Ամենասովորական հինգշաբթի էր։ Մտա դասարան, ինչպես միշտ հիասթափված դեմքով էի, բայց փորձում էի ժպտալ, որ ինքս ինձ ներշնչեմ, որ ոչ ուզում եմ քնել, ոչ էլ ուզում եմ վերադառնալ տուն ու ոչ մեկին դպրոցում չտեսնել։ Էլի գարուն է, ու բոլորն ուրախանում են դրանից, բայց ինչի՞ վրա են ուրախանում՝ չեմ հասկանում։ Չնայած՝ բոլորի մոտ չէ, որ գարնան հետ գալիս են նաև ալերգիան, քննությունները և մրցումները թենիսից։

«Լավ, ինչևէ, Էլզա ջան, կյանքը շարունակվում է, եթե այսօր ծաղիկներ չնվիրեն, և այդ ծաղիկների պատճառով ալերգիադ չսկսվի, համարիր՝ օրդ ստացված է»,- հենց այսպես էի մտածում, երբ լաբորատորիայից գնացինք դասարան և տեսանք, որ բոլոր աղջիկների սեղաններին ծաղիկներ են դրված։ Տղաները որոշել էին մեզ անակնկալ անել։ Մի կերպ համոզեցի ինձ, որ շնորհակալություն հայտնեմ ու ժպտամ, իսկ մտքումս ասում էի․ «Հերիք չի օրս վատ է սկսել, մի հատ էլ այդ ծաղիկների պատճառով կսկսեմ փռշտալ դասի ժամանակ, իսկ մյուսները կսկսեն հաշվել փռշտոցներիս քանակը»։

Դասերից հետո մի կերպ խմեցի ալերգիայիս դեղը և գնացի հաց ուտելու։ Պապիկս, տեսնելով կարմրած աչքերս, փորձում էր ինձ համոզել, որ ալերգիան կապ չունի․ աչքերիս կարմրությունը նրանից է, որ շատ եմ հեռախոսով զբաղվել, իսկ փռշտում եմ, որովհետև մրսել եմ։ Եվ ես ստիպված էի խմել 3 բաժակ թեյ։

Իսկ ամենացավալին այն է, որ պետք է դեռ ամբողջ գարունն այսպես ապրեմ։

Ես արթնացա ուղղաթիռի մոտեցող ձայնից: Արթնացա՞… Հըմ, մի քիչ ճոխ է ասված: Արթնանալու համար նախ քնել է անհրաժեշտ, իսկ ես պարզապես նիրհել էի՝ վերջին օրերի ընթացքում միայն առաջին անգամ: Արդեն երրորդ օրն էր, ինչ ես փորձում էի քնել ուղղաթիռների ձայների ներքո ու դեռ չննջած արթնանում էի՝ կա՛մ հերթական ուղղաթիռի, կա՛մ էլ զարթուցիչի ատելի ձայնից: Արթնանում էի ու աչքերս բացելուն պես մոտենում պատուհանին, մի տեսակ ափսոսանքով ու հետաքրքրասիրությամբ նայում հեռացող ուղղաթիռին: Ու գլխումս շարունակ մի միտք էր՝ միայն թե դրա մեջ չլինի նա… Իսկ գուցե ավելի լա՞վ լիներ, եթե թեկուզ այդ օրը նա լիներ ինձ արթնացրած այդ ուղղաթիռում:

Երևի հետաքրքրեց է, թե ինչո՞ւ էին բոլոր ուղղաթիռները հենց մեր տան մոտով թռչում: Բանն այն է, որ մեր շենքից երկու փողոց այն կողմ գտնվում էր զինվորական հոսպիտալը: Ես այդ մասին միշտ եմ իմացել, բայց դրա գոյությունը զգացի միայն այդ գարնանային, տաք օրերին, երբ բաց կապույտ երկնքում նկատվող կանաչավուն ուղղաթիռները դարձան սովորական իմ աչքերում: Բայց այդ բազմաթիվ ուղղաթիռներից և ոչ մեկի մեջ նա չկար: Ես կարծեմ ուրախ էի դրա համար: Որևէ բան գուժող կամ ավետող համացանցային լուրերում նույնպես չկար նրա անունը, որը ես միշտ այնքան ցածր ու այնքան գողտրիկ էի սիրում արտաբերել: Երբեմն ես նրա ազգանունն էի պատկերացնում իմ անվան կողքին, ու մի տեսակ տարօրինակ, բայց հաճելի զգացողություն էր առաջանում այդ պահին: Ա՜խ, որքան կուզեի նորից, գեթ մեկ անգամ ևս լսել միասին ապագա կառուցելու մասին նրա երազային խոսքերը: Նա՜… Մի քիչ պատմե՞մ նրա մասին:

Նա

Թեև արդեն մի քանի տարի է անցել, սակայն ես դեռ հստակ հիշում եմ նրա նուրբ, բայց տղամարդկային դիմագծերը, յուրօրինակ ժեստերն ու շարժումները, միայն իրեն բնորոշ դիմարտահայտությունները: Մինչև հիմա էլ հաճախ եմ հիշում նրա մի քիչ ուսումնասիրող ու ժպտուն հայացքը, որն ամեն անգամ ծածկվում էր իր գանգուր, սև մազափնջով: Սաթի պես փայլող աչքեր ու իր բնավորության նման խուճուճ մազեր ուներ նա: Ես ամեն անգամ խաղում էի նրա վարսերի հետ, իսկ ինքն իր այդ փայլուն աչքերով ամեն անգամ բարկանում էր վրաս, հետո նայում ժպիտիս, ինքն էլ ներողամտաբար ժպտում.
-Դե լա՜վ, արա՛ ինչ ուզում ես:
Ես էլ էի ժպտում: Իսկ նրա մազերը իր խուճուճ բնավորության նման չենթարկվող էին, ամեն ինչին դեմ գնացող, նյարդայնացնող: Շուտով հոգնում էի, հանգիստ թողում նրան: Եվ այդ ժամանակ արդեն նա էր սկսում խաղալ իմ նյարդերի հետ: Իմ վարսերը, ի տարբերություն բնավորությանս, ուղիղ էին ու բաց, հեշտ էին ենթարկվում նրա մատների «հրամաններին»: Մինչդեռ ես չէի սիրում ենթարկվել: Ու երևի հենց դա էր պատճառը, որ մեր նյարդերը հաճախ չէին դիմանում իրար: Բայց հիմա ես պատրաստ եմ դիմանալ նրա ամեն քմահաճույքին, ենթարկվել ամեն հրամանին, միայն թե… Միայն թե գեթ մի վայրկյան կարողանամ գրկել նրա թիկնեղ, հասակավոր մարմինը…

Ես

Ի՞նչ պատմեմ իմ մասին: Ես… Ես հիշում եմ նրան: Ամեն օր, ամեն ժամ ու ամեն ակնթարթ՝ կամովին կամ կամքիցս անկախ: Ես հիշում եմ նրան անգամ քնած ժամանակ, երազներումս, չնայած՝ հաճախ չեմ էլ կարողանում հասկանալ. տեսածս երա՞զ էր, թե՞ հերթական հիշողությունս: Վա՜յ, էստեղ պիտի իմ մասին պատմեի, բայց էլի նրա մասին եմ խոսում: Հոգ չէ, չեմ կարծում, թե ընթերցողին առանձնապես հետաքրքրում է իմ մազերի երկարությունը, աչքերիս գույնը կամ էլ մարմնիս կառուցվածքը: Բայց եթե ամեն դեպքում մոտավոր պատկերացում եք ուզում կազմել արտաքինիս մասին, ասեմ՝ նա ասում էր, որ ես շատ գեղեցիկ եմ: Հաճախ նայում էր աչքերիս՝ երկա՜ր-երկա՜ր ժպտալով: Երբեմն ամաչում էի նրա այդ ուսումնասիրող աչքերից ու փախցնում հայացքս: Այդ ժամանակ ասում էր՝ կարմրում եմ: Նաև պնդում էր, թե կարմիր թուշիկներս ինձ սազում են: Էնպես կուզեի էլի, թեկուզ մի վերջին անգամ լսել նրանից այդ հոգեցունց խոսքերը… Ես կարոտում եմ նրան: Աշխարհի չափ կարոտում եմ: Եթե բախտ վիճակվեր նորից անվանակոչվելու, ծնողներիս կխնդրեի, որ անունս Կարոտ դնեն: Անկեղծ: Ոտքից գլուխ Կարոտ եմ ես: Կարոտի մարմնացում: Այդ գրողի տարած զգացումն էլ էնքա՜ն համառ է, էնքա՜ն կպչուն, որ էլ չգիտեմ, թե գլուխս որտեղ թաքցնեմ, որ էլ չգտնի ինձ, չքամի, չկեղեքի: Ժամանակ առ ժամանակ կարոտի այնպիսի սուր նոպաներ եմ ունենում, որ թվում է՝ հիմա կմեռնեմ անզորությանս զգացումից: Իսկ ամենավատն այն է, որ էս համատարած, անտեր կարոտը, որ իր երկար թևերով փաթաթվել է պարանոցիս ու հանգիստ չի թողնում, սպասման կարոտ չէ: Մի օր երջանիկ պատահականությամբ քաղաքի մեկ այլ ծայրում նրան տեսնելու հույսի կարոտ չէ… Չէ՛… Անվերադարձ, հուսահատ ու հուսախաբ կարոտ է սա՝ պատրաստ օրերից մի օր խելագարության հասցնելու: Ես… Խելագարության շեմին եմ ես:

Սկիզբ

Մեր սկիզբը վերջի նման էր՝ կտրուկ ու անսպասելի: Ես գտա նրան իմ կամքից անկախ ու բոլոր ցանկություններիս հակառակ: Գտա նրան այնքան հանկարծակի, որ ուժերիցս վեր դարձավ ճակատագրին ու պատահականություններին չհավատալը: Հիմա էլ չգիտեմ, թե մեր պատմության ավարտն էլ էր նույն ճակատագրի գործը, թե՞…
Սկիզբը, ինչպես հաճախ է լինում, մի քիչ անորոշ էր, մի քիչ իրականությունից հեռու, մի քիչ հեքիաթային: Իսկ հետո նա ինձ ստիպեց հավատալ մեր հեքիաթին: Իր ամեն խոսքով, ամեն մի քայլով ինձ վստահեցրեց, որ իրական կյանքում ևս երբեմն-երբեմն լինում են հեքիաթներ, ու ինձ բախտ էր վիճակվել լինել ամենալուսավոր հեքիաթներից մեկի ամենաերազելի հերոսուհին…
-Իմ արքայադուստրն ես,- ժպտում էր ասելիս:
Եվ ինքն էլ դարձավ իմ հերոսը: Ամենաիրական, ամենաշոշափելի հերոսը, որ հիմա հեռու է իմ մատների հպումներից… Անտանելի հեռու՜…

Հեքիաթի ավարտը

Ի՞նչ եղավ մեր հեքիաթի վերջում: Մեր հեքիաթը չավարտվեց, չէ՛, այն փշրվեց ծանր ապակու նման, որի կտորտանքները, եթե անգամ չեն վնասում մարմինդ, ապա իրենց զրնգոցով «խոցում» են լսողությունդ ու «ծակծկում» նյարդերդ: Մեր հեքիաթը… Այն ավարտվեց նույնիսկ ավելի հանկարծակի, քան մեր սկիզբն էր՝ անիրական ու երազկոտ: Մեր պարագայում փշրանքները վնասեցին նրա մարմինը ու ափերից հանեցին իմ նյարդերը:
Այն օրերին, երբ մեր պատուհանից այն կողմ պարբերաբար թռչում էին կանաչավուն ուղղաթիռները, որոնցից և ոչ մեկում ինքը չկար, նա կռվում էր: Կռվում էր ատամներն ամուր սեղմած, կռվում էր հավատով, կռվում էր վստահությամբ: Ես էլ էի վստահում նրա ուժերին: Իսկ նա կռվում էր ճիշտ այնպես, ինչպես ապրում էր՝ մինչև վերջին շունչն իրեն քամելով: Այդպես քամվելով կռվել ու պայքարել էր մինչև այն պահը, երբ դավադիր ականը չէր պայթել ուղիղ ոտքերի տակ: Ես վստահ էի նրանում… Ես հիմա էլ եմ վստահ նրանում, պարզապես… Պարզապես ականն էր դավադիր…
Մեր հեքիաթն ավարտվեց այնպես, ինչպես չի ավարտվում ոչ մի հեքիաթ: Մեր հեքիաթում հերոսը հերոսացավ այնպես, ինչպես վայել է իսկական հերոսներին՝ անմահանալով…

Առանց նրա

Առանց նրա… Ինչպե՞ս ապրել առանց նրա: Հիմար հարց է: Պատասխանն էլ ավելի հիմար է: Առանց նրա ապրել հնարավոր չէ: Գուցե կարելի է գոյություն ունենալ ֆիզիկապես՝ շնչել, խոսել, քնել ու արթնանալ, բայց ապրե՜լ… Օ, ո՛չ, ուժերիցս վեր է:
Իմ կյանքը բաժանված է երկու մասի՝ նրա հետ և առանց նրա: Ու եթե «առանց նրա» կյանքիս վերջին մի քանի տարիների ընթացքում եղել են օրեր, որոնք ես ապրել եմ՝ գոյատևելու փոխարեն, ապա դրանք եղել են միմիայն այնպիսինները, որոնց ժամանակ նա եղել է իմ կողքին՝ իմ մտքերում, իմ սրտում, իմ հոգում…
Ես կարոտում եմ…

24.04.2017թ., Երևան

Ուրբաթ օր էր: Վերջին ժամ: Պատմություն: Ինչպես միշտ, դասը պատմելուց հետո մտածում էի, թե ինչ եմ անելու այդ օրը։ Հետո հիշեցի, որ գարնանային արձակուրդներն են սկսվում և մտածեցի, որ շատ վաղուց ես և հայրիկս ուզում էինք կրեմ-բրյուլե պատրաստել, մայրիկիս հետ պետք է մեր պատշգամբի պատերին նկարեինք, իսկ քույրս խոստացել էր, որ իրենց գրասենյակում ինձ պետք է ֆիլմ մոնտաժ անել սովորեցնի, ընտանիքով էլ ցանկանում էինք Թբիլիսի գնալ:

Դասերը վերջացան: Երջանիկ գնացի տուն այն հույսով, որ այս տարի արձակուրդներս ավելի հետաքրքիր կանցնեն, և կհասցնեմ անել այն, ինչ պլանավորել եմ:

Երկուշաբթի էր: Առավոտյան արթնացա ուրախ, այն հույսով, որ ընտանիքով նախաճաշելու ենք, բայց տանը լռություն էր: Սենյակիցս դուրս եկա, որպեսզի տեսնեմ, թե ինչն է տարօրինակ լռության պատճառը, և տեսա, որ տանը ոչ ոք չկա: Զանգեցի մայրիկիս.

-Մամ, որտե՞ղ եք:

-Էլզա, որտե՞ղ պետք ա լինեինք, աշխատանքի:

-Մամ, արձակուրդներին ի՞նչ աշխատանք:

-Էլզա, ես էլ շատ կցանկանայի արձակուրդ լիներ, բայց մի մոռացիր, որ մենակ դու արձակուրդ ունես: Լավ, ես քեզ հետո կզանգեմ, հիմա շտապում եմ:

«Վայ, դե, էլի ինչպես միշտ պետք է ամեն ինչ վատ լինի, հնարավոր չէր, որ ամեն ինչ լիներ այնպես, ինչպես ես էի պլանավորել»: Հիասթափված գնացի, միացրեցի հեռուստացույցը և դժգոհ այն բանից, որ այս արձակուրդներն էլ պետք է անցնեն մնացած բոլոր արձակուրդների նման, սկսեցի թերթել ալիքները և որոշել, թե ինչ եմ դիտելու:

Ուրբաթ օրն էր` դասերի վերջին ժամը: Բոլորը պլանավորում էին իրենց շաբաթվա գործերը: Մեկը քաղաքից դուրս էր գնալու, մյուսը ամբողջ շաբաթը ընկերուհիների հետ պիտի անցկացներ: Իսկ ես մտածում էի, թե ինչ լավ է, որ արձակուրդներ են, ոչ ոք տանը չի լինի, հանգիստ երկար կքնեմ, ոչ մեկը չի խանգարի, երաժշտությունը  բարձր կմիացնեմ, կպարեմ, դաս չեմ անի:

Եկան գարնանային արձակուրդները: Առավոտյան արթնացա մայրիկի փոշեկուլի ձայնից: Զարմացա, քանի որ մայրիկը այդ ժամին տանը չի լինում: Դուրս եկա սենյակիցս և տեսա, որ բոլորը տանն են: Անընդհատ գործեր էին տալիս ու չէին թողնում վայելեմ արձակուրդներս: Հիշում էի ամառային արձակուրդները, երբ միշտ տանը միայնակ էի, իսկ հիմա բոլորը տանն են: Տատիկս գնում էր հորաքրոջս տուն, իսկ այս արձակուրդներին մնաց ինձ հետ: Եվ ոչ միայն մնաց, այլ նաև այնպիսի գործեր էր տալիս անելու, որոնց մասին ես առաջին անգամ էի լսում: Իսկ երբ ընկերուհուս հետ զրուցում էի, և նա բողոքում էր, որ տանը մենակ է, ես ավելի էի ջղայնանում:

Հաջորդ առավոտյան արթնացա տատիկի ձայնից.

-Ժամը 11-ն ա, դու դեռ քնա՞ծ ես, օրդ անցավ:

Նայեցի ժամին և տեսա, որ դեռ 9-ն էր:

-Տատ, դեռ 9-ն ա ժամը, թող մի քիչ էլ քնեմ:

-Շատ ես խոսում արդեն, արագ վեր կաց, հազար գործ ունես անելու:

Մի կերպ վեր կացա, նայեցի եղբորս, տեսա, որ դասի չի գնացել, բայց դեռ քնած է: Նրան չէին արթնացնում, քանի որ մի օր դասի չէր գնացել, գոնե այդ մի օրը երկար քներ: Իսկ ես այդ մի օրն էլ չունեցա:

Երբեք չեմ սիրել գարնանային արձակուրդները: Արդեն ուսումնական տարվա ավարտն է: Մնացել է երկու ամիս: Էլ ի՞նչ իմաստ ունի մեկ շաբաթ հանգստանալը: Երբ ես դպրոց էի գնում, գարնանային արձակուրդներից հետո ալարում էի գնալ դասի ու դաս անել: Հետո էլ գարնանը սկսվում էին վարակները, արձակուրդները երկարացնում էին, հետո էլ ասում՝ շաբաթը վեց օր գնացեք դասի, կամ էլ շաբաթվա մեջ ամեն օր ութ դասաժամ արեք:

Հիմա ես քոլեջում եմ սովորում: Մենք չունենք այդ անիմաստ արձակուրդները: Տարվա վերջ է, բայց ես լավ էլ դիմանում եմ դասերին: Եվս մեկ առավելություն՝ կիրակի Զատիկ է, իսկ երկուշաբթի՝ ոչ աշխատանքային օր: Բոլոր դպրոցականները շաբաթ օրը գնալու են դասի, իսկ մեր քոլեջում այդ օրն էլ դաս չկա: Այդպիսի արձակուրդներին ես դեմ չեմ:

Միշտ, երբ քայլում եմ փողոցով, տեսնում եմ ինչ-որ ծանոթի, որին ոչ ուզում էի տեսնել, ոչ էլ սպասում էի, որ կհանդիպեմ իրեն: Մի կերպ փորձում եմ շրջանցել այդ մարդուն և ստիպված գնում եմ ավելի երկար ճանապարհով, միայն թե այդ մարդը չտեսնի ինձ, չմոտենա, չբարևի, չհարցնի՝ ինչպես եմ, և չասի, թե ինչքան եմ բոյովացել: Միակ բանը, որ այդ պահին հանգստացնում է, այն է, որ ավելի երկար ճանապարհին է գտնվում իմ ամենասիրած նկարչական խանութը, և ես կարող եմ մտնել և տեսնել, թե ինչ նոր իրեր կան այնտեղ: Հետո շարունակում եմ ճանապարհս, և երբ անցնում եմ նոր կառուցվող շենքի մոտով, սկսում եմ փռշտալ․փոշուց ալերգիայի հետևանքն է: Եվ հաճախ, երբ զբոսնում եմ ընկերներիս հետ, նրանք սկսում են հաշվել, թե քանի անգամ եմ փռշտացել։ Այդ պատճառով միշտ մոտս ունենում եմ ալերգիայի դեմ դեղ, խմում եմ և շարունակում ճանապարհս:

Միշտ տեսնում եմ մարդկանց, որոնք փողոցում նվագում են։ Այդ ձայնն ինձ այնքան հաճելի է, որ ուզում եմ ուղղակի նստել և լսել, բայց ինչպես միշտ, այս ամենն էլ ինչ-որ մեկը պետք է փչացնի: Հիմնականում դրանք այն մարդիկ են, որոնք ամբողջ փողոցով շատ բարձր բղավում են միմյանց վրա, կամ հեծանվորդները, որոնք փողոցում մարդկանց միջով երթևեկում են, և թվում է, թե ամեն վայրկյան վրայովդ կարող են անցնել: Մի կերպ այդ հեծանվորդների միջից դուրս գալով՝ հասնում եմ այնտեղ, որտեղ կարող եմ այդ ամենից կտրվել․ «Մանանա»։

Վաղ առավոտյան արթնացա տատիկիս բարկացած ձայնից: Ջղայնանում էր, որ ինչպես միշտ, ես ու եղբայրս երկար ենք քնել, և չենք հասցնի պատրաստվել: Սկզբում չէի հասկանում` ինչին չենք հասցնի, բայց հետո արևի շողերն ընկան աչքերիս, և հիշեցի, որ ամեն տարի, երբ արևը դուրս է գալիս, մենք գնում ենք ամառանոց: Արագ պատրաստվեցինք, դուրս եկանք, և ի վերջո, տեղ հասանք: Ամառանոց մտնելուն պես միանգամից բոլորն անցան աշխատանքի: Մեկն ավլում էր, մյուսը ծառերն էր մշակում: Ես նույնպես ցանկացա օգնել, գնացի, որ ծաղիկները մշակեմ: Արևը գնալով ուժեղանում էր, իսկ ես գնալով ավելի էի կարմրում ու փռշտում: Նայեցի եղբորս կողմ և տեսա, որ նույն վիճակում էլ նա էր` ամբողջ դեմքը կարմիր էր, և չէր դադարում փռշտալ:

Արևն այնքան ուժեղ էր, որ չէի կարողանում գործ անել: Բոլորը բողոքում էին։

-Թե դուք ինչի՞ եկաք, մեզ չեք օգնում, հա ընկնում եք ոտքի տակ։ Մյուս անգամ էլ չեք գա,- ամեն տարի ասում է տատիկս։

Արդեն գարուն է։