէ, որ դասավորված է հեշտ, գեղեցիկ և ուրախ ավարտով: Որոշ Ժամանակ այն «վերքոտ ծնկներ» են` առանց համբույրների: Դժվար անցանելի ճանապարհներ: Ցեխոտ ոտքեր` մաշված կոշիկների մեջ: Անքուն գլուխներ: Կոտրված սրտեր առանց բացատրությունների: Այդ հին և շատ ծանոթ փայտե դուռն է` փոխված կողպեքով և քո անհամապատասխան բանալիով:

Ճիշտ է, կան անհոգ ապրողներ, որոնց համար կյանքը ուղղակի թեթև քայլվածք է բեմի վրա, բայց և կան երեխաներ, որոնք դեռ մանկություն չունենալով, ծանր աշխատանքներ են կատարում: Մարդիկ, ովքեր օրվա հացի գումար վաստակելուց հետո անգամ ուժ չեն ունենում այդ  վաստակած հացն ուտելու:

Կյանքը իրականում շատ դժվար է: Ավելի ճիշտ ամենադժվար բանն է: Իսկ դու դրա հենց գլխավոր հերոսն ես, ով պետք է պատվով անցնի այդ ամեն փորձությունների միջով և վերջում հաղթական դրոշակը թափահարի:

Երևի հենց ցավը և տխրությունն են կյանքը դարձնում իրական: Իրական, այլ ոչ թե երևակայական մի երազ: Չէ՞ որ երազներից արթնանալու համար մենք միշտ կսմթում ենք մեզ: Երևի…

Հենց «երևին» է, որ ստիպում է շարունակել հուսալ: Կյանքը միշտ չէ, որ գեղեցիկ է լինում, ինչպես գովազդների գեղեցիկ և երջանիկ դեմքերը, ես դա արդեն հասկանում եմ:

nina shahmuradyan

Ա՜խ, այդ կախվածությունը

Եթե դուք քույր կամ եղբայր ունեք, ուրեմն, ձեր տանն էլ կարելի է այսպիսի խոսակցություններ լսել.

-Արդեն մի ժամ ա խաղում ես, մի քիչ էլ ինձ տուր:

-Վայ, մի հինգ րոպե էլ, էլի:

-Էս արդեն հինգերորդ հինգ րոպեդ ա, վսյո, գնա դաս արա:

-Վայ, դու գնա, քո դասերը ավելի շատ են:

-Ես մեծ եմ: Իմ դասերը 5 րոպեում կանեմ: Մամ, ասա…

-Երկուսդ էլ գնացեք դաս անելու: Վերջ, հերիք ա արդեն…

Համակարգիչը դարձել է մեր առօրյայի անբաժան մասնիկը: Մեզնից շատերը մեր թանկագին ժամանակը անիմաստ վատնում են Facebook-ներում, Instagram-ներում ու էդպիսի սոցիալական կայքերում, չհասկանալով` ինչ ենք կորցնում: Մենք կորցնում ենք մեր մանկությունը, պատանեկությունը, երիտասարդությունը ու, վերջիվերջո, կյանքը: Ախր, ինչո՞ւ չենք հասկանում, որ այդ փոքրիկ քառակուսին մեզնից խլում է մեր կյանքը, ու միայն նրանով զբաղվելով մենք մեզնից հետո ոչինչ չենք թողնում:

Ես էլ (ցավոք սրտի) կախվածություն ունեմ համակարգչից, ու ամենացավալին այն է, որ գիտակցում եմ` ինչ մեծ սխալ եմ գործում ու, գիտակցելով հանդերձ, չեմ կարողանում «դրա դեմն առնել»:

Ուզում եմ մի բան ավելացնել, որպեսզի շատերը չմտածեն, թե ես ասում եմ, որ համակարգիչը միայն վնաս կարող է պատճառել: Ամենևի՛ն: Դանակով մենք հաց ենք կտրում, բայց ոմանք դրանով կարող են սպանել: Համակարգչից էլ մենք շա՜տ բան կարող ենք վերցնել, իմանալ շա՜տ ու շատ բաների մասին, որոնց մասին դժվար իմանանք տանը նստելով: Համակարգիչը նաև կրճատում է տարածությունը: Մենք կարող ենք տանը նստած հայտնվել հեռավոր Աֆրիկայում ու տեսնել հեռավոր քաղաքներ:

Ուղղակի մենք չգիտենք ինչպես օգտագործել այն, ու մեր չիմացությամբ կարող ենք կործանել մեզ:

Եթե դուք գիտեք, թե ինչպես հաղթահարել այդ չարաբաստիկ կախվածությունը, ու համակարգիչն ավելի օգտակար դարձնել, կիսվեք մեզ հետ ու օգնեք վերադառնալ իրական աշխարհ:

amalya harutyunyan

Մենախոսություն կամ ապրելու արվեստը

-Չես հիշում, չէ՞:
-Չէ, չէ, չեմ հիշում:
-Բա էն ընկերուհիդ, որ կար, իրան էլ ես, չէ՞, մոռացել:
-Հա, հա, իրան էլ:
-Էն անցած օրերին էլ ուշադրություն չես դարձնում, չէ՞:
-Հա, հա, դրանք էլ եմ մոռացել, չեմ հիշում, ոչինչ չեմ հիշում:
-Իսկ փոխվել ես, չէ՞: Էլ չե՞ս լացել:
Ձայնը դողում է, ձայնը լռում է:
-Ամ, իսկ դու գիտե՞ս, որ թիթեռներին մի օր է տրված ապրելու, ու ինչքան ջանք են թափում նրանք, որ այդ մի օրվա կյանքը երջանիկ ապրեն:
-Իրենք գոնե մեկ օր են ապրում, իսկ մենք, կարելի է ասել, ընդհանրապես չենք ապրում:
Ձայնը շփոթվում է, Ձայնը մարում է:
-Ամ, երանի մենք էլ թիթեռների պես ապրել իմանայինք:
Էսպիսի խոսակցությունների հաճախ եմ հանդիպում, օրվա մեջ 3 կամ 4 անգամ: Տեսնես` իրենք գիտե՞ն, որ ես լսում եմ, երբ երկու իրար հակասող «ես»-երս իրար են հանդիպում, այդքան էլ լավ բան չի ստացվում:
-Ամ, գիտես, չէ՞, բայց ես ապրել եմ սովորում:
-Դա քեզ է միայն թվում, իրականում դու ոչինչ էլ չգիտես: Այ, եթե գոնե կարողանայիր մարդկանց տարբերակել, մի բան կստացվեր:
-Ինչո՞ւ, այդքան փորձը հերիք չէ՞ սովորելու համար:
-Իհարկե ոչ, երանի ապրելը այդքան հեշտ լիներ:

Հիմա, երբ հետ եմ նայում ու հասկանում, ինչքան բան է անցել, ու դեռ ինչքան է անցնելու, մի պահ սկսում եմ երկար մտածմունքների մեջ ընկնել: Կյանքի էջեր կան, որտեղ ծիծաղել եմ, հիմա մի կտոր կարոտը ստիպում է արտասվել, իսկ այն էջերում, որտեղ լաց եմ եղել, հիմա դա հիշելով, միայն ժպտում եմ:
Երբ մի օր ունեցածդ կորցնում ես ու փնտրել չես կարողանում, երբ գտնելու հույսը վերածվում է հուսահատության, դու փորձում ես ունեցածդ նորից ստեղծել: Ու երբ չարչարանքներդ հասնում են եզրակետին, դու հասնում ես մի կտոր երջանկություն:
Երբ վայրէջքներից հետո թևերդ վնասվում են, բայց դու մեկ է, միջոց ես գտնում թռիչքդ կատարելու, հիանալի է, ավելի առաջ ես. հիմա ունես մի կտոր էլ կամքի ուժ:
Երբ չնայած սառը քամուն, դու կարողանում ես միջիդ ջերմությամբ գոյատևել, դու ձեռք ես բերում մի կտոր էլ դիմացկունություն:
Երբ տեղում կանգնելու ու մարդկանց սպասելու փոխարեն գնում ես առաջ ու անցյալում ես թողնում ամեն ինչ, դու ձեռք ես բերում մի կտոր հիշողություն:
Երբ ուժ ես գտնում փոխելու ամեն ինչ, գլխի վայր շուռ տալու կյանքը, կամ ամեն ինչ 10 քայլ հետ տալով ու նորից շարունակելով փորձում ես գնալ, հիմա էլ ունես մի քիչ էլ տոկունություն:
Դու աընդհատ ձեռք ես բերում, անընդհատ նոր կտորներով կյանքի թեորեմն ես փորձում կառուցել, կորցնում ու գտնում ես, բարձրանում ու իջնում ես, բայց արդյո՞ք ապրում ես, արդյո՞ք գիտես, թե ինչպես են ապրում:
Ժամանակ առ ժամանակ ինձ թվում է, որ ես ապրել արդեն գիտեմ, որ արդեն բացահայտել եմ կյանքի կանոնները, բայց մի սայթաքում, ու ես նորից անորոշության մեջ եմ:
Ըստ ամբողջ մարդկության` մենք միշտ ապրում ենք, իսկ ըստ իմ տեսակետի` շատ քչերը գիտեն, թե ինչ է ապրելը:
Սակայն կան մարդիկ, ովքեր իրոք ձգտում են ապրել, ինչպես և ես, և դա ամենաուրախալի փաստն է:
Ֆիզիկական գոյությունը դեռ ապրելը չէ, ապրում ես, երբ ներքինդ լցված խինդով ու երջանկությամբ քեզ ստիպում է շնչել, երբ մութ ու խավար մտքերը, գորշ տրամադրություններն ու տխուր աչքերը վերանան, մարդիկ, երևի թե, կկարողանան ապրել:
Մենք դպրոցում շատ բան սովորեցինք, բայց այդպես էլ չսովորեցինք կյանքին գումարել ուրախություն, հանել տխրություն, բազմապատկել երջանկություն և բաժանել բարության: Մենք դպրոցում այդպես էլ չսովորեցինք ապրել:

Աշունն ու երազանքները

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Սեպտեմբերն է, բայց զգում ես աշունը իր բոլոր երանգներով: Էս զգացողությունը միշտ ինձ մոտ հոկտեմբերին է լինում, բայց այս տարի ուրիշ է ` շուտ է եկել:

Աշունն ինձ համար երազանքների, դրանց կատարվելու հետ է կապվում: Պատահական չէ, որ հենց աշնանն են երազանքերիցս շատերը կատարվել, մի քանիսն էլ աշնան տերևների հետ գնացել:

Աշունն ինձ համար նաև երջանիկ լինելու ժամանակ է: Ոչ մի եղանակ ինձ այդքան չի ուրախացնում, թեև ասում են` «մելամաղձոտ» ու «տխուր» աշուն:

Աշնան մեջ կա պարզություն, գույներ, հանգստություն, բաներ, որոնք անհնար է չսիրել: Հենց աշնանը կարող ես վայելել այն, ինչ հնարավոր չէ ուրիշ եղանակի: Ուղղակի վերցրու մի բաժակ թեյ, նստիր պատուհանին, նայիր անձրևի կաթիլներին, լսիր քո սիրելի երգերից մեկը ու երազիր, անվերջ երազիր:
Անձրևի հետ գուցե հիշես անցած գնացած օրերը, կարոտես թանկ մարդկանց կամ նրանց հետ անցկացրած պահերը: Ես ինքս էլ այդպես եմ անում ` կարոտում եմ մանկությունս աշնան հետ, ու թե ինչպես էի սպասում աշնան գալուն, որ էլի գնայի այդքան սիրելի դպրոց:

Ինչպես են նշել Անկախության օրը Հայաստանի տարբեր մարզերում

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Անկախության հետքերով

Երեւի ապրած ամեն օրվա վերջում պետք է մի հայացք նետել հետադարձ ուղղությամբ՝ հասկանալու, թե ինչ հասցրինք կամ ինչը մոռացանք, թե ինչ գտանք կամ ինչը կորցրինք: Այ, քսանհինգ տարի առաջ գտած անկախության հետքերով այսօր Հանրապետության հրապարակում էինք: Լուսանկարում էինք, հարցազրույցներ վերցնում, զրուցում թե՛ խորհրդայինն ապրած մեծահասակների, թե՛ անկախությունը կրող երիտասարդների հետ:

-Զորահանդե՞ս… Իսկական զորահանդեսը մեր ժամանակ էր: Մեր ժամանակ ամեն ինչն էլ ուրիշ էր:

Մենք ձեր պատմած «մեր ժամանակում» չենք եղել երբեւէ, բայց փոխարենն ապրել ենք մի շրջան, որի մասին այսօր շշուկով ենք խոսում.

-Ես մի ամիս առաջ եմ զորացրվել, ես Ապրիլյան պատերազմին եմ մասնակցել,- մեր հարցին, թե ներկա գտնվե՞լ են երբեւէ քաղաքացիական ցույցերի, պատասխանում է երիտասարդներից մեկը: Պատասխանում է ու փախցնում հայացքը՝ դեմքին ինչ-որ հաշտված տխրություն ընդգծելով:

-Ասա՛,- հուշում է ընկերը:

-Ի՞նչ ասեմ,- եւ լռում է:

Լռում ենք մենք էլ՝ այդպես էլ չիմանալով, թե ինչի մասին պիտի ասվեր:

-Մենք կլինենք անկախ, քանի դեռ կլինի մեր բանակը:

Թերեւս այսքանը: