Մանկությունը կյանքի ամենաերջանիկ տարիներն է, միայն ոչ երեխաների համար (Մ․ Մարկոկ)։ Իրոք, մանկության տարիներին ուզում ենք շուտ մեծանալ, բայց միայն մեծանալիս ենք զգում մանկության քաղցր համը։

Իսկ դուք նկատե՞լ եք այսօրվա երեխաների մտածելակերպի փոփոխությունը։ Առաջ, երեխաների համար մայրիկի շրթներկից մի փոքր օգտագործելը ամենամեծ երջանկությունն էր, իսկ բարձրակրունկներով քայլելը՝ ուղղակի երազանք: Ի՞նչն է երջանկացնում այսօրվա երեխաներին՝ նոր արտադրության սմարթֆոնները, սմարթ ժամացույցները և հսկայական զգեստապահարանները․․․ Իհարկե, այս ամենում չենք կարող մեղադրել երեխաներին, քանի որ ժամանակներն են այդպիսին, բայց ինչպես ասում են՝ ամեն բան իր ժամանակն ունի։

Դե, իսկ մանկության ավելի հասուն շրջան է համարվում դպրոցական կյանքը, որը ևս համալրում է կյանքիս լավագույն տարիները։ Որքան հետաքրքիր պահեր եմ անցկացրել դպրոցում ընկերներիս հետ՝ միահամուռ ուժերով կազմակերպված միջոցառումներ, ցուցահանդեսներ, մրցույթներ, սոված անցկացրած պարապմունքներ և իհարկե այդ հոգնեցուցիչ ժամերը սփոփող, ուրախ և անհոգ զրույցներ՝ տուն գնալու ճանապարհին։ Այս ամենի հետ մեկտեղ, իհարկե չեմ կարող հերքել, որ չեն եղել հիասթափություններ, որոնք հաղթահարել եմ մեծ դժվարությամբ։ Երբեք չեմ ցանկանա, որ ինչ-որ դպրոցական երեխա զգա այն ամենը, ինչ ես էի երբեմն զգում՝ բազմաթիվ կեղծ ու շինծու խոսակցություններ, որ ինձ հանում էին հունից, երբեմն-երբեմն ընկերներիս արգահատելի պահվածք և ընդունակություններիս թերագնահատում։ Տարիների հետ հասկացա, որ դրանք լոկ խոսքեր են և չարժե կենտրոնանալ բացասական երևույթների ու մարդկանց վրա։ Այսօր ես զգում եմ իմ կյանքում կատարված բազմաթիվ դրական փոփոխություններ՝ ի հաշիվ այն բանի, որ ինձ հեռու եմ պահում շատերից, իսկ ընկերներիս շրջանակը համալրում են միայն ազնիվ, կենսախինդ և հոգով մաքուր մարդիկ։ Նրանք այն եզակիներն են, ում ես կարող եմ վստահել ցանկացած գաղտնիք, ովքեր պատրաստ են անշահախնդրորեն ինձ օգնել։

24.05.2019

-Չեմ հավատում: Ավարտեցի՜ք: Մյուս տարի էլ ի՞մ հերթն ա:

-Հա՛: 2020-ը ինչ հավես տարի կլինի ավարտելու համար: Կլինես Class of 2020:

09.07.2020

Ես ավարտել եմ դպրոցը ոչ թե բեմի վրա ճառս ասելով ու ավարտական գլխարկս անվերադարձ դեպի վեր նետելով, այլ ուղղակի մեքենայով դպրոցի կողքով եմ անցել, վերցրել եմ ատեստատս, մեդալներս ու տխուր հայացք եմ նետել դպրոցի կառույցի վրա: Վա՜յ, մոռացել էի, մեկ էլ 8 վայրկյան տևողությամբ վիդեո եմ նկարել, որտեղ ասել եմ․ «Շնորհավո՛ր վերջին զանգ»: Վիդեոն միացրել են մնացած 673 աշակերտների վիդեոներին ու այդ երկու ժամանոց յութուբյան վիդեոն անվանել ենք վերջին զանգ: Ես ընդունվել եմ համալսարան Zoom-ով, ու հանդիպել եմ իմ ապագա դասախոսներին միայն մի պարզ յութուբյան հղման վրա սեղմելով: Ավելին` ես գնալու եմ համալսարան սեպտեմբերին: Համալսարանը հավանաբար գրասեղանիս է լինելու, սպասելու է, որ ես լոգինս ու գաղտնաբառս գրեմ համապատասխան դաշտերում, որ դասացուցակս տեսնեմ, դասախոսությունները ներբեռնեմ ու տնայիններս ճիշտ ժամանակին հանձնեմ: Հա, համ էլ, համալսարանի համար մեկ է լինելու, թե ես աշխարհի որ ծայրից եմ դասերին միանալու, որովհետև կարևորը լինելու է այն փաստը, որ վիդեոն Zoom-ում չի կտրտվելու ու մեյլերս ճիշտ ժամանակին են հասնելու պրոֆեսորներին: Կարծում եմ՝ արդեն դուք էլ էկրանի մյուս կողմից լսում եք, թե բախտը ինչքան բարձր ու հեգնանքով է ծիծաղում իմ վրա: Բախտի հետ կորոնովիրուսն էլ է քրքջում:

Եթե հանգամանքներն ուրիշ լինեին, ես սիրով իմ ու կորոնովիրուսի հարաբերությունները կտեղափոխեի իրավական դաշտ: Այսինքն՝ դատական գործ կհարուցեի կորոնովիրուսի դեմ՝ գողության մեղադրանք առաջադրելով: Երազանքներ կոտրելը պիտի անօրինական լինի բոլոր սահմանադրություններում ու օրենսգրքերում: Իմ ամառը գողանալը արդար չէ ու պիտի պատժվի: Կորոնովիրուսը պիտի պատժվի իմ բոլոր պլանները քանդելու համար: Ինքնաթիռիս տոմսերը անվավեր հայտարարելու ու սիրելիներիս ինձ համար անհասանելի դարձնելու համար: Ընկերներիս հետ բոլոր հանդիպումները անամոթաբար չեղյալ հայտարարելու համար: Ավելի անմարդկային քայլերն ու մեղադրանքները ներառում են ընկերներիս ինձնից անհայտ ժամանակով մի օվկիանոս հեռու տանելն ու իմ երազանքները խլելը (առանց իմ թույլտվության): Վիրուսը նաև մեղավոր է, որ ես տանը նստած Ռեյն Ջոնսոնի վերջին ֆիլմն եմ նայում ութերորդ անգամ ու բոլոր կերպարների խոսքերն անգիր արած: Եթե այս դատը ավարտվեր առանց կորոնովիրուսին ցմահ դատապարտելու, ուրեմն դատավորը կոռումպացված էր, հաստատ: Հա, բախտն էլ դատարանում ավելի բարձր կծիծաղեր ինձ վրա:

Բայց դեռևս ոչ մի դատարան պատրաստ չի վերոհիշյալ սցենարը ու իմ մեղադրանքները ընդունել: Չնայած դրան` ես ավարտել եմ, ոնց որ պլանավորել էինք մի տարի առաջ` ժպիտը դեմքիս, Class of 2020 բացականչելով: Բայց ժպիտը կիսատ էր, բացականչություններն էլ հեռուստացույցի էկրանին էին ուղղված: Իմ երազանքների համալսարանը էլի ինձ սպասում է, բայց ոչ թե դռնաբաց, այլ մեկ մետր հեռավորությամբ ու դիմակով: Ռեյն Ջոնսոնի ֆիլմերն էլ ինչպես միշտ սիրով եմ նայում, բայց ադի-բուդիի ու հարմարավետ նստատեղերի պակասը շատ է զգացվում:

Իսկ ովքե՞ր են ամբողջությամբ քո առօրյա «ես»-ին ճանչում, տեսե՞լ են նրա 50 երանգները: Այն կարծես նման է հոգնած օրվա վերջում բազմոցի մեջ ընկղմվելուն կամ ամենասիրելի տնային հագուստին, որը միշտ չես ուզում հագիցդ հանել: Դրանով քեզ փողոցում չեն տեսնի, կամ առավոտյան մարզվելիս, կամ դրանով ոչ ոքի հյուր չես գնա ու ոչ էլ կհրավիրես քո տուն: Դրանով քեզ կարող են տեսնել ծնողներդ, դրանով լինում ես միայն շատ հարազատ մարդկանց ներկայությամբ:

Բոլորին թվում է, թե քեզ ճանաչում են, բայց նրանք գիտեն մեզ հիմնականում արտաքնապես: Առօրյա «ես»-ով մենք քչերի հետ ենք լինում: Ոչ թե այն պատճառով, որ կեղծավոր ենք, այլ այն պատճառով, որ քչերն են կարողանում դա տեսնել ու զգալ: Բոլորին չես կարող թույլ տալ մոտիկից շփվել նրա հետ, որովհետև կարող են այն կողոպտել ու թալանել: Ի վերջո, հասարակությունը սիրում է փչացնել բնավորության նախնական պարզությունը:

Մարդկանց, որոնց ներկայությամբ դու ցույց տալու կամ ապացուցելու ոչինչ չունես, կարող ես ներկայանալ չսանրած մազերով, գիշերազգեստով, գզգզված ու անգամ առանց լվացվելու, մեկ բառով ասած՝ այդ զզվելի ու չգիտես ում կողմից հնարված ու շղթայի նման մեր վզին փաթաթած չակերտներից դուրս, չէ որ նրանք քեզ հենց այդպես են սիրում: Մարդիկ, որոնց վրա դու կարող ես բարձր բղավել, քանի որ օրդ պլանավորածով չի անցել ու հենց այդ նույն մարդկանց համար առաջինը վազել գինու շշի հետևիցդ՝ ծնունդը նշելու համար: Մարդիկ, որոնց ձայնը ճանաչում ես դեռ առաջին հարկից: Մեր անփոխարինելի ու հարմարավետ մարդիկ, որոնց կողքից մենք ոչ մի տեղ չենք շտապում հեռանալ:

Օր 1։ Ոգևորված ենք։ Գյուղի բոլոր 50 աղբամանները ներկելու ենք ու դրանց վրա մուլտհերոսներ նկարենք։ Մեծերը ձեռքներիցս վերցրել են գլանվակները (ռոլիկ), բացումը անում են։ Նեղվում ենք, ուզում ենք ինքնուրույն անել։

Հավեսները հանեցին, գնացին։ Հիմա մենք ենք անում։ Մի տատի ա մոտենում։

-Էս ի՞նչ եք անըմ, րեխեք ջան։

-Աղբամաններն ենք ներկում։

-Հաա, սիրունացնըմ եք էլի մեր գեղը։

-Դե, հա էլի։

-Լավ եք անըմ, ապրեք դուք, ապրեք։ Բա ո՞ւմ աղջկեքն եք։

Ասում ենք։

-Դե եկեք գնանք ձեզ հացավորեմ, համ էլ մի քիչ դինջացեք, կոֆե չեք խմը՞մ։

-Չէ, մերսի շատ, դեռ հոգնած չենք, նոր ենք սկսել։

-Լավ, մեռնեմ ձեզ։

Գնաց։

Օր 2։ Երեկ 7 հատ կարմիր աղբաման ենք ներկել։ Մնաց 43 հատ։ Չգիտեինք, որ գլանվակները պետք էր լուծիչի մեջ դնել, որ գույնը մաքրվեր։ Հիմա կարմիր գլանվակներով վարդագույն ենք ներկում։ Էդքան էլ լավ չի ստացվում։ Երկու մարդ են մոտենում։

-Էս ինչ լավ գործի եք, րեխեք ջան։ Բա վրին ի՞նչ տեք նկարի։

-Մուլտհերոսներ։

-Իիիի, մի կարգին բան նկարեք։ Հրես Վաչոյի դիմանկարը խի՞ չեք նկարըմ։

-Ուաա, էնա թող քունը նկարեն էլի, – հակառակեց Վաչոն։

-Է հա, կարանք նկարենք։ Բայց պատվերները փողով են։

Ծիծաղեցին, գնացին։

6 հատ վարդագույն արեցինք, առաջինը անելիս կարմիրը լրիվ անցավ, լավ էլ ստացվեց, հիմա անցել ենք կապույտներին։ Երեք կին են մոտենում։

-Րեխեք, էս ի՞նչ եք անըմ։

-Աղբամաններն ենք ներկում։

-Էդ նե՞րկ ա, թե՞ «կռասկա»։

Ծիծաղեցինք։

-Մեր գեղացի՞ եք, րեխեք։

-Հա։

Դանդաղ հեռանում են․

-Սոնա, էս ո՞ւմ աղջկեքն են․․․

Օր 3։ Երեկ 10 հատ էլ կապույտ արեցինք։ Մեզ մնաց 27 հատ։ Գոհ ենք մեզնից։ Արդեն ձեռքներս վրա ա ընկել։ Էսօր դեղինների օրն ա։ Քայլում ենք վերևի թաղով, ինչ-որ ապակեպատ բան եմ տեսնում, հարցնում եմ․

-Երեխեք, էս ի՞նչ ա, ջերմո՞ց։

-Չէ, «պառնիկ»։

-Բայց էդ նույն բանը չի՞։

-Չէ, մեր գեղը Մեծ Պարնին ա, ու դրա համար էդ ջերմոց չի, «պառնիկ» ա։

-Ըըը, դե լավ։

Վերջին դեղիններն ենք անում։ Մի քանի երեխա եկել են, խանգարում են։ Ուզում են իրենք էլ ներկեն։

-Վա՜յ, դե ասեցինք չէ էլի, նյետ։ Գնացեք հեռու խաղացեք։

-Մի հատ հեծոյիս ստեղը կներկե՞ս։

-Դեղինո՞վ։

-Հա, հա։

-Որ ներկեմ, կգնա՞ք։

-Ըմմ․․․ հա։

-Էլ չեք խանգարի՞։

-Չէ։

Ներկեցինք։ Գնացին։

Օր 4։ Ներկի մեջ կորած հմուտ ներկարարներ ենք դարձել։ Քիչ ա մնացել, բայց արդեն հոգնում ենք։ Մի մարդ ա մոտենում։

-Հը՞, րեխեք ջան, ի՞նչ կա։

-Սենց էլի։

-Լավ էլ սիրուն ըլնըմ ա։ Կացեք, էսա ճամփեքը բացվեն, ձեզ խոպան եմ տանըմ հետս։ Գալիս չե՞ք։

-Բա ինչ ենք անում։

Գնում ենք ներքևի թաղի աղբամանները ներկելու։

-Ինչ մեծ ա մեր գյուղը, նոր եմ հասկանում։

-Հա, չէ՞։ Մի երկու հատ շենք լինի, լրիվ քաղաք ա էլի։

-Ասենք էս մի քանի օրում մեր գյուղի մասին ավելի շատ բան իմացա, քան նախկին 16 տարում։

-Գյուղի թազա քարտեզագրությունը մենք ենք կազմելու։

Մի մարդ հեռվից ասում ա․

-Րեխե՜ք, հլա միսյաթ բերեք, էս զաբոռը քսեք, էլի։

-Հարց չկա, քառակուսի մետրը՝ 10 հազար։

-Դրա՞մ։

-Չէ հա, տենց էժան գործեր չենք անում։

Ծիծաղեցինք։

-Եկեք գնանք տուն հաց-մաց կերեք։

-Չէ, մերսի, կերած ենք։

Օր 5։ Մինչև էս մենակ ներկում էինք, էսօր նկարելու օրն ա։ Մեքենա ենք ման գալիս, որ մեզ տանի աղբամանից աղբաման։ Ախր շատ մեծ ա գյուղը, մենք էլ՝ հոգնած։ Արդեն երանի ենք տալիս, որ էն առաջին օրվա մեծերը գան ձեռքներիցս վերցնեն, անեն։

-Տենաս էսօր կպրծնե՞նք։

-Պետք ա որ, ուզում եմ՝ պրծնենք։

-Հաա, վաղը էլ եկող չկա։

-Մինչև գիշերվա հազարն էլ լինի, անենք պրծնենք։

Հիմա ժամը ինն ա։ Մեքենա ճարել ենք։ Բայց արդեն մութ ա, բան չի երևում։

-Ա՜խ, ընդեղ պահի, աչքերիս մի գցի ֆանառիկդ։

-Ո՞վ ա աչքիդ գցում։

-Լավ, մի կռվեք։ Ջոկում ե՞ք, էլ չի լինում։ Եկեք էսօր թարգենք։

-Հաա, ճիշտ ա։ Էդ մի քանի հատը վաղը թարմ ուժերով կգանք կանենք։

-Լավ դե, ցվրվենք տներով։

Ցվրվեցինք։

Օր 6։ Վերջին օրն ա։ Չենք հավատում։ Ամենաշատը 2 ժամվա գործ ա մնացել։ Բայց մի հատ աղբամանի տեղ չգիտենք, չենք գտնում։

-Ո՞ւմ աղջկեքն եք։

Ասում ենք։ Գնում են։

-Թե ասա՝ ինչ կապ ունի՝ ում աղջիկն ենք։ Մեզ որպես անհատականություն չեն վերաբերվում, զգո՞ւմ եք։

-Իրոք։

-Պատկերացնո՞ւմ եք, «էս ի՞նչ եք անըմ», «գեղը սիրունացնը՞մ եք», «մեր գեղացի՞ եք», «ո՞ւմ աղջիկն եք» ու սենց լիքը հարցեր էլ չենք լսելու։

-Վայ հա, սուս։ Բայց լավ օրեր էին։

-Հա, շատ։

-Ափսոս էն մի աղբամանը չենք գտնում։

-Լսի, իրոք, բա որտեղ կլինի՞։ Պերֆեկցիոնիստ էությունս չի համակերպվում 49 հատ աղբաման ներկելու փաստի հետ։

-Լավ դե, ինչ վատ թիվ ա որ։

-Կլոր թիվ չի, նեղվում եմ։

-Վայ, կլոր ա։ 7-ի քառակուսին 49 ա։

-Հույս տուր։

Օր 7։ Վերջացրել ենք։ Հիմա մեզ լրիվ աստվածներ ենք զգում․ 7-րդ օրը հանգստանում ենք։ Բայց էն մի աղբամանը տենց էլ չգտանք։ Եթե կարդացողներից ինչ-որ մեկը տեղը գիտի, ասեք, մի քիչ ներկ ենք պահել։

Հորիզոնում ամեն բան իրար շալակ են թռել ու միաձուլվել էնպես, որ առաջին պահին դժվար է հասկանալ առջևում լուսաբաց է, թե մայրամուտ։

Երկու մարդ են երևի զզվել ողջերի աշխարհից ու դանդաղ քայլում են անցյալների՝ մեռելային լռության ու կիսախավարի ստվերոտ ճնշմամբ։

Առաջինը սև, երկար, կիսամաշված բաճկոն է վրան փաթաթել, որ երևի հատուկ մի քանի չափս մեծ է վերցրել մինչև կյանքի վերջ հագնելու համար, կամ ժամանակին բավականին գեր է եղել ու հիմա պատժվում է անցյալում ստամոքսին տեր չլինելու համար։ Մյուսը, հակառակ սրան, կիսաթև, եղանակին բավականին անհարմար մի հագուստ է ճարել, գլխարկով ամուր փաթաթել է գլուխը, իսկ ոտքերին՝ ծնունդից ի վեր բոլոր գարուններից ցեխոտված մի զույգ կոշիկ ունի, որը շուտով կենտ է դառնալու՝ աջ ոտքի թաթը կրունկից անջատվելու անհետաձգելի հեռանկարից։

Պարզ երևում է, որ էս երկուսը հագել են սեզոնային որևէ բաժանման չենթարկված էն ամենը, ինչ ձեռքի տակ ունեցել են։

Երկրորդի ձեռքին գլխիկոր ու նախկինում՝ իր փարթամ ջահելության ժամանակ սպիտակ, իսկ այժմ արևից դեղնած երկու մեխակ են ճոճվում։

Քայլում են կիսամութ գերեզմանոցում ու թվում է՝ որքան շատ են վախենում, էնքան ավելի են առաջանում.

-Մի օր վերջապես տեղափոխվելու ենք էստեղ՝ հավերժական կեցության, վախենալս ո՞րն է,- երևի ինչ-որ ֆիլմից լսած հանդիսավորությամբ ասում է մեխակները քարշ տվողը ու առանց ընկերոջ ծափերին սպասելու (որոնք չէին էլ լինելու) դանդաղ առաջանում է՝ միաժամանակ աջ կոշիկի ծանր դրությունը հաշվի առնելով՝ աչքը դրա վրա պահած։

Կիսամութն էնպես է խտանում, որ մտածել կարելի է, թե էլ երբեք չի լուսանալու (էստեղ բնակվողների համար որ հաստատ էդպես է)։

Տխուր են երկուսն էլ։ Կա՛մ որովհետև երբեք ուրախ չեն լինում, կա՛մ պարզապես էստեղ մշտական կեցության անխուսափելիությունը դուր չեկավ ոչ ոքի։

Էստեղ ապրողները միշտ հաստատուն իրենց տեղում են։ Եկվորները հերթով նայում են բոլոր շիրմաքարերին՝ ծննդյան ու մահվան թվերին ու քննարկում մեկ առ մեկ, թե ում թաղմանը ինչ պսակներ կային ու ինչ հոգեհաց կազմակերպվեց։

Գերեզմանատան ամենահեռավոր անկյունում, որտեղ երևի արևն էլ կարգին լույս չի տալիս, պատժվածի միայնությամբ հանգչում է մեկը։ Երկու անհասկանալի անծանոթները մի կերպ քայլում են էդ կողմ, որտեղ, կարծես, վերջին անգամ ինքը՝ հանգուցյալն է ոտք դրել ու մոլախոտերի՝ իրենցից երկու գլուխ բարձր պատնեշն անցնելով, հասնում են անհասցե էս բլուրին, որին կողքի շիրիմների քողի տակ գերեզմանոց անունն է տրվել։

Անհասցե, անշիրիմ ու անանուն էս մեռելատանը, ուր ոչ մի անգամ խունկ ծխեցնող չճարվեց, փայտից սարքած անավարտ խաչ է միայն կանգնեցված. աշխարհի միակ գերեզմանախաչը, որ հանգուցյալն ինքն է սարքել։

Ընդհանրապես, էստեղ ամեն բան հողի տակ պառկածի ձեռքի գործն է։

Գերեզմանատան էս հատվածի միակ հյուրերը կանգնում են հողաթմբի առաջ, լռում մի քանի րոպե, հետո գլխարկավորը, որի մաշված գլխարկը վաղուց արդեն դադարել է կատարել իր պարտականությունները, կեսից հիշում է կարգը ու հանդիսավորությամբ հանում «սյուվինեռ» դարձած իր գլխարկը, ապա ձեռքի երկու մեխակները, որոնցից մեկի գլուխը աննկատ պոկվել էր ճանապարհի մոլախոտերի հետ մղած անձնվեր մարտի ժամանակ երևի, դնում է բլուր դարձած մեռելի վրա։

երկուսով նստում են խաչի երկու կողմերում ու դեռ երկար լռում։ Ասես ամաչում են խոսել նրա մոտ, ով կդժվարանա զրույցին մասնակցել։

Ծանր լռությունը խախտում է երկար բաճկոնավորի ծոցագրպանից դուրս էկած օղու կիսադատարկ շշի ու բաժակների չխկչխկոցը, որ կողքի գերեզմանոցում երեկվանից հանգչող ջահել տղայի հարազատներից վերցրեց՝ իբրև հոգու հանգստության երաշխիք։

Լցնում է բաժակները կիսով չափ, որովհետև դեռ շատ կենացներ ունեն խմելու։ Հետո օղու շիշը՝ իբրև սրբազան մասունք, դնում է ծնկների արանքն էնպես, որ մի կաթիլ նույնիսկ չթափվի ու բաժակներից մեկը, որի մեջ օղին ավելի քիչ էր, տալիս է գլխարկավորին։ Սա նկատում է անհավասարությունը, բայց հիմա ո՛չ տեղն է, ո՛չ էլ ժամը՝ արդարության համար կռիվ տալու։

Մի քիչ նեղացած՝ ձեռքը արհամարհական կպցնում է բաճկոնավորի սևացած ու կոշտացած մատներին ու դուրս հանում առաջին բառերը։

­­-Խմենք երեկվա ջահելի համար։

Լռություն է իջնում դարձյալ, աչքերը հուզմունքից շաղված բաճկոնավորը ուժեղ փակում է կոպերը՝ ուշքի գալու համար կարծես, հետո նորից բացում ու լռության մեջ լսվում է միայն գիշերվա էս ժամին գերեզմանատուն ոտք դրած էս երկու մարդու շնչափողում օղու կլկլոցը։

Կուլ են տալիս օղին ու հետը նաև կոկորդում խցկված ու ո՛չ առաջ, ո՛չ հետ անող հուզմունքը։

-Խղճիս շատ ա ազդել երեկվա ջահելը։

Հետո արդեն սովորական դարձած լռության հերթական ճնշող նոտան է բարձրանում վերև։

Օղու բաժակը ձեռքի մեջ, չգիտես՝ ցրտից, թե հաջորդին սպասելու անհամբերությունից դողացնելով, գլխարկավորը հայացքը փայտաշեն խաչից չկտրելով՝ վրա է բերում.

-Ջահելի համար 24 ավտո մարդ էր եկել, հաշվեցի։ 11 հատ էլ պսակ կար։ Հոգեհացն էլ ռեստորանում տվեցին։ Բա Արմոն ի՞նչ ասի,- գլուխը բարձրացնում է՝ տեսնելու համար՝ ի՞նչ տպավորություն թողեց իր ճառը ընկերոջ վրա, հետո նորից նայում խաչին՝ իր պարտքը դրա առաջ կատարածի հպարտությամբ։

Արմոն հողաթումբ դարձած էս անանուն մեռելն էր։ Ու թեև ո՛չ շիրմաքար կար էստեղ, ո՛չ էլ ծննդյան ու մահվան թվեր, բայց Արմոն ջահել չէր, ու նրան իմացողները համարյա վստահ էին, որ երբեք չէր էլ եղել։

Մի երեկո Արմոն սկսեց դժվար շնչել։

Երկար չանցած, աչքերով պոտենցիալ բոլոր մեռելներին նկատող ու աշխարհում մեն-միայնակ մնացած էս ծերուկը նկուղից մի օր հանեց իր քաշին կշռող, պապից ժառանգություն մնացած բահն ու դանդաղաքայլ, ամեն երկու մետրը մեկ ծանր հազալով՝ շարժվեց դեպի գերեզմանոց։

Ուղիղ վեց օր Արմոն գերեզմանատան ամենախուլ ու խավար անկյունում սկսեց փորել… սեփական գերեզմանափոսը։ Երբ հարևանները նեղսրտում էին, համոզում, որ գնա հիվանդանոց՝ գուցե բուժվի, Արմոն դեմքին ծամածռված մի ժպիտ տալով, գլուխը կախում էր, ձեռքը անհուսությունից թափ տալիս ու ասում.

-Հոգնության դեմ ո՞վ դարման ունի։

Հետո ավելացնում.

-Ամեն մարդու կյանքում մի պահ կա, որի հաջորդ կանգառը դիահերձարանն ա։ Եթե հայելու առաջ կանգնում ես ու աչքերիդ մեջ չես գտնում վաղը, ուրեմն փոսդ փորելու վախտն ա։

Էս երկու անծանոթները անմրցանակ փիլիսոփա Արմոյի հետ հենց գերեզմանոցում էլ ծանոթացան, որտեղից ամեն հանգուցյալի հոգու հանգստության համար մի շիշ օղի ու մի կտոր էլ հաց էին աշխատում՝ դեռ էն ժամանակներից։

Սրանք երբեմն գալիս էին, օգնում Արմոյին՝ իր գերեզմանատեղին սարքելու գործում։

Մի օր սրանցից մեկը Արմոյին հարցրեց, թե չի վախենում արդյոք ամեն երեկո տուն գնալով ու օրվա արածը ամփոփելով, Արմոն սովորական դարձած դառը ժպիտը դեմքին հագցրեց.

-Ես խի՞ վախենամ։ Ես իմ մահը բռիս մեջ եմ պահում։ Մինչև տեղս չսարքեմ, չեմ մեռնի… Դուք վախեցեք, որ ամեն գիշեր քնում եք կասկածով, որ առավոտը չեք զարթնի… իսկ ես կասկած չունեմ, ես վստահ եմ, որ էս քանի օրը տեղափոխվելու եմ էստեղ…

Մի երեկո էլ, երբ փոսն արդեն համարյա թե պատրաստ էր, Արմոն, իրոք, դադարեց էստեղ երևալ։ Հաջորդ օրը հարևանները գտել էին նրա անցյալացած մարմինը հյուրասենյակի բազկաթոռին թիկնած՝ ձեռքին փայտից սարքած մի ծուռումուռ խաչ…

Արմոյի հուղարկավորությանը չորս հոգի ներկա եղան՝ հարևանը, ով գտել էր մեռելին, էս երկուսը, որ հիմա Արմոյի գերեզմանը սրճարան էին սարքել, ու սգո մեքենայի վարորդը, որ տխուր էս պատկերը տեսնելով՝ որոշեց իջնել մեքենայից ու դագաղի չորրորդ ծայրն էլ ինքը ուսին դնել։

Արդեն լուսանում էր… գերեզմանատունը իրենց համար գործի տեղ սարքած էս երկու մարդիկ դեռ լուռ են։ Օղու շիշն արդեն դատարկվել է, նշանակում է՝ հեռանալու ժամն է։

Մինչև վեր կենալը գլխարկավորը, որ էս երկուսից առավել զգացմունքայինն էր, կյանքից զրկված իր աչքերով նայում է ընկերոջն ու վախվխելով սկսում.

-Եթե ես շուտ մեռնեմ, խոսք տուր, որ գերեզմանս կփորես, չես հարբի էդ նեղ մաջալին։

Բաճկոնավորը, որ երևի ինքն էլ նույն բանն էր մտածում, դարձյալ լցնում է աչքերը.

-Կփորեմ, կփորեմ․․․ հանգիստ եղի,- հետո ձեռքով ընկերոջ՝ հալից ընկած ուսը թափ տալով ավելացնում,- դու էլ իմը կփորես, եթե…

Երկուսով ժպտում են իրար, սփոփվում մի քիչ, որ գոնե անթաղ մեռել չեն դառնա։ Հետո ուղղելով անգլուխ ու գլխիկոր էս զույգ մեխակները, որ կողքի գերեզմանաքարից աննկատ թռցրին, ու որոնք Արմոյին դժվար թե պետք գային, հեռանում են միակ մեռելի մոտից, ում հոգեհացը էդպես էլ չկերան… չկերավ ոչ ոք։

Շատերը «գյուղ» բառը լսելիս պատկերացնում են աշխարհից վերացած, շատ ու շատ հնարավորություններից զուրկ մի տարածք, որտեղ մարդիկ կտրված են ամեն ինչից։ Իհարկե, ես չեմ ասի, որ չկան նման գյուղեր, բայց ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ իմ գյուղն այդպիսին չէ։

Տարիներ առաջ մեր գյուղը ևս շատ կարևոր միջոցներից զուրկ էր։ Գյուղացիների համար ուղղակի երազանք էր սեփական տան մեջ խմելու ջուր ունենալը, ասֆալտապատված ու լուսավորված փողոցով քայլելը և գոնե մի զբոսայգի ունենալը։ Խմելու ջրի համար գյուղի աղբյուրների մոտ միշտ հերթեր էին գոյանում։ Բայց գիտե՞ք՝ մեր գյուղը՝ Ճոճկանը, հիմա քաղաքից առանձնապես չի էլ տարբերվում։ Քաղաքացուն վայել կյանք են ապրում գյուղացիները, միայն այն տարբերությամբ, որ հիմնական աշխատանքը հողագործության հետ է կապված։

Հիշում եմ՝ առաջ մեր մշակույթի տունը ոչ բարվոք վիճակում էր, նույնիսկ, երբ համերգներ էին լինում, ստիպված կազմակերպում էին դրսում «բեմ» ստեղծելով, որովհետև չունեինք բարեկարգված սրահ և բեմ։ Իսկ այժմ մեր մշակույթի տունն այնքան գեղեցիկ է վերանորոգված, որ այնտեղ կարելի է կազմակերպել ցանկացած միջոցառում, շուտով կգործեն նաև տարբեր ուսումնական խմբակներ, որոնք մեր գյուղի երեխաների համար երազանք են եղել, շատերը ստիպված են եղել մոտակա գյուղ կամ քաղաք գնալ՝ որևէ բան սովորելու։ Իսկ մշակույթի տան բակում իսկական զբոսայգի են կառուցել. գեղեցիկ ծառեր, ծաղիկներ, նստարաններ և ազատ տարածք քայելու, հանգստանալու, ընկերների հետ զրուցելու համար։

Գրեթե բոլոր փողոցները ասֆալտապատված են, հարմար թե՛ ուղղակի քայլելու, թե՛ մեքենայով որևէ տեղ գնալու համար։ Փողոցների մեծամասնությունը լուսավորված է։ Եթե առաջ խուսափում էինք երեկոյան տնից դուրս գալուց, ապա հիմա ցանկացած ժամի կարող ենք հանգիստ դուրս գալ։

Պատգամավոր Արեն Մկրտչյանը ամիսներ առաջ շրջայց կատարելու ժամանակ մեր գյուղի մասին գրել է. «Հրապարակում տևական ու արդյունավետ շփում ունեցա ճոճկանցիների հետ, հավաքագրեցինք մի շարք խնդիրներ։ Ճոճկանում հսկա մարզական-մշակութային կենտրոն է կառուցվում։ Անցկացվում է լեդ լուսավորություն։ Այստեղ ասֆալտապատ են անգամ արահետները։ Երբևէ տեսածս ամենամաքուր գյուղն է»։

Գյուղացիների կյանքն ավելի հարմարավետ ու բարեկեցիկ է դարձել, երիտասարդները հիմա հաճույքով են գյուղում ապրում, ոչ մի բանից հետ չեն մնում, եթե առաջ ավելի շատ գնում էին գյուղից, ապա հիմա շատերն են գալիս և բնակություն հաստատում մեր գյուղում։

Իսկ գյուղի բնության մասին խոսելն ավելորդ է։ Նրանք, ովքեր նկատում և սիրում են գեղեցիկը, անկասկած չեն կարող անտարբեր անցնել մեր բնության կողքով։

Ես հպարտ եմ, որ ծնվել ու ապրում եմ հենց այստեղ՝ Լոռու մարզի Ճոճկան գյողում։ Իմ՝ մարդ տեսակը գուցե լրիվ ուրիշ լիներ, եթե ապրեի այլ տեղ։ Եվ ամեն անգամ, երբ ինձ հարցնեն, թե որտեղից եմ, ես գլուխս բարձր ու հպարտ հայացքով ասելու եմ՝ ես Ճոճկանից եմ։