Իմ բնակավայրը խորագրի արխիվներ

Nane Eghiazaryan

Կապույտը և սպիտակը

Դեռ փոքր ժամանակից սիրել եմ դրսում քայլելուց անջատվել այս աշխարհից ու հիանալով քաղաքիս` Ջերմուկի բնությամբ, սկսել երգել: Մի անգամ եղբորս հետ քայլելուց էլի սկսել էի երգել, երբ ասաց, որ ուշադրություն դարձնեմ մեր բակի տաղավարում նստած տատիկներին: Տաղավարի տատիկները ուշադիր նայում էին ինձ: Մեկը ժպտում էր, մյուսը ինչ-որ բան էր քչփչում մյուսի ականջին… Հենց այդ օրվանից էլ սկսեցի ուշադրություն դարձնել մեր բակի տաղավարում նստած տատիկներին:

Համոզված եմ, որ բոլոր բակերում էլ բամբասող կանայք ու տատիկներ կան, ովքեր տեղյակ են, թե ով ուր գնաց, ինչու գնաց ու ում հետ, բայց մեր բակի տատիկները ուրիշ են. մի տեսակ, չգիտեմ, ժպտերես ու ջերմությամբ լի են: Եթե բակով անցնելիս հանկարծ չբարևես նրանց, համոզված եղիր, որ կսկսեն
քննարկումներ անցկացնել այս հերթականությամբ.
1. Էս ո՞ւմ թոռն ա:
2. Ո՞ւր էր գնում:
3. Ինչի՞ էր գնում:
4. Ինչո՞ւ մեզ բարև չտվեց:
Չնայած, մեկ է, այս քննարկումը միշտ էլ կա, եթե իհարկե, այդ պահին ուրիշի մասին չեն խոսում, ու եթե բարև ես տալիս, վերջին կետը փոխարինվում է այս արտահայտությամբ. «Ինչ էլ լավ աղջիկ է: Ամեն անգամ անցնելիս բարև է տալիս, երևում է, որ ծնողները ճիշտ են դաստիարակել»:
Մեր բակի սպիտակ տաղավարը հին էր, ու կարելի է ասել, արդեն ժանգոտել էր, երբ բակում կանգնեցվեց նոր ու ավելի գեղեցիկ կապույտ տաղավարը: Դրանից հետո տատիկները միշտ հավաքվում են այնտեղ ու սկսում իրենց «աշխատանքը»: Իսկ այս հինը, իմ կարծիքով, հենց նրանց բացակայությունից էր, որ ավելի արագ էր սկսել ժանգոտել, բայց դե մենք էլ դա նկատեցինք ու սկսեցինք վերանորոգման աշխատանքները: Մեկ շաբաթ հետո տաղավարը նորից դարձավ առաջվա նման հյուրընկալ, բայց այս անգամ այստեղ
ավելի շատ հյուրընկալում էին երեխաները: Մենք գնում ու նստում ենք այնտեղ, խաղում տարբեր խաղեր, կամ էլ ուղղակի զրուցում միմյանց հետ: Ու հենց այս տաղավարն էլ, ինչպես տատիկների համար կապույտ տաղավարը, մեզ համար դարձել է երկրորդ տուն ու լավ ժամանակ անցկացնելու համար հիանալի վայր… Ամռանը ու աշնան մի քանի շաբաթը, երբ դեռ ցրտերը չեն ընկել, առավոտյան ժամը իննից մինչ ժամը վեցը կապույտ տաղավարում նստած են մեր բակի տատիկները, իսկ արդեն ժամը հինգից մինչ ուշ գիշեր սպիտակ տաղավարում է հանգրվանում մեր բակի երիտասարդությունը:

marta minasyan

Ընտրությունները Սիսիանում

Երևի բոլորիդ ծանոթ է այն երևույթը, որ յուրաքանչյուր ընտրությունների ժամանակ (խոսքը միայն նախագահի ընտրությունների մասին չէ) այս տարի մեր քաղաքում էլ քաղաքապետի ընտրություններն են կայանում: Ես առաջին անգամն է, որ ակտիվորեն հետևում եմ այդ ամենի ընթացքին:

Ես գիտեի, որ մեր քաղաքում բոլորը միմյանց ճանաչում են: Սակայն այս անգամ ավելին էր. քաղաքացիները չափազանց լավ տեղյակ են մեկը մյուսից, և քանի որ հիմա քաղաքապետի ընտրություններ են, նրանք խոսում են թեկնածուներից:

Ինչ ասես չիմացանք այդ մարդկանց մասին: Էլ չեմ ասում, որ զանազան հոդվածներ են գրվում նրանց մասին: Կային բազմաթիվ հոդվածներ` քննադատական, գովաբանող, օրինակ` «Քաղաքապետի  աթոռին քրեական հանցագործ», «Քաղաքիս դիմագիծը», ինչպես նաև թեկնածուներին ներկայացնող  լուսանկարներ և այլն:

Քաղաքապետի ընտրություններին  զուգահեռ անցկացվում են Սիսիանի ավագանու ընտրություններ, և սա ինձ համար փոքր ինչ  ցավոտ հարց է: Ավագանու թեկնածուները հիմնականում երիտասարդ են: Իմ բախտը բերել է, որ ընտրելու իրավունք չունեմ: Դա լավ է նրանով, որ չեմ տատանվի, թե ում ընտրեմ, քանի  որ ես ճանաչում և հավատում եմ գրեթե բոլոր ուժերին և  բոլորին շատ եմ հավանում: Մեկի մասին իմանալուց հետո իմանում եմ մյուսի մասին: Օրինակ, այսօր ևս նոր ավագանու թեկնածուի պաստառ տեսա  և նրան ևս  հաջողություն մաղթեցի:

Ինչ ասեմ…Առաջին տարին հետևեցի ընտրություններին և բավական շատ բան իմացա մեր քաղաքի բնակիչների մասին:

Հաջողություն եմ մաղթում բոլորին: Թող իսկապես ընտրվեն նրան, ովքեր իրենց խոստումները կիրագործեն:

Ս. Գրիգորի վանքն ու նրա շրջակայքը

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Սուրբ Գրիգորի Բարձրաքաշ վանքը կառուցել են Մամիկոնյանները 13-րդ դարում: Այն գտնվում է Դսեղ գյուղից մոտ 3 կմ հեռավորության վրա, անտառապատ ձորում, Մամիկոնյանների համար ծառայել է որպես տոհմական գերեզմանատուն: Վանքը մեզ է հասել ավերված`մեծ մասամբ երկրաշարժերից:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Տեղանքի խոնավ կլիման նպաստում է վանքի կանգուն մնացած մասի քանդվելուն: Այժմ միջոցառումեր են ձեռնարկվել վանքը իր իսկ քարերով վերակառուցելու համար: Ըստ բանվորների՝ վերակառուցման առաջին փուլը ավարտվելու է մինչև այս տարվա վերջ, մյուս փուլերը առաջիկա տարիներին:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Վանքի պատվին ձորի այդ հատվածը կոչվել է Սուրբ Գրիգորի ձոր: Վանք հասնելու ճանապարհին`ծառերի տակ տեղադրված են գրեթե նույն ժամանակաշրջանի խաչքարեր, որոնք ավելի են զարդարում վանքն ու իր շրջակայքը:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Վանքից մի քանի մետր հեռավորության վրա է գտնվում ձիթհանքի մի մասնիկ, որով նախկինում ընկույզից ձեթ են ստացել գյուղացիք: Հիմա այն զբոսաշրջիկների ու գյուղացիների համար ծառայում է որպես կլոր սեղան «մի կտոր հաց» ուտելու համար:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ձորում`վանքի հարևանությամբ է գտնվում մի մատուռ, որը հայտնի է Ագռավախաչ կամ Ագռավաքար անունով: Մատուռի հետ կապված մի հետաքրքիր ավանդություն կա, որը փոխանցվել է բերնեբերան, ինձ էլ պապս է պատմել: Ասում են, երբ բանվորների մի խումբ վանքը կառուցելիս է եղել, մի ուրիշ խումբ էլ վանքից մի փոքր հեռավորության վրա նրանց համար ուտելիք է պատրաստել` մեծ կաթսայով: Այն պահին, երբ կաթսայի մոտ ոչ ոք չի եղել, մի թունավոր օձ եկել ու մտել է ուտելիքի մեջ: Տեսնելով սա, ագռավը, որը երկար ժամանակ հսկում էր խոհարարներին, նետվել է կաթսայի մեջ: Մարդիկ տեսել են ու մտածել, որ ճաշը հարամ է: Աստծու կամքով է ագռավը այնտեղ ընկել, ու թափել են ուտելիքը, մեջը տեսել արդեն խաշված ու խեղդված ագռավին ու օձին: Բոլորը հավաքվել են, և որպես երախտագիտության նշան, ագռավի համար մատուռ են կառուցել, անունն էլ կնքել Ագռավաքար կամ Ագռավախաչ, հստակ անունը պատմողները չեն հիշում:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ձորում է գտնվում նաև «Գիքորի աղպիրը», որից հավանաբար Թիֆլիս գնալիս ջուր է խմել Թումանյանի հերոս Գիքորը:
Ս. Բարձրաքաշ վանքն ու նրա շրջակայքի պատմամշակութային կոթողները գյուղացիների ամենասիրելի վայրերն են, օտարականներին էլ առաջինը այստեղ են առաջնորդում:

tatev arustamyan1

Պարտվածները

Արդեն երկու տարի է Սյունիքի մարզի Գորայք գյուղի երիտասարդներով արշավ ենք կազմակերպում դեպի լեռներ․․․

Գյուղից ոչ շատ հեռու կա մոտ 3000 մ բարձրություն ունեցող լեռ: Բնակիչները «Փիրդաղի» են կոչում (թարգմանաբար նշանակում է` Իշխանաց լեռ)։ Սարի գագաթին մի փոքրիկ մատուռ կա, եթե իհարկե, կարելի է այդպես կոչել։ Մարդիկ հավատով շարել են քարերն իրար վրա, ու վայրը դարձել է ուխտատեղի (սրբավայր)։ Հաճախ Սրբասար ենք անվանում։ Բարձրության վրա աշխարհի գույները թափանցիկ են ու պարզ, հավատն՝ անչափելի։ Մենք` մոտ 10 հոգանոց խմբով, այս տարի էլի բարձրացանք․․․
Հետդարձի ճանապարհին սառնորակ աղբյուր էր քչքչալով հոսում։ Էս տարի չկար։ Մխիթարի աղբյուրն էր։ Չկա՛ր։ Աղբյուրի ջուրը կտրվել էր վերանորոգման աշխատանքների ժամանակ։
Գիտե՞ք, հազարավոր մարդիկ իրենց սիրտն են հովացրել էդ աղբյուրի զուլալ ու սառը ջրով, իսկ հիմա աղբյուրը չկա։
Ասում են՝ Մխիթարը վարպետ զուռնաչի է եղել, կինը՝ գեղանի Մանյակը, պարում էր ամուսնու նվագի տակ։ Գյուղի մեծերը հիշում են նրան՝ ծաղկազարդ ու թեթև շալը ուսերին։ Գյուղի բոլոր զինվորներին աղբյուրի մոտից են ճանապարհել՝ երգով ու պարով։
Գյուղում հիշում են նաև Մխիթարին․նրա անվամբ աղբյուր են կոչել։
Կտրել են աղբյուրի կյանքը, բայց որ երբեք մարդկանց հիշողությունների անվերջ շղթան։ Երբե՛ք։
Հայաստանում քիչ չեն Մխիթարի աղբյուրները, պատմամշակութային հուշարձաններն ու հնի ու նորի պայքարում պարտված շենքերը․․․

Սարը` պատուհանիս մեջ

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Երկու մեծ լեռներ, իրարից զատ միևնույն ժամանակ իրար հետ, ծեր ու զառամյալ…

Այս լեռներն ունեն առանձնահատուկ գեղեցկություն, դրանք այնքա՜ն մոտ են երկնային գանձերին, աստղերին, լուսնին ու ամպերին…

Ես ապրում եմ Մալիշկա գյուղում, և պատուհանիցս երևացող այս տեսարանն ինձ հետ է շուրջ 19 տարի:

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Այս լեռները դարերով այստեղ են և ամեն օրվա հետ դառնում են ավելի յուրահատուկ:

Չգիտեմ, համաձայն  կլինե՞ք ինձ հետ թե ոչ , բայց ինձ թվում է այն նման է Մեծ և Փոքր Մասիսներին: Դա իմ երկրորդ Մասիսն է, իմ ազա՜տ Մասիսը…

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Իրականում լեռն ունի մի քանի անուն՝ Վարդաբլուր, Կուտկուլաղ՝ գայլի ականջներ: Մարդիկ այն նմանեցնում են գայլի ականջների, և հին ժամանակներում թուրք քոչվոր ցեղերն այն անվանել են Կուտկուլաղ, որը թարգմանաբար նշանակում է գայլի ականջներ:

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

albina hovsepyan

Լորիս ամառը

Երբ մոտենում են ամռան ամիսները, անկախ ինձնից,  տրամադրությունս բարձրանում է, բայց ոչ նրա համար, որ  ավարտում եմ դպրոցը կամ  սկսում են ամառային արձակուրդները: Ուրախանում եմ, որովհետև գյուղս, կարծես, նոր կյանք է առնում, աշխուժանում, զարթոնք է ապրում: Սկսած հունիսից, արդեն, աշխուժություն է տիրում: Այստեղ են գալիս գյուղի բոլոր ուսանողները. մեկի թոռը, մյուսի թոռնուհին, հեռու-մոտիկ բարեկամներ, և բոլորն էլ` իրենց այցով նոր կյանք են տալիս Լորիս:

Փողոց դուրս գալիս, ակամայից ժպտում եմ` տեսնելով գյուղամիջում կամ փողոցի տարբեր անկյուններում հավաքված մարդկանց:

Մենք` երիտասարդներով, հիմնականում հավաքվում ենք Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանի տարածքում, որը դեռ հնուց անվանել են «Արձանի բաղ»: Այստեղ են գալիս նաև մեր համագյուղացիները` տարբեր տարիքի մարդիկ, և խոսում են տարբեր թեմաներից: Մենք էլ, հետաքրքրաշարժ խաղեր ենք խաղում:

«Բաղը», որտեղ մտնելիս, ասես, դրախտ ոտք դնես` հին պատմություն ունի:

Դեռ վաղուց, այգում տարբեր տեսակի խնձորենիներ, տանձենիներ, ընկուզենիներ են տնկվել:

Մոտ չորս տարի  առաջ էլ` այգու շրջակայքում, մեծ շաբաթօրյակ անցկացվեց, որին մասնակցեցին Նորավան գյուղի զորամասի զինվորները, համայնքի բնակիչներն ու ամբողջ դպրոցը: Արձանը շրջապատվեց գեղեցիկ վարդերով, նոր բույսերով, որոնք, ցավոք, չհարմարվեցին մեր բնակլիմայական պայմաններին ու ժամանակի ընթացքում վերացան: Այգին ազատվեց նաև աղբից, որովհետև տարածքում, վերջապես, աղբամաններ տեղադրվեցին:

Երազում եմ, որ տարվա բոլոր եղանակներին` ձմռանը, աշնանն ու գարնանը իմ գյուղում «ամառ» լինի:

Սլոբոդկա

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Ծննդավայր, բնօրրան կամ հարազատ թաղամաս: Ինձ համար ավելի վեհ արժեք ունի այն վայրը, որտեղ անցկացրել եմ ամբողջ մանկությունս, որի հետ կապված են անցյալի գրեթե բոլոր լավ հիշողություններս, ու որից բացի ուրիշ տեղ չեմ պատկերացնում ապագաս:

Հնարավոր է` ընկալվի որպես կողմնապահություն, բայց ինձ համար Սլոբոդկեն ամբողջ Գյումրու համն ու հոտն է:

Հա, ես, օր կսեմ Գյումրի, առաջինը աչքիս դեմը գուկա Սլոբոդկես: Ստեղ է նկարահանվել «Մեր մանկության տանգոն»  ֆիլմը, իսկ մե քանիմ տարի առաջ ստեղ նկարահանվավ «Գարեգին Նժդեհ» ֆիլմից տեսարաններ: Ստեղի յուրահատուկ փողոցներով է անցե Գյումրու խորհրդանիշը` ֆայտոնը:

Երկրաշարժից հետո շատ քանդված շենքեր մնացին մայլիս մեջ, բայց որ մտնիս գը էդ շենքերի մեջը, ինչխոր նույնիսկ էդ քանդված պատերը շքեղություն թվա: Ինչխոր սպասես, օր հենց հմի բդի լսվի նալերի կտկտունը, ու ֆայտոնը գա, կողքովդ անցնի… Ու մենակ ըսքանը չէ, որի համար շատ կսիրեմ մայլես: Ժամանակը փոխվել է, մարդիկ «զարգացել են», հմիկվա տղեքի մեծամասնությունը կհագնվին աղջկա պես, նույնիսկ դիմահարդարում կենեն, իսկ աղջիկներն էլ կամ չեն հագնվի, կամ էլ թեթևի մեջ:

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Բայց Սլոբոդկես, Սլոբոդկիս մեջ ըդբես բան չկա: Ստեղ էլի են` խելքով, իսկ աղչիկներն էլ համեստությամբ, հեզությամբ, չնայած չեմ մոռանա, օր ամեն ինչ հարաբերական է, ու անպայման չէ Սլոբոդկից եղնիս, օր խելք ունենաս:

Էս հին Գյումրվա մթնոլորտն է: Տղեքը աչքի գնկնին իրանց տղամարդկությամբ, ուժով: Իսկական հայը մեկ է, հայ կմնա: Արդեն 15 տարեկան եմ ու ամեն օր գելնիմ մայլովս շրջելու, ու տեյ հմի չեմ հոգնե: Հա, գուզեմ էլի տեսնիմ, էլի զգամ:

Սլոբոդկեն ինչխոր տունս եղնի: Հենց մտնիմ գը մայլա, ինչխոր մտնիմ տուն: Աշխարհում կան էլի ուրիշ սիրուն մայլեք, ուրիշ շքեղ փողոցներ, բայց Սլոբոդկես մեկ է ուրիշ է, ու ինչ շքեղ տեղեր էլ երթամ, ինչ սիրուն մայլեք էլ տեսնիմ, մեկ է, էլի բդի գամ էդ իմ հարազատ Սլոբոդկես:

Ամենից սիրուն, լավ տունը, որ կա,
Էս գորշ խըրճիթն է,
Էս հին խըրճիթն Է,
Գետի եզերքին, 
Ծառերի տակին: 

 Հովհաննես Թումանյան

Կամավորները

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Մեր նոր տան շինարարությունը շարունակվում է։ Օրեցօր տունն ավելի է գեղեցկանում, և սա շնորհիվ մեզ աջակից մարդկանց պատրաստակամության։ Այդ մարդկանց թիվը համալրվել է ևս ինը մարդով։ Այս ինը մարդկանցից յոթը կամավոր աշխատանք կատարելու համար կտրել-անցնել են Ատլանտյան օվկիանոսը։ Նրանք և նրանց նման մարդիկ ամեն տարի ԱՄՆ-ի տարբեր նահանգներից ու քաղաքներից գալիս են Հայաստան՝ կամավոր օգնելու այն ընտանիքներին, որոնց Fuller տնաշինական ընկերությունը աջակցում է տուն կառուցել։ Այս տարի նրանց բաժին հասավ մեր տունն ու մեր ընտանիքը։ Ինչպես ասացի, նրանք յոթ հոգի են, իսկ այն երկուսը, ովքեր Հայաստանից են, նրանց ուղեկցողներն ու կազմակերպիչներն են։ Կցանկանայի մի քիչ պատմել նրանց մասին։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Սկսենք թիմի ամենատարիքով մարդուց՝ Կարապետ պապիկից։ Նա պատկառելի տարիքի մարդ է, բայց աշխատում էր երեսուն տարեկան երիտասարդի նման։ Չնայած իր տարիքին, նա չէր սիրում հանգստանալ։ Ամեն անգամ նրան հանգստի կանչող մարդուն տալիս էր հետևյալ պատասխաններից մեկը. «Հոս եկած ենք աշխատելու համար, ոչ թե հանգստանալու» կամ` «Ես արդեն հանգստացել եմ»։ Մի խոսքով, նա շատ աշխատասեր ու կատակասեր մարդ է։ Նշեմ նաև, որ Կարապետ պապիկը արդեն տասը տարի է, ինչ օգնում է մեզ նման ընտանիքներին։

Թիմի երկրորդ մեծը Տեր Եփրեմն է։ Նա ԱՄՆ-ի հայկական եկեղեցիներից մեկում քահանա է։ Տեր Եփրեմը շատ լավ մարդ է, ում օրինակին հետևելով կյանքն ուղղակի հաճելի կլինի ապրել՝ օգնելով ու սատար կանգնելով նրանց, ովքեր քո օգնության կարիքն ունեն, հաճելի զրուցակից, ում հետ երբեք չես տխրի, և ուսուցիչ, ումից կարող ես շատ բան սովորել։ Նա նույնպես անտեսելով իր տարիքը, ջանասիրաբար օգնում էր մեզ։

Մյուս անձնավորությունը, ում հետ ես միանգամից լեզու գտա՝ Ելիզաբեթն է։ Մենք շատ շուտ մտերմացանք։ Նրա մեջ ես տեսա բարի, հոգատար, պատրաստակամ ու սիրող մոր կերպարը, ով անտեսելով կյանքի հարվածները, շարունակում է լավատեսորեն նայել կյանքին, և ավելին՝ օգնել մարդկանց։ Ես հիացած եմ նրա լավատեսությամբ։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Սարգիսն էլ Տեր Եփրեմի նման ծառայում է եկեղեցում։ Նա սարկավագ է։ Առաջին տպավորությունից քչախոս ու լռակյաց ինձ թվաց Սարգիսը, սակայն ինչպես ասում են, առաջին տպավորությունը միշտ խաբուսիկ է լինում։ Հինգ օր միմյանց հետ աշխատելուց ու շփվելուց հետո ես հասկացա, որ նրա մեջ թաքնված է մի բարի, ազնիվ ու անկեղծ հոգի։ Հասկացա, որ նա այն մարդկանցից է, ում վրա կարող ես հանգիստ հույս դնել, ում կարող ես վստահել ցանկացած հարցով, ում կարող ես հավատալ։

Ավետիսը շատ հայրենասեր հայ է, այնքան հայրենասեր, որ ապրելով Չիկագոյում, սկսել է սովորել հայերեն։ Արդեն կարողանում էր շատ հայերեն բառեր ասել ու որոշ չափով հասկացնել՝ ինչ է ուզում ասել։ Նա Հայաստան գալու նպատակով ամեն տարի փող է հավաքում։ Գալիս է և օգնում հայրենիքում իր օգնության կարիքն ունեցող հայրենակիցներին։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Վարդուհին թեև քչախոս էր, բայց զգացվում էր, թե ինչքան լավ մարդ է նա։ Փոքր քրոջս հետ հայերեն չիմանալով լեզու գտնելը արդեն իսկ ապացուցում է ասածներս։ Ինձ թվում է, որ նրա քչախոսությունը կայանում էր նրանում, որ նա շատ զուսպ ու համեստ մարդ է։ Վարդուհին նաև շատ աշխատասեր է, դա երևում է նրա ջանասիրաբար կատարած աշխատանքից։

Խմբի ամենափոքր անդամը իմ հասակակից Արշալույսն է։ Արշալույսը նույն Ելիզաբեթի աղջիկն է։ Ինձ թվում է, մենք ամենալավն էինք միմյանց հասկանում։ Ինձ դուր էր գալիս նրա մարդամոտությունը։

Ահա այս յոթ կամավորներին միավորել է մի վեհ զգացում, որի անունը մարդասիրություն է։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Երբ իմացանք, որ մենք ամերիկահայերի հետ ենք աշխատելու, մի տեսակ անհանգստություն մտավ մեր մեջ։ Մենք վախենում էինք նրանց հետ շփվելուց և աշխատելուց՝ լեզու չիմանալու պատճառով, վախենում էինք, որ չենք կարողանա միմյանց ճիշտ հասկանալ, սակայն հինգ հրաշալի ու անմոռաց օրեր միմյանց հետ անցկացնելուց հետո, հրաժեշտի ժամանակ նույնիսկ միմյանց արցունքներով ճանապարհեցինք։ Ի սկզբանե նրանք մեզ երեք օր էին այցելելու, բայց շփվելով մեր ընտանիքի հետ ու հավանելով ընդհանուր մթնոլորտը, նրանք ցանկացան ևս երկու օր աշխատել մեզ հետ։

Ես և իմ ընտանիքը երբեք չենք մոռանա մեր նոր բարեկամներին։

Մի կտոր Եղվարդ

Իմ Եղվարդը հին բնակավայր է: Առաջին  գրավոր տեղեկությունները կապված են 603 թվականի հայ-պարսկական պատերազմի (1735 թվականի հունիսին օսմանցիները ծանր պարտություն են տարել) և Մովսես Եղվարդեցի կաթողիկոսի հետ: Ծնվել ու ապրում եմ Եղվարդում կամ`

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

«Այստեղ եմ ծնվել ես, այստեղ մեծացել,
Այս ջուրը խմել սառնորակ,
Հազար ճանապարհ ես դու իմ դեմ բացել,
Իմ լավ, հարազատ իմ քաղաք…»:
Դե հարազատը գուցե, բայց լավը… Եսիմ:

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Քաղաքի անվան հետ կապված շատ ավանդազրույցներ կան` ես միայն երկուսը գիտեմ:
Ասում են` ջրհեղեղի ժամանակ Նոյի տապանում գտնվող մարդիկ անհամբեր սպասում են ջրի իջնելուն և երկրի երևալուն։ Որոշ ժամանակ անց, երբ նրանք տեսնում են Արայի լեռան ստորոտը, ուրախացած բացականչում են «եղև-արդ»: Դրանից հետո տեղը կոչվում է Եղվարդ:

Մյուսն էլ, թե… Եղվարդը ժամանակին շատ մեծ գյուղ է եղել, հողով առատ։ Նրա մի ծայրը հասել է Քանաքեռ, մյուսը՝ Աշտարակ: Ունեցել է չորս ջրանցք, որոնցից մեկը ջուր է առել Զանգվից, մյուսը՝ Բուժականից, երրորդը՝ Սաշլվից, չորրորդը՝ Քասախից: Գյուղի բոլոր հողերը ծածկված են եղել անտառներով ու այգիներով։ Եղել է ծաղկով, վարդով ու յուղով առատ։ Դրա համար էլ անունը դրել են Եղվարդ՝ եղ(յուղ)-վարդ:

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Եղվարդի կենտրոնական մասից այն կողմ «գյուղամեջ» կոչվածն է սկսվում, չնայած նրան, որ քաղաք է: Անգամ մի զավեշտալի ու իրական դեպք է եղել «գյուղամեջ»-ի հետ կապված:
Քաղաքացիներից մեկը զանգահարում է քաղաքապետարան.
-Ալո, բարև Ձեզ: Գյուղապետը տեղո՞ւմ է:
-Բարև Ձեզ: Մերը գյուղապետ չէ` քաղաքապետ է,- քաղաքավարի, բայց մի քիչ էլ հեգնանքով պատասխանում է քարտուղարուհին:
-Բարի, իսկ տեղո՞ւմ է:
-Ոչ: Գնացել է գյուղամեջ:

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Իսկ ինչո՞ւ գյուղամեջ… Դե որովհետև մարդիկ էստեղ փոքր-ինչ գյուղական կյանքով են ապրում:
Մեր տունը հեռու է կենտրոնական մասից ու մի քիչ կտրված է ավելորդ աղմուկից ու շարժից: Ավելի հանգիստ է թվում, բայց էստեղ` մեզ մոտ, մարդիկ ավելի զբաղված են լինում:

Մեր հարևանները, ինչպես և մենք, ապրում են սեփական տներում և ունեն իրենց սեփական այգիները, որտեղ անուշահամ մրգեր են աճում, որտեղ մի գողտրիկ անկյունում ցանցաճոճն է կախված, որտեղ ծառերի շվաքում կարող ես նստել ու գիրք կարդալ: Մեր հարևանները պահում են հավեր, կերակրում են խոզերին ու կովերին էլ արոտավայր են տանում:  Ու մեր հարևաններն առավոտյան, կեսօրին, երեկոյան և առհասարակ ցանկացած պահի, երբ ուզում են քայլել, գնում են մեր եկեղեցի, որովհետև ուրիշ ոչ մի հետաքրքիր ու, միևնույն ժամանակ, հանգիստ տեղ չկա քաղաքում:

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Մեր եկեղեցին հին պատմություն ունի: Կառուցվել է 1301 թվականին:  Կառուցել է Ազիզբեկ Իշխանն իր կնոջ՝ Վախախի երազի հիման վրա։ Եկեղեցին կոչվում է դամբարան եկեղեցի, որովհետև այդտեղ ամփոփված է Ազիզբեկ Իշխանի որդու դին: Ներկայացնում եմ նկարը, բայց եկեղեցու տեսքով հիանալու համար առաջարկում եմ Եղվարդ այցելել:

Կյանքիս առաջին ու մասամբ կարևոր քայլերն արել եմ այստեղ և բացի այդ էլ, կյանքիս գլխավոր մարդիկ են այստեղ:

Եղվարդը կարելի է չսիրել, բայց այ, մարդկանց` դժվար: Ես կարծես չեմ սիրում քաղաքը, որը մի քանի կիլոմետր է հեռու մայրաքաղաքից, որի տեսարժան վայրերը մեկ կանգուն ու մի քանի ավերված եկեղեցիներն են, որտեղ չկան ժամանցի վայրեր ու որտեղ ընտրության հնարավորությունը այնքան սահմանափակ է, որքան ասենք, երկու գույնից ընտրություն կատարելն է լինում: Բայց սիրում եմ այստեղի իմ մարդկանց, ովքեր գուցե և պատահաբար, բայց ապրում են այստեղ` իմ, քո ու այն երրորդի Եղվարդում: Եղվարդը մերն է, մենք` Եղվարդինը:

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Լուսանկարը՝ Լիդա Արմենակյանի

Մանկությանս վառ հիշողություններն էլ են ինձ կապում Եղվարդի հետ: Մանկապարտեզ հաճախել եմ այստեղ, կրթություն ստացել` ևս, ինչպես նաև երաժշտական դպրոցում յոթ տարի գործիքի ստեղներին դիպչել ու հոգով լարերի հետ խաղալ եմ սովորել:

Անգույն Եղվարդը իմ գունավոր կյանքի ու առօրյայի մի մասն է, որը մի օր անպայման իմ կյանքից գունավոր է դառնալու: