Ուռա, վերջապես գնում ենք: Ո՞ւր: Դե իհարկե, տատիկիս տուն: Հիմա կզարմանաք, կմտածեք, թե ինչու եմ այսքան ուրախացել: Ուրախացել եմ, որովհետև մեր շենքը բակ չունի, և մենք օրերով չենք կարողանում խաղալ և միայն տատիկիս բակում ենք ամբողջ օրը խաղում: Խաղում ենք՝ ինչ ուզում ենք, էլ պահմտոցի, էլ բռնոցի, էլ ֆուտբոլ: Մի խոսքով, ամեն ինչ: Վաղ առավոտից անընդհատ շտապեցնում ենք մայրիկին.

-Մամ, լավ էլի, շուտ արա:

-Մամ, մի գործ էլ տուր ես անեմ, շուտ վերջացնենք ու գնանք,- անդադար ասում ենք մեկ ես, մեկ էլ Ռոմանիկը:

Գնացինք: Ահա այնքան սիրելի բակը:

Շատ արագ հավաքվում են ընկերներս, և մենք սկսում ենք ֆուտբոլ խաղալ: Լենան գնդակը փոխանցում է Ռոմանիկին, Ռոմանիկը՝ ինձ: Ես էլ ամբողջ ուժով հարվածում եմ դարպասին: Վայ, այս ի՞նչ եղավ: Գնդակը դարպասի փոխարեն հայտնվում է առանձնատներից մեկի բակում: Այդ դեռ ոչինչ: Հակառակի նման, առանձնատունը շրջապատված է բարձր քարե պարիսպով: Այդ էլ դեռ ոչինչ: Պարզվում է, առանձնատանը մարդ չկա, գնացել են հանգստանալու: Ի՞նչ անել, ինչպես «ազատագրել» մեր գնդակը «գերությունից»: Հերթով բոլորս փորձեցինք մագլցել պարիսպն ի վեր: Ոչինչ չստացվեց: Հուսահատված երեխաները գնացին տուն: Մնացինք ես ու Ռոմանիկը: Ես մի մեծ քար գտա, բարձրացա քարին ու փորձեցի Ռոմանիկին գրկած բարձրացնել պարսպի գլխին: Էլ չեմ մտածում, լավ, ասենք թե մի կերպ բարձրացրի, բա խեղճը հետո ո՞նց պիտի հետ վերադառնա: Ես այսպես տանջվում էի, մեկ էլ լսեցի.

-Վայ, Նարինե, այդ ի՞նչ ես անում:

Մայրիկիս վախեցած ձայնն էր: Քարը շարժվեց ոտքերիս տակ, ես և Ռոմանիկը թրմփացինք գետնին: Դեռ լավ է, որ «թեթև մարմնական վնասվածքներով» պրծանք: Հետո եկավ մի մեծ տղա՝ «Կուբոկ» մականունով, և «ազատագրեց» մեր գնդակը: Ահա այսպես: Բա։

-Ի՞նչ դաս ես ընտրելու:
-Էրեխե~ք, մեկդ գիտի՞ Advertising-ի դասախոսը լա՞վն ա:
-Մարդ կա՞, որ հետս Filmmaking կվերցնի:

Կարդում էի Ֆեյսբուքի չաթերում ու հասկանում, որ ես այն եզակիներից եմ, որ դեռ չի բացել դասերի ցանկը ու վախենում է անել դա:
-Բա որ նորմալ առարկա չգտնե՞մ: Բա որ տենց էլ չհասցնեմ ուզած դասերս վերցնե՞լ: Ուֆ, չգիտեմ,- պատասխանում էի ես բոլորին ու հասկանում, որ նրանք էլ ունեն նույն վախերը: Այո, Ամերիկյան համալսարանում էլի առաջարկվող դասընթացների ընտրելու գործընթացն է սկսել:

Քանի որ դասերի ընտրությունը ժամն առավոտյան 9-ին պետք է լիներ, իսկ ես արձակուրդներին կատարյալ բվի կյանք եմ վարում, հասկացա, որ ուշ (այսինքն` առավոտ շուտ) քնելով ես 9-ին չեմ արթնանա: Անքուն գիշերվա ընթացքում որոշեցի կազմել ցանկալի դասացուցակս ու տարբեր բաներ նայեցի:
Առավոտյան ժամը 8:55-ից բացեցի Ամերիկյան համալսարանի կայքը ու սպասման մեջ էի: Անցյալ տարվա դաժան փորձից հետո չգիտեի, թե էլ ի՞նչ անակնկալներ սպասեմ մեր կայքից: Ժամը 9-ին անցա պայքարի ու արագ-արագ սեղմում էի իմ ուզած դասերի վրա: Արդեն ինձ լավ ծանոթ պտտվող շրջանագիծը հայտնվեց իմ դիմաց ու խնդրեց սպասել: Ես վախեցած նայում էի նրան, շունչս պահած սպասելով, թե ինչ է լինելու հետո: Հանկարծ շրջանագիծն անհետացավ և փոխարինվեց տառակույտով, որը հայտնում էր, որ ամեն բան բարեհաջող է եղել: Բայց ախր, ժամը դեռ 9:05 էր… Մտածելով, որ շրջանագիծն ինձ խաբել է, ես մտա իմ դասացուցակի էջ և ուրախությամբ հայտնաբերեցի, որ շրջանագիծը ճիշտ էր՝ իմ ուզած բոլոր դասերը ընտրել եմ: Տարօրինակ, բայց հաճելի զգացումից քունս լրիվ կորցրեցի: Հետո պարզեցի, որ երեխաներ կան, որ առանց իրենց ուզած դասընթացների են մնացել՝ քիչ տեղ լինելու պատճառով: Համենայն դեպս, հաճելի էր տեսնել, որ կայքի «կախելու» հետ կապված մեր բողոքը տեղ էր հասել: Հուսանք ունեցած մյուս խնդիրներն էլ շուտով կհարթվեն:

Ոքան էլ արվեստից հեռու մարդ լինեք, գոնե Թերլեմեզյանի մասին լսած կլինեք:

Բարև ձեզ, հիմա կասեք՝ վերջապես հայտնվեց նյութը, անհետացել էր 17-ի Սերյոժան կամ շրջապատի Սերոժը և, ի վերջո, համալսարանի Սերգեյը: Անգամ գրել են՝ կարո՞ղ ա 17-ից դուրս ես եկել, բայց բարկացած պատասխանել եմ՝ ոչ, նման բան հնարավոր չի:

Երկու բառով նկարագրեմ բացակայությունս, քանի որ իմ քննությունները տարբերվում են մնացած քննություններից՝ ես մոտ մեկ ամիս է՝ չեմ կարողանամ վերադառնալ շրջակա միջավայր կամ նյութ գրել և ուղարկել: Ինչո՞ւ է տարբերվում, որովհետև ես չեմ կարող մնացած ուսանողների նման վերցնել մի ծածկոց, և այգում ծառի տակ այն փռելուց հետո, պառկած, սուրճ խմելով կարդալ, պարապել: Եթե ես փորձեմ ուրիշների նման զբոսայգում պարապել, ապա ինձ զարմացած կհարցնեն, թե ինչ եմ անում քաղաքի զբոսայգում 50 սմ լայնությամբ և 70 սմ երկարությամբ տախտակով ու գծագրական պարագաներով:

Դե, քանի որ որոշակի պատկերացում կազմեցիք, ուզում եմ նաև ասել, որ քննությունից 5 օր առաջ ես սկսում եմ գծել, որպեսզի քննության օրը այն հանձնեմ, և այդպես մնացած քննությունները՝ ահա իմ բացակայության պատճառը: Բայց քանի որ ինձ մնացել է մեկ քննություն, որը կապ չունի կարկին-քանոնի հետ, ես կարող եմ նստել և հանգիստ գրել: Հա, մոռացա, հիմա կասեք՝ Թերլեմեզյանը ի՞նչ կապ ունի: Ուզում եմ հունիսի մեկից հետո կատարվածի մասին խոսել, որի մասին չեմ գրել:

Շատ է լինում, երբ համալսարանում նստած ազատ ժամանակ քննարկումներ ենք անում, թե ով որտեղ է սովորել, ինչ է արել: Մեկը ասում է՝ ես Թերլեմեզյանից եմ, մյուսը՝ Կոջոյանից: Թերլեմեզյանից պատմում է, թե իրենք ինչ եղանակով են աշխատել, ինչպես են ներկ ցրել: Եվ երբ հեթը հասավ ինձ, ես էլ պատմեցի: Ես ոչ Թերլեմեզյանից եմ, ոչ էլ Կոջոյանից: Ես Ոսկևան գյուղի Գեղարվեստի դպրոցից եմ:
- Էդ որտե՞ղ ա:
-Տավուշի մարզում, սահմանամերձ գյուղ է:
- Բա դու Բաղանիսից չե՞ս:
-Բաղանիսից եմ, բայց գյուղից գյուղ 20 րոպե է ոտքով, իսկ մեքենայով 5 կամ 10:
Ես էլ դե որոշեցի մի քիչ էլ իմ անցյալից պատմել: Քանի որ դուք գնում էիք, սպասում, որ երեխաների մի խումբը դուրս գա, ու նոր սկսեք, ես գնում էի, նստում, նկարում էի միայնակ, մինչև որ մյուս երեք երեխաները գան ու դասն սկսենք:
- Մի րոպե, մի րոպե, չորս հոգո՞վ:
-Հա, դե գյուղ ա, ոչ բոլորն են արվեստը սիրում, ու երբ այդ երեքը գալիս էին, հավեսով անցնում էր դասաժամը:

Բայց քանի ու քանի անգամ ես միայնակ եմ անգամ դասի գնացել, միայնակ նստել նկարել, միայնակ դուրս եկել ու հետ եկել տուն: Էլ չեմ ուզում ասել նաև, երբ սահմանում լարված էր իրավիճակը, ուրիշի այգիներով կաճ ու ոլոր ճանապարհներով էի գնում, որպեսզի դիրքերից չերևամ: Բայց շատ ժամանակ, երբ սկսում էին գյուղի վրա կրակել, չէի գնում, իսկ հանձնելու գործերը մնում էին ձեռքիս:

- Ինչքա՞ն էր բա վարձը:

-2000 դրամ:

- Ուխ, ինչ էժան ա եղել: Բա չէ, ստեղի նման՝ տասը կամ տասնհինգ հազար:

-Հա, բայց դու ավարտել ես բարձրակարգ տեղ, չէ՞: Դու ավելի շատ բան գիտես նկարչությունից, քան ես, ու որի շնորհիվ դու կարող ես բարձր ստանալ, ու ամենակարևորը, որ ապահով երթուղային ես նստել գնացել, նույն կերպ հետ եկել: Ոչ թե ինձ նման՝ անընդհատ հետ ու առաջ նայելով ու զանգեր ստանալով, որ կրակում են, հետո կնկարես, թող՝ արի: Ու էլի այդ այգիների ու ոլոր ճանապարհների միջով հետ դարձ: Հարցը էստեղ գումարը չի, երեխեք, հարցը էն է, որ մենք սիրել ենք, պայքարել ենք, որ մի բան սովորենք: Դու գնացել ես խիստ տեղ, շատ վարձ տվել, տանջվել, ավելի հմտացել, իսկ ես գնացել եմ կրակոցներից փախչելով, դասին ներկա չլինելով ու շատ ժամանակ YouTube-ից նայել սովորելով: Բայց, ամենակարևորն այն է, որ հիմա մենք ընդունվել ենք և արել մեկ քայլ. ավարտել առաջին կուրսը:

- Լսիր, բայց ճիշտ ես ասում, գիտե՞ս:

Քննություններից անմիջապես հետո շատ ժամանակ այցելում եմ մեկ այլ կազմակերպություն, որի անունն է Միացյալ առաջնորդների պալատ, որտեղ ես մամուլի հանձնաժողովի պատասխանատուն եմ և կատարած ծրագրերի, բարեգործությունների մասին հավաքագրում եմ նյութեր և ֆոտոներ, որպեսզի տեղադրվի կայքում: Դրան զուգահեռ մասնակցում եմ նիստերի, որտեղ հաճախ քաղաքական բանավեճեր են արվում, թե ինչ անել՝ ավելի բարեկարգ և լավ երկիր դառնալու համար, հուզող խնդիրներ ենք առաջ քաշում, ներկայացնում և լուծման ուղիներ ներկայացում:

Հունիսի 25-ի նիստին որոշել եմ խոսել մի խնդրի մասին օրը այսօր իրոք մեծ խնդիր է և ունի վատ հետևանքներ: Դա ուսման վարձի պատճառով ուսանողի համալսարանը լքելն է, որին ավելի խորը անդրադարձա այն ժամանակ, երբ ծանոթներիցս մեկը նույնպես ստիպված գնաց այդ քայլին: Իսկ թե ինչպիսի ծրագիր և լուծման ձևեր կներկայացնեմ, դեռ չեմ կազմել, բայց երբ կազմեմ և ավարտեմ, դրա մասին նույնպես կխոսեմ և ամեն ինչ կանեմ, որպեսզի այդ խնդիրը վերանա, և շատ ընդունակ ուսանողներ չլքեն վարձի պատճառով, երբ իրենցից յուրաքանչյուրը կարող է մեծ ներդրում ունենալ երկրի զարգացման գործում:

Կհանդիպենք հաջորդ անգամ, արդեն ամբողջական ծրագրով և իր լուծվան եղանակներով, որպեսզի ոչ մի ուսանող լարված չմտածի, թե ինչպես է վարձը տալու, և գիշերային ռեժիմով աշխատանք փնտրի:

Հ.Գ. Հա, Թերլեմեզյանն էնքան էլ կապ չուներ, երևի:

Անձրև է գալիս, ու ես դրանից երջանկանում, ուրախանում եմ, Տերյանս ու Սուջյանս էլ օգնում են ավելի լավ զգալ ու վայելել անձրևը, անձրևի ձայնից մեղեդի է հյուսվում՝ համապատասխան ներքին մեղեդուն, որը հաճախ դժվար է գրի առնել բառերով ու նոտաներով:

Անձրևից հետո թաց ապակիներին գրում եմ “find your own sun”, երբեմն էլ գրելիս Վանը ականջներումս կամ մտքումս երգում է “you’re the rising sun”: Մտածում են, թե արև եմ ուզում, որովհետև գրելուց հետո արև էլ եմ նկարում, բայց չէ, իրական արևներ ու արև է պետք ինձ ու բոլորին: Ինչի՞ համար: Ինչի համար որ պետք է երկնքի արևը, որի մասին աշխարհագրության ժամին դաս պատմեցի, թե առանց նրա երկրի վրա կյանք չի լինի: Չի լինի… Հաստատ… Երևի…

Բայց էդ կյանքն իմաստավորելու համար էլ արև-մարդիկ ու սեփական արև է պետք: Էդ կյանքն ապրելու ու զգալու համար պետք են մարդիկ (կամ մարդ), ովքեր էությամբ արև են, իսկ մեկի համար՝ ամենաարև: Եվ առանց որոնց «երկնքի արևն» էլ ինչքան վառ ու պայծառ շողա, իրական ջերմություն չի տա. միայն շնչելը կապահովի երկրի վրա:

Արև չեմ սիրում, ամառվա վառ արևներից ու դրա տաքությունից էլ վատանում եմ:

Ահա նույն վառ արևն է, որից նախորդ օրը վատացել էի, բայց ահա մարդիկ, գնում ու ողնաշարը ջարդելու չափ ուժեղ գրկում եմ, մեկ-մեկ էդ արևը մի քանի ամսեկան հրաշք կարող է լինի՝ փամփլիկ թաթիկներով ու անմեղ հայացքով:

Հետո հեռվում ուրիշ արև-մարդիկ են կանգնած, գնում, մոտենում ես, խոսում, շփվում…

Մեկ-մեկ էլ արևի իրական ջերմություն ստանալու համար բավական է նայել, փոխադարձ ժպտալ, ու նայել ավարտելուց հետո էլ ջերմությունը դեռ կա…

Հնարավոր է նաև թեթև բարև, որը նույնիսկ չի լսվում, միայն զգացվում է, ու էդ բարևն էլ արև է դառնում՝ էլ ավելի պայծառ, ու նկատում ես, որ էդ արևները ու արևը էնքան պայծառ ու վառ էին, բարի ու ներսը ուրախությամբ ու ջերմությամբ լցնող, որ ուշաթափ անող արևը էլ չէր ազդում. խամրել էր, խեղդող ջերմությունն էլ խեղդվել էր իրական ջերմության մեջ՝ անհետ:

Ես էլի թաց ապակիներին “Find your own sun” եմ գրում ու արև նկարում, հիմա էլ Շիրանն է ականջներումս երգում՝ առանց արև բառը շեշտելու` արև ու իր արևին է երգում…

Ու իրոք, կյանքում պիտի մեր արև-մարդկանց ունենանք:

Էդ արև-մարդը կարող է լինել մարդ, որի հետ ամբողջ օրը զրուցում, խոսում, ծիծաղում, նյարդայնանում ու տխրում ես, գնում պարապմունքի` էդ ճանապարհին անպայման արկածներ ստեղծելով, որի հետ յոգուրտ ես ուտում, կամ էլ առնում՝ առանց գդալի, ու հերթով խանութներ մտնում, բայց չէ, գդալ չես ճարում:

Արև-մարդ, ով առանց «բարև, ոնց ես»-ի քեզ իր սիրելի խմբից երգ կուղարկի, ու դա էլ լավագույն «բարև, լավ եմ»-ը կստեղծի:

Արև-մարդ, որին օրերով, ամիսներով չես տեսնի, հետը չես գրվի, բայց հանդիպման պահին կզգաս, որ ոչինչ չի փոխվել:

Մարդ, ում կգրես, ուղղակի տեսնես` ոնց է, շփվես, հանգստանաս:

Արև-մարդ, ով անծանոթ է, բայց մի խոսքով քեզ կմոտիվացնի ավելին անել, կոմպլեքսներից էլ շուտ կազատի, ու թուղթ-գրիչ վերցնելուց էլ չես վախենա, էս ամենն էլ հնարավոր է հենց իր շնորհիվ է գրի առնվում:

Ու էդ արև-մարդկանց կողքին էլ պիտի փնտրես ու գտնես քո սեփական արևին, որը միշտ կա ու կշողա նույնիսկ անձրևոտ օրերին՝ ցանկացած անձրևոտ օր, երբ նույնիսկ ներսդ է ամպամած ու մառախլապատ… Պիտի ունենաս քո սեփական արևը, ում պատվին էլ թվում է՝ երկնքում շողացող առարկային արև են կոչում:

Հա մոռացա ասեմ, Կավիճն էլ ասում է, որ մեր արևները մեր մեջ են:

Մեր արևները՝ թաքնված, չբացահայտված:

Բայց էդ արևին բացահայտողն էլ երևի մենք չենք,

Միմյանց արևներ պիտի բացահայտենք…

Ունենանք, գնահատենք ու պահենք մեր արև-մարդկանց,

Փնտրենք ու գտնենք մեր սեփական արևին՝ միշտ մեր կողքին, վառ ու լուսավոր:

Միշտ՝ իր ուշաթափ անող ջերմությամբ և երջանկությամբ, իր խեղդող կարևորությամբ ու պայծառությամբ…

«Երբ մարդիկ սկսում են հիշել մանկությունը, նշանակում է ծերանում են»,-գրում է Վարդգես Պետրոսյանը, իսկ ես համոզված եմ, որ մարդիկ ծերանում են, երբ մենակ են, մենակ՝ երկար ժամանակ։ Մենությունը դանդաղ սարդոստայն է հյուսում մարդու հարթ մաշկի վրա, դարձնում այն կնճռոտ, գունատ, հյուծված։ Մենության մեջ անցնող ծերությունը հաճախ մարդիկ համարում են դժբախտություն, բայց դժբախտությունը ոչ թե ծերության, այլ միայնության մեջ է։

Հիվանդանոցի միջանցքով անցնելիս ականջիս հասավ բուժքույրերի խոսակցությունը 88-ամյա տատիկի մասին, ով բուժում էր ստանում նույն հիվանդանոցում և հաճախ գրքեր էր կարդում։ Բռնկված հետաքրքրությունս զսպել չկարողացա ու տատիկի մոտ գնացի՝ զրուցելու։ Նրա անունը Աստղիկ է, ինչը կարելի է իսկույն կռահել, եթե ուշադրություն դարձնես նրա աստղերի նման փայլուն աչքերին, որոնցում կարծես պահպանվել են մանկան մաքրությունն ու պարզությունը։
-Ի՞նչ է եղել, աղջիկ ջան,- հարցական հայացքով դիմավորեց ինձ իմ տարեց ընկերը։
-Լսել եմ՝ գրքեր եք կարդում այս տարիքում,- հետաքրքրվեցի ես։
-Դու է՞լ ես գրքեր սիրում,- ժպտաց ինձ Աստղիկ տատիկը։
-Սիրում եմ, իսկ ի՞նչ գրքեր եք սիրում։
-Թումանյան, Իսահակյան, Բակունց, ո՞ր հայ գրողին չես սիրի, աղջիկ ջան: Ես ամեն ինչ էլ կարդում եմ։ 13 տարի է՝ մենակ եմ ապրում, մենակ մարդն ինչո՞վ զբաղվի, եթե չկարդա։ Որ կարդում եմ, գրքի հերոսների հետ ընկերանում եմ, իրենց ապրումները ես էլ եմ զգում, մենակությունս էդ ձևով եմ թոթափում։
Տատիկը խոսքն ավարտեց, իսկ ես հուզված կանգնել էի լուռ ու մտածում էի, բայց մտածում՝ ոչ մի բանի մասին, ոչ մի բանի… Այդպես պատահում է, երբ ենթագիտակցությունդ բախվում է վեհ, վերերկրային մտքերի, իրականում դու մտածում ու ուժասպառ ես լինում, բայց միևնույն ժամանակ, չես ընկալում, թե ինչն էր մտածմունքիդ առարկան։
Կարծելով, թե լռությունս նշանակում է՝ էլ հարցեր չունեմ, տատիկը շրջվեց ու դանդաղ քայլեց դեպի իր հիվանդասենյակ, ապա մի պահ կանգ առավ, հայացքը իմ կողմն ուղղեց ու ցածրաձայն ասաց.
-Աղջի՛կ ջան, կարդալու համար տարիքը, տեսողությունը չի խանգարում։ Կարդա, ինչքան կարող ես, կարդացողի մեջ մանուկը չի ծերանում։
«Մանուկը չի ծերանում…»,-մտքումս կրկնեցի, որ չմոռանամ ու հասկացա, որ տատիկի դեմքի ու ձեռքերի ծալքերը ոչ թե ծերության կնճիռներ ու ակոսներ են, այլ միայն մենության ծանր հետևանքներ կամ ժամանակի կողմից պարտադրված մի հագուստ, որը նա կրում է միայն արտաքուստ։

Նրա շողշողուն աչքերի մեջ մանուկը դեռ ապրում էր…

Քեռուս քրոջ տղան հա քեռուս խնդրում էր, որ իրեն տանեն կենդանաբանական այգի: Քեռուս ընկերներն էլ ածականներ ունեին: Մեկը՝ գայլ, մեկը՝ աղվես: Արդեն շատ էր քեռուս զահլեն տարել, էս քեռուս ընկերներն էլ բակում նստած էին: Քեռիս բռնեց ձեռքը, տարավ ընկերների մոտ ու ասաց.

-Էս քեզ գելը, էս քեզ արջը, էս էլ՝ աղվեսը

***

Քեռիս մի շուն ու մի թութակ էր պահում: Երբ էս շունը քնում էր, թութակը կանչում էր Տոտո ու շվացնում: Մի անգամ էլ քեռիս դուրս եկավ տնից: Մի 15 րոպե հետո տուն է մտնում: Մեկ էլ էս քեռիս հենց դուռը բացում է, տեսնում է՝ թութակի բմբուլներն են մնացել:

***

Մի անգամ ես ու ընկերս գնացինք լողալու: Ընկերս ինձնից լավ լողալ գիտեր: Ընկերս հա մտնում էր, լողում խորը տեղերը, ես էլ նայում էի ու մոտիկ տեղերն էի լողանում, որովհետև վախենում էի՝ խեղդվեմ: Ես էլ ուզեցի փորձել: Փոխանակ լողալով ջուրը մտնեի ու դուրս գայի, կամաց ոտքս էի գցում առաջ: Մեկ էլ հանկարծ ոտքս դրեցի ու էլ հետ գնալ չկարողացա: Ընկերոջս անունն էլ Վալոդ էր, Վլե էինք ասում: Ջրի մեջ թռա գոռացի՝ Վլե, մեկ էլ ջուրը՝ գըլ-գըլ, լցվեց բերանս, նույն բանը կատարվեց մի քանի անգամ: Հետո էլ, թարսի նման այն տեղում էինք, որտեղից ջուրը թափվում էր ներքև: Ես էլ կարծելով, թե ամեն ինչ վերջացած է, արդեն ոչ մի բան չի կարելի անել, մնացի ջրի տակ, ջուրը հետ էր քաշում: Հետո էլ ասացի՝ լավ, մի հատ փորձեմ լողալ: Չգիտեմ՝ ոնց, ստացվեց, լողալով հասա ափ, մեկ էլ տեսնեմ՝ ընկերս կողքս է, ես էլ, գլուխս խոթած ավազների մեջ, ընկած եմ:

***

Հայոց լեզվի ուսուցչուհին իմ հետևի նստողին ասաց.

-Վերցրու քո ու Մարինայի տետրը, բեր, որ ստուգեմ:

Նա էլ փոխանակ Մարինայի տետրը վերցնի, թևից բռնեց ու տարավ դասատուի մոտ։

***

Եթե ձեզ շատ փող է պետք, և դուք այն չունեք, խորհուրդ եմ տալիս անել հետևյալ փորձը: Ինչքան տանը շշեր, ալյումին, պղինձ, լատուն ունեք, վերցնում եք ու տանում հանձնում: Շշերը ընդունում են տարբեր կրպակներում, իսկ մետաղները՝ կան այդպիսի տեղեր փողոցի բակերից մեկում: Ի դեպ, կոկա-կոլայի շշերն ընդունում են 25 դրամով, ջերմուկինը՝ 10 դրամով, իսկ մետաղներից ալյումինի կգ-ը՝ 170 դրամով, պղինձը՝ 250, իսկ լատունը՝ 60 դրամով:

***

Մի անգամ մեր հայոց լեզվի ուսուցչուհին մեր դասարանի Արմենին հարցրեց.

-Վերջացրեցի՞ր շարադրությունը:

Արմենը պատասխանեց.

-Այո, սաղ վերջացրեցի։

Ուսուցչուհին հարցրեց․

-Բա մեռածնե՞րը:

***

Մի անգամ մեր հարևանուհին հարցրեց.

-Հրանտ, կարո՞ղ է հայոց լեզվի Այբբենարան ունենաս:

Ես էլ առանց մտածելու պատասխանեցի:

-Ո՞ր դասարանի:

***

Ընդհանրապես ես շատ եմ սիրում «Տանը մենակ» գեղարվեստական կինոնկարի առաջին տարբերակը: Եթե մենք ունենայինք 3 հարկանի տուն, շատ ոսկեղեն, թանկագին քարեր, ես տանը մենակ մնայի և ամենակարևորը՝ մեր տուն գողեր գային, ապա ես շատ սիրով դաս կտայի նրանց: Դրանից հետո նրանք ոչ մեկին վատ բան չէին անի: Ափսոս, մենք չունենք այդպիսի հարմարություններ:

Հրանտ Պողոսյան, 12տ., 1999թ.

Տուն ասելով՝ հասկանում եմ այն վայրը, որտեղ ես ինձ զգում եմ ազատ, անկաշկանդ, որտեղ կարելի է վարել անդադար զրույցներ ինձ հետաքրքրող թեմաների վերաբերյալ, որտեղ բոլորը միշտ պատրաստ են ինձ օգնելու։

Կպատմեմ իմ 6-րդ տան մասին (մնացած 5-ի մասին մեկ ուրիշ անգամ)։ Գրադարանն է՝ Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանը։ Երբ փոքր էի, 5 կամ 6 տարեկան, մայրիկս ինձ պատմեց գրադարանի մասին, որտեղ ինքն էլ քիչ ժամանակ չէր անցկացրել։ Մի քանի օր անց մայրիկիս հետ գնացինք գրադարան ու գրանցեցինք ինձ 1-4-րդ դասարանցիների բաժնում։ Հիշում եմ՝ ինչպես էի ջանում ավարտել գրքերը ճիշտ ժամանակին ու չուշացնել դրանք։

Մի քանի տարի անց ճանաչվեցի տարվա ամենաընթերցողը։ Այդ առիթով հրավիրվեցի Ղուկաս Սիրունյանի հետ հանդիպման։ Հանդիպումը ինձ` հետաքրքրասեր տասներկուամյա աղջնակիս, նվիրեց անմոռանալի հիշողություններ, իսկ ինքը հեղինակը՝ իր նոր լույս տեսած գիրքը։ Հանդիպումը ստիպեց ավելի շատ սիրել գրադարանը, մասնակցել բոլոր միջոցառումներին ու ընթերցել բոլոր նոր գրքերը՝ թե՛ հայալեզու, թե՛ օտարալեզու, և ազատ ժամանակս անցկացնել ընթերցասրահում։

Ընկերներիս և որոշ ուսուցիչների համար զարմանալի էր այն փաստը, որ ես սիրում եմ ժամանակս անցկացնել գրքերի հետ։ «Չես հոգնո՞ւմ կարդալուց», «Ո՞նց ես հասցնում էդքան կարդալ», «Երանի քո հավեսին» և նմանատիպ այլ արտահայտություններ հաճախ էին ասում ինձ, բայց եթե անկեղծ ասեմ, ուշադրություն չէի դարձնում։ Արտահայտություններն ու զարմացած հայացքները այսօր էլ հաճախ են բախվում ինձ, երբ փողոցում քայլում եմ գիրքը ձեռքիս, կամ պայուսակիցս գիրք եմ հանում մարդաշատ վայրում։

Շատերը միգուցե չեն պատկերացնում՝ ինչու եմ սիրում գրքերը։ Պատասխանը շատ պարզ է՝ դրանք միշտ պատրաստ են քեզ օգնել, պատմել ինչի մասին ուզես, արթնացնել ներսումդ վախ, հետաքրքրություն, զարմանք, ստիպել ժպտալ ու հուզվել, գրքում կարող ես գտնել մեկ ուրիշ «ես» ու մեկ ուրիշ «նա»։ Իսկ երբ նման գրքերը հավաքված են մի տեղում ու քեզ են սպասում, քեզ ոչինչ չի մնում, քան ուղղակի շտապել նրանց այց մատուցել ու նրանց հետ մի փոքրիկ երևակայական ճանապարհորդություն կատարել։ Չէ՞ որ գրքերը մեր առաջ բացում են դռներ, երբ մենք գնալու ոչ մի տեղ չունենք: