karen andreasyan

Կոթեցու կյանքը

Բարև ձեզ: Ես Կարենն եմ: Ապրում եմ սահմանապահ Կոթի գյուղում: Այստեղ բոլոր մարդիկ զբաղված են իրենց առօրյա գործերով: Ոմանք՝ այգում են աշխատում, ոմանք՝ իրենց անասունների համար խոտ են հավաքում: Անցյալ տարվա ամռանը, երբ գյուղացիները իրենց անասունների համար խոտ էին հավաքում՝ հակառակորդը սկսեց խոշոր զինատեսակներից կրակ բացել անմեղ բնակչության վրա: Բարեբախտաբար ոչ ոք չտուժեց, բայց կրակից խոտի դեզերը այրվեցին: Այրվեցին բնակիչների ցորենի, գարու արտերը, բայց՝ մեր ծառայող զինվորները և խաղաղ բնակիչները անտեսելով հակառակորդի սադրիչ գործողությունները, մարեցին կրակը: Թշնամու կրակի տակ բնակչությունը իր գործերով է զբաղվում, քանի որ այդ կրակոցները սովորական են դարձել:

Այսպիսին է սահմանապահ կոթեցու աշխատանքը և կյանքը:

davit alexanyan

Իմ չսիրած, բայց հաճելի դասաժամը` հասարակագիտություն

Այս դասաժամին մենք ուսուցչուհու հետ զրուցում ենք օրենսդրության, մարդու իրավունքների և այլ հարցերի շուրջ: Իմ չսիրած դասաժամն է: Հիմա կհարցնեք, թե ինչո՞ւ: Որովհետև ես չեմ հասկանում այս առարկայի իմաստը, չեմ հասկանում, թե ի՞նչ է մեզ սովորեցնում: Այս առարկան, իմ կարծիքով, երեխաներին տանում է ավելի շատ քաղաքականության դաշտի կողմը: Հաճելի է, որ դասի քննարկման ժամանակ կատակներ ենք անում: Ինձ հետ պատահեց այս դեպքը: Ուսուցչուհին դասը բացատրելու համար

որպես օրինակ ինձ բերեց և ասաց.

-Դավի՛թ, եթե դու ՀՀ քաղաքացի ես ու…

Անմիջապես միջամտեցի և ասացի.

-Քաղաքացի չէ, գեղացի։

Եվ բոլորը սկսեցին ծիծաղել

Ես ժամանակ առ ժամանակ չեմ սովորում հասարակագիտության դասերը: Մի անգամ հասարակագիտության ժամը վերջին ժամն էր, և ես հոգնած գլուխս դրել էի պայուսակիս և քնել: Մի 2-3 րոպե էր անցել, և հանկարծ մեկը հրեց: Ես կարծում էի, թե տղաներից է, և ասացի.

-Ա՜ դե, տղե՛ք, թողեք քնեմ էլի:

Եվ գլուխս նորից դրեցի պայուսակիս վրա: Այս անգամ մի փոքր ուժեղ հարված եղավ: Ես վեր կացա, շրջվեցի և … Ուսուցչուհին էր: Ներողություն խնդրեցի և նստեցի:

Էս մի ժամն էլ սենց անցավ:

anahit israyelyan

Բացատրական բառարան, նրանց համար, ովքեր կայցելեն Տավուշ

Մեր` Տավուշի մարզի Ջուջևան գյուղի  բարբառը, շատ սիրուն ու հետաքրքիր բառեր ունի, կան այնպիսի բառեր, որ գրական լեզվով ոչ մի կերպ չի ստացվում բացատրել նրանց ամբողջ իմաստը: Արդեն բավական երկար ժամանակ է, որ ես բարբառային բառեր եմ հավաքում ու 17.am-ում հոդվածներ կարդալիս վերջերս հանդիպեցի բարբառների վերաբերյալ մի հոդված ու որոշեցի ես էլ մեր բարբառից մի քանի բառեր գրել իրենց բացատրություններով.

ղոչաղ-աշխատասեր

բուրքու-տոթ

ղայիմ-ամուր

ղու ըլել-ճամփա ընկնել

բեդռանգ-գունաթափ

ճլերք-ծույլ

մուխաննաթ-անկայուն

օքմի-մարդ

դդարգուն-դիվադադար անել

վեր թափել-քայքայվել

դոնգալամիշ անել-զզվեցնել

օղբաթ-զուլում

դալուտոլի-անկայուն…

Ամենալավ արձակուրդը

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Արձակուրդ բառը ամենասիրելին է բոլոր երեխաների համար: Դե իհարկե, միայն ու միայն  շոկոլադից հետո: Արձակուրդը յուրաքանչյուր երեխայի պատկերացումներում տարբեր է, յուրովի: Ինչ-որ մեկը արձակուրդ ասելիս հասկանոմ է ծով, մի ուրիշ երկիր, նոր միջավայր: Ոմանց համար դա քաղաքից գյուղ գնալն է, տատիկի ու պապիկի հետ մնալու համար: Իսկ իմ նման բախտավորների պատկերացմամբ արձակուրդ բառը ասոցացվում է սար բառի հետ:

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Շատ մարդիկ սար բառը լսելիս անմիջապես ինչ-որ լեռ են պատկերացնում: Բայց չէ, դա բոլորովին սխալ կարծիք է: Սարն ուղղակի այնպիսի վայր է, որտեղ եղանակը համեմատաբար հով է արոտավայրերն էլ՝ շատ: Սա է պատճառը, որ հնուց ի վեր մարդիկ եղանակները տաքանալուն պես սար են գնում: Հին ժամանակներում սարում կարող էիր տեսնել բացառապես փայտաշեն տներ: Հիմա էլ դրանք մեծամասնություն են կազմում, բայց այսօր տեղ-տեղ դրանց կողքին հայտնվել են նաև քարաշեն տներ, կամ մետաղյա վագոններ, ինչպիսին մերն է:

Սարում հիմա շատ բան է փոխվել: Առաջին հերթին սար գնացողները պակասել են, շատ են պակասել, փոխարենը շատացել են լքված տներն ու ավերակները:

Լուսանկարը` Մայա Հարությունյանի

Լուսանկարը` Մայա Հարությունյանի

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Սարում առանձին տարածքները ո՛չ գյուղի անունով են ճանաչում, ոչ էլ՝ առավել ևս քաղաքի: Դրանց փոխարեն սարում առանձին բաժանումները ուրթեր են կոչվում: Ամեն ուրթ ունի իր անվանումը: Չնայած, ես էդպես էլ մինչև հիմա չեմ հասկացել մեր ուրթի իսկական անունը «Չիտչոնց  ո՞ւրթ» է, թե՞«Չիկչոնց  ուրթ», բայց հույս ունեմ մի օր կիմանամ:

Սարի մի շարք փոփոխություններին զուգահեռ, նաև աշխուժությունն է պակասել: Բայց այժմ էլ սար գնացող երեխաները հաստատ չեն թողնի, որ սարվորների ուրախությունը պակասի, էսպես ասած, երեխաները սարվորի «ականջը դինջ  չեն թողնի»:

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Լուսանկարը` Սերինե Հարությունյանի

Երեխաներով հաճախ ենք գնում անտառ զբոսնելու և երեկոյան «դոռոնջ (խարույկ)» վառելու համար փայտ հավաքելու, որն էլ երեխաների և ուրթի մեծահասակների հիմնական կռվի թեման է հանդիսանում, բայց դե, բնական է, 21-րդ դարի երեխաները «խոսքի տակ մնալ» և «պարտվող» լինել չեն կարող: Միշտ էլ մեծերի սայլը տեղից շարժվում է, փոքրերն էլ փայտն են տեղից շարժում: Հետագայում սարում անցկացրած օրերը, առավել ևս՝ Վարդավառը, որն ամենամյա տոնակատարություն է համարվում հատկապես սարվորների համար, կարոտով ենք հիշելու: Հնարավոր է ինչ-որ մեկի համար գյուղում կամ քաղաքում լավ անցնի, բայց չէ, միևնույնն է, ես մնում եմ իմ կարծիքին, որ սարում Վարդավառը լավագույնս  է անցնում, այդ օրը բոլորը կրակ են վառում: Կրակ վառելու համար փայտ ենք բերում անտառից, երբեմն ոտքով, երբեմն էլ՝ մեքենայով: Մի խոսքով,  Վարդավառը սարում նշում ենք մի յուրահատուկ ձևով:

Հ.Գ. Ուզում եմ բոլորս գիտակցենք, որ մեր յուրաքանչյուր օրվա ու անկեղծ ժպիտի համար պարտական ենք հայ զինվորին, նամանավանդ այստեղ` Տավուշի մարզի գյուղերում:

Ճանապարհորդություն

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Ինձ թվում է, ովքեր որ կարդացել են նախորդ նյութս մանկությանս մասին Տավուշի մարզի սահմանապահ Կոթի գյուղի Ձիան ուրթ սարում, կուզեմ, որ կարդան այլ հաճելի դրվագների մասին ևս:

2008 թիվն էր, երբ եղբայրս և մեր երկու ընկերները որոշել էին գնալ մեր սար: Այդ ժամանակ մենք Վանաձորում էինք ապրում, և իրենք Վանաձորի ավտոկայանից պետք է նստեին ավտոբուս` Աթան սար գնալու: Աթանը մեր սարից մոտ 15 կմ հեռավորության վրա է գտնվում: Աթանից դեպի մեր Ձիան ուրթ սարը կրին մեքենայով էին գնացել և սարում մնացել էին մոտ երեք օր: Երբ սարից վերադարձան Կոթի, սկսեցին ինձ ոգևորված պատմել իրենց հիանալի ճամփորդության, անանցանելի ճանապարհի մասին:

-Դուք ընդամենը մեքենայով գնացել և մեքենայով հետ եք եկել, չեմ հասկանում այդ ի՞նչ տպավորություն եք ստացել մեքենայով գնալուց,- ասացի ես:

-Վահա՞ն բա դա հարց էր, որ մեզ տվեցիր, բա բացի մեքենայով գնալուց ինչո՞վ պետք է գնայինք սար,- պատասխանեց ընկերս:

-Հա՛յկ ջան, բացի մեքենայից կարաս ոտքով գնաս:

-Արա՛, գժվե՞լ ես դու,- ծիծաղեց ընկերս,- ի՞նչ ոտքով գնալ, այդքան ճանապարհը ո՞նց ոտքով գնանք: Վանաձորից միչև հասնենք ձեր սար, մի քանի օր կտևի:

-Ապեր, հա ճիշտ ես երկար ժամանակ կտևի,-չհամբերեցի ես,-բայց Վանաձորից դեպի մեր սար և Կոթիից, հավասար հեռավորության վրա են: Ճանապարհորդության հաճույքը հենց ոտքով քայլելու մեջ է: Այ օրինակ, վաղը առավոտ շուտ ես ու հորաքրոջս տղան ոտքով պետք է սար գնանք:

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Ընկերս զարմացավ.

-Արա՛, հո դուք շա՞շ չեք, էդքան ճանապարհը ո՞նց տեք գնա:

-Ապեր, կգնանք ու մեծ բավականություն ստացած կգանք, բայց ոչ թե ձեր նման` մեքենայով:

Առավոտյան ժամը 7:30 արդեն մենք պատրաստ էինք կտրել մոտ 60 կմ ճանապարհ և հասնել Ձիան ուրթ:

«Մշուշով պատված անտառի գրկում, սարի լանջին ձգվում է դրախտային մի բացատ, մասրենու թփերով պատված կանաչ մի աշխարհ, որի ձորերի վրա կախված փեշերին վայրի տանձ է հասնում ու զկեռ, իսկ վերևում միայն հաստաբուն կաղնիներն ու հաճարենիներն են խշշում լուռ: Սար գնացող ճանապարհին մի քանի աղբյուրներ կան դարավոր ծառերի տակ, որ գարնանը վարարում, անտառը լցնում են անուշ կարկաչով, իսկ ամռանը այնպես սառն է լինում, որ ծարավ ճամփորդը երկու կում հազիվ է կարողանում խմել:

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Սարի ճամփի հաճույքն իմացող դաշտավորը, երբեք չէր բարձրանա իրենց ուրթերն առանց այդ սառը աղբյուրներից ջուր խմելու, և եթե ոչ մի քանի օր մնալու այդ դրախտային վայրում, իսկ քոչերը միասին սար տանող բարեկամ, ընկեր ու համախոհ մարդիկ շաբաթով հանգիստ կառնեին այդ կախարդական վայրում»:

Ամբողջ ճանապարհին հորաքրոջս տղայի հետ ասում-խոսում էինք, զվարճալի պատմություններ պատմելով գնում էինք: Ամեն սար հասնելուն պես այդ սարի բնակիչները մեզ կանչում էին իրենց մոտ, որպեսզի մի քիչ հանգստանանք և հաց ուտենք, բայց մենք իրենց շնորհակալություն էինք հայտնում ու ասում, որ առանց ժամանակ կորցնելու պետք է հասնենք Ձիան ուրթ: Սարվորները բարի ճանապարհ էին մաղթում և պատվիրում, որ չշեղվենք և գնանք միայն մեքենայի ճանապարհով, այլ ոչ թե կարճ ճանապարհներ անտառի մեջով փորձենք գտնել: Մենք այդպես էլ անում էինք, չէինք շեղվում ճանապարհից, միայն այն դեպքում էինք շեղվում, երբ անտառի ծառերից վայրի հատապտուղներ էինք ուզում քաղել ուտել:

Արդեն մոտավորապես ժամը 11-ը կլիներ, երբ սկսեցինք քաղց զգալ: Որոշեցինք մի քիչ կանգ առնենք և հաց ուտենք: Մեզ հետ վերցրել էինք մի կտոր հաց, երկու պոմիդոր, վարունգ և մի կտոր պանիր: Դե, ճանապարհ գնալուց ամենալավ ուտելիքը հաց, պանիր, վարունգ, պոմիդորն է: Մեզ հետ վերցրածը ուտելուց հետո շարունակեցինք ճանապարհը: Քայլելը դժվարացել էր: Մոտավորապես ժամը մեկը կլիներ, երբ հասանք Կարմիր գեղ կոչվող սարը: Ի դեպ ասեմ, որ Կարմիր գեղ սարը նոյեմբերյանցիների սարն է: Մեզ մնում էր անցնել մոտավորապես 15 կմ ճանապարհ, բայց արդեն ուժասպառ էինք եղել: Քանի որ արդեն հասել էինք Կարմիր գեղ, որոշեցինք գետում լողալ, մի քիչ թարմանալ: Լողալուց հետո երբ թարմացել և ուժերներս վերականգնել էինք, շարունակեցինք ճանապարհը: Հասնելով Մրմաձոր սարը, տեսանք, որ անվտանգությանս պետը՝ Փոլին այնտեղ մեզ է սպասում: Նշեմ, որ Մրմաձորը ժամանակին եղել էր Կոթի գյուղացիների սարը, սակայն հետագայում անցել էր Բաղանիս գյուղի գյուղացիներին:

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Մենք զարմացանք Փոլիին տեսնելով, քանի որ տատիկ-պապիկիս չէինք ասել, որ իրենց հյուր ենք գնալու, և չհասկացանք, թե Փոլին որտեղի՞ց էր հասկացել մեր գնալու մասին: Երևի շատերիդ հետաքրքրեց, թե ո՞վ է իմ անվտանգության պետ Փոլին: Ուրեմն ասեմ, Փոլին իմ գամփռ շունն էր և միաժամանակ ամենամոտ ընկերս, քանի որ միշտ հետս էր լինում: Փոլիին սիրելուց հետո ճանապարհը շարունակեցինք և մոտավորապես երեք անց կես հասանք Ձիան ուրթ: Շատ էինք ուրախացել, որովհետև բացի տատ ու պապիս տեսնելուց, նաև կատարեցինք մեր առջև դրված խնդիրը. ոտքով գյուղից եկանք մեր սար:

Սարում մեկ շաբաթ մնալու ընթացքում հասցրել էինք բազմաթիվ վայրերում լինել: Ամբողջ օրը անտառներում կամ դաշտերում էինք, անտառից և չոր փայտ էինք բերում, որ դոռոնջ (խարույկ) անենք:

Մեկ շաբաթ մնալուց հետո պետք է վերադառնայինք: րոշել էինք դարձյալ ոտքով հասնել գյուղ: Մինչ մենք քնած էինք, պապս ճշտել էր մեր ուրթից, թե ով պետք է գյուղ գնա:

-Րեխեք ջեն, վի կացեք, պատրաստվեք, որ երկու ժամից գեղը գնացող մաշնա կա, հետը գեղը գնաք:

Ես դժգոհեցի.

-Ա դե, պապի, լավ էլի: Մենք մեքենայով չենք ուզում գնալ, մենք ոտքով ենք ուզում գնալ:

Բայց պապս բարկացած պատասխանեց.

-Բա, որ ոտով գնալուց մի բան ըլի ձեզ, ես ի՞նչ տիմ անի: Վաքվեք ու գնացեք գեղը:

Մեզ արդեն մնում էր համակերպվել այդ մտքի հետ: Ամբողջ ճանապարհին հորաքրոջս տղայի հետ խոսում էինք, թե ինչ հրաշք ճանապարհորդություն էր ոտքով սար հասնելը:

sona saribekyan

Երբ հենքը սերն է

Մի օր գրադարակս էի փորփրում ու ձեռքիս տակ ընկավ մի գիրք՝ Ալ. Դյումայի «Ասկանիո»-ն, ու ես որոշեցի այն կարդալ: Գիրքը ինձ գրավեց հենց առաջին տողերից: Կարդում էի մեծ բավականությամբ, հետաքրքրությամբ ու արագ-արագ փորձելով շուտ բացահայտել մեկը մյուսի հետևից եկող ու մեկը մյուսից հետաքրքիր գաղտնիքները:

Կարդալու ընթացքում մի քանի օր շարունակ գրքի հերոսները դարձել էին իմ բարեկամները, և ինչպես վերջում երևաց, ես մեծ տխրությամբ բաժանվեցի նրանցից: Եվ որպեսզի բաժանումը ձգձգեմ, սկսեցի դանդաղորեն կարդալ վերջին մի քանի էջը:

Կցանկանայի ձեզ ծանոթացնել իմ, այսպես ասած, «բարեկամների»՝ իմ ամենասիրելի հերոս Բենվենուտո Չելլինիի, գեղեցկադեմ ու ազնիվ Ասկանիոյի, փառասեր դքսուհի դ’Էտամպի, հրեշտակային Կոլոմբայի հետ:

Բենվենուտոն ուներ արտասովոր դեմք, որ զարմանալի ուժ ու եռանդ էր արտահայտում, գրավելով նույնիսկ նրանց ուշադրությունը, ովքեր չէին ցանկանում նրան նկատել:

Նա ջլուտ, բարձրահասակ, զորեղ մի մարդ էր, մոտ քառասուն տարեկան, նուրբ արտահայտիչ դեմքով: Ազնիվ, խորաթափանց աչքերը երբեմն արքայական զայրույթի շանթեր էին արձակում՝ բարի ու ներողամիտ, բայց միաժամանակ, մի քիչ հեգնական ժպիտը և հրամայում էր, և երկյուղածություն ներշնչում: Բենվենուտոն, բացի իմաստուն մարդ լինելուց, առաջին հերթին հանճարեղ արվեստագետ էր, նկարիչ, քանդակագործ, որն այնպես վարպետորեն էր անում յուրաքանչյուր իր ստեղծագործություն, այնպես նուրբ ու բնական, որ թվում էր, թե շուտով այն կկենդանանա: Իզուր չէր, որ նրա աշխատանքներով հիանում էին մեծ թագավորները, սրբազան Պապերը, անսահման իշխանություն ունեցող կայսրերը…

Եվ այս ամենը պատահական չէ, քանզի նրա իսկական անդավաճան ու առաջին սերը համարվում էր արվեստը:

Երկար կարող եմ խոսել Բենվենուտոյի մասին, սակայն կցանկանամ մի քանի տողով ներկայացնել նաև մեր մյուս հերոսներին:

Ասկանիո: Տակավին նոր կյանք մտած մի պատանի էր, Բենվենուտոյի աշակերտը և սիրելին: Ասկանիոն չափազանց գեղեցիկ, նուրբ ու համաչափ դիմագծեր ուներ: Նայելով նրան ոչ ոք չէր կարող անտարբեր անցնել, չնայած համեստ ու մի քիչ ամաչկոտ բնավորությանը: Նա բարի էր, ազնիվ, բարեկիրթ, անկեղծ: Ինչպես Ասկանիոյի կյանքում, այնպես էլ արվեստում, շինծու ու կեղծ ոչինչ չկար:

Չմոռանանք նաև նշել, որ նա անհույս սիրահար էր: Իսկ նրա սիրեցյալը՝ Կոլոմբան, երկնագույն մեծ աչքերով, սքանչելի շեկ մազերով, սպիտակաթույր, նուրբ դեմքով, նազելի քայլվածքով, նրբագեղ շարժումներով, անբիծ ու մաքուր մի էակ էր, որը կարծես հրեշտակ լիներ երկնքից իջած:

Չմոռանանք մեր մյուս կարևոր հերոսուհուն՝ դքսուհի դ’Էտամպին: Նա աչքի էր ընկնում իր գեղեցկությամբ ու շքեղությամբ, ուժեղ, հախուռն ու փառասեր բնավորությամբ:

Դքսուհու դեպքում յուրաքանչյուր նպատակի իրականացման համար արդարացված էին բոլոր միջոցները: Նա խելացի, նպատակասլաց ու հնարամիտ էր: Ընթերցողին հայտնենք, որ նա էլ իր հերթին սիրում էր Ասկանիոյին, ցանկանալով ամեն կերպ բաժանել նրան Կոլոմբայից և հանդիսանում էր Բենվենուտոյի ոխերիմ թշնամին:

Իհարկե, մենք ունենք նաև այլ հերոսներ, սակայն ես ցանկացա խոսել ինձ համար առանցքային ու կարևոր հերոսների մասին:

Գրքի հիմքում ընկած է սերը՝ սեր արվեստի հանդեպ (Բենվենուտոյի դեպքում), սեր փառքի հանդեպ (դ’Էտամպի դեպքում), և պարզ ու մաքուր պատանեկան սեր (Ասկանիոյի դեպքում):

Մեր այսօրվա կյանքում կցանկանայի մարդկանց մեջ ավելի շատ տեսնել Բենվենուտոյի նման արվեստագետներ, որոնք իսկական ու անմնացորդ սիրով են լցված դեպի արվեստը: Նրա նման խիզախ, վստահ ու նվիրված մարդկանց: Կցանականայի տեսնել Ասկանիոյի ու Կոլոմբայի նման գեղեցիկ, բախտավոր, անբիծ ու մաքուր երիտասարդների:

Ինչու չէ, նաև դ’Էտամպի նման մարդկանց, որոնք նպատակասլաց են ու խելացի:

Կյանքում յուրաքանչյուր տհաճ իրավիճակ կարելի է օգտագործել ի շահ մեզ և մեզ շրջապատող մարդկանց ավելի լավ հասկանալու: Եվ միայն մենք ենք որոշում. Կոնկրետ որևէ իրավիճակում մենք կլինե՞նք հաղթող, թե՞ պարտվող:

lia avagyan portret

Լեզվի հարստությունը

Ամեն անգամ մտածում եմ՝ մեր  բարբառից լավը չկա, (խոսքս վերաբերվում է Շամշադինի տարածաշրջանին), բայց նույնիսկ մեր տարածաշրջանի գյուղերի բարբառները տարբերվում են մեկը մյուսից: Օրինակ, մեր գյուղի (Ներքին Կարմիրաղբյուր) բարբառը թուրքերենի ու հայերենի միախառնուրդ է (ինչքան էլ դա չեմ ուզում ընդունել),  այն ժամանակվա շփումից որոշ բառեր «փոխանակել» ենք: Հիմա արդեն բարբառը կամաց-կամաց մաքրվում է թուրքերենից: Հիմնականում հարեւան պետության բառերը մեր մեծահասակներն են օգտագործում:

Ուզում եմ մի քանի բառ նշել մեր բարբառից իրենց «թարգմանություններով», որոնք հիմնականում օգտագործվում է տատիս ու իր հասակակիցների կողմից:

Դովրա-ժամանակաշրջան

ղալաթ անիլ-վատ բան անել

դյերիլ-բարձրանալ

գաբա-գորգ

ղլմըղալ-աղմուկ

դբա-դեպի

ղոնաղ-հյուր

ղիյբաթ անիլ-բամբասել

Իրականում շատ ու շատ երկար կարող էի շարունակել, բայց երեւի այս մի քանի բառից պարզ դարձավ, թե ինչքան յուրահատուկ ու գեղեցիկ է մեր բարբառը:

Բարբառը լեզվի ամենասիրուն ճյուղն է: Հիմնականում իսկական բարբառով խոսում են մեծահասակները, 21-րդ դարի ջահելները ՝ մենք, մտածում ենք, թե մեր գյուղի «լեզվով» խոսելը ամոթ է,  չգիտակցելով,  որ մեր, այսպես կոչված, կոմպլեքսների պատճառով «սպանում» ենք մեզ բնորոշը: Ես, օրինակ, գյուղում իմ հարազատ «լեզուն» եմ օգտագործում, ու ոչ թե ստիպված, այլ այն պատճառով, որ հաճույք եմ ստանում:

Բարբառները մեր հարստությունն են, դրանք պետք է աչքի լույսի պես պահենք եւ օգտագործենք:

Շատ կուզենայի, որ դուք էլ գրեիք ու պատմեիք ձեր բարբառի մասին:

Գնում ենք պապոնց

Շատ երեխաներ, երբ նրանց ասում են. «Գնում ենք պապոնց», դժգոհում են, որովհետև հաճախ նրանց «պապոնց տունը» գյուղում է լինում: Իսկ ես` չեմ դժգոհում: Իմ «պապոնց տունը» Հաղթանակ գյուղում է: Ես շատ եմ սիրում այդ գյուղը, գյուղի օդը, բնությունը: Դա մի հրաշք վայր է: Հաղթանակում հիմնականում ապրում են տարբեր տեղերից եկած մարդիկ՝ Վրաստանից, Գյումրիից, կան նաև Բաքվից գաղթած հայեր: Սիրում եմ, երբ առավոտյան արթնանում եմ հարևանների ձայնից.

-Հասմի՜կ, ա՜յ Հասմիկ, չե՞ս գա` կոֆե խմենք:

-Հա, Նարո ջան, հեսա կուգամ, դու կոֆեն վրեն դիր, հեսա կուգամ:

Նրանք հավաքվում են ինչ-որ մեկի տանը և սրճում, զրուցում են:

Լուսանկարը` Նանե Ծատուրյանի

Լուսանկարը` Նանե Ծատուրյանի

Սիրում եմ, երբ բացվում է «թթի սեզոնը»: Երբ ես գնում եմ այդ ժամանակ, ընկերուհիներս գալիս են և ձայն տալիս.

-Նանե, չե՞ս գալիս` գնանք Լամո տատիկանց դուռը` թութ ուտենք:

-Գալիս եմ, հեսա գալիս եմ:

Ու մենք գնում ենք Լամո տատիկանց այգին` թութ ուտելու: Բարձրանում ենք ծառերը և հաճախ էլ «նեղություն տալիս» նրանց հավերին:

Հետո Լամո տատիկը բարկանում է մեզ վրա և արգելում մտնել այգին: Դե, մենք էլ հո առանց թթի չե՞նք մնալու: Գաղտագողի մտնում ենք հետևի դռնով, այն ժամանակ, երբ նրանք տանը չեն լինում:

Այդպես մենք հասնում ենք մեր թթին:

Իսկ ամենից շատ սիրում եմ Պասյոնատը: Պասյոնատը Հաղթանակ գյուղի ամենաբարձր սարերից է, որտեղից երևում է ամբողջ գյուղը: Սարի ներքևում անտառ է, իսկ մյուս կողմում գյուղն է: Մայրիկս պատմել է, որ այն ժամանակ Պասյոնատը եղել է զբոսաշրջիկների հանգստյան վայր:  Սարի կենտրոնական մասում մի մեծ քար կա, որը մեր հավաքատեղին է: Երեկոյան, երբ հովը ընկնում է, մենք գնում ենք այնտեղ Հաղթանակի բնությունով հիանալու:

Հաղթանակցիները, շատ սիրելով իրենց հայրենի գյուղը, երգեր են հյուսել նրա վերաբերյալ:

Դու փոքր ես, անունդ` մեծ 
Ջա՜ն իմ Հաղթանակ,
Քո արևը միշտ պայծառ է,
Չքնաղ Հաղթանակ:
Դեբեդ գետը ինչպես քնար
Կողքովդ է հոսում,
Ոռոգում է այգիներդ
Ու քեզ հետ խոսում:

Տավուշի անտառներում

Այնքան գեղեցիկ է Տավուշի բնությունը, մանավանդ ամռան տապին, երբ կարելի է բնության գրկում գտնել զովություն ու, միևնույն ժամանակ, օգտվել բնությունից: Բայց անգամ բնությանը մոտ ապրող մարդու համար հաճախ դժվար է լինում ժամանակ գտնել բնությամբ հիանալու համար: Ու հիմա, երբ ամառ է, արձակուրդ, բավական է՝ մեծերը  մի քանի ժամ ժամանակ գտնեն հանգստանալու համար, որ գնանք անտառ: 

Այսպես, մի օր պապիկս, որ բնության սիրահար է, առաջարկեց գնալ սար զբոսնելու  և ուրց հավաքելու: Որոշեցինք ու գնացինք: Սրանք էլ մեր սարերից դրվագներ:

Ani Evinyan

Երկարատև հրաժեշտ

 Մի օր, երբ սովորականի պես հավաքվեցինք մեր բակում (այն բակում, որի մասին Սերինեն, ով նույնպես Կոթիի մեր թղթակիցներից է, գրել էր: Մի խոսքով, խոսքը «Սայադիկանց քուչի» մասին է), ընկերուհիս ասաց.

- Ան,  կարող ա գնամ սարը, ասի` գամ ձեզ հաջող անեմ: Համ էլ` մի լավ խաղ անենք:

- Գնո՞ւմ ես: Այդպես զրույցը շարունակվեց: Մի լավ խաղացինք բակի երեխաներով: Արդեն հրաժեշտի պահն էր, ի դեպ ընկերուհուս հետ գնալու էր նաև իրենից մի քանի տարի փոքր եղբայրը: Հրաժեշտ տվեցինք, գնացինք տուն:

Մյուս օրը զանգեցի.

- Մայ, գեղըմն ե՞ս:

-Հա:

-Հու… Լավ ա: Վաքվըմ չե՞ք:

-Եսիմ…

-Խու քնա՞ծ չէիր: Ձենդ մի տեսակ ա:

-Չէ:

Հա, մոռացա ասել, ես ընկերուհուս զանգել էի վաղ առավոտյան: Նորից հավաքվեցինք: Նորից խաղացինք, նորից հրաժեշտ տվեցինք, սակայն մյուս օրը նույնպես եկավ բակ: Եվ երբ իրոք հրաժեշտի պահն էր եկել, ոչ մեկս չէինք հավատում, քանի որ ամեն օր հրաժեշտ էինք տալիս, մյուս օրը տեսնվում էինք:

-Հաջող ձեզ, գնացի: Կարող ա` սօր րիգու գնամ սարը:

-Մեկ ա` վաղը գալու ես:

Գնացինք տուն: Երեկոյան զանգ ստացա:

-Ան, գնում եմ: Զանգել եմ հաջող անեմ:

-Հաջող: Կկարոտեմ: Ուզեցի երկար զրուցել վերջին անգամ, այն էլ.

-Ան… Գնում եմ, ժամանակ չկա:

-Չմոռանաս ինձ: Կզանգես: Հա, ու մեկ էլ, սարածաղիկս չմոռանաս…

-Հա, հա:

Մի քիչ ինձ վրա բարկացած էի, քանի որ մի լավ չզրուցեցի: Բայց հաջորդ օրը զանգեց, հարցուփորձ արեց, տեղեկացրեց այնտեղի իրադարձությունները:

-Բա մեր դասարանիցն էլ րեխերք կան:

-Հա~, դե լավ ա: Ձեր հմար էլ հավես կըլի…

Ամեն օր հեռախոսով զրուցում ենք: Ճիշտ է, այնտեղ շատ հաճելի միջավայր է, բնությունը նույնպես, բայց ես ցանկանում եմ, որ մեկս լինենք մյուսիս հետ: Իրարից անբաժան: