Սպիտակ մազերն ու երկար մորուքը մատնում էին նրա իրական տարիքը: Իսկ կնճիռներն ու աչքերի տակ գոյացած պարկերն ասում էին, որ նա երիտասարդ է ծերություն կոչվող թագավորությունում: Ֆիդայական մորուքը դեռ պատերազմ էր շնչում, բայց արտաշնչում միայն ու միայն խաղաղություն: Խոսում էր ամեն ինչից, պատմում իր գյուղից, իր պատանեկությունից: Հոգու խորքում  հայտնված թախիծը, որն արտահայտված էր աչքերում, ասում էր, որ նա ամեն ինչ կտար այդ մաքուր չպղծված բնությունը նորից վայելելու համար, նորից այն գյուղ գնալու, որտեղ ծնվել ու մեծացել էր: Բայց այն, ինչ չէին արել քաղաքային փոշին ու գործարանները, արեց թշնամին՝ փակելով դրախտը բոլոր կողմերից: Աչքերում հայտնված թախիծը կարոտի ու անհասանելիության խառնուրդ է: Յուրաքանչյուր պահի համար մի ավանդական խորհուրդ կար լեզվի տակ, մի խրատ, որ խորհրդավորություն էր մտցնում սովորական, առօրյա զրույցների մեջ, որը լսել և չանել չէինք կարող, քանի որ ոչ թե վախենում, այլ հարգում էինք նրան և այն ճշմարտությունը, որը թաքնված էր նրա խոսքերի մեջ, այն ճշմարտությունը, որը զերծ էր պահում մեզ տարբեր ստերից: Յուրաքանչյուր մանկանան «հանցագործություն» կամ պատանեկան «անօրինություն» պատասխան էր ստանում շատ հանգիստ և ուսուցողական կերպով: Զարմանալի է՝ պատերազմի թոհ ու բոհի մեջ թրծված այդ մարդը մեր՝ իր երեխաների հետ զրուցելիս և այդ զրույցներով մեզ դաստիարակելիս  դառնում էր մի ուրիշ մարդ. պատերազմի ընկերները նրան տանը տեսնեին, երևի չճանաչեին, որ ինքն է:

Այո՜, իմ հայրն իմ կյանքի ամենալավ օրինակն է, իդեալն ու խորհրդատուն: Նա նաև այն հայելին է, որտեղ ես տեսնում եմ իմ ճակատագրի արտացոլումը, իմ կյանքի ճանապարհը: Հենց նրա կյանքի օրինակի շնորհիվ է, որ կարողանում եմ շրջանցել հայելու մեջ երևացող սև խոչընդոտները, որոնք անշրջադարձ անցել է հայրս:

Լուսանկարը՝ Նարե Խաչատրյանի

Իմ հերոսն իմ մայրն է՝ մասնագիտությամբ մանկաբարձուհի Քրիստինան: Ես նրանից շատ բաներ եմ սովորել, օրինակ՝ ճանաչել մարդկանց ոչ թե արտաքինով, այլ ներքինով: Նա ինձ դեռ մանկուց դաստիարակել է լինել քաղաքավարի, բարի, հոգատար, աշխատասեր: Ամեն հարցով նա ինձ աջակցում է: Լսելով նրա խորհուրդնեերը ես շատ բաների եմ հասել: Ես ուրախ եմ, որ ունեմ հիանալի, իդեալական, ինձ հասկացող, ճիշտ խորհուրդներ տվող մայրիկ: Ասում են, որ իդեալական մարդ չկա, բայց մայրս իդեալական է: Ճիշտ է, շատերը կասեն, որ իրենց մայրերը իդեալական են, բայց ես հավաստիացնում եմ ձեզ, որ իմ մայրը իրոք իդեալական է: Նա շատ բարի, հոգատար, աշխատասեր կին է: Ես շատ եմ ցանկանում նմանվել նրան:

Անի Մարտիրոսյան

***

Իմ հերոսը քույրիկս է՝ Վալյան: Երբ նա ծնվեց, բժիշկներն ասացին, որ չի ապրի։ Ծնված օրվանից նա պայքարեց կյանքի համար, որովետև փոքրիկ, հիվանդ երեխա էր։ Վեց տարեկանում նշիկները վիրահատեցին։ Հիշում եմ, երբ փոքր էի ու չափից շատ հետաքրքրասեր, իմ հարցերին պատասխանում էր քույրս։ Տասներեք տարեկանից ծնողներս Վալյային տարան ատլետիկայի։ Երբ մասնակցեց առաջին մրցմանը, գրավեց առաջին տեղը, չնայած՝ սկզբում չէր փայլում կարողություններով։ Եվ այստեղից սկսվեց նրա հաջողությունների շղթան։ Իսլանդիայում, Բուլղարիայում, Ֆրանսիայում, Մալթայում, Սլովակիայում, ինչպես նաև մեր հարևան պետություններում (բացի Ադրբեջանից) մասնակցել է թիմային և անհատական մրցումների՝ գրավելով մրցանակային տեղեր։ Վալյան հիմա քսանմեկ տարեկան է։ Սովորում է ՖԿՀՊԻ-ի լրագրության բաժնում և դրան զուգահեռ պարապում և աշխատում է։ Ես փորձում եմ նմանվել նրան աշխատասիրությամբ, համառությամբ, նպատակասլացությամբ։

Անուշ Ավագյան

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Ես դեռ փոքր տարիքից երազում էի նմանվել տատիկիս՝ Ամայիս: Հիմա ավելի շատ է մեծացել ցանկությունս, որովհետև մեծացել եմ ու ավելի շատ բան եմ հասկանում: Ուզում եմ ունենալ նրա ընտանիքի նման մեծ ընտանիք, ստեղծել մի «պետություն» ու լինել ղեկավար, սիրել երեխաներիս ու թոռներիս հավասարաչափ: Բայց կուզենայի սիրել ամուսնուս, որովհետև Ամայս սիրելով չի ամուսնացել: Մի բան էլ կա, որով չեմ ուզում նմանվել. Ամայս մի քիչ թմբլիկ կին է: Մայրս պատմում է, որ երբ ես երեք տարեկան էի, հաց չէի ուտում: Ինձ հարցրել է.

-Աստղիկ ջան, ինչի՞ հաց չես ուտում:

Ես էլ պատասխանել եմ.

-Վախենում եմ՝ Ամայիս նման չաղ լինեմ:

Լրիվ պատահական որոշեցի տատիկիցս հարցազրույց վերցնել ու տատիկս համաձայնեց: Եվ քանի որ անպատրաստ էի, հարցերս ցաքուցրիվ էին, բայց կարողացա մի քանի հետաքրքիր պատմություններ կորզել նրանից: Ներկայացնեմ դրանցից մի քանիսը:

Ջանգյուլումի տոնը տատիկիս հուշերում

-Տատ, ջահել ժամանակ ի՞նչ տոներ եք նշել, որ հիմա այդքան էլ շատ չեն նշում:

-Ջահել վախտ ջանգյուլում կար, հիմիկվա երիտասարդությունը ջանգյուլում չի խաղում: Իսկ ես սկսեցի արդարանալ.

-Բայց մենք խաղացել ենք, տատ: Երբ փոքր էինք, մեր շենքի տարիքով մեծ աղջիկները կազմակերպում էին և մեզ մասնակից էին դարձնում այդ հետաքրքիր տոնին:

-Հա~, մենակ փոքր ժամանակչէ,- ասաց տատս:
-Լավ, լավ, տատ, կասես` ի՞նչ էիք անում տոնի ժամանակ:
-Էտ ժամանակ ծաղիկներ էինք հավաքում, էտ ջանգյուլումներով պսակ էինք գործում, հետո գցում էինք ջուրը, տղերքը բռնում էին` ասում էին. «Ով որ բռնի, նրա հետ էլ կամուսնանանք»:
-Իսկ հետո՞:
-Հետո: էլ ի՞նչ ասեմ: Օրինակ, ջանգյուլումը հիմա մեր նման չեն խաղում: Հիշում եմ, էն ժամանակ գյուղի երկար մազերով աղջիկները թղթեր էին գրում-գցում կճուճների մեջ, տենց ոնց որ բախտներն էին էլի գուշակում: Հետո տղաներից վերցնում էին կճուճների միջի թղթերից ու տենց գուշակում էին, թե ով ում հետ կամուսնանա:
-Հետո տոնախմբություն չէի՞ք անում:
-Հա, հետո քեֆ էինք անում: Էն ժամանակ ջանգյուլումին անպայման պիտի բրինձ պատրաստեին: Բրինձ էինք եփում, ձուն ջարդում էինք վրան: Հետո էլի ուտելիքներ, թխվածքներ էինք պատրաստում:
-Դրանք դո՞ւք էիք պատրաստում, թե ձեր ծնողները:
-Չէ, ամեն ինչն էլ մենք էինք եփում, դե մեծ աղջիկներ էինք: Հավաքվում էինք մեկի տանը ու մինչև գիշեր քեֆ էինք անում:
-Ի՞նչ ձևով էիք նախապատրաստվում:
-Աղջիկներվ գնում էինք ջանգյուլում էինք բերում Ծաղկաձորի անտառից: Հետո հավաքվում էինք մեկի տանը, պսակներ ու ուտեստներ էինք սարքում:

Լողալ…

Տատիկս Ջրառատ գյուղից է, ու գյուղի տարածքով է հոսում Հրազդան գետը: Այն ժամանակ, ինչպես շատ երեխաներ, տատիկս ևս շատ է սիրել լողալ գետում:

-Շատ էի սիրում լողալ: Էն ժամանակ Ազնիվ տատին (տատիկիս մայրը) ջղայնանում էր վրես: Էնքան էի լողում, որ աչքերս լրիվ արյունոտվում էին: Որ լողանալուց ջուր էր լցվում ականջներս, մի ոտքի վրա թռնում էինք, հետո ձեռքով խփում էինք ականջներին, ջուրը գալիս թափվում էր: Էն ժամանակ մի հատ կամուրջ կար, շատ փոքր էր ու լրիվ ջարդված-փշրված էր: Որ ձմեռը դրա վրայով գնում էինք, մեկ էլ տեսար, մեկի ոտքը սղում էր, ու ոտքը մտնում էր փոսը: Կանգնում էինք կամուրջի վրա ու թռնում էինք ջրի մեջ: Աչքերներս փակ մտնում էինք ու, որ գլխի վրա մտնում էինք, չէ, աչքերներս արյուն էր լցվում:

Տատիկիս ընտանիքը

Տատիկիս ընտանիքի մասին քիչ բաներ գիտեի և որոշեցի առիթից օգտվել և իմանալ ավելին:
-Տատ, մի քիչ կպատմե՞ս քո ընտանիքից:
-Պապաս թվաբանության դասատու ա եղել, դե, էն ժամանակ հանրահաշիվ չէր, թվաբանություն էր: Հետո ժողկրթբաժնում ա աշխատել, եղել ա ֆինբաժնի ավագ տեսուչ: Մամաս լավ երգել ա:
-Իսկ ինչպե՞ս են ծանոթացել մամադ ու պապադ:
-Էն ժամանակ մամայենքս ճանաչված են եղել գյուղում, ունևոր են եղել, բայց պապայենքս` էդքան էլ չէ: Հետո հանդիպել են, էլի, դե, մի գյուղից են եղել:
-Քանի՞ երեխա եք եղել:
-5 երեխա ենք եղել` 4 քույր, 1 եղբայր:
-Էն ժամանակ, որ ոչ հեռուստացույց, ոչ ինտերնետ ա եղել, ինչո՞վ եք զբաղվել ամբողջ օրը:
-Պապաս առավոտից գնում էր գործի, գիշերը նոր գալիս էր տուն: Մամաս էլ ամբողջ օրը տան գործ էր անում, մեկ-մեկ անտառ էր գնում: Մենք էլ էինք հետը գնում. մասուր էինք հավաքում, տանձ էինք բերում, լոբիները տնկելու համար փայտ էինք բերում: Մի անգամ արջ էինք տեսել ու ահավոր վախեցել էինք, բայց մեր հարևանը ասեց, որ արջ չի եղել, ինքն ա եղել, բայց դե խաբում էր` մեզ հանգստացնելու համար: Էլ ի՞նչ ասեմ: Պապաս տարիքով մեծ ա եղել մամայիցս: Գնացել ա կռիվ, 8-ը տարի մնացել ա այնտեղ:
-Իսկ մեդալներ ստացե՞լ ա:
-Մեդալներ շատ-շատ ուներ:
-Մի քիչ էլ քույրերիդ մասին պատմի:
-Էս Ազնիվ տատին (տատիկիս մայրը) սիրուն երկար շորեր ուներ, քրերով հագնում էինք, գնում-մտնում էինք գետի ջուրը, լողում էինք, իսկ հետո մաման, իհարկե ,բարկանում էր մեզ վրա:
-Դպրոց կա՞ր, տատ:
-Հա, մի տարի մի հատ սեփական տուն ենք գնացել: Այդտեղ մենակ առաջին դասարանցիներն էին սովորում, բայց երկրորդ դասարանից տեղափոխվեցինք դպրոց` 5-րդ դպրոցն էր:

Քիչ հետո տատս այլ թեմայից է խոսում:

-Պապայիս եղբորն են աքսորել: Ինքը հեղափոխական էր: Կասկածել են որոշ գործերի մեջ, բանտ ա նստել, հետո արդարացրել են: Բայց, որ դուրս ա եկել արդեն, հիվանդ ա եղել: Էտ հորեղբորս տղան շատ լավ ա սովորել: Գիտական աշխատող ա եղել ու շատ լավ նվերներ ա ստացել: Օրինակ, փոքր հեռուստացույց: Էտ եղել ա սրանից մի 40-50 տարի առաջ, էն ժամանակվա համար էտ մեծ բան էր`էն ժամանակ քչերը հեռուստացույց ունեին: Երբեմն տատիկիս պատմությունները լսելը ինձ հնարավորություն է տալիս պատկերացում կազմել այն ժամանակաշրջանի մասին, որը եղել է մեզանից բազմաթիվ տարիներ առաջ և զգալ, թե ինչպես են ապրել մարդիկ այն ժամանակ: Գուցե նրանց կյանքը չի ունեցել այն հարմարություններն ու դյուրությունները, որոնք մենք ունենք այսօր, բայց այն ևս ունեցել է իր հետաքրքրությունները: Եվ, միգուցե, օրերից մի օր ես ինքս կպատմեմ թոռնիկիս իմ կյանքի մասին, և այն նրան չի թվա այնքան ժամանակակից, որքան իր կյանքը:

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Շատերը ցանկանում են նմանվել դերասաններին, պարողներին և այլ հայտնի դեմքերի: Ես էլ մի ժամանակ  ցանկանում էի նմանվել Տաեռա Բենքսին, որովհետև նա մինչև մոդել դառնալը շատ փորձություններ էր հաղթահարել, դիմակայել էր կյանքի դժվարություններին և հասել իր երազանքին: Կար ժամանակ, երբ ուզում էի նմանվել «Մուսա լեռան 40 օրը» գրքի գլխավոր հերոսին` Գաբրիել Բագրատյանին: Նրա համար, որ շատ խելացի էր և կարողացավ միավորել հավատը կորցրած ժողովրդին և նրանց մեջ սերմանել հաղթանակի ոգին: Բայց հիմա ուզում եմ նմանվել մայրիկիս՝ Լազային: Նա շատ խելացի, համբերատար կին է: Գիտի ինչպես լեզու գտնել ցանկացած մարդու հետ, ցանկացած վայրում և ցանկացած պարագայում: Դա երևի իր մասնագիտությունից է, նա նոտար է: Նաև ուզում եմ նմանվել հայրիկիս՝ Մինասին: Նա իմ մեջ սերմանել է հաղթանակի ոգին, որ պարտության դեպքում պետք չէ հուսահատվել և հարկավոր է ավելի շատ աշխատել` նպատակին հասնելու համար: Նրան նայելով հասկանում եմ, որ պետք է հայրենիքիս պատմությունը լավ իմանամ, որ ազգիս պիտանի մարդ դառնամ:

Ես ապրում եմ փոքր քաղաքում՝ Կապանում։ Ուզում եմ պատմել մեր քաղաքի ամենահետաքրքիր մարդու՝ Նադյա տատիկի մասին։ Նադյա տատիկը ազգությամբ ռուս է։ Նրա ամուսինը մահացել է, իսկ որդին զոհվել է Արցախյան պատերազմի ժամանակ։ Նա շատ բարի է։ Օրինակ՝ երբ մեկը իրեն օգնում է, նա միշտ կոնֆետներ է տալիս։ Ես մեր բակում չեմ ճանաչում այնպիսի մեկին, ով Նադյա տատիկի մասին վատը կասի։ Նադյա տատիկը շատ մաքրասեր կին է։ Նա ամեն աշուն առավոտյան ժամը յոթին վեր է կենում ու ավլում բակի տերևները։ Իմ մեջ միշտ տպավորվել են նրա խոսքերը, նա միշտ ասում էր, այծը որ այծ է, իր տակը մաքրում է։ Իսկ երբ հարցնում ես նրան, թե կցանկանա՞ր արդյոք վերադառնալ ՌԴ, նա պատասխանում է, որ ինքը հայ է ու ՌԴ-ի «բաբուշկաների» հետ գործ չունի։

Լուսանկարը՝ Հրաչյա Արզումանյանի

Մեզանից յուրաքանչյուրը հերոս է յուրովի, մեկը՝ ընկերոջ, մյուսը՝ ընտանիքի, երրորդը՝ հայրենիքի, իսկ չորրորդն էլ համայն հայության համար։ Իմ շրջապատում ու հայրենիքում կան բազում հերոսներ, սակայն ես կպատմեմ իմ հայրիկի մասին։ Հայրս՝ Սուրիկ Վահրամի Փարսադանյանը, ծնվել է 1962 թվականի սեպտեմբերի չորսին Կապան քաղաքում։ Սովորել է Հ. Ավետիսյանի թիվ ինը միջնակարգ դպրոցում, հետո Լեռնային տեխնիկումում, իսկ այնուհետև ուսումը շարունակել է ՌԴ-ում։ Ինստիտուտն ավարտել է 1988 թվականին՝ ստանալով ինժեներ-շինարարի որակավորում, իսկ հետո վերադարձել է Կապան։ Շատերի պես մասնակցել է արցախյան ազատագրական շարժմանը, վիրավորվել և զրկվել ոտքից, իսկ հիմա երկրորդ կարգի հաշմանդամ է։

Իմ կարծիքով հերոսությունն այն է, որ այդ վիճակում 1999 թվականին կազմել է ընտանիք և ունի երկու աղջիկ, մի տղա։ Ես դեռ փոքր հասկից տեսել և տեսնում եմ, թե նա ինչպես է պայքարում ու հաղթահարում կյանքի բոլոր դժվարությունները։ Հայրս երբեք չի հուսահատվում և անգամ դժվարին պահերին միշտ կատակում է։ Հայրս ինձ օգնում է դասերս պատրաստելու հարցում։  Նա ամեն կերպ ցանկանում է, որ մենք չհուսահատվենք ու չտեսնենք այն դժվարությունները, որոնց նա առնչվում է ամեն օր: Սակայն ես փոքր չեմ  ու հասկանում եմ այդ ամենը:

Իմ հերոսն իմ հայրիկն է՝ Սահակյան Ռոմանը: Նա աշխատում է փրկարար օգնության անձնակազմում, փոխգնդապետ է: Սակայն, վթարի և արտակարգ դեպքերի ժամանակ նա անձնակազմի հետ միասին մասնակցում է գործողություններին: Շատ դեպքեր են եղել, երբ հայրիկս գիշերվա ժամը չորսին գնացել է և վտանգելով իր կյանքը փորձել է փրկել տարբեր մարդկանց: Երբ նա գիշերը տուն է գալիս, աշխատում է տան վերանորոգման վրա, ոչ թե քնում է: Ես միշտ փորձում եմ օգնել հայրիկիս այն ամենով, ինչով կարողանամ: Իսկ երբ ժամանակ է ունենում, նա նաև մեր դասերն է ստուգում:

Հայրիկս ինձ համար տղամարդու վառ օրինակ է, և ամեն պահ, ամեն հարցում պատրաստ է ինձ օգնել և ճիշտ խորհուրդներ տալ: Ես հպարտանում եմ իմ հայրիկով: Նա ինձ սովորեցրել է, թե ինչ պետք է անել հրդեհի, երկրաշարժի, վերելակի խափանման, կայծակի, ամպրոպի ժամանակ: Ինչպես նաև ինձ սովորեցրել է, թե ինչպես ինձ դրսևորեմ դրսում: Տանը նա խիստ և պահանջկոտ հայր է, բայց մի պահ նա բարի է դառնում: Տատիկիս, պապիկիս, մայրիկիս համար հայրս շատ սիրելի և օրինակելի մարդ է: Եվ նրանք ոլորը ցանկանում են, որ ես նմանվեմ հորս:

Ալեքս Սահակյան, 13տ

Երբեմն իր պահվածքով շատ դաժան և խստապահանջ, այսպիսին է  իմ հերոսը՝ հայրս: Հայրս մեր տան սյունն է, որի ամրության վրա չեմ համարձակվում կասկածել: Նա աշխատում է, միաժամանակ հետևում դասերիս, օգնում մայրիկիս տան գործերում: Հորս բնավորության գծերից առանձնացնում եմ եռանդունությունը, խստապահանջությունը, աշխատասիրությունը, որոնք ես չեմ ժառանգել:  Ինձ համար հենց նա է տղամարդու իդեալը: Հայրս ինձ միշտ նախատում է իմ ամեն փոքր սխալի համար, ինչի շնորհիվ էլ ես ձևավորվեցի որպես մարդ: Հայրս իմ հետ անկեղծ է, իսկ ես՝ երբեմն ոչ: Երբ հայրս տխուր է լինում, ես չեմ կարողանում ուրախ լինել: Հայրս տարօրինակ ազդեցություն ունի ինձ վրա, բայց նա իմ հերոսն է:

Ալեքսան Ջհանգիրյան, 13տ.