(իրական դեպքերի ու զրույցների հիման վրա)

Մեռելոցի օր էր։ Ես էլ շատերի պես ճամփա էի ելել մեր ննջեցյալների շիրիմներին այցի, երբ ճանապարհին հանդիպեցի մեր հեռավոր բարեկամներից մեկին՝ Օհան պապին։ Քայլում էր դանդաղ, ձեռքերը՝ կորացած մեջքին խաչած ու դրանցում ամուր պահած մի փոքրիկ ծաղկեփունջ։

-Բարի օր, Օհան պապ, էդ ո՞ւր էդպես մենակով,- մոտենալով ձայն տվեցի նրան։

-Ասսու բարին, լաո, – կանգնելով և իմ կողմ շրջվելով պատասխանեց նա,- է՜հ, պառավիս մոդ է կերթամ, շուդուց չմգացերի, հըմգը խռովուգ կեղնի,- ժպտաց ու ցույց տալով ձեռքի ծաղկեփունջը շարունակեց,- իդա լը ուր համար է գտանիմ, մըր բաղճից իմ քաղի։ Պառավ ծաղիգ շադ է գսիրիր,- լռեց ու հայացքն ուղղեց հեռուները, գուցե մոտ ու հեռու անցյալի հիշողությունների կողմը։

Միասին հասանք գերեզմանոց։

-Օղորմի ձզի, հայեր,- հայացքը գերեզմանաքարերի վրա սահեցնելով՝ շշնջաց Օհան պապը։

Հասանք մեր ազգականների շիրիմներին ու նստեցինք նրա կնոջ շիրմաքարի մոտ։

Մի քանի տարի առաջ էր, որ մահացավ Հայկանուշ տատը՝ նրա համեստ ու բարի կինը։ Երբ որդին պատրաստվում էր շիրմաքարը տեղադրել, պահանջեց՝ զիմ նգար լը հանել կիդաս վուր էդ քարին։ Որքան փորձեցին հետ պահել այդ մտքից՝ չստացվեց, իր մշեցու չորկողությունն առած՝ իրենը պնդեց, թե իր նկարն էլ պետք է կնոջ նկարի հետ նույն քարին փորագրվի և ոչ թե իր մահից հետո, այլ այժմ։ Եվ ահա մի մեծադիր քարի շիրմաքարի վրա լուսահոգի կնոջ լուսանկարի կողքին իրենն է, և այդ քարի վրա իրեն բաժին ընկած մասում բացակայում է միայն մահվան տարեթիվը։

-Շադ օր ուզիմ, էդ լը կսիմ, հըմը Աստծուց հառեջ չգնանք,- երբեմն այդ առիթով խոսք բացվելիս կատակում էր Օհան պապը, և թերևս միայն այսքանն էր ասում այդ առթիվ զրույցներին։

Երկուսս էլ լուռ էինք մեր մտքերի հետ։ Օհան պապը իր դողդոջ ու ցամաքած ձեռքերով բերած ծաղիկներն էր դասավորում շիրմաքարի մոտ և հանկարծ հազիվ լսելի ձայնով սկսեց երգել։

«Նոր լուսաբացին, արևից առաջ,

Հոտդ էր փռվում սարն ի վեր կանաչ,

Արոտի չորս դին բացվել է կակաչ,

Տուն արի, յար ջան, արևուդ ղուրբան։

Արևամուտին տուն արի, յար ջան,

Կոլխոզի չոբան, արևուդ ղուրբան…

-Է՜, կնիգ, եղներ էն ջահել օրեր, առնեի մըր ուլ ու գառներ, ելնեի էն բարձրիգ-բարձրիգ սարեր, ժողվեի սարի անուշ-անուշ ծաղգներ ու հիրգնվա հեդ գեղ հիշնայի, դու լը ելնեիր ու շեմին կայնուգ իշհեիր, թե գառներու հեդ սարեն քզի հինջ ենք բերի… Է՜, պառավ, քու սիրտդ ծաղիգ շադ է գսիրիր, մեգ լը բերեր իմ, ել, ե՛լ տես գհավնի՞ս…

Նստեց ինձ մոտիկ, ձեռքն ուսիս գցեց ու խոր հայացքը մտքերի հետ շիրմաքարերի վրայով տարավ հասցրեց արևից ոսկեզօծված լեռների կողմը… Հետո որոշեցինք անցնել մեր ննջեցյալ համագյուղացիների շիրիմների մոտով ու մի-մի ողորմի շշնջալ ամենքի շիրմաթմբին։ Մի փոքր էինք հեռացել, երբ նկատեցինք, որ մեր ազգականների շիրմաքարերին էին մոտեցել մի պատկառելի տարիքով կին ու երկու տղամարդ։ Օհան պապը կկոցեց աչքերը՝ տեսնելու համար, թե ովքեր են։

-Օհօ՜, էն Սիմոնի Հասմիգն է, էն էլ կա-չկա ուր տղերկ։

Լարեցի հիշողությունս հիշելու համար այդ մարդկանց, բայց ապարդյուն։

-Չիմացա, պապ,- մեղավոր ասացի ես։

-Շուդուց գեղ չըն աբրի, լաո, ես լե հազիվ ճանճծա։ Սիմոն զիս հողպոր թոռ գիկեր, Հասմիգ լե, Հայկուշի դասհընգերն է էղի, ընոնք օր կարկվան, Հասմիգ իրենց առաջնեգով ծոցվործավ ու գեղեն քոճին, հեդո հիմացվավ, օր Ամերիկա կաբռին։ Կերեվե նոր ին գեղ էգի։

Կինն ու երկու որդիներն անցնում էին շիրիմների մոտով, կինը երբեմն համբուրում էր այս կամ այն շիրմաքարի քարաքանդակ պատկերը, ինչ-որ բան բացատրում որդիներին և վերջիններս նույնպես հետևում էին նրա օրինակին։ Եվ ահա նրանք հասան Հայկանուշ տատի շիրմաքարին, կինը կռացավ և համբուրեց Հայկանուշ տատի, ապա նաև դրա կողքին փորագրված Օհան պապի նկարն ու գլուխը կախած ինչ-որ բան շշնջալով առաջ անցավ, նույն կերպ վարվեցին նաև երկու որդիները։

Ես շփոթված տեսածիցս մի փոքր առաջ քայլ արեցի, ցանկանալով (չգիտեմ էլ՝ ինչպես) կանխել թյուրիմացությունը՝ մտածելով, որ Օհան պապն իրեն վատ կզգա տեսածից։ Բայց հենց այդ պահին, կարծես կռահելով մտքերս, Օհան պապը բռնեց ձեռքիցս։ Ինչ-որ չարաճճի դիմախաղ էր հայտնվել խիտ բեղերի տակ, Օհան պապը ժպտում էր…

-Լաո, համեն մեգի բախտ չի բանա որ տեսնա, թե ուր մեռնելուց հեդո իմալ է ուրին գհարգին, գպադվին, ընոնց ըրաձի մեջ վադ բան չկա։ Մե կես բերան օղորմիեն ի՞նճ վնաս, կսեն՝ օղորմի սաղ մարտուն լե կիդան,- երբ մի փոքր հեռացանք, առանց սպասելու ինձ տանջող հարցերին, պատասխանեց Օհան պապը։

-Ես գիտեմ, որ դու միշտ սիրով ես եղել Հայկանուշ տատի հետ, բայց արժե՞ր, որ դու դեռ ողջ -առողջ, նկարդ շիրմաքարին փորագրել տայիր։

-Իմալ սիրով չեղնենք, լաո, կնիգ մե օրվա համար չէ, կնիգ սրպուտյուն է, ընոր հաչկի լսի պես բդի պահիս, թե չէ գխավրի, լաո, օջախիդ ճրագ գմարի… Պառավ ծռություն ըրավ։ Էս ծուռ հաշխարկ թողեց զիս ու ինք մեռավ, ելը չուրի հսօր խռով ենք, որ ընձմե հառեջ հնգավ էդ անիրավ ու մեռավ։ Բայց ելը ճամփորդ իմ, զիմ մե ոդ հուդա ի, մե ոդ հունա՝ ուր մոդ, էն աշխարհ… Գեծի, լաո, գտեսնա՞ս,- Օհան պապը կանգնեց ու մատնացույց արեց մի շիրմաքար,- էդ քարու վրի գրուգ գտեսնա՞ս։

Իսկ քարի վրա փոքր տառերով փորագրված էր. «Խոնարհիր գլուխդ, անցորդ. այստեղ հանգչում է մի ողջ պատմություն…»։

-Գհասկնա՞ս, լաո, իդա է կյանկ՝ մարտ կաբրի-կաբրի ու գդառնա մե բուռ հող, մե շիրմաքար ու էդ կյանկի պադմուտյուն գդառնա էդ քարի վրա՝ էրգու թվերու հարենք հնգուգ մե պզդիգ գիձ… Զիմ ու պառավիս կյանք լը մեգ էր, լաո, Աստվաձ էրգուսիս լե մե օր կյանկ տվեց, հըմը առնելուց սխալվավ՝ ուրինն առավ, զիմ՝ չէ։ Ելը քարի վրա զիմ նգար լե հանել տվի, որ Աստվաձ լե վերից իշե ու ուր սխալ հասկնա, տեսնա, որ Օհան էս հաշխարկի հեդ ուր հաշիվներ փագե, պռձեր ի ու զիմ հոկին լէ առնի, տանի Հայկուշի մոդ… Էն լէ չէ՜, լաո, իմալ գտեսնաս էս օղորմաձ Օհան հլը կա ու կա…

Այս օրը պիտի դաջվեր հիշողությանս մեջ ու տարիներ հետո Օհան պապի հուղարկավորության ժամանակ, երբ հարազատները հերթով մոտենալով համբուրեին Օհան պապի շիրմաքարը, մտապատկերումս պիտի հայտնվեր այս օրը, ու ես, վերհիշելով եղածը, պիտի տխուր ժպտայի, և կարծես ի պատասխան դրան, Օհան պապն էլ իր քարակերտ պատկերից պիտի ժպտար իր մեղմ, անխռով ժպիտով… «Իդա է կյանք, լաո…»։

Մեկ-մեկ զարմանում եմ, թե ովքեր են թարգմանում կամ հորինում տարբեր գովազդային կարգախոսներ, որոնք բացահայտ հիմարություն են, կամ գուցե շատ լավ ու ճիշտ են հնչում անգլերեն, բայց հայերենում վերածվում են աղետալի գռեհկության, բայց ոչ ոք չի փորձում դրանք մի քիչ փոփոխել:

Կա, օրինակ, մի բավականին անիմաստ նախադասություն, որը, այնպիսի տպավորություն է, թե օգտագործվում է բոլոր այն գովազդներում, որոնց ստեղծողները չեն հասցրել ուրիշ բան հորինել. «Ստեղծված է քեզ համար»: Ո՞ւմ: Ի՞մ: Ի՞նչ իմացաք, որ ինձ համար է ստեղծված:

Ինչո՞ւ է, օրինակ, լվացքի փոշին ինձ համար ստեղծված: Ես խնդրե՞լ եմ: Իսկ ինչպե՞ս եք ինձ համար ստեղծել: Չինական գործարանում Մաո Ցզեդունի փոխարեն իմ լուսապայծառ դիմանկա՞րն եք կախել, որպեսզի չինացի աշխատավորն իմանա, թե ում է պարտական իր հանապազօրյա հացի համար:

Կամ ո՞վ ասաց, որ այս նոր, ուլտրաբարակ (իմ սիրելի բառերից մեկն է) միջադիրները ստեղծված են ինձ համար: Մինչև այսօր, փառք Աստծո, չեմ օգտագործել, կարիքն էլ չեմ զգացել, ոչ ուլտրաբարակ, ոչ սուպերհաստ: Ինչո՞ւ եք իզուր նեղություն քաշել, ծախս արել, ինձ համար միջադիր ստեղծել: Պետք չէր, էրեխեքի արև:

Թերևս ենթադրվում է, որ եթե իմանամ, որ այս կամ այն բանը ստեղծված է ինձ համար, հենց հեռուստացույցի առաջ պետք է կատարսիս ապրեմ ու գլխապատառ վազեմ խանութ` գնելու բոլոր միջադիրները, լվացքի փոշիները, մեկ-երկու պարկ շինանյութ և մի զույգ ձմեռային անվադող, որոնք նույնպես «ստեղծված են ինձ համար»` Աստված գիտի, թե ինչի համար, բայց դե մարդիկ նեղություն են քաշել, ամոթ է:

Ընդհանրապես` ի՞նչ հիմար սովորություն է ուղղակի խոսքով դիմել ինձ հեռուստացույցի միջից: Օրինակ` հարցեր տալ. «Երիտասա՞րդ ես»: Քեզ ի՞նչ: Ակնկալվում է, որ այդ պահին հեռուստացույցի առաջ պետք է վեր ցատկեմ տեղիցս ու գոռամ «այո-ո-ո՞»: Եվ էքստազի մեջ հեռուստացույցի հետ ողջագուրվե՞մ:

«Սիրո՞ւմ ես ապրել ակտիվ կյանքով»: Ի՞նչ իմացաք, մի՞թե էկրանի այն կողմից երևաց, որ հեռուստացույց դիտելու հետ զուգահեռ բոբսլեյով եմ զբաղվում սենյակում:

Չգիտեմ` կան արդյոք մարդիկ, որոնք, լսելով «ստեղծված է քեզ համար» արտահայտությունը, իսկապես կարծում են, որ խոսքն իրենց մասին է: Ավելին` հուզվում են, մտածում` ինչ լավ մարդիկ են, ինձ համար ստեղծել են այս նոր… ը-ը… մազի ներկը, որը կայուն է մնում նույնիսկ գլուխը հինգ անգամ լվալո՞ւց հետո: Ինչ լավ է: Մարդիկ իսկապես մտածել են իմ մասին, մազի ներկ են պատրաստել: Ոչինչ, որ ես տղա եմ, որը երբեք մազերը չի ներկել, բայց միշտ հաճելի է իմանալ, որ կա ինձ համար ստեղծված ներկ:

Վստահ եմ` ոչ ոք հեռուստացույցից հնչող ուղիղ խոսքն իրեն չի վերագրում: Այդպիսի մարդիկ չկան: Կամ էլ կան, բայց նրանք փակված են հոգեբուժարաններում, ու չեմ կարծում, թե նրանք ձեր գովազդի թիրախային խումբն են: Ոչ ոք չի ենթադրում, որ երբ էկրանից հարցնում եք «Իսկ դու վճարե՞լ ես հարկերը», իրականում հարցնում եք հենց իրեն: Դուք ընդամենը հեռուստացույցից հնչող ձայնագրություն եք դիտողի համար: Գովազդեք ապրանքը, իսկ թե ինձ համար է արդյոք ստեղծված այդ ուլտրաբարակ միջադիրը, կորոշեմ ես:

Շնորհակալություն կարդալու համար, չէ որ սա գրված էր քեզ համար:

Լուսադեմին տեղացած կարկուտից հետո գյուղացիներից շատերը խորը հոգոցով բահերը ուսներին առան ու գնացին սարերի ծոցում փռված հողամասերի բերքը խնամելու, կարկուտի վնասները տեսնելու, ու հավանաբար մի լավ սրտնեղած՝ «սաղ տարվա չարչարանքներս ջուրն ընկավ» արտահայտությունը անելու:

Աղբյուրի մոտ երկար սպասեցին պապին: Պապը չեկավ:

-Տղե՜րք, շուտ գնացած կլինի Արշոն: Հաստատ չի համբերել: Բերքի համար ամբողջ տարին մենակ չարչարվեց տնաշենը:

-Հա, ո՜չ հարսը, ո՜չ տղեն, գոնե մեկ օր ձևի համար էդ կողմերը չերևացին,- հայացքը հեռու դաշտերին ուղղելով ասաց նրանցից ամենածերը:

-Էհ, գնացինք։

Աղբյուրի սառը ջրից մի-մի կում արին ու բահերը ուսներին առան:

-Ջարդեց, ջարդեց, տարավ էս անաստվածը: Աստծո զայրույթը մեր գլխին թափեց։

Արշո պապն է: Ձեռքերը մեջքի ետևում՝ այս ու այն կողմ է քայլում ու կրկնում.

-Ջարդեց, ջարդեց, տարավ էս անաստվածը: Աստծո զայրույթը մեր գլխին թափեց։

Հանկարծ լվացքի գույնզգույն շորերը ձեռքին՝ կիսաքուն տնից դուրս եկավ հարսը։

-Թամար, լաո՜, օրը բարի:

-Բարի, պապ, հազար բարի։

-Արամիս քնից հանի, հետս դաշտ տանեմ։ Գյուղի երեխեն հողին սովոր պիտ էղնի:

Շորերը ծուլորեն պարանին փռող հարսը մի պահ կանգ առավ, թեք նայեց պապին:

-Հողը բացի չաչարանքից ու անիմաստ տանջանքից օգուտ չունի: Էսօր բերքը կարկուտն է ջարդել, վաղը արևը կվառի, իսկ դու քեզ դրա համար սպանում ես: Արամիկը թող արթնանա, տառերը կտամ նորից գրի՝ չմոռանա։ Հողը հա էլ կա։ Թող սովորի, մարդ դառնա:

Պապը խորը շունչ քաշեց.

-Է՛ լաո՜, ինձ սպանում եմ, որովհետև մարդն էն հողով է գնահատում աշխարհի առատությունն ու Աստծո ազնվությունը, որը սիրում է, որը խնամում է: Թող սրտովդ լինի, մենակ ճամփա կընկնեմ։

Պապը քայլում է դեպի խորդանոց: Զննող հայացքով նայում ամեն անկյուն, բայց բահը չկա ու չկա:

-Լաո՜, բահս չե՞ս տեսել: Երեկ էստեղ էր,- խորդանոցից բարձր ձայնով հարցրեց պապը:

-Պապ, էդտեղ չի բահդ:

Պապը խորդանոցից դուրս եկավ:

-Երեկ առավոտ էստեղ եմ դրել։

-Հա, պապ, ուղղակի երեկ,- կմկմալով խոսեց Թամարը,- երեկ զիբիլի ավտոն եկավ՝ թաղի զիբիլը հավաքելու, ու Աշոտը,- Թամարը կարմրեց,- Աշոտը քո մասին մտածեց՝ բա թե պապան մեղք ա, ի՞նչ բահ, ի՞նչ բերք, ի՞նչ չարչարանք: Ես ամենը աշխատածս փողով կառնեմ: Իրան էլ առոք-փառոք կպահեմ:

Պապի շուրթերը սկսեցին դողալ․ զայրույթից էր, թե մեկ այլ բանից՝ չգիտեմ։ Փորձեց խոսել՝ չկարողացավ։

-Բահս զիբիլն է գցել, հա՛: Հորս բահը զիբիլն է գցել։

Պապը խորդանոցի դուռը շրխկացրեց ու քթի տակ ինչ-որ բառեր ասելով՝ դուրս եկավ տնից ու քայլեց դաշտի ուղղությամբ:

Թամարը մի պահ նայեց պապի հետևից ու շարունակեց գործը:

Մոտ քսան օր անց կարկուտը նորից ջարդեց բերքը: Լուսադեմին տեղացած կարկուտից հետո գյուղացիներից շատերը խորը հոգոցով բահերը ուսներին առան ու գնացին սարերի ծոցում փռված հողամասերի բերքը խնամելու, կարկուտի վնասները տեսնելու, ու հավանաբար մի լավ սրտնեղած՝ «սաղ տարվա չարչարանքներս ջուրն ընկավ» արտահայտությունը անելու:

Աղբյուրի մոտ էլ պապին չսպասեցին: Գիտեին՝ էլ երբեք չէր գալու…

Օղի քաշելու առաջին փուլը սկսվում է ծիրանի հասնելուն պես: Երբ դեռ ծիրանը ծառերին տերևների գույնն ունի, Գևորգն արդեն սկսում է նկուղից հանել, մաքրել, դասավորել ու հավաքել օղի քաշելու սարքը: Սարքը դեռ Գևորգի պապի ժամանակներից է մնացել, ինքն էլ միշտ ասում է.

-Մեր ընտանիքում լավ արաղ քաշելը ցեղական ա, ես էլ տղուս եմ սովորեցնելու։

Օղի քաշելու արարողությունն ընդհանրապես մեծ իրարանցում է առաջացնում հարևան տղամարդկանց շրջանում: Ովքեր հասցնում են տեսնել Գևորգին` սարքը հավաքելիս, արդեն ձեռքերը իրար շփելով սպասում են ծիրանի հասնելուն: Երբ ծիրանն արդեն մի քիչ քաղցրանում է, բուն նախապատրաստական աշխատանքները սկսվում են` պետք է ցախերը հավաքել ու ձեռքի տակ հարմար դասավորել, սարքի ամրությունը վերջնական ստուգել, օղու համար նախատեսված մեծ տարաները լվանալ ու նորից ձեռքի տակ պահել և վերջում, իհարկե, մի քանի փոքր բաժակ տանից բերել ու դնել կողքին, որովհետև տարիների փորձից Գևորգը գիտի` սկսելուն պես հարևաններն ու ընկերները կհավաքվեն` մի-մի բաժակ խմելու ու օղին փորձելու:

Ծիրանը հասնում է, բայց մինչև օղի դառնալը դեռ ճանապարհ ունի անցնելու։ Գևորգը ծիրանը հավաքում է, կորիզներից մաքրում, կորիզները լվանում ու փռում արևին։ Երեխեքը սիրում են ամբողջ բակը կեղև անելով ուտել չորացած կորիզները։ Կորիզազրկված ծիրանը լցնում է մեծ տարաները ու սպասում, մինչև ամբողջությամբ պատրաստ կլինի` դառնալու առիթների ժամանակ իր ու ընկերների սեղանի անբաժան մասը: Իսկ արդեն օղին քաշելու իսկական գործընթացը սկվում է, երբ ծիրանը, սարքը և հարևանները վերջնականապես պատրաստ են լինում.

-Դե լից, լից մի բաժակ խմենք, փորձենք,- առաջինը սկսում է Արթուրը, որ օղիներից գլուխ է հանում ու հենց Գևորգն էլ նրա կարծիքն է հիմնականում հաշվի առնում:

Բայց հո բոլորն էլ գիտեն, որ միայն մեկ անգամ քաշած օղին դեռ որոշակի համ, հոտ ունի, որոնք վերանում ու մաքրվում են երկրորդ անգամ քաշելուց հետո:

Մինչ Արթուրը փորձագետի հայացքով զննում է օղին, Գևորգը ուշադիր հետևում է, որ հանկարծ կրակը չհանգչի, թորված օղին այնքան չլցվի, որ բարձրանա ու թափվի, ու ընդհանրապես, Գևորգի գործը հեշտ չէ, որովհետև նա իր կատարած ցանկացած գործին լրջությամբ է մոտենում, օղի քաշելուն՝ առավել ևս, հեշտ չէ օրվա շոգ պահին անընդհատ հետևել կրակին, արագ գնալ գոմ, կենդանիներին ջուր հասցնել, մի քանի գործ անել դաշտում ու նորից արագ վազել դեպի օղին։ Հեշտ չէ, բայց Գևորգը հասցնում է, չի բողոքում, ասում է, որ հիմա մի քիչ կտանջվի, բայց ձմռանը ամեն ինչ իր տեղում կլինի:

Օղին քաշելու երկրորդ կամ երրորդ օրն արդեն օջախից մի փոքր հեռու փոքրիկ սեղան է հայտնվում՝ վրան հիմնականում մի քանի օղու բաժակ, պանիր, հաց ու կանաչի, լոլիկն էլ հենց կողքին է` այգում, ցանկացած պահի, երբ ինչ-որ մեկը գալիս է, Գևորգն արագ մտնում է այգի, քաղում ու հպարտությամբ կտրատում իր աճեցրած քաղցր լոլիկը: Սեղանի շուրջ միշտ տղամարդիկ են հավաքված, երեխեքն էլ սարքի կողքերը վազվզում են, Գևորգը բարկանում է.

-Շան լակոտներ, կամաց, ձեզ մի վնաս կտաք, արաղս էլ հարամ կանեք։

Բայց երեխեքը շարունակում են վազվզել, տղամարդիկ՝ խմել, երեխեքը հոգնում են վազվզելուց, տղամարդիկ խմելուց՝ երբեք։ Օղին քաշելու վերջին օրն արդեն բոլորով են հավաքվում Գևորգին շնորհավորելու ու մի կտոր հաց ուտելու։

Վերջապես օղին հասնում է նկուղ, բայց երկար էլ չի մնում, որովհետև Գևորգի օղին լավն է, իսկ հաճախորդները՝ շատ։

«Ընդունվել եմ», «Ուռա՜, ընդունվել եմ», «Վերջապե՜ս», «Համալսարա՜ն, սպասի՛ր ինձ, գալիս եմ»:

Երեկվանից սոցիալական ցանցերը ողողված են նման արտահայտություններով: Բուհերում ընդունելության արդյունքները պաշտոնապես հայտարարել են: Բոլոր ընդունվողները շատ ոգևորված են և անհամբեր սպասում են համալսարանական կյանքին: Ինչպես միշտ, շատ «փորձառու» ուսանողներ ոգևորում կամ փորձում են հիասթափեցնել համալսարան ընդունվածներին:

Դրական կարծիքներ. «Ընտիր տեղ ես ընդունվել», «Շատ հավես ա անցնելու», «Լավագույն տարիները առջևում են»:

Բացասական կարծիքներ. «Է՜հ, հլը շատ բան չեք հասկանում», «Շատ մի՛ ոգևորվեք», «Հլը ինչքա՜ն եք հիասթափվելու»:

Այնուամենայնիվ, դիմորդների մեծ մասը շատ լավ է տրամադրված: Դիմորդներից յուրաքանչյուրն էլ շատ նպատակներ ունի համալսարանի հետ կապված, և բոլորն էլ հուսով են, որ իրենց սպասելիքները կարդարանան: Ես նույնպես մտնում եմ այդ բոլորի մեջ:

Թեև Հայաստանի կրթական համակարգը մի շարք թերություններ ունի, թեև ուսանողները մեծ մասամբ դժգոհ են կրթությունից, բայց պետք է հասկանալ, որ յուրաքանչյուրն իր փորձի հիման վրա է դատողություն անում: Եվ եթե ինչ-որ մեկը դժգոհում է, կամ ինչ-որ բաներ չի կարողացել, պետք չէ դա վերագրել ինքներս մեզ ու դեռ համալսարանում չսովորած՝ հիասթափվել: Յուրաքանչյուր համալսարան էլ ունի իր առավելություններն ու թերությունները: Չեմ սիրում, երբ մի համալսարանում սովորողները դժգոհում են մյուս համալսարաններից ու հայտարարում, որ իրենց համալսարանն է ամենալավը: Կամ ասում, որ տվյալ համալսարանում իրենց ոչ մի գիտելիք չեն տա: Մարդիկ առաջնորդվում են ինչ-որ կարծրատիպերով կամ էլ ոմանց փուչ խոսքերով:

Ես չեմ ասում, որ բոլոր համալսարաններում ամեն ինչ իդեալական է և չեմ էլ կարող ինչ-որ անտեղի հայտարարություններ անել, եթե տվյալ համալսարանում չեմ սովորել: Ուղղակի կարծում եմ, որ մեր համալսարանական «փորձը» ավելի շատ մեզնից է կախված ու մեր մտածելակերպից: Եթե մենք լավ ենք տրամադրված, սովորելու մեծ ցանկություն ունենք, պարտաստ ենք պայքարել անարդարության դեմ, ինչքանով որ կարող ենք, և պարտաստ ենք պաշտպանելու մեր իրավունքները, ուրեմն կարող ենք օրինակելի ուսանող լինել ու շատ լավ համալսարանական փորձ ունենալ: Հիասթափություններ բնականաբար կլինեն, որովհետև կյանքում ոչինչ հարթ չի ընթանում, այդ թվում նաև համալսարանական կյանքը, բայց հավատացած եմ, որ հիասթափություններն էլ կօգնեն բոլորիս, որ շատ բաներ հասկանանք ու առաջ շարժվենք: Եկե՛ք ուղղակի չհամեմատենք համալսարանները` ասելով, որ այսինչ համալսարանը լավն է կամ վատը: Եվ վերջապես, ինչ կարևոր է, թե որ համալսարանում կսովորես, կարևորը քո ուզած մասնագիտությամբ սովորելն ու լավ մասնագետ դառնալն է: Իսկ լավ մասնագետ ցանկացած համալսարան ավարտելով էլ կարելի է դառնալ, եթե աշխատասեր ես, պատրաստակամ ու պատասխանատու:

Ուղղակի եկեք աշախատենք ինքներս մեզ վրա ու ցանկացած իրավիճակում սխալը առաջին հերթին մեր մեջ փնտրենք, եկե՛ք լավ տրամադրվենք, դրական լինենք ու փորձենք հաղթահարել մեր առջև եղած բոլոր դժվարությունները: