Մշակույթ խորագրի արխիվներ

Լուսավոր քաղաքի մոռացված կինոթատրոնը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Չարենցավան. շատերն այս անվանումը լսելիս անմիջապես պատկերացնում են գանգրահեր տղայի արձանը, իսկ ոմանք էլ իրենց առջև տեսնում են մի լուսավոր և  հույսերով լի քաղաք, որի պատմությունը սկսվեց 1947թ ապրիլի 23-ին: Երիտասարդ քաղաքը հիմնվեց արդյունաբերական նպատակներով, սակայն այն զերծ չէր նաև հոգևոր մշակույթի կենտրոններից, որոնց մեջ իր ուրույն տեղն է գրավել նոր սերնդի կողմից մոռացված կինոթատրոնը: Ես, լինելով իմ քաղաքի նոր սերնդի ներկայացուցիչ, իմ պարտքն եմ համարում արծարծել մեր կինոթատրոնի պատմությունը: Ինչո՞ւ պետք է այսօր Չարենցավանի երիտասարդությունը ժամանակ անցկացնելու, ֆիլմեր դիտելու համար գնա Երևան, մինչդեռ իր հարազատ քաղաքում առկա է կինոթատրոնի պատրաստի շինությունը…

Լուսանկարը՝ Նաիրի Խալափյանի

Լուսանկարը՝ Նաիրի Խալափյանի

Այն հիմնադրվել է 1966թ.-ին: Երկար փնտրտուքներից հետո ինձ հաջողվեց զրուցել մի կնոջ՝ Անահիտ Բունիաթյանի  հետ, որը ընտանիքի հետ իր փոքրիկ ներդրումն է ունեցել շինության կառուցման  գործում: Ամուսինը և որդին կառուցել են առաստաղը, իսկ նա ջուր է կրել շինարարության համար: Կինոթատրոնի տնօրենը եղել է ՍոնյաԿարապետյանը, ով ջանք չի խնայել իր աշխատանքի բարեհաջող ընթացքի համար: Կինոթատրոնի դահլիճը ծառայում էր նաև մշակութային այլ միջոցառումներին: Այստեղ ելույթ են ունեցել  Հայաստանի և արտերկրի նշանավոր արտիստները, ինչպիսիք էին` Վալենտինա Տոլկունովան, Աշոտ Ղազարյանը և այլոք: Խորհրդային Միության տարիներին լեփ-լեցուն էր կինոդահլիճը  իր 600 նստատեղերով: Նույնիսկ կային մարդիկ, ովքեր տեղերի բացակայության պատճառով մոտ երկուսուկես ժամ ոտքի վրա էին անցկացնում: Ցուցադրվել են թե հայկական, թե սովետական և թե արտասահմանյան ֆիլմեր: Տիկին Անահիտը ինձ հայտնեց, որ կինոմեխանիկը եղել է Վահան Աբաջանյանը, ով այժմ աշխատում է եկեղեցում : Ես ուրախությամբ քայլերս ուղղեցի դեպի եկեղեցի, որտեղ էլ հանդիպեցի նրան: Ծերունին լսելով ինձ՝ սկսեց մեծ ոգևորությամբ և սիրով պատմել իր սիրելի աշխատանքի մասին: Նա ամեն կերպ ջանացել է, որ լավագույն և նոր  ֆիլմերը ցուցադրվեն նախ Չարենցավանում, հետո նոր մայրաքաղաքում: Ես մի պահ հուզվեցի, երբ իմացա, որ Վահան պապիկը, հույս ունենալով վերադառնալ իր սիրելի աշխատանքին, խնամքով  պահել էր հին մաշված կինոժապավենները: Նա պատմեց ինձ նաև կինոթատրոնի բակի մասին, որը, չգիտես ինչու, այժմ կոչվում է «Էշակ մեյդան»: Ես ամեն կերպ ձգտեցի իմանալ, թե ինչու: Պարզվեց, որ կինոթատրոնի գործունեության դադարումից  հետո այստեղ սկսել են հավաքվել և զրուցել բազմաթիվ անգործ մարդիկ: Անցորդներից մեկը, տեսնելով օրեր շարունակ այնտեղ հավաքվող անգործ մարդկանց, բացականչել է. «Պարապ անբաններով հավաքվել եք, ի՞նչ է, սա էշակ մեյդա՞ն է»: Ահա այսպես էլ կինոթատրոնի հարակից հրապարակի անունը մնացել է «Էշակ մեյդան», այսինքն՝ պարապ մարդկանց հանգրվանատեղի: Իհարկե, անվանումը տարածում է գտել միայն հասարակության շրջանում:

Լուսանկարը՝ Անի Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Անի Կարապետյանի

Վարպետ Վահանը մեծ սիրով և պատասխանատվությամբ  է կատարել իր աշխատանքը շուրջ 40 տարի՝ թողնելով նախորդ սերնդին լուսավոր հիշողություններ:

Կվերականգնվի՞ մի օր Չարենցավանի կինոթատրոնը: Շատ կուզենայինք, բայց այս հարցի պատասխանը ոչ ոք չտվեց:

Արվեստի հավերժ շղթան

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Հանդիպում «Միհր» պարային թատրոնի հետ. Ցոլակ Մլքե-Գալստյան, Պետրոս Ղազանչյան և Շողակաթ Մլքե-Գալստյան

-Կպատմե՞ք «Միհր» թատրոնի մասին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան – Մեր թատրոնը կոչվում է «Միհր», հիմնադրվել է 2003 թվականին: Մենք չենք փորձում նման լինել եվրոպական պարային թատրոններին: Եվրոպական պարային թատրոնները շատ բարձր որակի են, բայց մի թուլություն ունեն` էմոցիոնալ չեն: Մենք փորձում ենք լինել ոչ թե շարունակողը եվրոպական պարային մտածողության, այլ հայկական պարային մտածողությունը բերենք այդ հարթության վրա: Այսինքն, էմոցիոնալ շարժումային գործողությունները լինեն մեր մենթալիտետին մոտ, բայց եվրոպական որակի:

Քանի որ ժամանակին մենք և պարսիկները եղել ենք հեթանոս, ունեցել ենք նույն աստվածությունը` Միհր: Որոշեցինք թատրոնի անունը դնել Միհր, որովհետև ուզում էինք և մեր ազգի, և ակունքի հետ կապված անուն լինի: Միհրը և հայերեն, և պարսկերեն բառ է: Նաև բացի ռուսերենից, մյուս բոլոր լեզուներով գեղեցիկ է հնչում: Դա շատ կարևոր է, որովհետև մեր թատրոնը հենց միջազգային կառույց է: Հայաստանում տարվա մեջ ունենում ենք երեք-չորս ելույթ, իսկ արտասահմանում` քսան-երեսուն: Միհր նշանակում է Արև, Արեգակ: Մենք ունենք ներկայացում «Ակունք», որտեղ պատմվում է աստվածներին վերաբերող լեգենդների մասին:

Արդեն նշեցի, որ մեր թատրոնը պարային թատրոն է: Ի՞նչ է պարային թատրոնը: Այդ ժանրը պետք է մի քանի ձևով բացատրել: Գոյություն ունի երեք մեծ շարժում թատերական ուղղություն` բալետը, մնջախաղը և պարային թատրոնը, որը տերմին է անգլերենով` contemporary dance, նշանակում է ժամանակակից պար: Անցյալ դարի 60-ականներին մի շարք մեծ անուններ, ինչպիսիք են` Պինա Բաուշը, Ժոզեֆ Նադջը (Josef Nadj), դուրս եկան բալետից, նրանք ուզում էին շարժվել ավելի ազատ, անսահմանափակ: Դրա համար ժամանակակից պարի մեջ մի քանի կարևոր բան կա` առաջինը, որ պարողները չունեն պուանտներ, բալետային մասիկներ, որպեսզի պարողը զգա գետինը, պարելիս հպվի: Ժամանակակից պարում կոնկրետ շարժումներ, ինչպես ասենք բալետում, մնջախաղում, չկան: Յուրաքանչյուր բեմադրիչ յուրովի է ներկայացնում, դրանով էլ այս ուղղությունը այժմ շատ արդիական է: Ժամանակակից պարը ներկայացում է, որը ունի սկիզբ, կուլմինացիա և ավարտ: Պարային թատրոնում յուրաքանչյուր շարժում ունի հստակ նշանակություն, գաղափար, և դա ավարտվում է հանդիսատեսի հստակ գիտակցմամբ, թե ինչ էր կատարվում: Պարն այստեղ չի վերաբերվում ուղղակի շարժումերին, դա շարժումային, թատերական մտածողություն է: Օրինակ` Պետրոս Ղազանչյանը մեր թատրոնի մենակատարն է, նա պարող չէ, պարող-դերասան է, ոչ թե ուղղակի գեղեցիկ շարժվում է, այլ կոնկրետ բան է մեզ պատմում բեմից:

-Ինչպե՞ս առաջացավ թատրոն ստեղծելու գաղափարը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ես և քույրս` Շողակաթը, ուզում էինք ստեղծել երիտասարդների հավաքվելու և ստեղծագործելու տեղ, որտեղ երիտասարդները ոչ թե սովորում են իրարից, այլ միասին ստեղծագործում են: Հետո, երբ հավաքվեցինք տասը հոգով, զգացինք, որ միշտ ինչ-որ թատերական ուղղությամբ ենք մտածում, և այդ գաղափարն արդեն վերածվեց թատրոն ստեղծելու  մտքի: Եվ 2003 թվականի կեսերից մենք արդեն կոչվեցինք ոչ թե «Միհր», այլ «Միհր» թատրոն: Ես թատրոնի մարդ եմ, թատրոնը աշխարհի ամենագեղեցիկ արվեստներից է, և հաճելի է դրանով զբաղվել: Երբ զգում ես, որ հանդիսատեսը քո ներկայացումից ինչ-որ բան վերցրեց, դրանից ավելի հաճելի բան չկա: Օրինակ` մենք հիմա վերադառնում ենք Ղարաբաղից, ուր տարել էինք «Հայկական հեքիաթներ» նախագիծը, խաղում էինք գյուղերում` երեխաների համար: Եթե այդ երեխաներից մեկը, կամ երկուսը դրանից ինչ-որ բան վերցնի, կամ հետագայում ինքը կազմակերպի, դա կլինի ամենահաճելի բանը: Դու ստեղծում ես ինչ-որ բան, որ ոգեշնչես ուրիշին, նա էլ ստեղծի, և այսպես առաջանում է արվեստի հավերժ շղթան:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

-Ինչո՞վ է Ձեր թատրոնը տարբերվում այլ թատրոններից:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Առաջին տարբերությունը` մենք ժանրային առումով միակն ենք տարածաշրջանում: Պարային թատրոն Կովկասում մեզնից բացի չկա: Հայաստանում կա Մնջախաղի պետական թատրոն, Բալետի և օպերայի թատրոն, փոքր խմբեր, որոնք զբաղվում են ժամանակակից պարերով, բայց մեզ նմանը տարածաշրջանում չկա: Իրանում կան, բայց քանի որ Իրանը բարդ երկիր է, (աղջկան չի կարելի բեմում դիպչել, ամբողջովին փակ պիտի լինի), մրցունակ չեն այնտեղի թատրոնները: Թուրքիայում ու Ռուսաստանում շատ կան ուժեղ պարային թատրոններ, բայց այս տարածաշրջանում մենք միակն ենք:

Մենք չենք աշխատում գումար աշխատելու կամ հայտնի լինելու համար, մենք զբաղվում ենք արվեստով: Մենք ամեն օր ունենք փորձ, բացի կիրակի օրերից, և դա համոզելու, զարմացնելու համար չէ, ուղղակի եթե ամեն օր փորձ չունենանք, մենք չենք ունենա լավ պարողներ, կամ դերասաններ:

-Ձեր ներկայացումների գաղափարները ձե՞րն են, թե՞ ձեզ համար պիեսներ են գրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սովորաբար ինչ-որ գաղափար է ծնվում, որից հետո ունենում ենք ներքին քննարկում: Մենք ունենք ընդամենը մեկ աշխատանք, որը գրական հիմքի վրա է, դա «Սանասար և Բաղդասարն» է: Մնացած բոլոր աշխատանքները դրանք պիեսներ են, որոնք գրված են իմ կողմից, բայց այստեղ շատ կարևոր է մեր իմ թիմի մասնակցությունը: Մեր պիեսները մի քիչ այլ են. դրանք պիեսներ չեն, որտեղ կան երկխոսություններ, այլ պիեսներ են, որտեղ կան գործողություններ: Հետևաբար այդ գործողությունների շղթան ես միշտ քննարկում եմ:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

-Մի ներկայացման պատրաստման համար ինչքա՞ն ժամանակ է անհրաժեշտ:

Պետրոս Ղազանչյան -Նայած ինչ ներկայացում: Օրինակ` մեր վերջին ներկայացման` «Մենության ձայնի» վրա աշխատել ենք երկու տարի: Եվ դա լրիվ ուրիշ ուղղություն է, ուրիշ ոճ է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք համարյա ամեն տարի պրեմիերա ունենք: Բայց այնպիսի բարդ ներկայացումները, ինչպես օրինակ «Մենության ձայնը», շատ ավելի երկար աշխատանք են պահանջում: Մենք ստեղծել ենք երկու նոր երաժշտական գործիք, որի վրա նվագում ես շարժվելով (պարային գործիքներ): Այդպիսի բան աշխարհում չկա: Դու շարժում ես անում, գործիքը ձայն է արձակում. մեկը հարվածային է, մյուսը` ձայնային: Մոտավորապես մեկ տարի մենք պատրաստում էինք այդ գործիքները, որոնք և դեկորացիա են, և երաժշտական գործիք: Հետո ևս մեկ տարի արդեն բեմադրական փուլն էր: Բայց մեր մեկ այլ ներկայացման` «Զինվորների» պատրաստման համար պահանջվեց մեկ ամիս: Մենք ունենք ներկայացումներ, որոնց հիման վրա հետագայում ստեղծում ենք թրեյլերներ (trailer): Թրեյլերները նման չեն ներկայացմանը. վերցված են մի քանի հատվածներ, ուրիշ է երաժշտությունը: Դրանք պարզապես փոքրիկ գործեր են, որոնք մենք ուղարկում ենք միջազգային փառատոների: «Զինվորները» և «Մտքերի երկխոսությունը» աշխատանքների թրեյլերները հիմա մասնակցում են ժամանակակից պարային թատրոնների կինոփառատոնին:

Ներկայացման պատրաստման ժամանակը կախված է մարդկանց քանակից, դեկորացիայից, հագուստից, ընդհանուր բեմական ձևավորումներից: Մեր ամենաերկար աշխատանքը «Մենության ձայնն» է, իսկ ամենակարճը` «Զինվորները»: Ինչպես նաև ունենք մահվան մասին մոնոներկայացումների շարք, որոնք նույնպես կարճ են: Բայց ամենաքիչը մեկ ամիս է անհրաժեշտ ներկայացման համար:

-Մինչ օրս ի՞նչ հաջողությունների եք հասել:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սկսենք այնտեղից, որ 2003-ին մենք ստեղծվեցինք,  2006-ին մտանք միջազգային շուկա և սկսեցինք մասնակցել միջազգային թատերական պրոցեսներին: 2006-ին Պրահայում ես ստացա Եվրոպայի լավագույն երիտասարդ խորեոգրոֆ, այսինքն` պարային բեմադրիչ: Մինչ օրս մենք շատ ունենք մրցանակներ, 2008-ին Մոսկվայում ստացել ենք արվեստում նոր ձևեր գտնելու մրցանակ, Բելգիայում, Մինսկում` փառատոնի լավագույն ներկայացում: Ես և իմ թատրոնը Քեմբրիջ քաղաքի պատվավոր հյուրեր էինք: Մինչ օրս մենք  մասնակցում ենք միջազգային հեղինակավոր փառատոների, ստանում ենք մրցանակներ, բայց դա կարևոր չի, կարևորը ներկայացումների որակն է, որը միշտ պետք է բարձրացնել: Ես մեր որակից դեռևս գոհ չեմ: Մի կարևոր փաստ նշեմ` մենք չունենք հայկական մրցանակ, բայց ես դրանից չեմ նեղվում, որովհետև մեծագույն ռեժիսորներից մեկը` Ֆեդերիկո Ֆելինին, չունի ոչ մի իտալական մրցանակ:

-Թատերագետները ինչպե՞ս են վերաբերվում Ձեր ներկայացումներին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք ունենք թատերագետների երկու սերունդ` հին սերունդը, որը մեծացել է սովետական արժեքային համակարգով և ընդհանրապես չի հասկանում` մենք ինչ ենք անում, և նոր սերունդը, որը մեծանում է այդ սովետական արժեհամակարգ ունեցող թատերագետների կրթությամբ: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որը ունեցել է շատ բարդ շրջան, երբ մեդալ էին տալիս նրանց, ովքեր նկարում էին Լենին, խաղում էին Լենին: Եվ նման մարդիկ այժմ մեր կառավարությունն են, մեր թատերագետներն են, ռեժիսորները: Եվ հիմա մենք ապրում ենք իրականության մեջ, որտեղ դեռ կա այդ սովետական արձագանքը:

-Ինչպե՞ս եք Հայաստանից դուրս դարձել հայտնի:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Սկսում ես նրանից, որ մասնակցում ես Հայաստանում տեղի ունեցող միջազգային փառատոներին: Այդպես մենք մասնակցեցինք թատերական փառատոնի, որտեղ մեզ նկատեցին ու հրավիրեցին: Միանգամից հայտնի դառնալ հնարավոր չէ, անդադար աշխատում ես, թղթեր ես լրացնում: Այդ ամենը շատ բարդ աշխատանք է: Եթե առաջ դու արտիստ էիր, և դա քեզ բավական էր, ապա հիմա պետք է իմանաս անգլերեն, լավ շփվես մարդկանց հետ, իմանաս համաշխարհային պատմություն: Դրսում մարդիկ միանգամից ուզում են իմանալ, թե դու ով ես, գիտե՞ս արդյոք աշխարհում ինչ է կատարվում, ներկա գրականությունը ով է գրում, ներկա ռեժիսորներն ովքեր են: Միանգամից ուշադրություն են դարձնում, թե ով ես դու և ինչ ես ստեղծում, որովհետև հիմա դա շատ կարևոր է: Եթե դու վատ մարդ ես, ստոր ես, քո արվեստը ուրիշ է ստացվում: Կան նաև մարդիկ, ովքեր անընդհատ փոխում են իրենց գույնը, քամելեոնների նման: Մեր արվեստում շատ կարևոր է ունենալ հստակ գույն:

-Ներկայացումների ժամանակ պարային շարժումները դոգմատիկ են, թե՞ դուք եք մտածում և բեմադրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Դոգմատիկ լինել չի կարող, հակառակ դեպքում դա արդեն մերը չի լինի: Բալետը ունի կլասիկ խորեոգրաֆիա, որը պետք է օգտագործել: Եթե չես օգտագործում, դա արդեն բալետ չի: Մենք չունենք կլասիկ խորեոգրաֆիա, մենք ստեղծում ենք մերը: Սկզբում ուղղակի մտածում ենք այդ շարժումների մասին, ես տալիս եմ էտյուդներ, յուրաքանչյուրը կատարում է իր ձևով: Հետո գրվում է պիեսը, երբեմն օգտվում եմ էտյուդներից, երբեմն` ոչ: Իրականում ամենակարևորն այն է, որ ոգեշնչվում ենք իրականությունից: Ամեն ինչ զրոյից է ստեղծում, ընդհանրապես դոգման լավ բան չէ: Մենք անընդհատ փորձում ենք անել այնպիսի բաներ, որ մենք էլ դեռ չենք արել, մեզ էլ է հետաքրքիր:

-Ձեր հիմնական թատերախումբը քանի՞ հոգուց է բաղկացած:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Երեք` ես, Շողակաթը և Պետրոսը: Երկրորդ կազմը բաղկացած է քսան հոգուց: Բայց երկրորդ կազմը ամեն օր փորձերին չի գալիս, գալիս է միայն նախագծերի ժամանակ:

-Ձեր թատրոնի դերասանները  ի՞նչ կարողություններ պետք է ունենան:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Պետք է կարողանան շարժման և դրամատիկ թատրոնի սինթեզը կատարել: Դա շատ բարդ է, որովհետև պետք է լինեն և շարժվող, և դրամատիկ, իսկ այդպես շատ քիչ է լինում, որովհետև շարժվող մարդիկ քիչ դրամատիկ են, և դրամատիկ մարդիկ քիչ շարժվող են:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Շատ հաճախ շարժվող մարդիկ դեմքի որևէ արտահայտություն չեն ունենում: Իսկ մեր մոտ ի սկզբանե դրված է, որ ամբողջ մարմնով պետք է արտահայտել էմոցիան: Դա շատ բարդ է, արվեստը մաշում է մեզ հոգեպես: Անընդհատ վախենում ես, որ կդառնաս «դիմակային» դերասան, այսինքն, միայն մի բան կկարողանաս խաղալ: Երբ քեզ մոտ ինչ-որ կերպար ստացվում է, ամենադժվարը այլ կերպար ստեղծելն է: Շատ դժվար է խաղալ հին դերերը, որովհետև դու արդեն այն չես, ինչ առաջ: Եվ երբ հանդիսատեսը քեզ մոտ է նստած, զգում ես նրա շունչը, սկսում ես վախենալ, որովհետև չի կարելի, որ հանդիսատեսը զգա, թե դու ինչ օր ես ունեցել այսօր: Մարդու շարժումները նրա մասին ամեն ինչ պատմում են, այդ պատճառով էլ շատ բարդ է կերպարի մեջ մտնել ամբողջությամբ:

Ժամանակակից պարի առաջին պայմանը ազատությունն է, ընդհանրապես արվեստում չկա «չի կարելի»:  Չկա մի բան, որ ուզում ես անել, բայց չի կարելի:

-Բեմադրելու ընթացքում առաջանո՞ւմ են անհամաձայնություններ դերասանների հետ: 

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Միշտ առաջանում են: Հատկապես իմ և Ցոլակի միջև: Թվում է, թե մենք շատ համերաշխ պետք է լինենք, միասին ենք ստեղծել թատրոնը, և այլն, բայց չկա մի բան, որ մեզ մոտ ընդհանուր է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Շողակաթը միշտ խմբագրում է իմ շարժումները: Լսում է ասածս, կրկնում է այնպես, ինչպես ես եմ ուզում, բայց երբ գալիս է բեմադրելու պահը, նկատում եմ, որ նոր շարժումներ է ավելացրել, որոշ դետալներ չի անում: Լավ ռեժիսորի և դերասանի միջև անհամաձայնությունը բնական պրոցես է, որը նաև գեղեցիկ է, բայց միայն այն դեպքում, եթե անհամաձայնությունը կերպարային է:

-Ձեր «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ օգտագործում եք տարբեր նյութեր` ջուր, ավազ, ալյուր: Բեմի վրա տեխնիկական ի՞նչ  դժվարություններ են առաջանում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Այդ ներկայացումները բացօթյա են: Հանդիսատեսը մեզնից գտնվում է ավելի մեծ հեռավորության վրա, քան բեմի դեպքում: Նյութերը կարող են լցվել դերասանների աչքերի մեջ, խանգարել, բայց այդ ամեն ինչը հաշվարկվում է փորձերի ժամանակ: Ամենադժվար փորձը բոլոր դեպքերում պրեմիերան է, որը ամենավատ ելույթն է: Միակ բանը, որը կանխատեսել և դրան պատրաստվել չես կարող` եղանակն է: Երբ այդ նյութերի վրա անձրև է գալիս, ամեն ինչ շատ է դժվարանում, անընդհատ լարվում ես: «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ այդ երեք նյութերը ներկայացնում են մտքերի երեք տեսակները. ավազը ծանր մտքերն են, ալյուրը` թեթև, իսկ ջուրը այնպիսի մտքերն են, որոնք չես հասկանում: Եվ այդ երեք նյութերի շնորհիվ կատարվում է մտածողություն: Ներկայացումը տևում է երեսուն րոպե, որոնցից միայն տասն է նյութերով: Նյութերը ցույց են տալիս միայն կերպարների բնույթը, բայց կերպարները ունեն նաև առանց նյութի տեսարաններ ու գործողություններ:

-Որտե՞ղ են տեղի ունենում ձեր փորձերը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Հիմնականում վարձում ենք տարածք: Այդ հարցում մեզ շատ են օգնել  Նարեկացի արվեստի միությունը, «Հայարտը»:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Մեզ համար կարևոր պայման է միայն, որ ներքևի հարկում մարդ չլինի: Կար ժամանակ, որ ընդհանրապես տարածք չէինք գտնում, փորձ էինք անում տանը` Ցոլակի սենյակում: Բացօթյա փորձեր էլ ենք ունեցել, երբեք չենք դադարեցրել փորձերը:

-Դուք ունենում եք հյուրախաղեր: Ո՞վ է ձեզ հովանավորում:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Ղարաբաղ գնալը պատվեր էր: Հովանավորել է Եվրոպական «Ղարաբաղի օպտիմիզացում» կոչվող ֆոնդը: Գնացել ենք հինգ գյուղ, և մեր բոլոր դեկորացիաները թողնում էինք երեխաներին:

-Ներկայացումներից հետո ինչպե՞ս եք իմանում, արդյոք Ձեր ասելիքը տեղ հասավ: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ներկայացումից հետո փոխվում և դուրս ենք գալիս հանդիսատեսի մոտ, ծանոթանում ենք նրանք կարծիքներին: Բայց հանդիսատեսի կարծիքին մեծ տեղ տալ չի կարելի, որովհետև այդ դեպքում կամ կմտածես, որ հանճար ես, կամ կմտածես, որ տականք ես: Հանդիսատեսի կարծիքին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որովհետև նա կամ շատ մեծարում է, կամ շատ իջեցնում: Մենք մեծարանքի հետ ենք շփվում մեծամասամբ, որին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որ չկոտրվես: Բայց լսում ես նաև ինչ-որ օբյեկտիվ կարծիքներ, որոնք անհրաժեշտ է ֆիքսել:

Հարցազրույցը գրի առավ Մարիամ Նալբանդյանը։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Ազգը պիտի հերոսներ ունենա

Լուսանկարը՝ Շուշան Հարությունյանի

Վերջերս հնարավորություն ունեցա հանդիպելու գեղանկարիչ Արարատ Սարգսյանի հետ: Մարդ, ում դժվար է միայն նկարիչ անվանելը: Արտիստի աշխատանքների թվին են դասվում մի շարք ֆիգուրատիվ և խորհրդանշական պատկերներ, ձեռակերտ գրքեր: Նրա աշխատանքները և նախագծերը ցուցադրվել են  Եվրոպայի, Ամերիկայի և Արևելքի մի շարք երկրներում:   Բավականին հետաքրքիր ու անկեղծ զրույց ունեցա նկարչի հետ: Չնայած նախապես հարցազրույցի պլաններ չունեի՝ առիթը բաց չթողեցի արվեստագետին մի քանի հարցեր տալ:

-Պարո՛ն Սարգսյան, ո՞րն է Ձեր արվեստի հիմնական թեման:

-Իմ հիմնական թեման նախատիպերի մասին է: Եթե անգամ բնություն եմ նկարում, ապա անպայման փնտրում եմ նախատիպը: Մեր օրերում դա շատ կարևոր է: Կարծում եմ, որ այդ գիտակցությունն էր, որ ինձ բերեց «Արքետիպեր» նախագիծը անելուն:

-Ինչի՞ մասին է «Արքետիպերը»: Կմանրամասնե՞ք: 

-94թ.-ին արեցի «Արքետիպեր» նախագիծը: Արքետիպը նախատիպն է: Դրա մեջ ես հավաքեցի մոտ հարյուր լեզու՝ ուրարտական, մայաների, պոմպեյական և այլն:  Հորդանանում ցուցադրության  ժամանակ մի արաբ կնոջից թուղթ պատրաստել էի սովորել, և դա շատ հարմար եկավ իմ «Արքետիպերին»:

- Որքանով տեղյակ եմ ձեռակերտ գրքեր եք պատրաստում:

-Ես 10-12 տարբեր թեմաներով գրքեր ունեմ: Օրինակ՝«Կորուսյալ դրախտ», «Արձանագրություն և լանդշաֆտ», «Խաչքար» նախագիծը և այլն, իսկ ձեռակերտ գրքեր սովորել եմ պատրաստել Եվրոպայում: Հիմա Հայաստանում այդքան էլ դա տարածված չէ:

-Վերջերս բավականին քննարկվող է դարձել  Ձեր  «Խաչքար» նախագիծը: Ի՞նչը հանգեցրեց դրան:

-Երբ 2006թ.-ին տեսա, թե ինչպես են ազերի զինվորները ոչնչացնում Ջուղայի խաչքարերը, ափսոսանք ապրեցի ու բարկացա, որովհետև որպես արվեստագետ ես հո լավ գիտեի դրանց արժեքը: Աշխարհի ցանկացած  թանգարան կուզենար գոնե մեկ հատ այդ խաչքարերից իր ցուցադրության մեջ ունենալ, ու դա մեծ հարստություն կլիներ: Եվ ես փորձեցի այդ խաչքարերը վերականգնել հին լուսանկարներից: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, ես թուղթ եմ պատրաստում: Դրանցով ֆոտոներից պատրաստեցի մատրիցաներ, ու այդպես վերականգնեցի ուղիղ 36 խաչքար: 36-ը մեզ համար խորհրդանշական թիվ է համարվում:

Ես դա միշտ նմանեցնում եմ նրան, երբ երկու երեխաներ ավազի վրա խաղում են, մեկը մի բան է պատրաստում, ծնողները  գովում են, մյուսը գալիս փշրում է: Մենք ամբողջ տարածաշրջանում մեծ հետք ենք թողել:

Այս նախագծով ես ուզեցի հակադրվել՝ ասելով, որ, եթե դուք ձեր ինքնությունը հաստատելու համար փչացնում եք ուրիշի արածը, ապա իմ ազգը իր ինքնությունը հաստատելու համար միշտ նոր բան է ստեղծում: Ես հոգին վերցրեցի ու դրեցի մի նոր, ուրիշ ֆիզիկայի մեջ:

Լուսանկարը՝ Շուշան Հարությունյանի

-Ձեր կարծիքով արվեստագետը այսօր պիտի ավելի շատ գլոբա՞լ մտածի, թե՞ ազգային:

-Մինչև հայերեն չիմանաս, լավ անգլերեն չես խոսի: Ես պիտի իմը լավ իմանամ: Երբ 94թ.-ին արեցի «Արքետիպերը», ինձ համար շատ կարևոր էր գիտակցել, որ ես գիր ունեմ, որ ես ունեմ այբուբեն: Դա ուրիշ զգացողություն է: Կալիգրաֆիան կապ չունի այբուբենի հետ: Օրինակ, հրեական այբուբենը 20 տառից է և ունի 200 թվային կոդ, հայկականը չորս հատ ինն է…

Ես քսանից ավելի երկրում եմ արել այս նախագիծը ու բոլորին հետաքրքրել է, որովհետև իմ երկիրը դնում եմ գլոբալի մեջ:

-Դուք մեր ազգային էպոսին նվիրված աշխատանք ունեք…

-Այո՛, ես հավաքել եմ մեր էպոսը գյումրու բարբառով, կավի վրա նկարազարդումներ եմ արել՝ իմ ձեռքով քանդակած կաղապարների միջոցով: Ինքնության հիմքերը շատ կարևոր են: Պետք է ամեն կերպ հասնել դրանց:

Լուսանկարը՝ Շուշան Հարությունյանի

-Ներեցեք, Դուք նաև քանդակո՞ւմ եք:

-Եթե դու արտիստ ես, ուրեմն պիտի տիրապետես ամեն ինչի: Եթե պետք լինի` կերգեմ էլ:

-Ի՞նչն է կարևոր մեզ համար այսօր:

-Հերոսները: Հերոսը նա է, ում մասին դու գիտես, ում ուզում ես նմանվել: Օրինակ, ռուսների համար Պուտինն է, գյումրեցիների համար՝ Յուրի Վարդանյանը …Ազգը պիտի  հերոսներ ունենա…

Իմ կիթառի ուսուցիչը

Իմ շրջապատի ամենահետաքրքիր մարդը իմ կիթառի ուսուցիչն է` ընկեր Մայիսը, կամ, ինչպես շատերն են անվանում, մաեստրո Մայիսը: Շատերն ասում են, որ լավ ուսուցիչը սովորեցնում է գտնել ճշմարտությունը: Իմ ուսուցիչը, ճիշտ է, ինձ այբուբենը չի սովորեցրել, բայց նրա ամեն դասը ինձ համար բացահայտել է ճշմարտությունը: Ընկեր Մայիսը բազմակողմանի զարգացած, ազնիվ ու խելացի երաժիշտ է: Շուրջ երկու տարի է, նա ինձ կիթառի դասեր է տալիս, ընկեր Մայիսը իմ լավ ընկերն ու խորհրդատուն է: Բացի կիթառի դասերից, նա նաև սինթեզի դասեր է տալիս և ունի շատ աշակերտներ: Մաեստրոն գրեթե իր բոլոր դասերին մեջբերումներ է անում հին ֆիլմերից: Նա շատ հաճախ ասում է Մհեր Մկրտչյանի խոսքերից. «Սովորեք, երեխաներ, արվեստ սովորեք»: Ընկեր Մայիսը կարողանում է նվագել և ջութակ, և կիթառ, և դաշնամուր: Արամայիս Հակոբյանը աշխատում է «Քարավան» ռեստորանային համալիրում: Կապանում բոլորը ճանաչում, հարգում  են ուսուցչիս և ասում են, որ նա մեծ անունով մարդ է: 

Երաժշտության անդավաճան ընկերը

Շատերի համար գուցե և արտասովոր ու տարօրինակ կլինի շփվել կամ առհասարակ տեսնել վաթսունամյա կնոջ, ով ամբողջ կյանքը նվիրել է երաժշտությանը, ապրել դրանով և հենց դրանով էլ տարբերվել շրջապատից:

Այն հարցին, թե ինչպես է սկսել իր կարիերան, տիկին Բիլբիլիդին, որի ծնողները հույն գաղթականներ են եղել, պատասխանեց.

-Ես չեմ կարող ասել՝ դա հաջողություն էր, թե անհաջողություն. 1976 թվականին Լենինականում բացվեց  ‹‹Երիտասարդների պալատը››, որտեղ հարկավոր էր մեկը, ով ‹‹կվարեր›› դիսկոտեկը, իսկ մենք չգիտեինք` դա ինչ էր: Հավաքվեցինք համակուրսեցիներով, սկսեցինք մտածել՝ ինչ է դա, որ տարածվել է ողջ ԽՍՀՄ-ով: Հասկացանք, որ դա այդքան էլ դժվար չէ. պարզապես պետք է գործի դնել ձայնապնակը ու սպասել մինչև բոլորը կսկսեն պարել: Ի վերջո պետք էր որոշել, թե ով պետք է զբաղվեր այդ գործով. ամենաարդար ու փորձված տարբերակը, իհարկե, վիճակահանությունն էր կամ, ինչպես տարածված է մեզանում, ‹‹գիր ու ղուշը››, որով էլ որոշվեց իմ ապագան: Այդ ժամանակ մենք ունեինք ընդամենը երկու ձայնապնակ: Երբ ‹‹ձեռքիս տակ եղած›› երաժշտությունը վերջանում էր, շվարած նայում էի ընկերներիս ու հարցնում.

-Էրեխե′ք, ի՞նչ էնէմ օր:

Իսկ նրանք պատասխանում էին.

-Նորի′ց միացրու:

Ու այդպես էլ կարելի է ասել սկսվեց իմ կարիերան. ամեն շաբաթ դիսկոտեկներ էինք կազմակերպում քաղաքի տարբեր սրճարաններում. այսպես շարունակվեց մինչև ութսունութի երկրաշարժը, որից հետո էլ, երբ քաղաքը դեռ ուշքի չէր եկել, վերածվել էր փլատակների, լույս չկար, միայն մեր ‹‹դիսկոտեկում›› էր լույս‹‹ նշմարվում››:

1992 թվականին  Գյումրիում բացվեց  առաջին հեռուստաընկերությունը՝ ‹‹Շիրակ››-ը, որտեղ ես ունեի իմ հաղորդումը՝ ‹‹Стена››-ն, որում 3-4 տարի հիմնականում պատմում էինք ռոքի մասին: Այն ժամանակ ‹‹Շիրակ››-ում աշխատում էր ընդամենը հինգ հոգի, ես էլ երաժշտության, հիմնականոմ ռոքի մասնագետն էի:

Լսելով ռոք բառը՝ մենք միանգամից  հարցրինք.

-Դուք սիրո՞ւմ եք ռոք երաժշտություն:

Ի զարմանս մեզ՝ նա ասաց, որ առաջ շատ էր սիրում, իսկ հիմա՝  ոչ, որովհետև ռոքը պետք էր ինքնահաստատվելու համար, իսկ ինքը վաղուց ինքնահաստատվել է:

- Հետո բացվեց  ‹‹TM›› ռադիոն,  լավագույն ռադիոն Անդրկովկասում. ասեմ, որ այն ժամանակ նույնիսկ Երևանը իր ռադիոկայանը չուներ: Եվ ինձ հրավիրեցին այնտեղ աշխատելու: Ես էլ համաձայնեցի, քանի որ երկրաշարժից հետո դեմքիս հետ խնդիրներ ունեի, ուստի նախընտրեցի ռադիոն, և իսկական DJ-ի աշխատանքը սկսվեց այնտեղ՝ առանց անհրաժեշտ բոլոր սարքավորումների:

Քաղաքում ամենաշատ ձայնապնակներ ես ունեի. ծախսում էի վերջին գումարս, գնում էի դրանք, և պատահում էր, որ օրերով սոված էի մնում: Նույնիսկ մի անգամ, երբ հանդիպեցինք երգահան Արթուր Գրիգորյանին, նա զարմացած հարցրեց, թե որտեղից եմ այսքան ձայնապնակ ձեռք բերել: Ցավոք սրտի, տարիներ հետո դրանք այլևս պետք չեկան. հայտնվեց համակարգիչը, հետո էլ` համացանցը:

Երաժշտական խմբերից հիմնականում կառանձնացնեմ ‹‹The Beatles››ը. ես բիթլաման եմ: ‹‹The Beatles››-ից ամենաշատը սիրում եմ Ջոն Լենոնին, որովհետև, ուսումնասիրելով նրա կյանքը, հասկացել եմ, որ շատ ընդհանուր գծեր ունենք .‹‹You may say I’m a dreamer, but I am not the only one…››:

Երաժշտությունը իմ կյանքում շատ մեծ դեր է խաղում: Այն մթնոլորտ է ստեղծում: Երբ սկսում են ինձ ջղայնացնել, ես Մոցարտ ու Բախ եմ լսում: Բայց ամենից շատ հանգստացնում է Կոմիտասը:

Եվ այս ամենից ամենահետաքրքիրն այն է, որ այդ ծանր ու սուղ պայմաններին դիմանալով՝ մենք գոյատևում էինք:

Մեզ՝ Լիլիներիս համար էլ ամենաուրախալին այն էր, որ տիկին Լյուդան գնահատեց այն, ինչ մենք փորձում էինք անել.

-Համենայն դեպս, ապրեք, որ այսօր էլ զբաղվում եք նման գործով:

Լիլի Նալբանդյան, Լեյլի Թադևոսյան

Սովորելու համար երբեք ուշ չէ

Չնայած տատիկս` Մագդա Վեզիրյանը վաթսունհինգ տարեկան է, բայց հոգով երիտասարդ է: Նա գեղեցիկ, կենսախինդ, բարի, լավատես և հոգատար տատիկ է: Նա չորս երեխաների մայր է, ինը թոռնիկների տատ: Տատիկս և՛ ստեղծագործում է,  և՛ ասմունքում է, և՛ երգում է: Բոլոր երգերից շատ սիրում է Կոմիտասի  «Կռունկը»: Տատիկս լավ նկարում է ու կաշվից գեղեցիկ պատկերներ է պատրաստում: Նա ամենից շատ սիրում է նկարել ծաղիկներ:- Իսկ ինչու՞ ամենից շատ ծաղիկներ,- հարցրի տատիս:

-Որովհետև, սիրելի՛ս, ծաղիկը զարդարում է մեր կենցաղը, բարձրացնում է մեր տրամադրությունը, այն մեր ուրախ և տխուր օրերի ուղեկիցն է: Բայց ամենից զատ ծաղիկն է, որ չի թողնում` կորչի իր տեսակը: Չէ՞ որ սերմը ծաղկից է, -գլուխս շոյելով պատասխանեց տատիկս:

Նրա աշխատանքները ներկայացվել են տարբեր ցուցահանդեսներում և արժանացել` բարձր գնահատականների: Տատիկս ինձ սովորեցրել է ասեղնագործել, իսկ ես նրան դաշնամուր նվագել եմ սովորեցրել:

Նա հաճախ է ասում` սովորելու համար երբեք ուշ չէ: Եվ առաջնորդվելով այս սկզբունքով` տատիկս  պատրաստվում է  հաճախել կավագործության դասընթացների:

Դուք էլ նայեք նրա ստեղծագործությունները: Մի՞թե գեղեցիկ չեն ու լուսավոր:

Հրազդանի թատրոնի անցյալը և ներկան

Հարցազրույց Հրազդանի թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն Աշոտ Սարգսյանի հետ

Առավոտյան արթնացա և հասկացա, որ կրկին նույն պարապությամբ է լցվելու օրս (իդեպ, օրը կիրակի էր): Հանկարծ հիշեցի, որ ես ինչ-որ չափով թատրոնի հետ կապ ունեմ և որոշեցի գնալ Հրազդանի Դրամատիկական թատրոն ու մի փոքր զրուցել թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն Աշոտ Սարգսյանի հետ: Զրույցի ընթացքում ինքս ինձ համար բացահայտեցի այնպիսի բաներ, որոնք մինչ այժմ չէի իմացել: Ստորև ներկայացնում եմ մեր զրույցը:

-Ո՞ր թվականին է հիմնադրվել թատրոնը:

-Թատրոնը հիմնադրվել է 1953 թվականին, որպես ինքնագործ խումբ:

-Ի՞նչ ներկայացումներ են բեմադրվել:

-Բեմադրվել են մի շարք ներկայացումներ: Բոլորը չեմ կարող թվել: Օրինակ՝ «Օթելլո», «Իվան Ֆրանկո», «Գողացված երջանկություն», Լերմոնտովի «Դիմակահանդեսը», «Միրհավ», «Եզերքի մոտ ճանապարհին» և այլն:

-Ի՞նչ հայտնի դերասաններ ունի թատրոնը:

-Այս պահին հայտնի դերասաններ չունենք, սակայն ունեցել ենք և հայտնի դերասաններ, և հայտնի ռեժիսորներ, որոնց մեծ մասը եղել է դրսից: Այդ թվում են դերասաններ Վոլոդյա Դավթյանը, Մկրտիչ Բադալյանը, Ռուզաննա Հարությունյանը, Շնորհիկ Նազարյանը և այլք: Իսկ հայտնի ռեժիսորներից՝ Իշխան Ղարիբյանը, Արշավիր Ղազարյանը, Պերճ Գևորգյանը, Վրույր Մանվելյանը, Զեպիկ Զաքարյանը և այլք:

-Այս պահի դրությամբ քանի՞ դերասան ունի թատրոնը:

-Այս պահին ունի հինգ դերասան, սակայն, եթե պետք է լինում, մենք հրավիրում ենք դերասաններ:

-Բոլոր դերասաններն ունե՞ն դերասանական կրթություն:

-Այո, բոլորն էլ բարձրագույն կրթություն ունեն:

 -Իսկ ինչո՞ւ են թատրոնում այդքան ուշ-ուշ բեմադրվում ներկայացումներ:

-Թատրոնը չի ջեռուցվում, և հետո էլ մենք չունենք համապատասխան մասնագետներ, որպեսզի ստեղծենք բեմի լուսավորումը: Թատրոնում կան շատ քիչ թվով աշխատողներ, այդ պատճառով ես ինքս, լինելով գեղարվեստական ղեկավար, կատարում եմ այնպիսի աշխատանքներ, որոնք իրականում բանվորների կամ նկարիչների աշխատանք են: Պարզապես իմ բախտը բերել է նրանով, որ քիչ թե շատ նկարչությունից հասկանում եմ:

-Իսկ առաջիկայում ի՞նչ ներկայացումներ ունեք:

-Դեռևս աշխատում ենք բեմադրել Չարենցի կյանքը, սակայն ցրտի պատճառով փորձերը կսկսենք ապրիլից:

-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում եք թատրոնում:

-1975 թվականից որպես դերասան, իսկ արդեն քսաներկու տարի է՝ գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն:

-Իսկ այդ քսաներկու տարիների ընթացքում ի՞նչ հաջողություններ է ունեցել թատրոնը:

-Մեկ անգամ երկրորդ կարգի դիպլոմ ենք ստացել, մեկ անգամ՝ երրորդ և բազմաթիվ այլ մրցանակներ: