Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի
Չգիտեմ, նյութս ոնց սկսեմ ու ոնց ավարտեմ, չգիտեմ, որովհետև չեմ հավատում, չեմ հավատում, որ էլ չկա պապիկս:
Դեռ համալսարանի քննությունները չէին սկսվել, երբ պապիկիս բերեցին հիվանդանոց: Մտածում էինք՝ ամեն ինչ լավ կլինի, ու մի քանի օրվա բուժում է պահանջվում, բայց՝ ոչ: Չկար ավելի վատ բան, քան լսել, որ ինքը անբուժելի հիվանդ է:
Երբ իմացա լուրը հիվանդանոցում՝ չգիտեմ հետս ինչ կատարվեց: Թվում էր, թե երազ է, ուր որ է՝ աչքերս կբացեմ, ու ամեն ինչ նույնը կլինի: Բայց չէ, ամեն ինչ իրական էր. հիվանդանոցի սառը պատեր, աղմկոտ միջանցք ու այդ վատ լուրը, որը պետք էր պապիկս չիմանա: Իսկ պապիկս այդ ժամանակ հիվանդանոցի այգում նստած էր, նստած էր ու սպասում էր, որ պետք է դուրս գանք լավ լուրով ու հետ գնանք: Չեմ ուզում հիշել այդ պահը, երբ հիվանդանոցից դուրս եկա ու մոտեցա իրեն: Ինքն անտեղյակ էր ու հարցրեց.
-Ի՞նչ ասացին, այ բալա, էդ խի՞ էդքան ուշացաք:
Ես էլ ասացի.
-Հերթ էր, պապիկ, բժիշկն էլ ասաց՝ ամեն ինչ լավ ա: Ուղղակի տարիքիդ պատճառով հրաժարվեցին վիրահատել: Ամեն ինչ լավ է:
-Հա, դե լավ ա, ցավդ տանեմ: Ես էլ մտածում էի՝ էն վատ անտերից ա…
Այդ պահին արցունքներս մի կերպ զսպելով հեռախոսս հանեցի, դրեցի ականջիս ու շրջվեցի, թե իբր՝ զանգում են: Բայց ոչ մի զանգ էլ չկար, եթե իրեն նայեի, ամեն ինչ կհասկանար:
Ես մնացի Երևանում, իսկ պապիկս մերոնց հետ հետ գնաց Բաղանիս: Էլ ինձ չէին հետաքրքրում համալսարան ընդունվելու նախապատրաստական դասերը, չէր հետաքրքրում ոչինչ: Ես ուղղակի ամեն ինչ ուզում էի թողնել, նստել մեքենա ու իր հետ լինել՝ լավ գիտակցելով, որ իր հետ անցկացրած ամեն մի պահը ինձ համար շատ թանկ է:
Չթողեցին գնամ իրենց հետ: Մնացի միայն մի նպատակով. ինքը երկար էր սպասել իմ դպրոցն ավարտելուն, և երազանքն էր, որ ընդունվեմ համալսարան, հետո բանակից դիմավորի ինձ… Բայց ցավոք, անգամ չհասցրեց բանակ ուղարկել:
Դեռ Երևանում եմ, սովորում եմ համալսարանում: Սովորականի պես գնում եմ դասի, գալիս տուն: Այդ օրն էլ դասի էի: Դասամիջոցին դուրս եկա և սովորությանս համաձայն զանգեցի տուն, տեսնելու, թե ինչպես են ու ինչ են անում: Բայց երբ պապիկս արդեն այդ վիճակում էր, առաջին հերթին հարցնում էի՝ պապիկս ոնց է, հետո նոր մնացածին էի անցնում: Նստեցի ծառի մոտի հին նստարանին ու զանգեցի տուն: Զանգեցի մայրիկիս, տեսա, որ ձայնը այն չի:
-Մամ, ի՞նչ ա պատահել:
Բայց մայրիկս անընդհատ ուզում էր թեման փոխել: Երկար խոսելուց հետո իմացա, որ պապիկս հենց այդ առավոտ մահացել է: Անջատեցի հեռախոսը ու սառած մնացի նստարանին նստած: Դասի զանգը խփեց, բայց ինձ համար չէր. ես ի վիճակի չէի դասի նստելու:
Մտա լսարան, տեղեկացնելով պատճառը, գնացի տուն: Չգիտեի՝ ոնց գնամ, որ շուտ հասնեմ, բայց երբ հիշում էի՝ ինչի համար եմ գնում, տեղումս քարանում էի, ինձ մտքերով խեղդում ու էլի առաջ գնում:
Երբ շարժվեցի դեպի գյուղ, չեմ էլ զգացել, թե ինչպես անցավ Երևան-Բաղանիս ճանապարհը: Մտքումս այն էր, որ գնամ, բազմոցից վեր է կենալու, դեպի ինձ գա ու գրկի, դասերից հարցուփորձ անի, հարցնի՝ քաղա՞քն ա լավը, թե՞ գյուղը: Ու ես էլ միշտ, ինչպես ասում էի կատակով. «Պապիկ, հոգնած եմ, հետո կպատմեմ»: Կամ երբ նյութ էի գրում, ու իմանում էր, որ տեղադրել են 17-ում, ասում էր՝ բացի կարդամ:
Ու կարդալոց հետո կանչում, համբուրում էր ճակատս: Շատ ժամանակ, երբ բացում էի պլանշետը և տալիս իրեն ու ասում՝ ես էստեղ եմ, էսա կգամ, մի քանի րոպե անցնելուց հետո կանչում էր.
-Սերոժի~կ, արի, արի բաց, մատս կպավ՝ եսիմ էս ինչ եղավ…
Ես էլ ջղայնացնելու համար ասում էի.
-Պապիկ, նյութս ջնջել ես:
Հետո արագ բացում էի, որ շարունակի կարդալ: Նայում էր ինձ, ժպտում ու ասում.
-Գնա, դե գնա՝ թող կարդամ:
Արդեն սովորել էր օգտվել պլանշետից, բայց ամեն ինչ կիսատ մնաց:
Երբ ականջակալներ էի դնում, ու ինձ հարց էր ուղղում, դե բնականաբար, չէի լսում, իսկ իրեն թվում էր, թե արհամարհում եմ ու նեղանում ինձնից: Մի անգամ էլ, երբ զգացի, որ ինչ-որ բան է ուզում ասի, արագ հանեցի և ասացի՝ չլսեցի, այ պապիկ: Նա ասաց.
-Էդ ի՞նչ ա, էդ հանի: Դա բան չի: Կամ՝ մի քիչ կամաց լսի, էլի, դա բան ա՞: Հանի կորցրու…
Որ շատ էդպես ասաց, հանեցի ու դրեցի իր ականջներին:
-Պահ… Էս ի՞նչ բարձր ա, իջացրու:
Բայց ինքը վերջում նույնպես խոստովանեց, որ լավ բան ա, ու էլ չասաց՝ հանի: Անգամ ինքն էր հաճույքով կրում, իր սիրած երգն էր միացնում ու լսում էր:
Ամեն առավոտ ինքն էր վառարանը վառում ու տունը ջերմացնում ու մեզ՝ ինձ ու եղբորս, արթնացնում քնից, որ գնանք դպրոց: Շատ ժամանակ անգամ կիրակի օրն էր գալիս, ասում.
-Վեր կաց, ուշանում ես:
Ես էլ ասում էի.
-Պապիկ, լավ էլի: Էսօր եմ մենակ ազատ, էն էլ արթնացրեցիր:
Կամ այդպես էր արթնացնում կամ հեռուստացույցի բարձր ձայնից: Այս ամենը ու էլի շատ պահեր ես հիշեցի ճանապարհին ու ինձ հույս էի տալիս, որ ամեն ինչ նույնն է լինելու: Էլի նույն զգացողությունները կլինեն: Բայց երբ մտա տուն, չէ, անգամ տուն չմտա: Կես ժամ դրսում էի, ուժ չէի գտնում ներս գնալու և տեսնելու այդ ամենը, որովհետև ես իմ հին առօրյան էի ուզում, որը սկսվում և ավարտվում էր իր հետ:
Պապիկս էլ չկա, ու մինչև այս պահն էլ չեմ հավատում, ու ինձ մեղադրում եմ վերջին օրերին իր մոտ չլինելու համար: Բոլորն ասում են՝ մի մեղադրիր քեզ, ինքն արդեն ազատվեց տանջվելուց, ու լավ է, որ իրեն էդ վիճակում չտեսար:
Մի քանի անգամ փորձել եմ գրել պապիկիս մասին, բայց կեսից համակարգիչը փակել եմ ու չեմ կարողացել, հետո իմ մեջ ուժ գտել ու ասել ինքս ինձ, որ պապիկիս մասին իրոք արժի նյութ գրել, որովհետև ինքը մեծատառով մարդ էր: Իրեն բոլորն են սիրել, բոլորն են դիմել տարբեր հարցերով, ու ոչ մեկին չի մերժել: Հին ժամանակ գյուղի մեխանիկն է եղել և առաջին տրակտորիստներից:
Այս վատ ապրումների մեջ նաև մի բան հասկացա, որ մարդ իր հետ ոչինչ չի տանում, միայն անունն է թողնում, որն էլ գնահատվում է կյանքի ապրած տարիներով: Պապիկս լավ անուն է թողել, լավ, բարի, ազնիվ մարդու, ինչի համար էլ ես իրոք հպարտ եմ, որ նման պապիկ եմ ունեցել: Հորաքույրներս ասում են՝ այս պահից մեր հայրը դու ես, երկրորդ Սերոժն ես: Ես էլ իմ մեջ գտնում պապիկիս բնավորության գծերից:
Մոտ օրերս գնալու եմ տուն, բայց էլի թվում է, թե ամեն ինչ նույնը կլինի, առաջվա նման ինձ կդիմավորի, բայց ոչ, ափսոս, հազար ափսոս, իր փոխարեն միայն իր նկարն է ինձ դիմավորում:
