Նստած էի լուսամուտի գոգին: Աստղազարդ գիշեր էր: Լուսինը լավ էր երևում: Հեռադիտակն առա ու սկսեցի նայել: Աստղերը նույն չափի էին, ինչ չափի որ լինում են անզեն աչքով նայելիս: Իսկ Լուսինը… Լուսինը ավելի լավ էր երևում: Նրա վրա նկատելի էին բծեր: Ռոմանիկն էլ նայեց և, տեսնելով բծերը, զարմացած ասաց.

-Նառ, էդ Լուսնի բնակիչները իրենց մոլորա՞կն էլ չեն կարողանում պահել: Դժվա՞ր է գոնե փոշու շորով մաքրել, որ մենք էլ տեսնենք` ինչ կա-չկա Լուսնի վրա:

-Չեն մաքրում, որ չտեսնենք,- կատակեցի ես,- եթե Երկրի բնակիչները Լուսին տեղափոխվեն, Լուսնի բնակիչները ստիպված կլինեն Երկիր տեղափոխվել: Ու ես պատկերացրի, թե ինչպես են լուսնաբնակները մաքրում լուսնափոշին, վերցնում իրենց ներքնակները ու վերմակները, բարձերն ու սավանները, նաև վանդակներով հավեր (որովհետև լսել են, որ Երկրի վրա մոլեգնում է թռչնագրիպը) և լուսնափոշի, որպեսզի դրանով ճաշատեսակներ պատրաստեն և Պռոշյան փողոցի վրա ռեստորան բացեն, նստում են Լուսին- Երկիր տիեզերանավը և ներգաղթում Երկիր: Ռոմանիկն էլ ինձ պես ընկել էր երազանքների գիրկը.

-Նառ, հենց որ տեղ հասնեն, նրանց տանենք մեր փողոցի ռեստորաններից մեկը և հյուրասիրենք հայկական քյաբաբ ու խորոված: Տեսնես` կհավանե՞ն: Հետաքրքիր է իմանալ նրանց ճաշակը:

-Իսկ եթե իրենց էլ հետաքրքրի քո ճաշակը, քեզ կհյուրասիրեն լուսնային ազգային կերակուրներից մեկով, ասենք, լուսնափոշով կակաո: Անպայման կհամտեսե՞ս:

-Է՞ն փոշով, որով ծածկված է Լուսինը:

-Ասենք:

-Չէ, ես կակաո չեմ սիրում:

Չէ, ավելի լավ է` լուսնաբնակներն ապրեն իրենց` փոշով ծածկված մոլորակում, մենք էլ` մեր կանաչ մոլորակում:

Նարինե Դանեղյան, 13 տարեկան

2005 թվական

Ես տան փոքրն եմ ու դրանից էլ միշտ տուժում եմ։

-Մա՛յ, ա՛յ Մայ, չե՞ս ուզում արթնանալ։

-Հը՞, ի՞նչ․․․ Վա՜յ, քնել եմ ուզում։

-Ոչ մի քնել, ավելը կանգնած քեզ է սպասում։ Վե՛ր կաց, արագացրո՛ւ․․․

Չուզենալով հագնվեցի, հարդարեցի անկողինս, իսկ հետո, հիշելով ավելը, որն ինձ էր սպասում, վազեցի մայրիկիս մոտ։

-Մա՛մ, ա՛յ մամ, չավլեմ, էլի,- համարյա լացելով՝ ասացի ես։

Մայրիկս ոչինչ չասաց։ Միայն նայեց դեմքիս, և ամեն ինչ արդեն պարզ էր․․․ Ավելը, միևնույնն է, ինձ էր բաժին ընկնելու։ Ճիշտ է, լացս գալիս էր, բայց․․․ Գործերս վերջացրի մոտավորապես երկու ժամ հետո։ Այնքան էի հոգնել, որ ընկա բազմոցի վրա ու էլ չկարողացա շարժվել։

Առաջ, երբ ես դեռ փոքր էի ու նոր էի հասկանում, որ ունեմ երեք քույր և ոչ մի եղբայր ու տան փոքրն եմ, ես ինձ շատ լավ էի զգում։ Ու երբ լսում էի, թե ինչպես են ինձ երանի տալիս, երջանկությունս էլ ավելի էր մեծանում։ Սակայն երբ մեծացա ու դարձա քույրերիս «զոհը», հասկացա, թե ինչքան միամիտ են երեխաները փոքր ժամանակ։

Չնայած․․․ Ամեն անգամ այդ դժվար առավոտներից հետո հայրիկս ինձ պարգևում է հրաշալի երեկոներ զբոսայգում։

Մարիամ Մանուկյան, 12 տ․

2005 թվական

Ժամանակի զոհը

Նա հագավ սև վերնաշապիկը, սև շալվարը և սրածայր կոշիկները, մի քանի տետր խոթեց շալվարի գոտու մեջ ու դուրս թռավ տանից։ Վազելով, ավելի ճիշտ՝ թռչելով, հասավ դպրոցի շենքի մոտ և նկատեց իրենց դասարանի տղաներին, որոնք խմբվել էին մի անկյունում։ Նա կանգ առավ, վերնաշապիկի օձիքը բարձրացրեց, դրեց սև ակնոցը և դեմքին ինքնավստահ արտահայտություն տալով՝ շարժվեց դեպի տղաները։ «Կարևորը համարձակությունն է,- համոզում էր նա ինքն իրեն,- մի քիչ համարձակ լինեմ, նրանք ինձ հաստատ կընդունեն»։ Նա մոտեցավ տղաներին և արհամարհանքով ասաց․

-Ի՞նչ եք ըստեղ կուչկվել, հեսա շախերը կգան։

Խմբից զարմացած ձայներ լսվեցին․

-Պա՜հ, զարգացել է Ճուտը։

-Հլը սրա սարոշկե՜ն, սրա կոշիկնե՜րը, մազե՜րը․․․

-Սկի սումկա էլ չի բերել, մալադեց, Ճուտ։

-Արա, բայց ճիշտ ա ասում, հելանք դասարան։

Առաջին ժամը ֆիզիկա էր։

-Արա՛մ, դասդ սովորե՞լ ես,- կատաղած ցուլի պես փնչացնելով՝ հարցրեց ֆիզիկայի թիզուկեսանոց ուսուցչուհին։

Արամը ցանկանում էր պատասխանել, որ սովորել է, բայց տեսնելով տղաների՝ իրեն ուղղված հարցական հայացքները, կտրուկ պատասխանեց․

-Չէ։

-«Երկուս» ես ստանում,- բղավեց ֆիզիկը,- երկու հատ։

Արամը, դեմքին արհամարհական ժպիտ խաղացնելով, նստեց, բայց իրականում սրտից արյուն էր կաթում։

Զանգը հնչեց, և երեխաները գնդակի նման դուրս թռան դասարանից։ Արամն էլ էր ցանկանում դուրս գալ, բայց ինչ-որ բան հիշելով՝ մոտեցավ դասընկերուհուն։

-Լո՛ւս, «Ռեալն» ի՞նչ արեց։

-Ցավոք, հաղթեց,- բարկացած պատասխանեց աղջիկը, իսկ հետո ուրախ ավելացրեց,- բայց հո «Բարսելոնան» ու «Յուվենթուսն» էլ հաղթեցին, իսկ «Չելսին» արդեն չեմպիոն է․․․ Բայց ինչո՞ւ ես այդքան ցածր խոսում։

Տղան չպատասխանեց։ Սակայն առանց նրա ասելու էլ Լուսինեն գիտեր, որ «տղերքի» մոտ ընդունված չէ ֆուտբոլից խոսել։

-Գիտե՞ս, Լո՛ւս․․․- սկսեց Արամը և հավանաբար կպատմեր, թե ինչպես է Կապանում իսկական ֆուտբոլային ակումբում խաղացել կամ ինչպես է իրենց սարերում օձ սպանել, կամ էլ թե ինչպես փոքր եղբոր՝ Ալեքսի շորերի մեջ իսկականի նման, բայց խաղալիք մի սարդ գտան, եթե դռան հետևից չլսվեր տղաների ղեկավար պեպենոտ Նարեկի ձայնը․

-Ապե՛, նատուռի դրա գլուխը ջարդվելու ա, էսօր դասերից հետո կտենա․․․

Արամը հասկացավ, որ դասերից հետո «տղերքը» «ռազբորկի» են գնալու։ Այս անգամ հաստատ իրեն էլ կտանեն։ Հազիվ համբերեց մինչև դասերի ավարտը։ Վերջապես զանգը հնչեց, ու լսվեց Նարեկի ձայնը․

-Ճուտ, էս տետրերս կտանես մեր տուն, մենք տեղ ենք գնում․․․

Լուսինե Հակոբյան, 14 տ․

 

Ռաբիսլենդ

Սև ապակիներով ակնոցը, ծխախոտը կամ ծամոնը, ոսկե հաստ վզնոցն ու սրածայր կոշիկները Ռաբիսլենդի բնակչության անբաժան ու ամենաբնորոշ հատկանիշներն են։ Իսկ ռաբիսների անթերի արտաքինի ամենակատարյալ մասը ամենավերևում է՝ մի սրվակ «ժելե» դատարկելու հետևանքով փայլփլող մազերը։

Փորձեք խոսել մի ռաբիսի հետ։ Ուրեմն, երկու ռաբիս հանդիպում են։ Մեկը պպզած է նստարանի կողքին՝ չիմանալով, որ նստարանը նստելու համար է, երբ երկրորդը մոտենում է նրան։

-Բարև, ապե՛։

-Բարև, ախպե՜րս,- լսվում է պատասխանն, ու համբույրի չլմփոց։

-Ի՞նչ կա, ախպե՛ր,- թարգմանում եմ՝ «ի՞նչ կա-չկա»։

-Հեչ, ընգե՛րս,- «ոչինչ, ամեն բան կարգին է»։

Նա ընկերոջը արևածաղիկ է հյուրասիրում։

-Ուրիշ ի՞նչ կա։

-Լյոխ լյավ ա, ապե՛,- թարգմանում եմ՝ «ամեն ինչ սովորականի պես է»։

Հետո՝ էլի մի քանի անիմաստ նախադասություններ, և զրույցն ավարտվում է «Դե, ես հելա, ախպեր» բառերով ու, իհարկե, անկրկնելի չլմփոցով՝ համբույրով։ Չեմ ուզում «տերմինակոխ» անել ժամանակակից ժարգոնով, այն դուք հավանաբար անգիր գիտեք։

Հ․Գ․ Մոռացա նշել, որ Ռաբիսլենդը նույնպես զարգացում է ապրում։ Օրինակ՝ «ծիծակ» կոշիկները, որոնք, ի դեպ, 15 տարի առաջ հագնում էին ամերիկյան կովբոյները, զարգացում են ապրել ու դարձել թուրք սուլթանների կոշիկներ՝ սուր քթերը վերև ցցված, որոնցից, ասում են, պպզելու ժամանակ հարմար է բռնելը։

Անուշ Մուրադյան, 15 տ․

 

Ճակատագիր

-Ճըռռ,- լույսը զարմանալի ճռռոցով անջատվեց։

Կյանքում նա այդպիսի բան չէր տեսել։ Լսվեց խորհրդավոր երաժշտություն։ Նա մի պահ տեսավ իր դասընկերուհու հիասթափված ու ծաղրական հայացքը։ Վզին զգաց ինչ-որ ծանրություն, իսկ մեջքը կարծես թեթևացավ։ Հետո այդ սենյակն էլ մի տեսակ դատարկվեց պատերից, ու գրադարակներից ինչ-որ իրեր պակասեցին։ Սենյակի անկյունում մի մեծ արկղ հայտնվեց, որի պատճառով հարևան տատիկը մի քանի անգամ օճառաջուր լցրեց նրա վրա։ Հետո գլխին էլի օճառաջուր լցվեց, ապա սառը ու սուր մետաղի հպում զգաց։ Հետո շատ ընկճվեց․ վզակոթին մի քանի ուժեղ հարված զգաց։

Հետո մի պահ իրեն էլի վստահ զգաց, բայց, միևնույնն է, ստամոքսը լցվում էր անհամ ուտելիքներով, մի քանի ամիս չէր լողացել ու ավելն էլ անընդհատ ձեռքին էր։ Հետո էլի թեթև ու ծույլ մի ժամանակ սկսեց, որ ասես էլ չպիտի ոչ փոխվեր, ոչ վերջանար․․․

Այդ առեղծվածային «նա»-ն իմ ծանոթներից է։ «Ճըռռ»-ը երկարաքիթ կոշիկների ճռռոցն է։ Լույսը վերացավ, որովհետև հայտնվեց սև ակնոցը, ու շրջապատում բոլորը սև էին հագնում։ Վզի ծանրությունը ոսկե շղթան էր, մեջքի թեթևացումը՝ պայուսակի անհետացումը։ Սենյակից անհետացածը գրքերն էին, տետրերն ու պատերի նկարները։ Հայտնված արկղը երաժշտական կենտրոնն էր, որը առավոտից մինչև ուշ գիշեր միացրած էր խեղճ հարևանների քնի հաշվին։ Հետո օճառով գլուխը սափրեցին ու բանակ տարան, որտեղ մեր լավ տղան ստիպված էր ենթարկվել բանակային կարգուկանոնին։ Իսկ երբ բանակից վերադարձավ, դարձյալ պպզում էր մեր թաղի «հարգված անկյուններում» առավոտից մինչ երեկո, հետո երեկոյից մինչ առավոտ․․․

Նանե Սահակյան, 16 տ․

2005 թվական

Առավոտ էր: Բոլորս քնած էինք: Մահճակալների կողքին կային ճամպրուկներ: Մենք պատրաստվում էինք գալ Երևան: Քնած ժամանակ զգացի, որ ինչ-որ մեկը լպստում է դեմքս: Բացեցի աչքերս ու տեսա մեր շանը` Մուրոյին: Հետո շրջվեց ու ոտքերը դնելով դեմքիս վրա` սկսեց լպստել քրոջս: Նա էլ արթնացավ, ու մենք հագնվեցինք: Մուրոն գնաց հարևան սենյակ: Երբ բոլորն արթնացան, ես հարցրի մայրիկիս, թե ինչու Մուրոն բոլորիս համբուրեց: Մայրս էլ պատասխանեց, թե երևի զգում է, որ գնալու ենք, դրա համար էլ տխրել է: Առաջին անգամ առավոտյան հյուրասենյակում տեսա պապիկիս:

-Պապ, վա՞տ ես զգում, ինչո՞ւ այգի չես գնացել:

-Չէ, շատ լավ եմ:

Ու ես հասկացա, որ պապիկս ուզում է ավելի շատ ժամանակ անցկացնել մեզ հետ: Զգացի, որ նրա աչքերը թախծոտ են, մոտեցա ու գրկեցի նրան: Մեքենան եկավ, ու պապիկը ճամպրուկները տեղավորեց մեքենայի մեջ: Հետո վերցրեց մի բաժակ ջուր: Թախծոտ աչքերով նայում էր մեզ: Գրկեց ու համբուրեց: Հետո մենք գրկեցինք շանը, ու ես զգացի, որ նա ամբողջ ուժով պոչը շարժում է: Ես տխրեցի. նա մտածում էր, որ մենակ կմնա, ու ոչ ոք նրա հետ չի խաղա: Երբ արդեն տեղավորվել էինք մեքենայի մեջ, ու մեքենան շարժվեց, պապիկը մեքենայի հետևից ջուր շփեց: Պապս և Մուրոն դեռ երկար ժամանակ կանգնած էին կողք կողքի ու նայում էին մեր հետևից:

Եսթեր Սահակյան, 13 տարեկան

2005 թվական

Սովորական մի շաբաթ օր էր, առավոտյան ժամը ութն անց կես, կամ էլ արդեն ինն էր։ Դեռ մինչև վերջ չարթնացած, պատերին քսվելով ու կահույքից բռնվելով, նա հասավ խոհանոց, միացրեց թեյնիկն ու գնաց կողքի սենյակ։ Բոլորը դեռ քնած էին, իսկ ով էլ քնած չէր, վաղուց գնացել էր տանից։ Նստեց սեղանի մոտ ու դեռ կիսափակ աչքերով նայեց թղթերի կույտին, որոնք երկու շաբաթ է, ինչ կուտակվում են գրասեղանի անկյունում։

Չէ, խաբում եմ, սովորական շաբաթ չէր։ Սովորական չէր, որովհետև սեղանի մոտ նստածին այդ երեք հարազատ դեմքերն արդեն նայում էին ոչ թե համակարգչի էկրանից, այլ շրջանակի ապակու տակից։ Նրանք նման չէին երեկվա նույն երեքին, որոնք բաժանել էին համակարգչի էկրանը երեք ոչ հավասար մասի՝ պարբերաբար մեկով պակասելով ու ավելանալով։ Թեյնիկն ուժեղ ձայնով անջատվեց, կարծես թե ցանկանում էր ամեն ձևով արթնացնել նոր արթնացած, բայց արդեն հոգնածին։ Դեռ երկար էր եռման ջրով լի թեյնիկը միայնակ սպասելու խոհանոցում, քանի որ մի քանի րոպե առաջ թեյ խմել ցանկացողը գլուխը դրել էր սեղանին և տեղից բարձրանալու ցանկություն չուներ։

Շաբաթը իրոք սովորական չէր․ նկարում նրանց մեջ ավելի շատ կյանք կար, քան երեկ համակարգչով խոսելիս, և, ընդհանրապես, վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում։ Միայն չորրորդն էր, որ չէր փոխվել՝ գլուխն ափի մեջ դրած, հայացքն ու մտքերը Աստված գիտի՝ որտեղ։ Նկարի փոշին սրբեց ու տեղը դնելուց հետո մի կերպ տեղից բարձրացավ ու գնաց խոհանոց։ Արդեն ոչ բավականաչափ տաք թեյ, թխվածքաբլիթ և կրկին սեղան ու նկար։

-Ի՞նչ ես տենց նայում, դու էլ չես հավատո՞ւմ, որ երեկ վերջինն էր։ Տես, իսկ երրորդը հավատում ա ու շատ էլ ուրախ ա։ Ի՞նչ, չորրո՞րդը, ինքը միշտ ա էդպես, ուշադրություն մի դարձրու։

Դեռ երեկ՝ այս նույն ժամին, նրանցից երկուսը միացրին վիդեոչաթն ու սկսեցին աննպատակ կարդալ առաջին չորս հարցը, հույս ունենալով, որ դրանք վերջին անգամ են կարդում։ Վերջին անգամ էր նայում արցունքներից լղոզված տառերով այդ հարցաշարին, ինչից հետո գնաց թեյ խմելու։ Իսկ հիմա թեյն արդեն սառել էր, թխվածքաբլիթն էլ առանց թեյ էլ չէր ուտվի։

Նկարից էլի չորրորդը նույն դեմքով նայեց նրան, կարծես թե ասում էր․

-Ի՞նչ ես նստել, ոչ մեկը քեզ համար թեյ չի բերելու։ Չնայած ինչի՞ եմ էս ասում․ անիմաստ ա ամեն ինչ, միևնույն ա, չես գնալու։

-Գնում եմ, գնում, էլի սկսեց մուննաթը։

-Ես լինեի քո տեղը, չէի գնա, – ասաց երրորդը,- հանգիստ նստի տեղդ ու ոչ մի բան մի արա, մեկ ա պրծել ենք։

Երրորդը ճիշտ էր, բայց նա դեռ ցանկանում էր թեյ խմել։ Նորից գնաց խոհանոց ու միացրեց թեյնիկը՝ այս անգամ մնալով այնտեղ մինչև ջուրը չեռա։ Տաք թեյ խմելու հույսով հասավ սեղանին ու մեկ անուշադիր շարժումով հերթական անգամ գցեց շրջանակը՝ ինչպես միշտ դեմքով ներքև։

-Էլի դու զարմացա՞ծ ես։ Քեզ երբ գցեմ, միշտ այս նույն դեմքով ես։ Բայց այս անգամ ոնց որ շատ վախեցար, հա՞։ Կարևորը, ապակին չջարդվեց։

Նորից նայեց թղթերի կույտին, մոտիկ քաշեց ու սկսեց դասավորել ու առանձնացնել, ինչից հետո տեղավորեց դարակի մեջ, որ մոռանա, մինչև մի երրորդ կուրսեցի չհարցնի դրանց գոյության մասին։

Ամեն դեպքում դա սովորական շաբաթ օր էր, անսովոր էր միայն այն, որ այդ երեքին էլ համակարգչով չի տեսնի․ կտեսնի միայն նրանց նկարներն ու դրանց կողքը հայտնվող նախադասությունները կկարդա, երբ կվիճեն միասին հավաքվելու օրվա ընտրության մասին։ Կհիշի, որ էլ պետք չէ կարդալ ու հասկանալ այդքան պարզ, բայց միևնույն ժամանակ, բարդ թվացող առարկան, կուրախանա, որ արդեն ժամանակ կունենա գիրքն ավարտելու ու նորը սկսելու համար։ Կնայի դատարկ սեղանին դրված նկարին․

-Դե, երևի ճիշտ ես անում, որ ժպտում ես։ Երեկ ամեն ինչ վերջացավ։