Անդրենթագիտակցական կյանքը մի ուրիշ աշխարհ է, որտեղ ժամանակն ու տարածությունը պաշտոնաթող են եղել, որտեղ երևույթներն ու իրերը կարող են լինել այնքան իրական, որքան երազանքն է և պատիր այնքանով, որքան նպատակն է:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Ես քայլում էի ու չգիտեի, թե ոտքերս ինձ ուր են տանում: Անձրև էր գալիս , բայց այն շրջանցում էր ինձ: Գրողներն են այդպես սկսում. ես գրող չեմ, ոչ էլ բանաստեղծ: Պաշտոնս՝ աշակերտ, մասնագիտությունս՝ խզբզող: Խզբզում եմ գրելիս, նկարելիս, նույնիսկ իմ նկարած լուսանկարներն են խզբզոցներ: Ես քայլում էի դասից տուն, անձրև էր գալիս, իսկ ես անձրևանոցով էի: Փողոցը նույնն էր, բայց զգում էի, որ ինչ-որ բան այն չէ: Ես անընդհատ շրջվում էի, նայում շուրջս: Չէ, հաստատ տներն ուրիշ էին: Սուր-սուր քթերով տներ էին՝ ծղոտից պատրաստված, բակերում ինչ-որ գյուղական անցուդարձ: Մյուս կողմում ուրիշ պատկեր էր ՝ճոխ ու շքեղ տներ: Մի փողոցից մյուսը ծայրահեղություններ էին իրենց բոլոր չափանիշներով: Ծայրահեղությունները այդտեղ շատ էին: Ես սիրում էի ծայրահեղությունները, որից ադրենալինդ բարձրանում է, ու ավելի արագ է աշխատում սիրտդ: Իսկ իրականությունն այլ է. իրականում միջակությունն  է, այն միջակը, իրար հավասար, տուփի նմանվող շենքեր, միջակ  մարդիկ ու միջակ հոգիներ: Ինձնից մի քանի քայլ առաջ մի աղջիկ էր քայլում, կանաչ սարիով: Կանաչ ու անձրև: Ես անձրևանոցով էի, նա առանց անձրևանոց: Մի քիչ խղճահարական հայացքով էի նայում նրան, նրա թրջված մազերին ու շորերին: Նրա  ձեռքում ինչ-որ բան կար, բայց ես դա տեսնել չէի կարող: Շատ քայլելով արդեն իսկ հասկանում էի, որ իմ քաղաքում չեմ , ոչ էլ երկրում, բայց սարիով աղջիկներ աշխարհի տարբեր մասերում էլ կլինեն: Նույն հայացքով նայում էի նրան, ուզում էի կանչել, բայց երկիրն անգամ չգիտեի , աղջկա անունը իմանալը ավելի տարօրինակ կլիներ: Դա մի այնպիսի երկիր էի , որտեղ երբեք չէի եղել: Դպրոցիս տեղն աչքերիս առաջ իր ամբողջ գեղեցկությամբ կանգնեց ինչ-որ տաճար. Թաջ-Մահալն էր. հաստատ Հնդկաստանում էի: Վերջապես իրականում տեսա դա (դա ավելի իրական էր, քան երբևէ ինձ հանդիպած այլ երևույթ) : Մտքերս չէին խանգարում, որ քայլեի ու անքթիթ նայեի աղջկան: Ինչքան գեղեցիկ էր նա: Ես, անձրևափոսերը չշրջանցելով, քայլում էի: Նա շրջվեց, կանգնեց և տեսանելի դարձավ, թե ինչ էր նրա ձեռքում: Թեյնիկ էր բաժակներով: Նա թեյ էր տալիս նրանց, ովքեր մրսում էին: Բայց տեսնես նա չէ՞ր մրսում: Ինչպե՞ս չէր մրսում . շորերն ամբողջությամբ թրջված էին: Իմ մեջ կարեկցանք առաջացավ նրա հետ անձրևանոցս կիսելու, երբ փորձեցի մոտենալ նրան, ժպտաց: Ժպիտից հասկացա, որ կարեկցանքի կարիք ոչ թե նա, այլ ես ունեմ: Թեյ առաջարկեց, չհրաժարվեցի: Թեյարանը ցույց տվի , բայց հրաժարվեց, ասաց , որ հենց այստեղ կթեյենք: Լսեցի նրան: Ճիշտ է, իմ երազն էր, բայց նրա երկիրն էր: Հնդկաստանի փողոցներն էին՝ լի մարդկանցով ու կովերով, նույն ծայրահեղական հյուղակներն ու առանձնատներն էին, այդ աղջիկն էր կանաչ սարիով, մարդիկ էին՝ հակառակ փողոցի գունավոր հագնված:
-Թեյը ես եմ հավաքել ու պատրաստել:
-Այստեղ ամե՞ն ինչն է գունավոր:
Իմ երազներում լեզուներ, դեսպաններ, թարգմանիչներ չկան:
-Գույներ շա՞տ ես սիրում:
-Բոլոր գույներն իմն են ուղղակի:
-Կգ՞՟ս միասին Հոլի խաղանք:
-Ի՞նչ:
-Հոլի: Հո-լի:
-Հո-լի, սա-րի: Երկվանկային աշխարհ է: Իսկ այդ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում:
Սկսեցի փնտրել ինտերնետում, երբ նա հետ դրեց հեռախոսս գրպանս:
-Մ՜ի տրվիր թվային իրականությանը: Փորձիր միացնել երևակայությունդ: Դա գույների խաղ է և խաղի գույներ:
-Մենա՞կ պիտի խաղանք:
-Հետևի՜ր ինձ:
Մենք հասանք մի ինչ-որ տեղ: Գունավոր ամբոխն այնտեղ էր: Մենք վերցրինք գունավոր փոշիներն ու միացանք նրանց: Ամեն ինչ այնքան իրական և այնքան եթերային էր: Իսկ վերևում ճախրում էին գույները:
Կանաչ…կարմիր…դեղին…վարդագույն…ու նորից կանաչ:
Իրական աշխարհը երազային աշխարհի ճիշտ հակառակն է: Ես քայլում էի ու չգիտեի, թե ոտքերս ինձ ուր են տանում: Անձրև էր գալիս, բայց այն շրջանցում էր ինձ: Գրողներն են այդպես սկսում. ես գրող չեմ, ոչ էլ բանաստեղծ: Ես քայլում էի դասից տուն, անձրև էր գալիս, իսկ ես անձրևանոցով էի: Ամեն ինչ նույնն էր՝գորշ ու տամուկ: Անձրևը բոլորին հարվածում էր՝ամենքին հիշեցնելով ինչ-որ մի բան: Տները նույն միջակ տներն էին՝ իմ չսիրածը: Ես ամբոխի հետ քայլում էի՝ չզգալով, որ անձրևը ինձ էլ է հիշեցնում մի բան, մի երազ և կանաչ սարի: Բայց ի տարբերություն ամբոխի, անձրևը ինձ ոչ մի տխուր բան չէր հիշեցնում: Իմ մտքում երազներ էին, ժպտացող աղջիկ, վարդագույն կովեր՝ այս ու այն կողմ թռչկոտող ու հոլի՝ կանաչ…կարմիր…դեղին…վարդագույն…ու նորից կանաչ:

Եթե ինձ հարցնեն, թե որ ժամանակներում կուզեի ապրել, կպատասխանեի` այնքան հեռավոր, ինչքան հնարավոր է: Այն ժամանակներում, երբ չկար Ամերիկա, ուր մնաց թե` ամերիկյան երազանք: Երբ կար անգամ հայկական երազանք: Երբ Հայաստանում կառուցվող շենքերը սև էին, բայց ոսկի էին շնչում: Երբ չկային ինքնաթիռներ, ու ճանապարհները մեռնում էին գնացքների քաշի ճնշումից, ու երբ մյուս մայրցամաքներ կարելի էր միայն ճամփորդել նավով: Ու երբ մարդիկ սիրահարվում էին գնացքում, նավի վրա, նավահանգիստներում կամ հրուշակեղենի խանութի դիմաց, ոչ թե… Երբ երազանքը ազգություն չէր ճանաչում, ու Հայաստանը զարգանում էր: Երբ Երևանի շենքերի պատուհաններին ծաղիկներ էին աճեցնում, իսկ դռները փայտյա էին: Իսկ ինչի՞ց է բաղկացած այդքան բաղձալի ամերիկյան երազանքը: Իրականում այն անձի ազատություն է: Մեր ամեն ինչից բաղկացած, ազատությամբ փաթեթավորված հայկական երազանքը քանդեցինք, հիմա էլ… 

Երևի չսկսեի անընդհատ կյանքի իմաստի ու երջանկության մասին մտածել, եթե չլիներ երեքշաբթի օրերը, կամ ավելի ճիշտ երեքշաբթի առաջին ժամ դասավանդվող «Փիլիսոփայություն» առարկան: Այդ ժամը կարելի է անվանել սթափեցնող կամ կատալիզատոր-ժամեր. երբ կողքից նայում ու քննում ես, թե ո՞վ ես դու, ի՞նչ ես անում կամ կլինի իմանալ՝ ճի՞շտ է, երբ մենք գլխավոր նպատակին հասնելու համար զոհում ենք ժամանակ կամ չենք նկատում մեր կողքին կատարվող գեղեցիկ երևույթները:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

-Ի՞նձ  էիր սպասում, թե՞ երթուղայինին:
-Երկուսիդ էլ, բայց դու շուտ եկար:
Մեր դասարանի Արամն էր, սկսեցինք միասին քայլել:
-Ծակող արևով ձմեռ է:
-Առանց արև:
-Վայքում ձյունն արդեն մոռացել է իր բուն նպատակը:
-Երեխաների մոտ ձյունը արդեն ասոցացվելու է ձնախառն ինչ-որ մասսայի հետ: Աղետ է:
-Աղետը երեկ գիշերն էր: -2 աստիճան է եղել աշուն օրով:
Պատասխանելու ժամանակ էլ չեղավ, քանի որ մենք տեսանք գիշեր տերևի տեսքով տեղի ունեցած տեղումները: Վայքում իմ ամենասիրած երևույթը ծառուղիներն են, որոնք աշնանը սկսում են տարբեր գույներով իրենց պրոեկցիան կառուցել խախուտ մայթերի վրա: Եվ քանի որ գիշերը ցուրտ է եղել, բոլոր տերևները և´ կանաչ, և´ դեղին ամբողջովին թափվել էին մայթերին: Մենք էլ երեխայի պես սկսեցինք քայլել տերևների միջով և կույտեր անել: Կային տեղեր, որտեղ «տեղումների բարձրությունը» մինչև ծնկներս էին հասնում: Ծիծաղելով մեր երեխայության վրա՝ քայլում էինք:
-Ժամը քանի՞սն է:
-9:04:
-Ուշացել ենք:
-Բան չկա:
-Էսօր ի՞նչ է:
-Երեքշաբթի, հաշվարկդ էլ ես մոռացել:
-Ընկեր Թադևոսյանն է, չի ջղայնանա:
Մի պահ պատկերացրի, որ այդ տերևները մի կույտի մեջ հավաքեին. դասերից ոչ թե կուշանայի, այլ ընդհանրապես չէի գնա:
-Կներեք , կարելի՞ է նստել:
-Ինչո՞ւ եք ուշանում:
-Խաղում էինք:
-Նստե՜ք, նստե՜ք:
-…Երջանկության սահմանը յուրաքանչյուր ոք ինքն է տալիս, մարդ կա ուրախանում է փողոցում գտած 10 դրամանոցի, մյուսը տխրում միլիոններ չգտնելու համար,- շարունակեց ընկեր Թադևոսյանը,- օրինակ՝ ի՞նչ է պետք քեզ երջանկության համար, Լուսինե´:
Սովորաբար առաջին հարցը ուշացողներին էր բաժին ընկնում:
-Առատ տեղումներ տերևի տեսքով:
Ինչ լավ է Արամը երթուղայինից շուտ եկավ:
Երեկոները ստիպված ուշ եմ վերադառնում տուն: Դե, պարապմունքների պատճառով: Երթուղայինը չի աշխատում, ինձ տուն են հասցնում ականջակալներս ու լավ երաժշտությունը: Փողոցներում մարդ չի լինում այդ ժամին: Երեքշաբթի օրերն էլ բացառություններ չեն, բայց մարդիկ հասցրել էին կույտել տերևները: Ամենամեծ կույտը իմ հասակից մի քիչ էր ցածր: Թե ինչ արեցի` ես գիտեմ, բայց տուն վերադարձա  մազերիս միջից տերևներ մաքրելով:

Նկատե՞լ ես: Երբ անձրև է գալիս, թեյարաններում թեյը դառնում է ավելի անուշաբույր, ավելի համեղ ու ավելի հարազատ: Երբ դրսում անձրև է գալիս, ոչ մի թեյարանում թեյով լեզուդ չես վառի: Ինչի՞ց է այդպես: Դա ինձնից է ու քեզնից, իսկ թեյը պատրաստվում է նույն ձևով: Նույնիսկ ավելի անփույթ, քան սովորաբար: Սալահատակված փողոցների թեյարանները միշտ էլ հազիվ էն հասցնում եփել թեյը անձրևի ժամանակ, ուր մնաց, թե սեր խառնեն թեյին: Փաստորեն, ամեն ինչի մեղավորն այդ քո անիծյալ ներկայությունն է: Այնքան եմ սիրում քո գրողի տարած մեղավոր ներկայությունը:
Արդեն մի քանի տարի է, ինչ սովորության համաձայն, առանց անձրևանոց դուրս եմ գալիս ամենամռայլ եղանակներին ու քայլում:  Իսկ դու վերևից տեսնում ես ու բարկանում, հետո խանդում, հետո սկսում նախանձել, ու այդ ամենն այնքան արագ, ինչքան արագ փոխում էիր պատվիրածդ թեյի տեսակները Տաք ձեռնոցների 5 հասցեի մեր մշտանձրև սրճարանում: Նկատե՞լ ես : Շարունակում եմ անձրևի ժամանակ թեյարան մտնել, պատվիրում եմ նույն թեյը, նստում մինչև թեյը սառչի ու դուրս գալիս:
Առանց քեզ թեյ խմելն անհնար է:
Գրողը տանի: Ինչքան եմ սիրում քո մեղավոր ներկայությունը…