anahit badalyan (kapan)

Ցանկանում եմ դառնալ այն բժիշկը, ում ազգանունը երբեք չեն մոռանա

Ասյա Հակոբյանը քաղաք Կապանից է, 2017-2018 ուս. տարում ընդունվել է Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան, 1-ին կուրսի ուսանողուհի է: 

-Ասյա, տասներկու տարի դպրոցական լինելուց հետո այս սեպտեմբերի մեկին ոտք դրեցիր համալսարան՝ որպես ուսանողուհի: Ինչպիսի՞ զգացողություններ ունեիր առաջին անգամ համալսարան մտնելիս: 

-Սովորում եմ Հայաստանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանում: Երբ առաջին անգամ մտա համալսարան, տպավորված էի, զարմացած, չգիտեի, որ այն այդքան մեծ է ու ընդարձակ: Մուտքի դուռը բացելուց հետո հասկացա, որ ես արդեն իմ երազանքի ճանապարհին եմ, երազանք, որին հասնելու համար ես շատ եմ աշխատել: Ինձ համար ամենաուրախալին այն էր, որ համալսարանում հագնելու էինք բժշկական խալաթներ, դա ինձ ինքնավստահություն կտար և կպատրաստեր, որպեսզի տարիներ անց այդ նույն կերպարանքով կարողանամ նաև աշխատել ու օգտագործել այն գիտելիքները, որոնք ձեռք եմ բերում հիմա: Ծանոթանալով համալսարանի անձնակազմին, կուրսեցիներիս՝ լցված էի միայն ու միայն դրական զգացողություններով, որոնք ինձ ուղեկցեցին նաև դասերի երկրորդ, երրորդ, չորրորդ օրերին և ուղեկցում են մինչև հիմա: Մի խոսքով՝ տպավորված էի և շատ ուրախ, որ հենց այդ համալսարանն եմ ընտրել: Մի տեսակ համոզվեցի ընտրությանս մեջ և էլ ավելի մեծ վստահությամբ սկսեցի հաճախել դասի:

-Ասում են՝ դպրոցական կյանքից հետո ուսանող լինելն ավելի մեծ զգոնություն և պատասխանատվություն է պահանջում, համամի՞տ ես այս մտքի հետ: Հե՞շտ ես արդյոք հարմարվում ուսանողի կարգավիճակիդ, դժվարություններ կա՞ն: 

-Ամեն ինչ իսկապես այդքան էլ հեշտ չէ, հատկապես այն ուսանողների համար, ովքեր Հայաստանի մարզերից են: Նրանցից մեկն էլ ես եմ: Բացի ուսանողի կարգավիճակին հարմարվել փորձելուց՝ ես նաև փորձում եմ ճանաչել Երևանը, նոր ծանոթներ ու ընկերներ ձեռք բերել, քայլել, զբոսնել, իմանալ՝ որ երթուղայինը որ ուղղությամբ է գնում, փորձում եմ համակերպվել այն մտքի հետ, որ հիմա, երբ ես ու եղբայրս ապրում ենք երկուսով, ճաշ պատրաստելը, տունը մաքրելն ու լվացքը իմ ուսերին են: Նախքան Երևան գալս այս ամենը մայրիկն էր անում, ես, իհարկե, կողքից օգնում էի, բայց հիմնական ուշադրությունս կենտրոնացրել էի դասերիս վրա: Հիմա պիտի սովորեմ համատեղել, որովհետև այժմ ամբողջ հոգսն ինձ վրա է, և դասերս էլ պիտի հասցնեմ: Չնայած՝ մայրիկը հաճախ է գալիս, օգնում է, թեթևացնում հոգսս ու փորձում է այնպես անել, որ առավելագույնս կենտրոնանամ դասերիս վրա ու հանկարծ հետ չմնամ: Կարոտում եմ հայրենի քաղաքս, ընկերներիս: Հաճախ ուղղակի ուզում եմ զբոսնել Կապանի երգող շատրվանների կողքով: Հեռու լինելն իսկապես հեշտ չէ, բայց կարող եմ ասել, որ նման ծանրաբեռնվածությունը միտքս շատ է զբաղեցնում: Տարօրինակ է հնչում, բայց դասերն այնքան շատ են, որ կարոտելու ժամանակ անգամ չեմ ունենում: Չնայած այս դժվարություններին՝ մայրս միշտ կողքիս է ու աջակցում է ինձ: Նրա խորհուրդներն ինձնից անբաժան են: Ես ինձ երբևէ մենակ չեմ զգում. կհոգնեմ, կցանկանամ հանգստանալ, քնել, գուցե այդպես էլ չեմ հասցնի, բայց երբևէ մենակ չեմ զգա: Ի վերջո, դժվարությունները մարդու համար են, և ես փորձում եմ քայլ առ քայլ հարմարվել այս ամենին, ինչն ինձ համար նոր է, անսովոր, բայց միևնուն ժամանակ՝ հետաքրքիր ու առեղծվածներով լեցուն:

-Շատ ժամանակ չի անցել: Ընդամենը 4 ամիս առաջ դու դեռ աշակերտ էիր, իսկ հիմա՝ արդեն ուսանող: Ըստ քեզ՝ ինչպիսի՞ հատկանիշներով է տարբերվում ուսանողն աշակերտից: Ինչո՞վ է հատկանշական հենց բժշկական համալսարանի ուսանող լինելը: 

-Միանշանակ զգալի է անցումը մի կարգավիճակից մյուսին: Կարող եմ ասել, որ աշակերտին դպրոցում դասավանդում են բազմաթիվ առարկաներ, և նա կարող է դրանցից մի քանիսը սիրել կամ չսիրել, սովորել կամ չսովորել: Իսկ ուսանող լինելով՝ դու քո պարտքն ես համարում կատարել բոլոր հանձնարարություններն ամենայն ուշադրությամբ, քանի որ լրջորեն գիտակցում ես, որ դա քո ընտրությունն է ու քո ապագա մասնագիտությունը:

Ցանկացած աշխատանք պահանջում է զգոնություն և ուշադրություն, բայց գաղտնիք չէ, որ ստանձնելով բժիշկ լինելու մեծ պատասխանատվությունը՝ դու անմիջականորեն գործ ես ունենում մարդկանց կյանքի հետ, ուստի ուսանողական տարիներին անուշադրության մատնած ամեն փոքր բան կարող է ճակատագրական դառնալ քեզ և քո հիվանդների համար: Մի օր դու բախվելու ես այն հիվանդին, ով քեզ հիշեցնելու է քո՝ անկարևոր համարած ու այդպես էլ չսովորած դասերը: Բժշկական համալսարանի ուսանողուհի լինելն ինձ համար մեծ պատիվ է և հպարտություն: Օրեցօր իմ մեջ կրկնապատկվում է պատասխանատվության զգացումը: Ես ավելի ու ավելի եմ գիտակցում ապագա մասնագիտությանս մեջ հմուտ լինելու անհրաժեշտությունն ու կարևորությունը: Գիտակցում եմ, որ քայլում եմ երազանքիս ճանապարհով, որ շատ մոտ եմ բժիշկ դառնալուն: Ասում են՝ բժշկի համար բժշկությունն ավելին է, քան ուղղակի մասնագիտություն. այն նաև ապրելակերպ է: Սա հենց այն է, ինչին ես ձգտում եմ. լինել բժիշկ ոչ միայն որակավորմամբ ու դիպլոմով, այլ նաև գիտելիքների մեծ պաշարով, փորձով և հանրությանն օգտակար գործունեությամբ: Մտադրված եմ գերազանց սովորել և ջանք ու եռանդ չեմ խնայում դրա համար, ցանկանում եմ դառնալ այն բժիշկը, ում ազգանունը կիմանան ու կհիշեն:

-Որպես այսօրվա ուսանող, ով կյանքի մարտահրավերները հաղթահարելու փուլում է և ով փորձում է կայանալ իր ընտրած մասնագիտության մեջ՝ ի՞նչ կասես վաղվա ուսանողներին, նրանց, ովքեր քո պես գալիս են մարզերից և սովորում Երևանում: 

-Սկզբնական շրջանում գուցե օտար զգաս Երևանում՝ քաղաքում, որտեղ շատ ծանոթներ չունես, չես ճանաչում փողոցներն ու շենքերը, համալսարանիդ տեղն իմանում ես անցորդներից հարցուփորձ անելով և չափազանց շատ ես հոգնում: Դա բնական է: Փոքր քաղաքներից հետո մեծ քաղաքները միշտ էլ աղմկոտ են թվում, փոշոտ ու երբեմն էլ՝ անծայրածիր: Եթե Կապանում առավելագույնը հինգ րոպե էի նստում երթուղայինում, ապա այստեղ տրանսպորտով ավելի երկար եմ երթևեկում: Մեկ-մեկ ի հայտ է գալիս «ակցենտ» ասվածի խնդիրը, օրինակ՝ իմը խիստ տարբերվում է Երևանի խոսակցականից: Հետո անսովոր է, որ դուրս ես գալիս փողոց ու քսան րոպե քայլելուց հետո էդպես էլ ծանոթ մարդու չես հանդիպում: Քո փոքր քաղաքում այդքան ժամանակվա ընթացքում բոլոր ծանոթներիդ հանդիպած կլինեիր, մինչդեռ Երևանում կարող ես ժամերով շրջել, բայց ոչ մի ծանոթ դեմք չտեսնել: Այս ամենին գումարվում է կարոտը, որը սկզբում ուղղակի խեղդում է: Որքան հեռու ես՝ այդքան շատ ես կարոտում ու շատ ես զգում մտերիմներիդ, հարազատներիդ կարիքը: Բայց այս ամենը ժամանակավոր է: Առաջին հայացքից անհաղթահարելի թվացող այս դժվարությունները ժամանակի ընթացքում հարթվում են ու անցնում: Դու հարմարվում ես ու քեզ ավելի ինքնուրույն ես զգում: Ուսանողական, վարձով բնակարանդ դառնում է հարազատ ու սիրելի, սկսում ես այն սիրել այնպես, ինչպես քո մանկության տունը: Մաքրում ես, հավաքում, ի վերջո զգում ես, որ դա քո փոքրիկ անկյունն է, որը դու ես տնօրինում ու որն ինչ-որ չափով քոնն է: Զգում ես, որ դու ոչ թե օգնում ես մայրիկին տան գործերում (ինչպես երեխա ժամանակ էիր անում), այլ հենց ինքդ ես ձեռնարկում ու կատարում տան բոլոր գործերը:

Բայց լավ հիշիր, որ նախքան այս դժվարություններին բախվելը դու նախ պիտի լավ պարապես ու համալսարան ընդունվես: Ես շատ լավ գիտեմ, որ պարապմունքների ընթացքում գալիս են պահեր, երբ դու հուսահատվում ես, երբեմն էլ ուղղակի հիասթափվում ես ու որոշում հետ կանգնել սովորելու և ընդունվելու մտքից: Ես նույնպես անցել եմ այդ ամենի միջով, բայց երբևէ չեմ հանձնվել: Այսօր ես սովորում եմ իմ երազած մասնագիտությունն ու մեծ հեռանկարներ ունեմ, և իմ այս արդյունքը քրտնաջան աշխատանքի ու նվիրվածության շնորհիվ է: Ուղղակի ընտրիր այնպիսի մասնագիտություն, որը սիրում ես և որով կցանկանայիր զբաղվել կյանքի բոլոր փուլերում: Հիշիր, որ մեր երկրին պետք են կայացած մասնագետներ, ովքեր կփայլեն իրենց գործում: Բռնիր նպատակիդ ճամփան ու սլացիր դրանով: Թող ճանապարհին հանդիպած ամեն խոչընդոտ քեզ դաս լինի, որ չընկրկես ու էլ ավելի մեծ ջանասիրությամբ աշխատես: Ես ի սրտե ուզում եմ, որ դու էլ հասնես քո երազանքին ու սովորես այն մասնագիտությունը, որն իրոք սիրում ես: Սպասում եմ քեզ հաջորդ տարի այստեղ՝ Երևանում, արդեն որպես ուսանող: Հաջողությո՜ւն քեզ:

Օրդ սկսիր և ավարտիր մեկ բաժակ սուրճով կամ թեյով

Երևանում հոկտեմբերի 20-ին և 21-ին տեղի ունեցավ Թեյի ու սուրճի առաջին փառատոնը: Փառատոնն իրականացվում էր Կարապի լճում:

Չափազանց հետաքրքիր փառատոն, որտեղ ներկայացված են ոչ միայն տեղական արտադրանքի թեյեր և սուրճեր, այլ նաև միջազգային ընկերությունների: Վճարելով 2000 դրամ՝ այցելուները կարող են համտեսել թեյի և սուրճի ցուցադրվող տեսականուց որքան որ ուզեն: Բարձր երաժշտություն, ահել-ջահել, ուրախ մարդիկ, աշնան տաք արև ու թեյի, սուրճի անուշ բուրմունք: Փառատոնը բոլոր թեյասերների ու սուրճից չհագեցողների համար լիարժեք տոն է:

Մասնակցող ամեն մի կազմակերպություն յուրովի և մյուսներից հնարավորինս տարբերվող դիզայնով փորձել է ներկայացնել իր արտադրանքը, քանի որ սա էլ հրաշալի հնարավորություն է իրենց արտադրանքը գովազդելու և շուկայում դրա սպառումը խթանելու համար:

Օրինակ, տեղական արտադրության «Ար Ֆիտո-Ֆարմ» ընկերությունը ներկայացնում է խոտաբույսերով բնական թեյեր, որոնք ունեն բուժիչ նշանակություն: Խոտաբույսերը հիմնականում Հայաստանում հանդիպող տեսակներ են, սակայն կան նաև թեյեր, որոնք պատրաստված են ներմուծված խոտաբույսերից:

Իսկ օրինակ, «Իմպերիալ» թեյերը Հայաստան են ներմուծվում Մոսկվայից և համեմատաբար նոր են շուկայում: Առաջարկում են ինչպես բարձր, այնպես էլ միջին ու ցածր արժողությամբ թեյեր՝ հասանելի բոլորին:

Sose Zaqaryan

Ռոմել Տատս

Հայրիկիս պապիկի տունը մի թանգարան է։ Այստեղ ամեն ինչ լուռ է, բայց խոսուն։ Մտնում ես կամարակապ դարպասից, և այն քեզ հիշեցնում է, որ այս տանտերը Գորիսի հետ անպայման կապ ունի։ Տատիկս Գորիսից է, նրա հայրն է եկել Դարբաս և իր աղջկա տունը կառուցել գորիսյան ոճով, գորիսյան կոլորիտով։ Ռամելա Զիլֆուղարյան վաստակավոր ուսուցչուհին իմ տատիկն է, նրանից միայն իր նկարն է մնացել՝ ամուսնու կողքին, սենյակի կենտրոնական մասում։

Դուռը բացվում է, և դու մտնում ես այդ փոքրիկ թանգարանը: Ամեն ինչ իր տեղում է՝ գրքերը հանգիստ շարված են իրենց գրապահարանում, տունը՝ մաքուր, ամեն իր իր տեղն ունի։ Թվում է՝ տնեցիք տեղ են գնացել, ու ուր որ է գալու են։ Բայց… Ոչ ոք չկա այս տանը․ ոչ ոք չի ապրում։ Սեղանին մի շիշ ջուր է դրված, հյուրին հյուրասիրելու համար։ Կարող ես նստել այս տանը և կերտել այս տան պատմությունը։ Հայտնի մի գերդաստան Դարբաս գյուղում, որ երեխաներ են ունեցել, պաշտոններ զբաղեցրել, ուսուցչություն արել, և եկել է ժամանակը, ու բռնել են հավերժի ուղին։

Այգում տանձն է կաթուկ տալիս, թթենու ծառը արդեն չորացել է, բայց էլի պտուղ է տալիս, հակառակ հարևանների, որ չեն թողնում այգով ջուր անցնի: Ընկուզենիները տարբեր չափերի են, մի մասը՝ շատ մեծ, մի մասը՝ շատ մատղաշ: Ընկնում են քարե սեղանի վրա, նրա կողքի քարե աթոռներին, հարվածից կիսվում և սպասում ուտողին։ Նրանց հյուրասիրության մասին գյուղում շատ պատմություններ են պատմում: Նրանք չկան, բայց իրենց տեղը հյուրասիրում են նրանց տնկած ծառերը։ Անցնող-դարձողները համտեսում են, հիշում ու օրհնում նրանց։ Բայց ամենից շատ՝ ընկեր Զիլֆուղարյանին։ Գիտե՞ք, թե ինչու, որովհետև նա մայր էր, խորթ մայր, նա իմ տատիկի երկրորդ մայրն էր, բայց մենք երբեք չենք զգացել այդ։ Հիշում եմ ՝Ռոմելա տատս մի մեծ տիկնիկ ուներ, երբ գնում էի իր տուն, գրպանից կոնֆետ էր հանում, տալիս ինձ ու ասում․

-Սոսե, եկ մի էդ եղծուն կեր, մինչև չուտես՝ Կասանդրին չեմ տալու։

Կասանդրան այն տիկնիկն էր, ում ես շատ էի սիրում։ Երբ մեծացա, իմացա, որ այդպիսի սերիալ է եղել։

Ռամել մեծ տատս ամեն օր պահում էր ինձ, որովհետև տատս դաշտային գործեր էր անում, մայրիկս էլ դպրոց էր գնում՝ աշխատանքի։ Ես մնում էի նրա մոտ այնքան, մինչև դասերը վերջանում էին, մայրս գալիս էր ու ինձ տանում մեր տուն։ Մորս գալու ժամին ամեն ինչ պատրաստ էր։ Մինչև հաց չուտեինք, բաց չէր թողնի մեզ։ Իմ մանկությունից ես հիշում եմ նրան, այդ գեղեցիկ կնոջը, ով ուսուցիչ էր եղել, շատ սերունդներ ճանապարհել կյանք, բայց նրա առաքելությունը տատիս պահելն էր, ու մինչև հիմա բոլորն ասում են․

-Ռամելը Լարիսին իր երեխեքից չի ջոկալ։

Դա է պատճառը, որ տատիս քույրերը ու եղբայները առանձնահատուկ սիրով են սիրում տատիս, և ամենալավ պատառը ու գեղեցիկ զգեստը տատիս է բաժին հասնում՝ մի դժբախտ կնոջ, ով վաղ տարիքում կորցրել է ամուսնուն և մեն-մենակ պահել չորս երեխաներին։ Ռամել տատը օգնել է տատիս, դասերից հետո եկել և խնամել է պապիս, իսկ տատս գնացել է աշխատելու։

Մի անգամ, երբ տատիկիս հարազատ մայրը մեր տուն էր եկել, Ռոմել տատը ասել է․

-Լարիսիս մաման է, թող գա-գնա իր աղջկա տուն:

Ես ինձ հիշում եմ իմ Ռոմել տատի ձեռքը բռնած։ Լուսավոր օր էր, երբ ծնվել էր փոքր քույրս, ես ու իմ Ռոմել տատը մի մեծ տոպրակով աչքալուսանքի շոկոլադ բաժանեցինք գյուղացիներին։

Հիշում եմ, Ռոմել տատիս հետ գնում էի սունկ հավաքելու, տանում էր և ցույց տալիս սունկի տեղերը։ Հիմա, երբ անցնում եմ այդ տարածքով, հուզմունքը խեղդում է կոկորդս:

Այստեղ ամեն ինչ նույնն է, միայն այստեղի տիրուհին չկա՝ իմ Ռոմել տատը։

nina arsutamyan portret

Փոքրիկ և մեծ տիեզերագնացը

-Հենց մեծանամ, տիեզերագնաց եմ դառնալու, թռչեմ, գնամ Լուսին ու էլ չգամ, հենց էնտեղ ապրեմ:

Երազողը ես էի, մոտ 6 տարեկան: Ամեն անգամ, երբ պառկում էի ու սկսում էի խաղալ իմ մատների հետ, որ քնեմ, մտքումս ինձ պատկերացնում էի տիեզերագնաց, թե ինչպես եմ հագնում իմ տան շորերը և առանց ինչ-որ հարմարանքի՝ նստում ուղղակի ինչ-որ ինքնաթիռ ու թռչում դեպի հեռուն, դեպի անծայրածիր իմ տիեզերքը:

Վառ երևակայություն ունեի:

Երբ գնացի դպրոց ու հասկացա, որ ինքնաթիռով չեմ կարող թռչել ու գնալ Լուսնի վրա բնակվելու, չհիասթափվեցի, ընդհակառակը՝ ամեն օր ես ուզում էի մի նոր բան սովորել, իմանալ, թե ինչպես դառնալ տիեզերագնաց, և իհարկե, բնակվել Լուսնի վրա: Անգամ պատկերացնում էի իմ Լուսնի վրայի տունը, որը շատ փոքր էր՝ նախատեսված ինձ համար: Տնիցս մի փոքր հեռու կունենայի մի փոքրիկ անկյուն, որտեղ կպահեի իմ գրքերը: Անգամ որոշել էի՝ հենց բոլոր գրքերը կարդայի, վերջացնեի, նորից գալու էի Երկիր ու լիքը գրքեր տանեի: Դե, երազում էի, ու մեծ ոգևորությունից հետո հանգիստ քնում:

Սկսեցինք ուսումնասիրել «Բնագիտություն» առարկան: Միշտ խոսում էինք գալակտիկաների, մոլորակների և նման բաների մասին, իսկ ես միայն ոգևովորված տարբեր հարցեր էի տալիս: Հետո անցանք լուսնի մասին:

-Ես մեծ սիրով կապրեի լուսնի վրա:

-Բայց չէիր կարող,- պատասխանեց ընկեր Հարությունյանը:

-Բայց եթե թռչում են, հետազոտում են, կարող են նաև ապրել:

-Թթվածին չկա:

-Ես թթվածինը Երկրից կտանեմ:

-Չես կարող:

-Չէ, ես կտանեմ:

Ես առանց հասկանալու պնդում էի, որ կտանեմ երկրից այնքան թթվածին, ինչքան որ պետք է, որ ես կարդամ բոլոր հայկական գրքերը:

Անցավ 7 տարի: Համաշխարհային պատմությունից անցանք տիեզերագնաց Յուրի Գագարինի մասին, որն առաջին տիեզերագնացն է: Հետո էլ իմացա «Ապոլլոն 11» տիեզերանավի մասին: Նրանք էլ 3 տիեզերագնաց են եղել, որոնք իրենց տիեզերանավով թռչել են Լուսին:

Երբ հեռուստացույցով ցույց էին տալիս, թե ինչպես են Երկրից թռչում Մարս կամ Լուսին ու հետո կատարում հետազոտություններ, աչքերս ամուր փակում էի ու պատկերացնում, թե ինչպես եմ Մարսից հող վերցնում, ինչպես եմ կատարում հետազոտությունները և ինչպես եմ լավ նորության մասին հայտնում մարդկանց:

-Կին տիեզերագնաց եղե՞լ է,- հարցնում եմ աշխարհագրության ուսուցչուհուն:

-Այո՛, եղել են:

-Լավ կլինի, չէ՞, որ մի օր էլ լսեք, որ Նինան թռել է լուսին ու բնակվում է լուսնի վրա:

Սկսեցին ծիծաղել դասընկերներս, իսկ ես տխրեցի, որովհետև դա իմ երազանքն էր:

Անցել է արդեն մի քանի տարի: Իսկ իմ մանկական երազանքը դեռ նույնն է. դառնալ հանրաճանաչ տիեզերագնաց, ապրել լուսնի վրա և կարդալ Երկրի բոլոր գրքերը:

Օրոր էր ասում աշունն անտառին

Սպարապետի օր

Հոկտեմբերի 5-ին էր, ֆեյսբուքով շրջում էի, մեկ էլ մի միջոցառման հրավեր տեսա, ասացի՝ բացեմ, մանրամասն ծանոթանամ: Հոկտեմբերի 7-ին «Սպարապետի օր» խորագրով միջոցառում կար, որն անց էր կացվելու Խնձորեսկում, այն էլ առաջին անգամ: Մտածեցի. «Չպետք է ձեռքիցս բաց թողնեմ, ես անպայման պետք է գնամ»:

…Հասանք Գորիս, մնում էր նստել ավտոբուս, շարժվել Խնձորեսկ:
10 րոպե սպասեցինք ավտոբուսին, վերջապես եկավ, ու մենք մի կերպ խցկվեցինք:
Վերջապես հասանք Խնձորեսկ, այստեղից էլ պետք է ուրիշ ավտոբուս նստեինք, որ իջնեինք կամուրջի մոտ: Մի կերպ ավտոբուսներից մեկի մեջ տեղավորվեցինք, այնքան շատ մարդ կար, որ քույրս ասաց.
-Եկեք պայմանավորվենք, որ հանկարծ կորցնենք իրար, գնանք նույն տեղը: Ավտոբուսի մեջ մի պապիկ ուշադիր լսում էր մեր խոսակցությունը, մեկ էլ որոշեց կատակ անել, ասաց.
-Երեխեք ջան, բա ձեր հետ կծիկ չե՞ք վերցրել:
Մենք էլ ծիծաղեցինք: Մինչև հասանք կամրջի մոտ, այնտեղ նախատեսված միջոցառումը վերջացել էր: Չեմ կարող նկարագրել մեր տխրությունն ու ափոսանքը: Սակայն միջոցառումները շարունակվում էին, և մենք էլ բոլոր մասնակիցների հետ շարժվեցինք դեպի Մխիթար Սպարապետի գերեզմանը:

Վերադարձին մեզ հաճելի անակնկալ էր սպասվում՝ «Կարին» ավանդական երգի-պարի խումբը՝ Գագիկ Գինոսյանի ղեկավարությամբ:
Մի երկու անգամ էլ նրանց հետ պարեցինք, բարձրացանք վերև, որ գնանք դպրոցի բակում կազմակերպված միջոցառմանը մասնակցենք: Հասանք զորամասի մոտ, որտեղից մի խումբ զինվորներ դուրս եկան: Մենք էլ որոշեցինք նրանց հետևից գնալ: Հասանք դպրոցի բակ, որտեղ մեծ բազմություն էր հավաքվել: Լուսանկարիչները, ամեն մեկը իր չափին մի ուսապարկ էր գցել ուսին, էլ չասեմ՝ լուսանկարչական ապարատների չափսերը և անընդհատ լուսանկարում էին:
Մոռացա ասել, որ կազմակերպված էր նաև նետահարման մրցաշար: Հենց նույն տեղում էլ Սեդրակ Մամուլյանի ղեկավարությամբ պատրաստվում էին տեղական կերակրատեսակներ:
Միջոցառմանը ներկա էին ՀՀ նախագահ  Սերժ Սարգսյանը, ՊՆ նախարար Վիգեն Սարգսյանը և ԱԻ նախարար Դավիթ Տոնոյանը:
Վերջում կազմակերպվել էր մեծ համերգ, ելույթ ունեցան` Շուշան Պետրոսյանը, Պարի պետական անսամբլը, «Կարին» համույթը, Արսեն Գրիգորյանը (Մրո), ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ հատուկ զինվորական նվագախումբը (Արմեն Պողոսյանի ղեկավարությամբ):
Ինչ ասեմ, միջոցառումը շատ հագեցած էր, անմոռանալի օր ունեցանք:

Հ.Գ. Եթե կարդացիք այս հոդվածը, ապա մյուս տարի եկեք և մասնակցեք միջոցառմանը: Հաստատ չեք փոշմանի:

anahit badalyan (kapan)

Շտեմարանի գերիները

Հիմա դպրոցականների համար հեշտ չէ: Ավագ դպրոց ոտք դնելուց հետո դպրոցի դասերին ավելանում են նաև պարապմունքները, որոնցից ստացած գիտելիքներով պիտի ընդունվես համալսարան: Եթե անկեղծ՝ այսօրվա դիմորդներին պետք է անընդհատ քաջալերել ու ոգևորել:

Մարդիկ ասում են՝ շտեմարաններն անգիր են անում: Համաձայն եմ, բայց եկեք խոստովանենք, որ առարկայից անտեղյակ լինելով՝ երկու-երեք մասից բաղկացած շտեմարան անգիր անելը հեշտ գործ չէ: Գիտե՞ք՝ ինչու եմ ասում «անգիր անել» և ոչ թե` «սովորել»: Շատերը դպրոցական տարիներին շատ առարկաներ անուշադրության են մատնում, ամիսներով գիրք չեն բացում, չեն սովորում, բայց հենց գալիս է ընդունվելու ժամանակը, քնից արթնանում են, ու գնա` գալիս եմ… Տնտեսագետներ, իրավաբաններ, լրագրողներ ու լեզվաբաններ: Տեսեք՝ ինչ լուրջ է հնչում: Բայց ցավը նրանում է, որ այս լուրջ հնչող մասնագիտությունները կարող են դառնալ ամեն լուրջ-անլուրջ մեկինը: Դառնում են տասներկուերորդ դասարան, սկսում են գնալ մաթեմի, անգլերենի, հայոց լեզվի պարապմունքների (դե, իհարկե, սա բոլորին չի վերաբերում, բայց սրանք այն երեք գլխավոր առարկաներն են, որոնք մի շարք ֆակուլտետներ ընդունվելու համար պիտի յուրացնես): Մեկ ուսումնական տարվա ընթացքում պիտի անգիր անեն մոտ ինը շտեմարան: Գիտե՞ք՝ ահավոր է: Բայց հետո մեկ էլ լսում ես, որ գնացել, քննությունները հանձնել ու բարձր բալերով ընդունվել են՝ իրենց նախընտրած մասնագիտությունը սովորելու:

Հիմա ի՞նչ ասենք. կեցցեն այս աշխատասեր ուսանողնե՞րը, որ կարողացան ինը շտեմարան մեկ տարում անգիր անելով անվճար ընդունվե՞լ, թե՞ մյուսները, որոնք տասներկու տարի սովորեցին, բայց 39-րդ հարցի պատասխանը 40-րդ վանդակում գրելու պատճառով պիտի վճարովի սովորեն:

shushan stepanyan portret

Չգիտեմ

Վերջերս մի մարդու հանդիպեցի ու հենց իր մասին էլ ուզում եմ պատմել:

Ընկերուհիներով հավաքվել էինք: Արդեն ուշ էր, որոշեցինք տաքսի նստել ու տուն հասնել: Մեր ուրախ տրամադրությունը նույնն էր անգամ մեքենայի մեջ: Մի բանն այն չէր ուղղակի. տաքսու վարորդը նման չէր բոլոր այն վարորդներին, ովքեր «կենտ» մազափնջով են, սև քառակուսի ակնոցնով ու ովքեր բարձր երաժշտության ներքո հարցնում են. «Ո՞ւր ենք գնալու, քուրս» ու վերջում էլ. «Հազար դրամ, ցավդ տանեմ» (դե հա, մի քիչ չափազանցրի գուցե, բայց ամեն դեպքում):

Երբ նստեցինք, տարբեր թեմաներից էինք խոսում, ու մեզնից մեկն ասաց.

-Էրեխե՛ք, կարելի ա մի օր գալ Սարյանի թանգարան: Դասերին որ նայենք, պիտի ոչ մի բան չհասցնենք: Անպայման գանք, էլի:

Վարորդը, որ ամբողջ ժամանակ լսում էր մեր խոսակցությունը, ասաց.

-Ապրեք, էրեխե՛ք ջան, անպայման գնացեք: Հենց մի քիչ ներքև էլ Փարաջանովինն է, դա էլ գնացեք: Հա, իմիջիայլոց, Այվազովսկու երկու հարյուր ամյակին նվիրված ցուցադրություն կա Ազգային պատկերասրահում, դա էլ գնացեք: Անգամ նկարներ կան, որ այսքան ժամանակ չեն ցուցադրվել, ու հիմա կարող եք տեսնել:

Եթե անկեղծ, սկզբում բոլորս զարմացած էինք իրեն նայում, որովհետև մի տեսակ անսովոր էր մարդկային նման կերպարը ըմբռնել որպես տաքսու վարորդ: Հասկանալի էր, որ արվեստագետ է՝ շատ-շատերի պես չգնահատված ու հուսալքված: Հարց ու փորձից հետո հասկացանք, որ նկարիչ էր, պարզապես կարիքից դրդված այժմ այս գործին է:

-Հասկանում եք, արվեստի մեջ լինելն ու մնալը շատ դժվար է: Դու չես կարող նման կերպ գոյատևել, այն էլ մեր երկրում, եթե մեկ այլ գործով չզբաղվես: Շատ եմ ցավում դրա համար: Բա, էրեխե՛ք ջան:

-Շատ նկարներ ունեմ՝ տարբեր երկրներ ցուցադրությունների ուղարկված: Սա էլ իմ մասին պատմող մի հոդված է փոքրիկ (մեքենայում է պահում իր մասին պատմող նյութերը): Արվեստին չես կարող մոտենալ որպես բիզնես, որպես գումար աշխատելու միջոց, արվեստն աշխարհ է, որում ու որով պիտի ապրես: Կներեք էրեխեք ջան, երևի շատ խոսեցի: Ուղղակի, որ տեսա ձեր հետաքրքրությունը, սկսեցի պատմել: Գնացեք, շատ գնացեք նման տեղեր: Ձեր ժամանակը ճիշտ ու արժեքավոր բաների վրա ծախսեք:

Սառը տխրություն էր լցվել ներսս, որովհետև տխուր էին ոչ միայն խոսքերը նրա, այլև հայացքը ու հենց ինքը:

Մենք, որ ուրախ զրուցում էինք սկզբում, արդեն լռել էինք ու ամենքս մի տող, մի միտք էր փորձում իրենով անել:

Արվեստագետը, ով կյանքն ընկալում է յուրահատուկ, դրական, խաղաղ ձևով և ով կյանքը, աշխարհը, հասարակ մարդուն ավելի մոտ է դարձնում հոգևորին, այսօր գնահատված չէ, այսօր արժանավայել ապրելու հնարավորություն չունի: Միայն մարդիկ, ովքեր մեզ ավելի մոտ են դարձնում սպառնալիքներին, որոնց պատճառով կյանքը հաճախ սև է թվում, ինքնագոհ ու երջանիկ են ապրում:

Չգիտեմ…

Հիշի՛ր, Հայաստանը միշտ քեզ է նայում

Լուսանկարը՝ Ջոանն Բեմիշի

Բարև՜, Հայաստան։ Արդեն բավականին ժամանակ է, ինչ նյութեր չեմ գրում, չնայած որ շատ եմ ցանկանում։ Երևի հարց առաջացավ, թե ինչու։ Մոտ երկու ամիս է, ինչ ԱՄՆ-ում եմ ՖԼԵՔՍ ծրագրով:  Բայց մի՞թե ԱՄՆ-ում գտնվելը պատճառ է նյութեր չգրելու համար։ Իրականում պատճառը այստեղի հագեցած առօրյան է: Եթե հայ դեռահասները մտածում են, որ իրենց առօրյան շատ հագեցած է ու ծանրաբեռնված, ապա կարող եմ վստահեցնել, որ այստեղ դեռահասների առօրյան շատ ավելի ծանրաբեռնված է, քան կարող եք պատկերացնել։
Մի փոքր նկարագրեմ թինեյջերների (դեռահասների) առօրյան ԱՄՆ-ում։ Նրանք սովորաբար շատ շուտ են արթնանում քանի որ դասերն այստեղ ավելի վաղ են սկսում, քան Հայաստանում։ Աշակերտների հիմնական մասը դպրոց է գնում դպրոցական ավտոբուսով (school bus)։ Եվ հավատացեք, որ ամենահաճելի բաներից մեկը դա դպրոցական ավտոբուսով դասի գնալն է: Չնայած ես առիթ չեմ ունեցել դպրոց գնալ այդ ավտոբուսով, քանի որ բավականին մոտ եմ ապրում դպրոցին։ Բայց դպրոցական ավտոբուսը նախատեսված չէ միայն երեխաներին դասի տանելու ու դասից բերելու համար։ Ուրիշ ինչի՞ համար կարող է նախատեսված լինել այն։ Չգուշակեցի՞ք։ Դե իհարկե, դպրոցական սպորտի թիմերին  տարբեր մրցույթների տեղափոխելու համար։ Սրան մի քիչ ավելի ուշ կանդրադառնամ։ Հիմա խոսենք դպրոցի մասին։ Դպրոցները այստեղ բավականին տարբեր են։ Եթե համեմատեմ Հայաստանի դպրոցների հետ՝ սարեր ձորերի տարբերություն։ Բայց ինչպես սովոր են ասել փոխանակման ծրագրի աշակերտները՝ ոչ ավելի լավ է, ոչ ավելի վատ՝ ուղղակի տարբեր է։ Ամերիկյան ավագ դպրոցում պարտադիր առարկաները հիմնականում  չորսից ավելի չեն լինում։ Մնացած առարկաները կարող ես ընտրել քո ցանկությամբ։ Իմ կարծիքով դա իրականում շատ ավելի լավ տարբերակ է։

Երբ ինձ այստեղ հարցնում են, թե ինչպիսինն է կրթական համակարգը Հայաստանի դպրոցներում, իմ պատասխանից հետ շատ են զարմանում։ Ամերիկացիների համար բավականին դժվար է երկրորդ լեզու սովորելը, այդ պատճառով նրանց համար նույնպես զարմանալի է, թե ինչպես են մեկ այլ երկրի աշակերտները  երկուսից ավելի լեզուների տիրապետում։

Դասերը ժամը 15։00-ից շուտ չեն ավարտվում, իսկ եթե ինչ-որ սպորտի թիմում ես, ապա շատ հնարավոր է,որ դասերից անմիջապես հետո միանգամից գնաս մարզումներին մասնակցելու։ Իմ դեպքում այդպես է։ Ես որպես սպորտ ընտրել եմ վազքը, որը հեշտ թվացող, բայց իրականում ամենաբարդ սպորտաձևերից մեկն է։ Ամեն օր դասերից հետո պետք է մնամ ու մասնակցեմ մարզումներին և հիմնականում 17:00 կամ 18:00-ից շուտ տուն չեմ կարող գնալ։

Տուն գալուց հետո ճաշում ես, որից հետո պետք է ավարտես տնային հանձնարարություններդ։ Որոշ աշակերտներ անգամ աշխատում են, որպեսզի կարողանան ապահովել իրենց առօրյա ծախսերը։ Այս ամենից հետո էլ էներգիա չի մնում: Այնպես որ, միանգամից ուզում ես քնել։ Ամենաշատ էներգիան սպառվում է մարզումների վրա։ Ինչպես հասկացաք, ԱՄՆ-ում սպորտին շատ մեծ տեղ են տալիս, և սպորտը ոչ միայն աշակերտների, այլ տարբեր տարիքի մարդկանց առօրյայի ու կյանքի մեծ մասն է կազմում։

Երբեք չեմ հասկացել սպորտի նշանակությունն ու կարևորությունը, բայց այստեղ գտնվելով հասկացա, թե ինչ մեծ ու կարևոր նշանակություն ունի այն։ Սպորտը մարդուն չի կոփում միայն ֆիզիկապես, այն կոփում է նաև հոգեպես։ Այն ստիպում է, որպեսզի անես ավելին, քան մտածում ես, որ կարող ես անել։ Ստիպում է միշտ պայքարել ու երբեք չհանձնվել և վերջապես սպորտը բացահայտում է մարդու անհատականությունը։ Շատ կցանկանայի, որ Հայաստանի դպրոցներում էլ սպորտին մեծ նշանակություն տային, քանի որ ամենավառ անհատականությունները հենց սպորտի շնորհիվ են ձևավորվում։

Երկու օր առաջ ընկերներիցս մեկը հարցրեց, թե ինչ ենք անում դպրոցում ֆիզկուլտուրայի ժամին։ Ու այս հարցը ինձ մտածելու տեղիք տվեց։ Երբեք ֆիզկուլտուրային որպես լուրջ առարկա չեմ վերաբերվել, բայց հիմա կարծիքս փոխվել է։ Շատ եմ ափսոսում, որ Հայաստանի շատ դպրոցներում, ինչպես նաև իմ դպրոցում, նորմալ պայմաններ չկան երեխաներին մարզելու  համար։ Բայց հուսով եմ, որ ապագայում ամեն ինչ կփոխվի։

Այսքան շատ խոսեցի սպորտի մասին, բայց չասացի, որ ոչ միայն մարզվում ենք կոփվելու, այլ նաև մրցույթներին մասնակցելու և հաղթելու համար։ Ամեն շաբաթ բոլոր սպորտային թիմերը մրցումներ են ունենում։ Երեկ վազքի մրցարշավներից մեկն էր, որին ես էլ էի մասնակցում։ Չնայած մռայլ եղանակին, մեր թիմը մարտական էր տրամադրված, իսկ մարզչի խոսքերը էլ ավելի էին քաջալերում և ուժ տալիս.

-Սոնա՛, իմ հայ ընկեր, պատրա՞ստ ես։ Հիշի՛ր, Հայաստանը միշտ քեզ է նայում։

Ա՛յ, այսպիսի խոսքերն են, որ քաջալերում են ինձ ու դարձնում էլ ավելի պատասխանատու։

Ահա իմ ամերիկյան առօրյայից մի փոքրիկ պատառ, հուսամ հետաքրքիր էր։ Կփորձեմ ձեզ ինչքան հնարավոր է շատ բան պատել ԱՄՆ-ի մասին չնայած այս ծանրաբեռնված առօրյային։

Դե, ինչպես ասում են՝ սի յու սուն (շուտով կհանդիպենք): Հուսամ՝ ինձ շատ չեք կարոտի։

ruzanna stepanyan

Կողմնորոշվել է պետք

Նախքան սեպտեմբերի մեկը իմ մտքում մեկ հարց էր՝ արդյո՞ք իմ նոր դասարանը կլինի լավը: Իմ ողջ տագնապներն ու մտավախությունները հօդս ցնդեցին՝ դասարանս լավն է:

Ամեն օր, երբ դասերս վերջացնում եմ, մտածում եմ՝ գիրք կարդալ, զբաղվել համակարգչով, թե հեռուստացույց դիտել: Եվ վերջում որոշում եմ, որ ավելի լավ է քնեմ՝ առավոտյան վաղ արթնանալ է պետք:
Առավոտյան, երբ հնչում է զարթուցիչս, մտածում եմ՝ վե՞ր կենամ, թե՞ 10 րոպե ավել քնեմ:
Երբ արթնանում եմ, պատրաստվում եմ, և արդեն տանից դուրս գալու ժամանակն է լինում, մտածում եմ, որ հաստատ ընկերներիս երկար չեմ սպասեցնի: Դա միակ բանն է, որ գրեթե հաստատ գիտեմ:
Սակայն ողջ օրվա ընթացքում իմ մտքում արդեն կես տարի է, ինչ մեկ հարց է պտտվում՝ լրագրո՞ղ պետք է դառնամ, թե՞ էքսկուրսավար: Երկուսի համար էլ անսպառ էներգիա և ճարտար լեզու է պետք, որը ես վստահ եմ՝ ունեմ: Ամենամտերիմ ընկերուհիս՝ Միմին, արդեն հոգնել է իմ հավերժական փնտրտուքներից: Երեկ, երբ դպրոցից տուն էինք գնում, և ես անվերջ խոսում էի, նա մի պահ կանգ առավ ու ինձ ասաց, որ երբ դպրոցն ավարտենք և արդեն ընդունվենք համալսարան, նա ինձ կնվիրի մի մեծ տուփ, իսկ ներսում կդնի թղթեր, որոնց վրա գրված կլինեն այն մասնագիտությունները, որոնք ես երբևիցե մտածել եմ ընտրել: Չգիտեմ, երևի շուտով կկողմնորոշվեմ իմ մտքերի խառնաշփոթի մեջ և այլևս ինձ, ընկերներիս և տանեցիներիս չեմ տանջի այդ հարցով՝ լրագրո՞ղ պետք է դառնամ, թե՞ էքսկուրսավար: