Հարցազրույց «Առավոտ» օրաթերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանի հետ:

-Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս որոշեցիք դառնալ լրագրող:

Երբ ես դպրոցական էի, բոլորը կարծում էին, թե պետք է թատերական ինստիտուտ ընդունվեմ: Ես կարողանում էի շատ լավ նմանակել. սկզբում ուսուցիչներին, հետագայում` արվեստի գործիչներին, իմ ընկերներին: Սակայն քանի որ արվեստը և գրականությունը շատ էի սիրում, ընդունվեցի պետհամալսարանի բանասիրության ֆակուլտետ: Գրականագետ եմ մասնագիտությամբ և երազում էի գրականագիտական ուսումնասիրություններ անել: Սակայն համալսարանն ավարտում էի արդեն Ղարաբաղյան շարժման տարիներին` 1989 թվականին: Մենք` համալսարանականներս, ակտիվ պայքարի մեջ էինք: Սա մի սերունդ էր, որ պայքարում էր, ոչ թե հուսահատությունից կտրում երակները, կամ զբաղվում ժամանակ մեռցնելով: Ամեն մի հանրահավաքը կարծես մի ծես լիներ. հանդիպում էինք մեծերին, որոնք հարթակից խոսում էին մեզ հետ, իսկ մենք հարգում էինք խոսքը: Այդ տարիներին արգելված գրականություն էր մտնում Հայաստան, և մենք կարդում էինք շատ ու շատ բաներ: Անհրաժեշտ էր լինում տեղում լինել, գրել, թե ինչ է կատարվում: Հենց այդ ժամանակից որոշեցի, որ իմ գրելը ավելի ճիշտ է. և մասնակից լինել, և ականատեսի աչքերով գրել, թե ինչ է կատարվում: Այդ տարիներին սկսվեց իմ գործունեությունը մամուլում: Ես նաև գնում էի Ղարաբաղ, բերում էի ռեպորտաժներ: Շատ քիչ կին լրագրողներ կային, որոնք գնում էին Ղարաբաղ և ազատամարտի մասին հրապարակումներ անում: Դա եղավ պատճառը, որ ընտրեցի լրագրողի աշխատանքը:

-Իսկ ինչո՞ւ  ընտրեցիք հենց  իրավական թեմաներով լրագրությունը:

-Երբ Հայաստանը անկախություն հռչակեց, և մենք ունեցանք մեր խորհրդարանը, որը Գերագույն խորհուրդ էր կոչվում, ես լուսաբանում էի խորհրդարանական կյանքը: Գերագույն խորհրդի իրավաբանական վարչության պետը, որը հետագայում դարձավ Հայաստանի գլխավոր դատախազը, Հենրիկ Խաչատրյանն էր: Շատ մեծ իրավաբան, մեր լավագույն իրավաբաններից մեկն էր: Ինքն ամեն անգամ զարմանում էր, երբ ես օրենքների հետ կապված ինչ- որ փակուղիներ էի ցույց տալիս, օրենքը կարդում էի բարեխղճորեն, պատգամավորներին հարցեր էի տալիս: Նա ինձ ասում էր, որ կես խոսքից հասկանում եմ, ու խորհուրդ էր տալիս անպայման այս թեմաներով գրել: Ճիշտն ասած, ես էլ էի սիրում այս ոլորտը, քանի որ պատմվածքներ էի գրում, ու ինձ թվում էր, թե ամենահետաքրքիր պատմվածքները կլինեն դատարանի դահլիճներում: Այսինքն, իմ խնդիրը ոչ թե լրագրողական ժանրը զարգացնելն էր, այլ ընտրելով դատարաններն ու մեկուսարանները, ուզում էի մարդկանց առանձին պատմությունները գրականության  մաս դարձնել: Ասեմ, որ դուք ամենաերջանիկներից կլինեք, երբ աշխատեք լրագրող: Դա միակ մասնագիտությունն է, որը շփումների մեջ սահմաններ չի դնում, և դուք ցանկացած ոլորտի մարդկանց հետ շփվում եք: Հետագայում ես հասկացա, որ այնքան եմ խորացել իրավունքի ոլորտի մեջ, որ շատերին թվում էր, թե ես իրավաբանական կրթություն ունեմ: Հետագայում այլ հեղինակների հետ, իմ փորձառությունից ելնելով, մշակեցի և հրատարակեցի 2002 թվականին էթիկայի կանոններ, թե ինչպես պիտի վարվի լրագրողը դատարանի դահլիճում, մեկուսարանում, վիճող կողմերի հետ, տուժողի, դատավորի, ամբաստանյալի և այլն: Էթիկայի կանոնները աշխարհում այնքան ընդունված են, որ իրավապահ լրագրողներն ունեն իրենց առանձին էթիկայի կանոնները, մարզական լրագրողները` իրենց, տնտեսական թեմաներով գրողները` իրենցը և այլն: Մեր թերթը` «Առավոտ»-ը, Հայաստանում առաջին պարբերականն է, որ ընդունել է իր էթիկայի կանոնները: Կգա ժամանակ, երբ ոչ թե թերթը հանդես կգա որպես կանոններ մշակող, այլ թերթի բաժինները այնքան կհզորանան, որ կունենան իրենց առանձին էթիկայի կանոնները:

-Իսկ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում իրավական լրագրությունը:

- Իրավական լրագրողը նախ պետք է հասկանա, թե ինչ ասել է իրավունքի ոլորտ, ինչ ասել  է` փաստաբան, դատարաններ, արդարադատական մարմիններ, դատախազություն, Արդարադատության նախարարություն և այլն: Իրավական թեմաներով գրող լրագրողը պետք է շատ լավ իմանա արդարադատության բոլոր գործառույթները` սկսած ոստիկանությունից վերջացրած պատժիչ կառույցները: Պետք է իմանա, թե ինչ իրավունքներ ունեն բոլոր կողմերը` լինի տուժող թե ամբաստանվող, սակայն առաջին հերթին պետք է լավ իմանա լրագրողի իրավունքները, մամուլի և զանգվածային լրատվության մասին օրենքը, տեղեկատվության, ազատության մասին օրենքը: Սա բավարար չէ, լրագրողը շատ լավ պիտի իմանա այն օրենքները, որոնց շրջանակում ինքը պետք է աշխատի: Լրագրողը նաև տեսական հարթության մեջ պետք է պատրաստ լինի: Տեսեք, ենթադրենք, քաղաքացուն ձերբակալում են, լրագրողը ահազանգ է ստանում, որ քաղաքացին տարվել է ոստիկանություն: Հիմա դու ոչ միայն պետք է գնաս արձանագրես, որ ինքը տարվել է ոստիկանություն, այլ պետք է իմանաս, թե տվյալ անձը երբ է տարվել, նորից անդրադառնաս, թե արդյո՞ք 72 ժամվա ընթացքում ինքը բաց թողնվեց, թե ոչ, որովհետև դա էլ է ցանկալի լուր: Դու այնքան պիտի պատրաստ լինես, որ ոչ թե դատարանում դռնբաց դատական նիստի ժամանակ դատավորին հարցնես, թե իրավունք ունե՞ս լուսանկարելու, այլ ինքդ իմանաս, որ դռնբաց դատական նիստի ժամանակ դու իրավունք ունես և՛ լուսանկարել,  և՛ ձայնագրել: Ցանկացած զրուցակից, երբ տեսնում է, որ դու պատրաստ չես, օգտվում է քո անտեղյակությունից: Դու անպատրաստ մտել ես դատարան ու իր օրենքները չգիտես, քո իրավունքները չգիտես, էլ չեմ ասում գործը, որի մասին պետք է գրես: Իրավական լրագրությունը հենց դա է. իրավունք իմացող, իրավունքի ոլորտը վերջին լուրերով, վերջին նորություններով լավագույնս տիրապետող վիճակում գտնվող լրագրող, ով հանրության համար լուսաբանում է այդ ոլորտը անաչառ ու գրագետ:

- Արդյո՞ք հատուկ կրթություն է պետք ունենալ իրավական լրագրող դառնալու համար:

- Նախ անհրաժեշտ է, որ լրագրողը մարդ լինի: Լրագրող լինելը նրա համար չի, որ արձանագրես ինչ-որ դեպք կամ երևույթ: Ամեն դեպքի և երևույթի հետևում մարդիկ են: Պիտի գրել իմանաս, լավ գրել: Ես, օրինակ, միշտ մտածում եմ, որ զրուցում եմ ընթերցողի հետ: Բնականաբար իմ ամեն օրվա աշխատանքը ես գնահատում եմ իբրև զրույց ընթերցողի հետ: Հիմա գուցե դաժան է իմ զրույցը, որովհետև ամենացավոտ խնդիրների մասին եմ գրում, բայց միևնույն է, զրույց է: Պետք է լավ լրագրող լինել, բանիմաց: Դե, պատկերացրեք. ենթադրենք, դուք գրում եք մշակութային թեմաների մասին, սակայն գիրք չեք բացում,  չգիտեք ինչ է պոեզիան, կամ ով է այդ նկարիչը, որի ցուցահանդեսը պիտի լուսաբանեք:Ես հիշում եմ տարիներ առաջ ուսանողներից մեկը եկել էր խմբագրություն, պետք է ուղարկեինք մի բանաստեղծուհու հետ հանդիպման, և որքան եղավ զարմանքս, երբ հասկացա, որ չգիտի, թե ով է բանաստեղծուհին, ինչ է գրել: Նույնն էլ իրավունքի ոլորտն է, տնտեսականը: Անպայման պիտի իմանա տնտեսական լրագրողը տնտեսություն, չի կարող ինքը բամբասանքների կամ չգիտեմ, ընդամենը ախուվախերի շուրջ կառուցել իր խոսքը: Իրավունքի ոլորտը առավել ևս, հիմա ես գտնում եմ, որ շատ կարևոր է, որ լրագրողը իրավաբանական կրթություն ստանա  հարակից, ինչպես որ ես վարվեցի հետագայում:

-Իսկ  մարդկային ի՞նչ հատկանիշներ են պետք իրավական թեմաներով լրագրող լինելու համար:

-  Իրավական լրագրողը ո՛չ այլմոլորակային է, ոչ էլ հատուկ կարգավիճակով մեկը: Մենք ենք հիմա տարանջատում: Ասենք, Պաշտպանության նախարարություն, ոստիկանություն, միշտ պահանջում են հավատարմագրել լրագրողին, որպեսզի աշխատեն մի մարդու հետ, որն անընդհատ այդ թեմաներով է գրում, որպեսզի հենց իրենից էլ պահանջեն: Ոչ թե մեկը մի օրով գնա բաժին, մի հատ անհեթեթ բան գրի ու խմբագրությանը գցի պատմության մեջ: Նաև իմացեք, որ այսօր ապատեղեկատվության համար կարող են քրեական գործ հարուցել լրատվամիջոցի դեմ: Նույնիսկ մենք ունեցանք դեպքեր, երբ մեր դեմ քրեական գործեր հարուցվեցին, և լրագրողը ամբաստանյալի կարգավիճակում հայտնվեց: Առհասարակ լրագրողը պետք է սիրի իր մասնագիտությունը, կապ չունի դու իրավունքի ոլորտ ես լուսաբանում, թե սոցիալական ոլորտ, մշակույթ թե տնտեսական… Դու պիտի սիրես այն, ինչ անում ես: Իրավունքի ոլորտում էլ, նույնն է: Ես չեմ ասում սիրես ահաբեկչին կամ կամ էն մարդկանց, որոնք անվերջ էդ քո գործերի լուսաբանման շրջանակներում պիտի լինեն: Բայց դու պիտի հարգես մարդկանց զգացմունքները: Դրա համար են էթիկայի կանոնները. պետք է հարգել նաև տուժողի զգացմունքները: Շատ է եղել, որ ինձ դիմել են իմ մտերիմները, որոնք խնդիր են ունեցել դատարանների հետ: Բայց ես ինքս հրաժարվել եմ լուսաբանելուց, որովհետև մտածել եմ` օբյեկտիվ չեմ լինի և իմ փոխարեն ուղարկել եմ իմ գործընկերներից մեկին:

Հիմա մենք ունենք նաև ցավոտ մի իրավիճակ, երբ լրագրողը զանգում է գործընկերոջը, ասում է` մի հատ չե՞ս ասի` ինչ կատարվեց այս տեղում: Այսինքն, փչացած հեռախոսի լրագրություն է ձևավորվում: Երբ լրագրողը սրանից-նրանից իմանալով նյութ է պատրաստում: Ասում ես, դե լավ, հիմա իրեն թույլ է տվել զանգել է` պատմեմ: Բայց նպաստում ես վատ բանի: Եթե դու չես եղել, լավ, մի նյութ էլ մի գրի, բարի եղիր, հղում արա այն լրատվամիջոցին, որից օգտվել ես: Դա գալիս է նրանից, որ շատերը իրենց մասնագիտությունը չեն սիրում: Թիվ մեկ խնդիրը` սիրել մասնագիտությունը և լինել մարդ: Մարդը խնդրում  է, ասում է` մի նկարի, բայց նկարում ես: Պետք է մտածես, չէ՞, որ դու էլ կարող է նույն իրավիճակում հայտնվես:

-Իսկ  ձեր  մասնագիտությունը վտանգավոր չե՞ք  համարում: 

- Ամենավտանգավոր մասնագիտություններից մեկն է: Հայաստանում գնալով կդառնա ամենավտանգավորը: Եղել են դեպքեր, որ մտել են խմբագրություն, ջարդել գույքը, սպառնացել: Անվերջ դատարաններում ենք: Հենց հիմա թերթի և անձնապես իմ դեմ դատ կա: Հայաստանում այդպիսի դատ չի եղել: Հարցազրույց եմ արել նախաքննական մարմնի հետ: Քննիչն է որոշել սահմանները, որի շուրջ տվել է ինձ տեղեկություն: Ինձ հիմա մեղադրում են անհատական տվյալներ հրապարակելու մեջ: Ես չեմ ընդունում դա, որովհետև ասում եմ, որ ես  հարցազրույց վերցնողն եմ, ինֆորմացիայի տերը ես չեմ: Փորձում են նախադեպ ստեղծել, որ լրագրողը խուսափի նման թեմաների անդրադառնալուց: Անգամ ֆեյսբուքի գրառումների համար դատի են տալիս: Լրագրողը անվերջ դատական գործընթացներում է:

-Դուք բոլոր դատերը լուսաբանո՞ւմ եք:

-Կան դատեր, որոնք հանրային հնչեղություն ունեն, և բոլոր առաջատար լրատվամիջոցները մասնակցում են: Թերթի շահերն է ստիպում, որ անդրադառնաս: Կան նաև դատավարություններ, որոնք դու ինքդ ես ընտրում: Օրինակ, ես բացի հնչեղից, փորձում եմ նաև էն դատերը լուսաբանել, որոնց քաղաքացիներն են դիմում: Մի մոռացեք, որ լրատվամիջոցները նաև մրցակից են, դրա համար միշտ պետք է մտածես, թե ինչի մասին կուզենա կարդալ ընթերցողը: Իսկ դրանք կենդանի պատմություններն են: Ես կոնկրետ ձեզ խորհուրդ կտայի շատ շփվել հասարակ մարդկանց հետ, դա ամենամեծ դասագիրքն է: Ես գնում եմ հասարակ մարդկանց դատերին, որոնց ասում եմ «անտեր դատեր», մտքիս մեջ իհարկե, որ վիրավորանք չպարունակի կողմի համար: Այդ դատերում մարդ չկա: Վերջերս մի այդպիսի դատի էի: Մեղադրյալը պատիժն է կրում, և այս ընթացքում կուրացել է, տեսողությունը կորցրել է կալանավայրում: Եկել է ուղեկցողը, ու մարդ չկար: Միայն ես էի դահլիճում: Ի՞նչ զգաց, երբ ասաց. «Լավ, պիտի սենց անտեր դատվե՞մ», ու իրեն պատասխանեցին. «Չէ, չէ, անտեր չես, լրագրող կա»: Ինչպես պայծառացավ, երբ իմացավ, որ նստած եմ:

-Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի ձեր մասնագիտությունը, բացի նրանից, որ ներկա եք գտնվում դատավարություններին:

-Ես միայն ներկա չեմ լինում դատավարություններին, լինում եմ խմբագրությունում, որտեղ մարդիկ են գալիս, որոնք ունեն պրոբլեմներ: Էդ պրոբլեմները պատկան մարմիններին չեն կարողանում հասցնեն: Մենք կարողանում ենք հրապարակումներով օգնել մարդկանց: Մարդիկ իրենց իրավունքները  չգիտեն, և չեմ թաքցնում, որ երբեմն փաստաբանի դեր էլ եմ կատարում:

-Իսկ եղե՞լ են դեպքեր, որ դատարանը  ձեր հոդվածի հիման վրա կամ ձեր հոդվածի պատճառով իր որոշումը փոխի:

-Դատարանները միշտ հայտարարում են, որ իրենք անկախ են: Բայց առաջին ատյանի դատարանը չի կարող որոշումը փոխել, առաջին ատյանը համենայն դեպս ինքն էլ իր դիրքորոշումը ունի: Բայց հետագա ատյաններում հասարակական կարծիք ստեղծելու արդյունքում որոշակի փոփոխություններ եղել են:

-Ըստ ձեզ, զարգացա՞ծ է իրավական լրագրությունը Հայաստանում:

-Եթե համեմատեմ 90-ականների հետ, ապա` այո: Պարզապես  հիմա մի քիչ փոխվել է լրագրողի տեսակը: Եթե էն ժամանակ անում էիր բաներ ինքնամոռաց, ապա տեսնում ես, որ շատերը ճանաչում ունենալու նպատակով են անում: Ճանաչումը դժվարացնում է աշխատանքը, հավատացեք: Երբ ինձ չեն ճանաչում, ավելի հեշտ է տեսնել այն սխալները, որոնք իրենք անում են: Երբ ինձ ճանաչում են, սկսվում է թատրոնը:

-Վերջերս Դուք պարգևատրվել եք Մովսես Խորենացու մեդալով: Ի՞նչ փոխվեց դրանից հետո ձեր կյանքում:

-Խորենացու մեդալ  եմ ստացել լրագրողական ակտիվ գործունեության համար: Ինձ համար անսպասելի էր: Ես այս տարի նաև Մարշալ Բաղրամյանի մեդալ եմ ստացել Պաշտպանության նախարարության կողմից, երևի թե պատերազմական տարիների համար, երբ գնում էի Ղարաբաղ, և կին լրագրողները շատ քիչ էին, որոնք 10 ժամվա ճանապարհ պիտի անցնեին ու իրենց կյանքը վտանգեին: Իմ բոլոր մրցանակները, որ ստացել եմ, անսպասելի են եղել ինձ համար: Ես երբեք մրցանակի  համար նյութ չեմ գրել:

Ի՞նչ փոխվեց մրցանակներից հետո… Եթե ասեմ` կենցաղս, ապա` ոչ: Ես էլի տրանսպորտից եմ օգտվում, աստղային բաներ չունեմ: Ուղղակի լավ ես զգում, որ դա պետության մրցանակն է, այն էլ  լրագրությանը, հատկապես մի ժանրում, որի կայացման համար քիչ բան չես արել:

Հարցազրույցը գրի առավ Սուսաննա Միկոյանը

Հանդիպում «Միհր» պարային թատրոնի հետ. Ցոլակ Մլքե-Գալստյան, Պետրոս Ղազանչյան և Շողակաթ Մլքե-Գալստյան

-Կպատմե՞ք «Միհր» թատրոնի մասին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան – Մեր թատրոնը կոչվում է «Միհր», հիմնադրվել է 2003 թվականին: Մենք չենք փորձում նման լինել եվրոպական պարային թատրոններին: Եվրոպական պարային թատրոնները շատ բարձր որակի են, բայց մի թուլություն ունեն` էմոցիոնալ չեն: Մենք փորձում ենք լինել ոչ թե շարունակողը եվրոպական պարային մտածողության, այլ հայկական պարային մտածողությունը բերենք այդ հարթության վրա: Այսինքն, էմոցիոնալ շարժումային գործողությունները լինեն մեր մենթալիտետին մոտ, բայց եվրոպական որակի:

Քանի որ ժամանակին մենք և պարսիկները եղել ենք հեթանոս, ունեցել ենք նույն աստվածությունը` Միհր: Որոշեցինք թատրոնի անունը դնել Միհր, որովհետև ուզում էինք և մեր ազգի, և ակունքի հետ կապված անուն լինի: Միհրը և հայերեն, և պարսկերեն բառ է: Նաև բացի ռուսերենից, մյուս բոլոր լեզուներով գեղեցիկ է հնչում: Դա շատ կարևոր է, որովհետև մեր թատրոնը հենց միջազգային կառույց է: Հայաստանում տարվա մեջ ունենում ենք երեք-չորս ելույթ, իսկ արտասահմանում` քսան-երեսուն: Միհր նշանակում է Արև, Արեգակ: Մենք ունենք ներկայացում «Ակունք», որտեղ պատմվում է աստվածներին վերաբերող լեգենդների մասին:

Արդեն նշեցի, որ մեր թատրոնը պարային թատրոն է: Ի՞նչ է պարային թատրոնը: Այդ ժանրը պետք է մի քանի ձևով բացատրել: Գոյություն ունի երեք մեծ շարժում թատերական ուղղություն` բալետը, մնջախաղը և պարային թատրոնը, որը տերմին է անգլերենով` contemporary dance, նշանակում է ժամանակակից պար: Անցյալ դարի 60-ականներին մի շարք մեծ անուններ, ինչպիսիք են` Պինա Բաուշը, Ժոզեֆ Նադջը (Josef Nadj), դուրս եկան բալետից, նրանք ուզում էին շարժվել ավելի ազատ, անսահմանափակ: Դրա համար ժամանակակից պարի մեջ մի քանի կարևոր բան կա` առաջինը, որ պարողները չունեն պուանտներ, բալետային մասիկներ, որպեսզի պարողը զգա գետինը, պարելիս հպվի: Ժամանակակից պարում կոնկրետ շարժումներ, ինչպես ասենք բալետում, մնջախաղում, չկան: Յուրաքանչյուր բեմադրիչ յուրովի է ներկայացնում, դրանով էլ այս ուղղությունը այժմ շատ արդիական է: Ժամանակակից պարը ներկայացում է, որը ունի սկիզբ, կուլմինացիա և ավարտ: Պարային թատրոնում յուրաքանչյուր շարժում ունի հստակ նշանակություն, գաղափար, և դա ավարտվում է հանդիսատեսի հստակ գիտակցմամբ, թե ինչ էր կատարվում: Պարն այստեղ չի վերաբերվում ուղղակի շարժումերին, դա շարժումային, թատերական մտածողություն է: Օրինակ` Պետրոս Ղազանչյանը մեր թատրոնի մենակատարն է, նա պարող չէ, պարող-դերասան է, ոչ թե ուղղակի գեղեցիկ շարժվում է, այլ կոնկրետ բան է մեզ պատմում բեմից:

-Ինչպե՞ս առաջացավ թատրոն ստեղծելու գաղափարը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ես և քույրս` Շողակաթը, ուզում էինք ստեղծել երիտասարդների հավաքվելու և ստեղծագործելու տեղ, որտեղ երիտասարդները ոչ թե սովորում են իրարից, այլ միասին ստեղծագործում են: Հետո, երբ հավաքվեցինք տասը հոգով, զգացինք, որ միշտ ինչ-որ թատերական ուղղությամբ ենք մտածում, և այդ գաղափարն արդեն վերածվեց թատրոն ստեղծելու  մտքի: Եվ 2003 թվականի կեսերից մենք արդեն կոչվեցինք ոչ թե «Միհր», այլ «Միհր» թատրոն: Ես թատրոնի մարդ եմ, թատրոնը աշխարհի ամենագեղեցիկ արվեստներից է, և հաճելի է դրանով զբաղվել: Երբ զգում ես, որ հանդիսատեսը քո ներկայացումից ինչ-որ բան վերցրեց, դրանից ավելի հաճելի բան չկա: Օրինակ` մենք հիմա վերադառնում ենք Ղարաբաղից, ուր տարել էինք «Հայկական հեքիաթներ» նախագիծը, խաղում էինք գյուղերում` երեխաների համար: Եթե այդ երեխաներից մեկը, կամ երկուսը դրանից ինչ-որ բան վերցնի, կամ հետագայում ինքը կազմակերպի, դա կլինի ամենահաճելի բանը: Դու ստեղծում ես ինչ-որ բան, որ ոգեշնչես ուրիշին, նա էլ ստեղծի, և այսպես առաջանում է արվեստի հավերժ շղթան:

-Ինչո՞վ է Ձեր թատրոնը տարբերվում այլ թատրոններից:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Առաջին տարբերությունը` մենք ժանրային առումով միակն ենք տարածաշրջանում: Պարային թատրոն Կովկասում մեզնից բացի չկա: Հայաստանում կա Մնջախաղի պետական թատրոն, Բալետի և օպերայի թատրոն, փոքր խմբեր, որոնք զբաղվում են ժամանակակից պարերով, բայց մեզ նմանը տարածաշրջանում չկա: Իրանում կան, բայց քանի որ Իրանը բարդ երկիր է, (աղջկան չի կարելի բեմում դիպչել, ամբողջովին փակ պիտի լինի), մրցունակ չեն այնտեղի թատրոնները: Թուրքիայում ու Ռուսաստանում շատ կան ուժեղ պարային թատրոններ, բայց այս տարածաշրջանում մենք միակն ենք:

Մենք չենք աշխատում գումար աշխատելու կամ հայտնի լինելու համար, մենք զբաղվում ենք արվեստով: Մենք ամեն օր ունենք փորձ, բացի կիրակի օրերից, և դա համոզելու, զարմացնելու համար չէ, ուղղակի եթե ամեն օր փորձ չունենանք, մենք չենք ունենա լավ պարողներ, կամ դերասաններ:

-Ձեր ներկայացումների գաղափարները ձե՞րն են, թե՞ ձեզ համար պիեսներ են գրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սովորաբար ինչ-որ գաղափար է ծնվում, որից հետո ունենում ենք ներքին քննարկում: Մենք ունենք ընդամենը մեկ աշխատանք, որը գրական հիմքի վրա է, դա «Սանասար և Բաղդասարն» է: Մնացած բոլոր աշխատանքները դրանք պիեսներ են, որոնք գրված են իմ կողմից, բայց այստեղ շատ կարևոր է մեր իմ թիմի մասնակցությունը: Մեր պիեսները մի քիչ այլ են. դրանք պիեսներ չեն, որտեղ կան երկխոսություններ, այլ պիեսներ են, որտեղ կան գործողություններ: Հետևաբար այդ գործողությունների շղթան ես միշտ քննարկում եմ:

-Մի ներկայացման պատրաստման համար ինչքա՞ն ժամանակ է անհրաժեշտ:

Պետրոս Ղազանչյան -Նայած ինչ ներկայացում: Օրինակ` մեր վերջին ներկայացման` «Մենության ձայնի» վրա աշխատել ենք երկու տարի: Եվ դա լրիվ ուրիշ ուղղություն է, ուրիշ ոճ է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք համարյա ամեն տարի պրեմիերա ունենք: Բայց այնպիսի բարդ ներկայացումները, ինչպես օրինակ «Մենության ձայնը», շատ ավելի երկար աշխատանք են պահանջում: Մենք ստեղծել ենք երկու նոր երաժշտական գործիք, որի վրա նվագում ես շարժվելով (պարային գործիքներ): Այդպիսի բան աշխարհում չկա: Դու շարժում ես անում, գործիքը ձայն է արձակում. մեկը հարվածային է, մյուսը` ձայնային: Մոտավորապես մեկ տարի մենք պատրաստում էինք այդ գործիքները, որոնք և դեկորացիա են, և երաժշտական գործիք: Հետո ևս մեկ տարի արդեն բեմադրական փուլն էր: Բայց մեր մեկ այլ ներկայացման` «Զինվորների» պատրաստման համար պահանջվեց մեկ ամիս: Մենք ունենք ներկայացումներ, որոնց հիման վրա հետագայում ստեղծում ենք թրեյլերներ (trailer): Թրեյլերները նման չեն ներկայացմանը. վերցված են մի քանի հատվածներ, ուրիշ է երաժշտությունը: Դրանք պարզապես փոքրիկ գործեր են, որոնք մենք ուղարկում ենք միջազգային փառատոների: «Զինվորները» և «Մտքերի երկխոսությունը» աշխատանքների թրեյլերները հիմա մասնակցում են ժամանակակից պարային թատրոնների կինոփառատոնին:

Ներկայացման պատրաստման ժամանակը կախված է մարդկանց քանակից, դեկորացիայից, հագուստից, ընդհանուր բեմական ձևավորումներից: Մեր ամենաերկար աշխատանքը «Մենության ձայնն» է, իսկ ամենակարճը` «Զինվորները»: Ինչպես նաև ունենք մահվան մասին մոնոներկայացումների շարք, որոնք նույնպես կարճ են: Բայց ամենաքիչը մեկ ամիս է անհրաժեշտ ներկայացման համար:

-Մինչ օրս ի՞նչ հաջողությունների եք հասել:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սկսենք այնտեղից, որ 2003-ին մենք ստեղծվեցինք,  2006-ին մտանք միջազգային շուկա և սկսեցինք մասնակցել միջազգային թատերական պրոցեսներին: 2006-ին Պրահայում ես ստացա Եվրոպայի լավագույն երիտասարդ խորեոգրոֆ, այսինքն` պարային բեմադրիչ: Մինչ օրս մենք շատ ունենք մրցանակներ, 2008-ին Մոսկվայում ստացել ենք արվեստում նոր ձևեր գտնելու մրցանակ, Բելգիայում, Մինսկում` փառատոնի լավագույն ներկայացում: Ես և իմ թատրոնը Քեմբրիջ քաղաքի պատվավոր հյուրեր էինք: Մինչ օրս մենք  մասնակցում ենք միջազգային հեղինակավոր փառատոների, ստանում ենք մրցանակներ, բայց դա կարևոր չի, կարևորը ներկայացումների որակն է, որը միշտ պետք է բարձրացնել: Ես մեր որակից դեռևս գոհ չեմ: Մի կարևոր փաստ նշեմ` մենք չունենք հայկական մրցանակ, բայց ես դրանից չեմ նեղվում, որովհետև մեծագույն ռեժիսորներից մեկը` Ֆեդերիկո Ֆելինին, չունի ոչ մի իտալական մրցանակ:

-Թատերագետները ինչպե՞ս են վերաբերվում Ձեր ներկայացումներին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք ունենք թատերագետների երկու սերունդ` հին սերունդը, որը մեծացել է սովետական արժեքային համակարգով և ընդհանրապես չի հասկանում` մենք ինչ ենք անում, և նոր սերունդը, որը մեծանում է այդ սովետական արժեհամակարգ ունեցող թատերագետների կրթությամբ: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որը ունեցել է շատ բարդ շրջան, երբ մեդալ էին տալիս նրանց, ովքեր նկարում էին Լենին, խաղում էին Լենին: Եվ նման մարդիկ այժմ մեր կառավարությունն են, մեր թատերագետներն են, ռեժիսորները: Եվ հիմա մենք ապրում ենք իրականության մեջ, որտեղ դեռ կա այդ սովետական արձագանքը:

-Ինչպե՞ս եք Հայաստանից դուրս դարձել հայտնի:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Սկսում ես նրանից, որ մասնակցում ես Հայաստանում տեղի ունեցող միջազգային փառատոներին: Այդպես մենք մասնակցեցինք թատերական փառատոնի, որտեղ մեզ նկատեցին ու հրավիրեցին: Միանգամից հայտնի դառնալ հնարավոր չէ, անդադար աշխատում ես, թղթեր ես լրացնում: Այդ ամենը շատ բարդ աշխատանք է: Եթե առաջ դու արտիստ էիր, և դա քեզ բավական էր, ապա հիմա պետք է իմանաս անգլերեն, լավ շփվես մարդկանց հետ, իմանաս համաշխարհային պատմություն: Դրսում մարդիկ միանգամից ուզում են իմանալ, թե դու ով ես, գիտե՞ս արդյոք աշխարհում ինչ է կատարվում, ներկա գրականությունը ով է գրում, ներկա ռեժիսորներն ովքեր են: Միանգամից ուշադրություն են դարձնում, թե ով ես դու և ինչ ես ստեղծում, որովհետև հիմա դա շատ կարևոր է: Եթե դու վատ մարդ ես, ստոր ես, քո արվեստը ուրիշ է ստացվում: Կան նաև մարդիկ, ովքեր անընդհատ փոխում են իրենց գույնը, քամելեոնների նման: Մեր արվեստում շատ կարևոր է ունենալ հստակ գույն:

-Ներկայացումների ժամանակ պարային շարժումները դոգմատիկ են, թե՞ դուք եք մտածում և բեմադրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Դոգմատիկ լինել չի կարող, հակառակ դեպքում դա արդեն մերը չի լինի: Բալետը ունի կլասիկ խորեոգրաֆիա, որը պետք է օգտագործել: Եթե չես օգտագործում, դա արդեն բալետ չի: Մենք չունենք կլասիկ խորեոգրաֆիա, մենք ստեղծում ենք մերը: Սկզբում ուղղակի մտածում ենք այդ շարժումների մասին, ես տալիս եմ էտյուդներ, յուրաքանչյուրը կատարում է իր ձևով: Հետո գրվում է պիեսը, երբեմն օգտվում եմ էտյուդներից, երբեմն` ոչ: Իրականում ամենակարևորն այն է, որ ոգեշնչվում ենք իրականությունից: Ամեն ինչ զրոյից է ստեղծում, ընդհանրապես դոգման լավ բան չէ: Մենք անընդհատ փորձում ենք անել այնպիսի բաներ, որ մենք էլ դեռ չենք արել, մեզ էլ է հետաքրքիր:

-Ձեր հիմնական թատերախումբը քանի՞ հոգուց է բաղկացած:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Երեք` ես, Շողակաթը և Պետրոսը: Երկրորդ կազմը բաղկացած է քսան հոգուց: Բայց երկրորդ կազմը ամեն օր փորձերին չի գալիս, գալիս է միայն նախագծերի ժամանակ:

-Ձեր թատրոնի դերասանները  ի՞նչ կարողություններ պետք է ունենան:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Պետք է կարողանան շարժման և դրամատիկ թատրոնի սինթեզը կատարել: Դա շատ բարդ է, որովհետև պետք է լինեն և շարժվող, և դրամատիկ, իսկ այդպես շատ քիչ է լինում, որովհետև շարժվող մարդիկ քիչ դրամատիկ են, և դրամատիկ մարդիկ քիչ շարժվող են:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Շատ հաճախ շարժվող մարդիկ դեմքի որևէ արտահայտություն չեն ունենում: Իսկ մեր մոտ ի սկզբանե դրված է, որ ամբողջ մարմնով պետք է արտահայտել էմոցիան: Դա շատ բարդ է, արվեստը մաշում է մեզ հոգեպես: Անընդհատ վախենում ես, որ կդառնաս «դիմակային» դերասան, այսինքն, միայն մի բան կկարողանաս խաղալ: Երբ քեզ մոտ ինչ-որ կերպար ստացվում է, ամենադժվարը այլ կերպար ստեղծելն է: Շատ դժվար է խաղալ հին դերերը, որովհետև դու արդեն այն չես, ինչ առաջ: Եվ երբ հանդիսատեսը քեզ մոտ է նստած, զգում ես նրա շունչը, սկսում ես վախենալ, որովհետև չի կարելի, որ հանդիսատեսը զգա, թե դու ինչ օր ես ունեցել այսօր: Մարդու շարժումները նրա մասին ամեն ինչ պատմում են, այդ պատճառով էլ շատ բարդ է կերպարի մեջ մտնել ամբողջությամբ:

Ժամանակակից պարի առաջին պայմանը ազատությունն է, ընդհանրապես արվեստում չկա «չի կարելի»:  Չկա մի բան, որ ուզում ես անել, բայց չի կարելի:

-Բեմադրելու ընթացքում առաջանո՞ւմ են անհամաձայնություններ դերասանների հետ: 

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Միշտ առաջանում են: Հատկապես իմ և Ցոլակի միջև: Թվում է, թե մենք շատ համերաշխ պետք է լինենք, միասին ենք ստեղծել թատրոնը, և այլն, բայց չկա մի բան, որ մեզ մոտ ընդհանուր է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Շողակաթը միշտ խմբագրում է իմ շարժումները: Լսում է ասածս, կրկնում է այնպես, ինչպես ես եմ ուզում, բայց երբ գալիս է բեմադրելու պահը, նկատում եմ, որ նոր շարժումներ է ավելացրել, որոշ դետալներ չի անում: Լավ ռեժիսորի և դերասանի միջև անհամաձայնությունը բնական պրոցես է, որը նաև գեղեցիկ է, բայց միայն այն դեպքում, եթե անհամաձայնությունը կերպարային է:

-Ձեր «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ օգտագործում եք տարբեր նյութեր` ջուր, ավազ, ալյուր: Բեմի վրա տեխնիկական ի՞նչ  դժվարություններ են առաջանում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Այդ ներկայացումները բացօթյա են: Հանդիսատեսը մեզնից գտնվում է ավելի մեծ հեռավորության վրա, քան բեմի դեպքում: Նյութերը կարող են լցվել դերասանների աչքերի մեջ, խանգարել, բայց այդ ամեն ինչը հաշվարկվում է փորձերի ժամանակ: Ամենադժվար փորձը բոլոր դեպքերում պրեմիերան է, որը ամենավատ ելույթն է: Միակ բանը, որը կանխատեսել և դրան պատրաստվել չես կարող` եղանակն է: Երբ այդ նյութերի վրա անձրև է գալիս, ամեն ինչ շատ է դժվարանում, անընդհատ լարվում ես: «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ այդ երեք նյութերը ներկայացնում են մտքերի երեք տեսակները. ավազը ծանր մտքերն են, ալյուրը` թեթև, իսկ ջուրը այնպիսի մտքերն են, որոնք չես հասկանում: Եվ այդ երեք նյութերի շնորհիվ կատարվում է մտածողություն: Ներկայացումը տևում է երեսուն րոպե, որոնցից միայն տասն է նյութերով: Նյութերը ցույց են տալիս միայն կերպարների բնույթը, բայց կերպարները ունեն նաև առանց նյութի տեսարաններ ու գործողություններ:

-Որտե՞ղ են տեղի ունենում ձեր փորձերը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Հիմնականում վարձում ենք տարածք: Այդ հարցում մեզ շատ են օգնել  Նարեկացի արվեստի միությունը, «Հայարտը»:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Մեզ համար կարևոր պայման է միայն, որ ներքևի հարկում մարդ չլինի: Կար ժամանակ, որ ընդհանրապես տարածք չէինք գտնում, փորձ էինք անում տանը` Ցոլակի սենյակում: Բացօթյա փորձեր էլ ենք ունեցել, երբեք չենք դադարեցրել փորձերը:

-Դուք ունենում եք հյուրախաղեր: Ո՞վ է ձեզ հովանավորում:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Ղարաբաղ գնալը պատվեր էր: Հովանավորել է Եվրոպական «Ղարաբաղի օպտիմիզացում» կոչվող ֆոնդը: Գնացել ենք հինգ գյուղ, և մեր բոլոր դեկորացիաները թողնում էինք երեխաներին:

-Ներկայացումներից հետո ինչպե՞ս եք իմանում, արդյոք Ձեր ասելիքը տեղ հասավ: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ներկայացումից հետո փոխվում և դուրս ենք գալիս հանդիսատեսի մոտ, ծանոթանում ենք նրանք կարծիքներին: Բայց հանդիսատեսի կարծիքին մեծ տեղ տալ չի կարելի, որովհետև այդ դեպքում կամ կմտածես, որ հանճար ես, կամ կմտածես, որ տականք ես: Հանդիսատեսի կարծիքին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որովհետև նա կամ շատ մեծարում է, կամ շատ իջեցնում: Մենք մեծարանքի հետ ենք շփվում մեծամասամբ, որին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որ չկոտրվես: Բայց լսում ես նաև ինչ-որ օբյեկտիվ կարծիքներ, որոնք անհրաժեշտ է ֆիքսել:

Հարցազրույցը գրի առավ Մարիամ Նալբանդյանը։