Երկար ժամանակ է, ինչ նյութ չեմ գրել: Երևի, ինչ ամուսնացել եմ, անընդհատ ցանկանում էի գրել, բայց մի քանի տող գրում էի ու կանգնում` վառելանյութը վերջացած ավտոմեքենայի նման: Այժմ ցանկանում եմ գրել մինչև վերջ:

Ինչպես ասացի, արդեն ամուսնացել եմ, ունեմ բալիկ, ապրում եմ ամուսնուս ծնողների հետ: Տանը, բացի մեզանից, ապրում են նաև ամուսնուս եղբոր ընտանիքը` կինը և երկու երեխաները: Մի խոսքով բազմանդամ ընտանիք ենք: Ես դեռ սովորում եմ համալսարանում, երրորդ կուրսում եմ, ու ասեմ նաև, որ ունեմ բարձր առաջադիմություն: Փորձում եմ ամեն կերպ կարգավորել առօրյաս, որ ո’չ բալիկս տուժի, ո’չ դասերս, ո’չ ընտանիքս, ո’չ էլ առօրյա գործերս:

Հա,  20 տարեկան աղջկա համար շատ բան եմ վերցրել ուսերիս, բայց կարևորը ցանկությունն է կատարելու և կամքը` չհանձնվելու:

Երեկ հյուրեր ունեինք արտերկրից` ամուսիններ էին: Առավոտյան ժամը11-ն էր, մեր ծաղկի ցելոֆանե «ծածկոցներ» բացելու ժամը: Ամեն երեկո ժամը 4-ին փակում ենք, որ ցուրտը չվնասի ծաղիկներին գիշերը, առավոտյան բացում, որ տաքանան ու աճեն: Հա, մեր հյուրերին շատ հետաքրքրեց այդ աշխատանքը:  Ես և սկեսուրս փոխեցինք մեր հագուստները, հագանք աշխատանքային արտահագուստ ու գնացինք ջերմոց: Մենք կատարում էինք մեր ամենօրյա աշխատանքը: Մեր հյուրերին այդ աշխատանքը շատ զարմանալի ու անսովոր էր թվում: Զարմանում էին նաև, որ երեք ընտանիք համատեղ ապրում ենք մի հարկի տակ, չէ որ այնտեղ`Ամերիկայում, 18 տարին լրանալուն պես առանձին են ապրում: Հետո զարմանում էին նաև, որ ամեն օր տքնաջան աշխատում ենք, որպեսզի կարողանանք ապրել: Նրանք ասում էին, որ իրենց երկրում մարդիկ իրենց հստակ աշխատելու և հանգստանալու ժամերն ու օրերը ունեն, իսկ այստեղ` գյուղում, պետք եղած ժամանակ կեսգիշերին էլ ենք աշխատում:  Օրինակ, երբ խաղող ենք մաքրում, որ դնենք սառնարանը ձմռանը վաճառելու նպատակով:

Վարուժանը` մեր հյուրը, ասաց. «Մեզ մոտ ուշ են ամուսնանում: Ճիշտ է, ամուսնանալուց հետո ձեզ պես տանջանք չեն տեսնում, բայց ցանկանում են կյանքը վայելել: Մի կյանք ենք ապրում»: Ու այդ պահին ես մտածեցի, մի՞թե մենք չենք ապրում: Սա էլ մեր կյանքն է, մեր աշխատանքը, մեր երկիրն ու հողը, մեր Հայաստանը, մեր գյուղը:

Նա խորհում էր, թե ինչու է միշտ մտածել, որ փոփոխությունը դեպի վատը կտանի: Հիմա հասկացավ, որ փոփոխությունը կարող է ուղղորդել դեպի լավը:

Սիրելի ընկեր, երևի թե դու էլ ինձ պես վերջացրել ես քննաշրջանի մի փուլը և սպասում ես հաջորդի սկզբին: Համաձայն եմ, ձանձրալի շրջան է, բայց մինչ դրան անցնելը հիմա ամենալավ ժամանակն է նոր գիրք ընթերցելու, լիցքաթափվելու, նոր բացահայտումներ կատարելու համար:

Երբևէ լսել ես «Ո՞ւր է իմ պանիրը» գրքի մասին: Քեզ նման ես էլ զարմացա, հետո հետաքրքրվեցի, թե ինչի մասին է:

Կարծում եմ, գիրքը գրելիս հեղինակը չի էլ ենթադրել, որ այն փոխելու է շատերի կյանքի ամենատարբեր բնագավառները:

New York Times-ի բիզնես բեսթսելլերի վարկածով այս գիրքը գրեթե հինգ տարի մնացել է ամենաշատ վաճառվող գրքերի ցանկում։ Գիրքը վաճառվել է 26 մլն օրինակով 37 լեզուներով ամբողջ աշխարհում և հանդիսանում է ամենալավ վաճառվող բիզնես գրքերից մեկը։

Գրքում ներկայացվում է  փոփոխություն որևէ մեկի աշխատանքում կամ կյանքում և չորս տիպական արձագանքներ այդ փոփոխություններին՝ պանիր փնտրելիս երկու մկների և երկու «փոքրիկ մարդկանց» վարքագծի միջոցով։

Սպենսեր Ջոնսոնի այս գիրքն այլաբանական պատում է՝ գրված բիզնես առակի տեսքով։ Այն հրատարակվել է 1998թ: Գիրք, որը փոփոխության մասին է: Չորս կերպարների արձագանքներ այդ փոփոխություններին:

Գործողությունները կատարվում են լաբիրինթոսում, որտեղ էլ գրքի 4 երևակայական հերոսներ երկու մկները՝ Հոտառուն ու Վազկանը, և երկու «փոքրիկ մարդիկ»՝ Հըմը և Գըմը, առերեսվում են փոփոխության հետ: Նրանցից յուրաքանչյուրը ցուցաբերում է յուրօրինակ վարքագիծ. դրանով հեղինակը ներկայացնում է մեր իսկ վարքագիծը: Գրքի հեղինակը՝ դոկտոր Սպենսեր Ջոնսոնը, գրել է առաջին հայացքից պարզ մի պատմություն, որը սակայն ունի շատ կարեւոր խորհուրդ, և կարող է արմատապես փոխել մեր մոտեցումը փոփոխության նկատմամբ:

Մարդկանց մեծամասնությունը վախենում է փոփոխությունից՝ մտածելով, որ չի կարող հարմարվել, թե ինչպես և երբ այն կարող է տեղի ունենալ: Հեղինակը ցույց է տալիս, որ կարևորը մեր վերաբերմունքն է փոփոխության նկատմամբ: Բոլորը գիտեն՝ ամեն փոփոխություն չէ, որ լավ է: Սակայն, ապրելով մի աշխարհում, որն անընդհատ փոփոխվում է, օգտակար է ձեռք բերել անհրաժեշտ միջոցներ, որոնք կօգնեն պատրաստ լինելու փոփոխություններին կյանքի ցանկացած պարագայում և չվախենալ դրանցից:

 Նախորդ օրերի ամենաքննարկված թեման ԿԳՄՍ նախարարության մշակած «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրինագիծն է, որը շուտով պետք է դրվի հանրային քննարկման: Ըստ օրինագծի` բուհերում «Հայոց լեզու», «Հայ գրականություն» և «Հայոց պատմություն» առարկաների դասավանդումը այլևս պարտադիր չի լինի:

 Կարծիքները տարբեր են: Խնդրով հետաքրքրված մարդկանց մի մասը կարծում է, որ առարկաները չպետք է դուրս գան պարտադիր դասավանդվողների ցուցակից, քանի որ այս առարկաները հայագիտական նշանակություն ունեն:

 «Հայոց լեզուն պետք է պարտադիր լինի բոլոր բուհերում` գոնե առաջին մեկ տարին: Շատ եմ հանդիպել մարդկանց, որոնք իրենց ոլորտում մասնագետ են՝ հաշվապահ, ծրագրավորող, ֆինանսիստ, բայց հայոց լեզվից նվազագույն գիտելիքներ չունեն,-նշում է Հայասատանի պետական ճարտագիտական համալսարանի առաջին կուրսի ուսանող Համլետը,- Հայոց պատմություն առարկայի դեպքում կարծիքս մի փոքր այլ է: Կարծում եմ՝ ուսանողը տվյալ առարկային պետք է հրաժեշտ տա դպրոցում՝ արդեն բավարար գիտելիքներ ստացած»:

 Իսկ կրթության նախարարությունում պնդում են`ուսանողը պետք է իր ժամանակի մեծ մասը տրամադրի մասնագիտական առարկաներին:

 Ինչ վերաբերում է ինձ, ես լրագրության ֆակուլտետի ուսանողուհի եմ և հայոց լեզու պետք է անցնեմ ընդամենը երկու տարի: Եթե ես, լինելով ապագա լրագրող, հայոց լեզու առարկան պետք է ուսումնասիրեմ ընդամենը երկու տարի, ապա այդ տրամաբանությամբ օրինակ, տնտեսագիտական համալսարանում այդ առարկան չպետք է դասավանդվի, որովհետև հայոց լեզուն իմ մասնագիտության հիմքն է, տնտեսագետինը՝ ոչ: Այս ամենից կարելի է ենթադրել, որ պետք է ապահովել դպրոցներում Հայոց լեզու առարկայի դասավանդման բարձր որակը և պետք է բարձրացնել միասնական քննության անցողիկ շեմը:

 Հայոց պատմություն առարկայի դասավանդման վերաբերյալ կարծիքս այլ է: Ես անտրամաբանական եմ համարում այն տեսակետը, ըստ որի, դպրոցական տարիների ընթացքում հայոց պատմություն առարկայից բավարար գիտելիքներ չկուտակած ուսանողը, կարող է դա անել մեկ տարվա ընթացքում: Ի վերջո, եթե նա դա չի արել մի քանի տարիների ընթացքում, մեկ տարվա ընթացքում դժվար թե անի:

Արտենիի ֆուտբոլի դաշտը լիքն է գունավոր շորեր ու գուլպաներ հագած ֆուտբոլ խաղացող երեխաներով։ Այդքան էլ չեմ հետաքրքրվում ֆուտբոլով, բայց երբ ակտիվություն նկատեցի ֆուտբոլի դաշտում, մտածեցի.

-Արտենին առաջադիմել է, էս ինչքա՞ն երեխա կա ֆուտբոլ խաղացող։

Հետո լսեցի, որ գյուղի ֆուտբոլի թիմը մասնակցում է առաջնության` բավականին լավ արդյունք ցուցաբերելով: Մի քանի ամիս առաջ ՀՀ ֆուտբոլի ֆեդերացիայից էին եկել, ֆուտբոլային մարզահագուստ էին բաժանում ոչ միայն տղաներին, աղջիկներին նույնպես, և բոլորը սկսեցին ֆուտբոլ խաղալ։

Դասընկերներս նույնպես գնում են ֆուտբոլի խմբակի: Ինչպես նշեց Արտաշեսը, ֆուտբոլը իր օրվա մի մասն է, և որքան ժամանակ տրամադրում է ընկերներին, այդքան էլ տրամադրում է ֆուտբոլին։ Այս ամենը լսելով սկսեցի հարցեր տալ.

- Երբևէ պատկերացրե՞լ ես քեզ պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստի դերում:

-Այո, մրցումների ժամանակ միշտ պետք է մտածես քո թիմի հաղթանակի մասին և պայքարես մինչև վերջ։

-Իսկ, եթե մի օր հասկանաս, որ ֆուտբոլը ապագա չէ քեզ համար, կհրաժարվե՞ս։

-Դե,- երկար մտածում է,- վերջնականապես չեմ կտրվի, բայց գուցե ուրիշ գործով զբաղվեմ:

-Ըստ քեզ Արտենիում ֆուտբոլը ապագա կունենա՞:

-Չեմ ասի, որ չի ունենա, բայց հաստատ ուրիշ տեղեր ավելի մեծ շանսեր կլինեն առաջ գնալու։

Ուրախ եմ, որ իմ գյուղում կա հնարավորություն երեխաների համար: Չեմ ասի, որ դա մեծ ապագա կլինի որևէ երեխայի համար գյուղում, սակայն ամեն դեպքում  լավ է, որ կա հնարավորություն ինքդ քեզ բացահայտելու, մարզվելու, ազատ ժամանակը ավելի օգտակար անցկացնելու:

Արա լեռան սրտում է գտնվում Ծաղկեվանքը: Քարանձավում փորված վանքը ուխտատեղի է: Ուխտավորները գալիս են ոչ միայն հավատքի, այլ նաև բուժիչ ջրի համար: Մատուռի կտուրից կաթացող ջուրը համարվում է Ծաղիկ կույսի արցունքները։ Մարդիկ գալիս են և տանում այդ ջրից, հավատալով, որ այն կբուժի իրենց աչքերը։ Ծաղկեվանքի առաստաղից հոսող ջուրը երբեք չի կտրվում։

Վանքի հետ կապված կա երկու լեգենդ: Առաջինը սուրբ Վառվառայի մասին է: Սուրբ Վառվառան իր դաժան հոր ձեռքից է զոհվել քրիստոնեություն ընդունելու համար: Ծաղկեվանքը Կույս Վառվառայի մահարձանն է համարվում։

Եվ երկրորդ լեգենդը կապված է Ծաղիկ կույսի հետ: Հայկական իշխաններից մեկը հավանում է նրան և ուզում է տիրանալ։ Ծաղիկը վախենալով փախչում է Արայի լեռ թաքնվելու համար։ Լեռան ստորոտում նա հանդիպում է մի հովվի, ով գառներ էր արածեցնում և խնդրում ոչ մեկին չհայտնել իր տեղը։ Զայրացած իշխանը սկսում է փնտրել Ծաղիկին նրան պատժելու համար, հանդիպում է հովվին, հովիվը վախենում է նրանից և հայտնում Ծաղիկ կույսի տեղը։ Ծաղիկը տեսնելով, որ իշխանը ուր որ է կհասնի իրեն, բարձրանում է հսկա ժայռին և իրեն ներքև նետում։ Ծաղկի անվամբ էլ Արայի լեռան վրայի մատուռը կոչվում է Ծաղկեվանք:

Մամռոտ վանքի մեջ գտնվող աղբյուրը, ասվում է, թե առողջարար հատկություններ ունի: Գիտնականներն ասում են, որ ջրում ցինկի նշանակալից քանակության մակարդակ կա, որը օգնում է տեսողության, ինչպես նաև հոդերի և մկանների ջղաձգության ժամանակ։ Տեղի բնակիչները դրան «Սուրբ ջուր» են անվանում։

Տարիներ առաջ Ծաղկեվանք տանող ճանապարհը բավականին խորդուբորդ էր, այն վերանորոգել է մի կին: Նա տարիներ շարունակ երեխա չէր ունենում և երազ է տեսնում, որտեղ խմում է վանքի ջրից: Արթնանալով այդպես էլ անում է և շուտով մայրանում: Այդ ամենից հետո որոշում է, որ պետք է վերանորոգի քանդված ճանապարհը:

Վանքը մշտապես ունենում է հարյուրավոր ուխտավորներ: Ծաղկեվանքը ունի նաև իր ուխտի օրը` մայիսի 5-ը: Այդ օրը Ծաղկեվանք են գալիս հարյուրավոր ուխտավորներ և զբոսաշրջիկներ տարբեր վայրերից: Մարդիկ նաև երազանք են պահում և որևէ իր թողնում վանքում, հավատալով, որ այն անպայման կիրականանա: