Տարբերվող միանման մարդիկ

Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Այս մասին որոշեցի գրել, երբ ուսուցիչներից մեկն ասաց, որ մենք` աշակերտներս, բոլորս նույնն ենք իր համար: Ցավալի է, որ լսեցի այս խոսքերն ուսուցչից, ով աշխատել է և դեռ պիտի աշխատի հարյուրավոր աշակերտների հետ, վստահեցնելով, որ նրանք նման են, որ նրանք բոլորը նույնն են:

Իսկ արդյո՞ք նման են մարդիկ:

Կենսաբանության ու բժշկության մեջ բոլորը նույնն են, տարբերվում են միայն հիվանդությունները, որոնք տանջում են հերթով բոլորին:

Ըստ իս, դա ամենևին էլ ճիշտ չէ:

Միգուցե այս մարդու մոտ շաքարախտ է, որովհետեւ փոքր ժամանակ նա չի զգացել մոր սերը և այդ մայրական քաղցրության պակասը լրացնելու համար շատ շաքար է օգտագործել, և միգուցե բուժվելն էլ ամենևին անհնար է, քանի որ մայրը վաղուց մեռած է: Իսկ մյուսի մոտ հակառակը` շաքարի պակաս է, քանի որ մոր այդ քաղցր սիրուց հետո, որ այս քառասունամյա տղամարդը զգացել է տարիներ առաջ, այժմ ոչինչ չի կարող փոխարինել, և անգամ ամենաքաղցր կոնֆետը նրա կոկորդը դառնությամբ է լցնում:

Իսկ այ, ալբինիզմը, գիտե՞ք ինչու է առաջանում: Չէ ~, չէ, էլի սխալ եք մտածում: Էլի արթնացավ ձեր ներքին կեսաբանը: Լռեցրե’ք նրան, նա ստում է: Ուզո՞ւմ եք իմանալ ճշմարտությունը: Պարզից էլ պարզ է: Ուղղակի մայրը շատ է սիրել սպիտակ գույնը, իսկ փոքրիկը, ինչպես բոլոր փոքրիկները, ամեն ինչ արել է, որ մայրն իրեն սիրի, անգամ ծնվել է սպիտակ մաշկով:

Համոզվեցի՞ք: Ինչևէ, ես գիտեմ, մենք տարբեր ենք, քանի որ ուղղակի չեմ հավատում, որ կարող ես գտնել մեկին, ով կլինի իմ հոգու ճիշտ արտացոլանքը: Համոզված եմ, չես կարող գտնել անգամ քո հոգու կրկնօրինակին:

Եվ վերջապես, ինչ անհետաքրքիր կլիներ կյանքը, երբ մեզ շրջապատեին «մենք»: «Մենք» խոսեինք մեզ հետ, ու «մենք» խորհուրդներ տային մեզ: Ինչպե՞ս կարող էինք մենք սիրել «մեզ»: Չէ որ մենք սիրում ենք նրանց, ովքեր լրացնում են մեր հոգու դատարկությունը: Երևի թե լսել եք, ոնց են սիրահարներն իրար «կես» անվանում: Իսկ երբ սիրենք «մեզ», մյուս մասը փուչ կմնա: Սարսափում եմ պատկերացնել:

Մենք տարբեր ենք: Միանման տարբերվող մարդիկ: Նման ենք, երբ փորձում ենք տարբերվել ներկելով մեր մազերն ու գնում ենք մոդայիկ հագուստ` չգիտակցելով, որ դա կոտրում է մեր անհատականությունը, դարձնում մեզ այն տարբերվող նմաններից մեկը: Մենք բոլորս նույնն ենք, տարբերվում են միայն մեր փորձերը՝ դառնալ տարբերվող:

lilit vardanyan

Շտապելու ամիս

Արդեն դասերի ավարտն է, բայց ես ամեն օր չեմ իջնում բակ և գիրք կարդում, ինչպես միշտ, արձակուրդներից առաջ: Հարցազրույցն էլ երեք շաբաթ է չեմ հասցնում անել: Զգացել եմ, որ վերջերս անընդհատ շտապում եմ, ու օրերը ավելի արագ են անցնում: Դրա համար որոշեցի մի պահ մոռանալ շտապելու մասին ու հասկանալ, թե ինչու է այդպես:

Մայիս է: Մայսիսին շատ են ծնունդները, տոն օրերը: Ես անգամ հաշվել եմ, թե քանի մարդու ծնունդ գիտեմ այս ամիս: Ասեմ, որ դրանք իմ տասը մատների մեջ չեն տեղավորվել: Արդեն այնքան տորթ եմ կերել, որ հաշիվը կորցրել եմ: Կերել եմ ՝ շոկոլադե, մրգային, սովորական խմորով, բիսկվիթով տորթեր: Նաև զեբր, թռչնի կաթ: Չմոռանանք խորովածի մասին: Դե, ես տորթեր շատ եմ սիրում, ինձ հետաքրքիր էր տորթ փորձելը, բայց երևի էլ մի ամիս տորթ չեմ ուզի:

Հենց այդ ծնունդների ու առիթների պատճառով էլ իմ ժամանակը սկսել է արագանալ: Ես դասերը արել եմ նախօրոք, որպեսզի կարողանամ ողջ օրը ազատ լինել:

Ընկերուհուս վերջին անգամ իր ծննդյան օրն եմ տեսել: Դե, մայիսի ծնունդներից մեկի ժամանակ: Բայց խնդիրը դասերը չեն, այլ ծնունդները: Այս ընթացքում ընկերուհիս ինձ մի անգամ էր զանգել:

-Ալո:

-Ալո, բարև կորած մարդ:

-Բարև, էսօր կիջնե՞ս,- հարցրեց ընկերուհիս:

-Նոր եմ էկել տուն: Վաղը մամայի ծնունդն ա, մյուս օրը՝ Նանեի:

Դասերի ավարտն է: Մի շաբաթ անց կսկսվեն քննությունները: Ես էլ շտապում եմ ավարտել դասերը, որպեսզի հասցնեմ պատրաստվել քննություններին: Գալիս եմ տուն, դաս եմ անում ու մինչև որոշում եմ՝ որ քննությանը պարապել, օրը մոտենում է ավարտին:

-Լիլիթ, տարվա վերջն ա, լավ սովորի,-ասում են ծնողներս:

-Դասերը քիչ են, քննություններին ենք պատրաստվում:

Օրերն այնքան են արագացել, որ իմ գրքի էջերը մի ամիս է սկսվում է 200-ով:

Այսօր դասերից հետո հազիվ հասա տուն: Այնպես էր անձրևում, որ ավտոմեքենաները լողում էին փողոցում: Հետո գնացի ֆոտոյի պարապմունքի: Քանի որ քիչ դաս ունեի, պլանավորել էի պապիկի հետ հարցազրույց անել:

-Լիլիթ, էսօր պետք ա գնանք Խաչիկ հոպարենց տուն, որ տեսնենք իրա թոռներին,-ասաց տատիկս:

Ես էլ փոքր երեխաներին շատ եմ սիրում: Չկարողացա մերժել:

Ժամը 10:30 հասա տուն: Արագ արեցի ֆրանսերենի տնայինը:

-Վայ, էսօր հարցազրույց պիտի անեի,- հիշեցի ես:

Արդեն ուշ էր: Դրա համար էլ հիմա ես շտապելով գրում եմ այս նյութը՝ պատճառաբանելով, թե ինչու ես ոչինչ չեմ հասցնում անել:

lil vardanyan

Երազանքների փուչիկները

Այսօր բոլոր դպրոցներում ոչ աշխատանքային է, որովհետև ուսումնական տարվա վերջին օրն է: Միգուցե ուսումնական վերջին օրը 12-րդ դասարանն ավարտողների համար: Նրանք, ովքեր դեռ չեն ավարտել դպրոցը, ուրախ են: Իսկ որոշ աշակերտների համար դպրոցական ուրախ տարիների վերջը, ավարտական և ընդունելության քննությունների, կյանքի դժվարությունների սկիզբը:

Ես դեռ ուրախ եմ ուսումնական տարվա ավարտի համար: Բայց ամեն անգամ, երբ սկսվում են ամառային արձակուրդները, մտածում եմ՝ իսկ հետո՞: Այդ նույն հարցը ես ինձ տվել էի մի տարի առաջ, երբ ավարտեցի իններորդ դասարանը: Երբեք չէի մտածում, որ մի օր ես էլ մեր դպրոցում չեմ սովորի:

Ինձ թվում է՝ շատերն են մտածել այդ մասին: Իսկ եթե հանկարծ սխալ ընտրություն կատարեն կամ իրենց տեղը ծնողները որոշեն: Ես մինչև հիմա չգիտեմ, թե ինչ եմ ուզում: Դեռ քոլեջը չեմ ավարտել, որպեսզի այդպիսի դժվար բաներ որոշեմ, բայց մեկ է, բոլորն էլ մի օր կանգնում են որոշման առաջ:

Վերջին զանգի օրը միայն ապագան չի, որ հուզում է շրջանավարտներին: Նրանք նաև մտածում են, թե ինչպես կարող են այդքան տարի միասին սովորելուց հետո գնալ տարբեր ճանապարհներով, ամեն օր առավոտյան իրար չտեսնել, միասին դասի չնստել:

Այսօր բոլոր փողոցները, եկեղեցիները, ռեստորանները լի կլինեն սպիտակ վերնաշապիկով աշակերտներով, ովքեր միասին կգոռան՝ 10-ի բ, որովհետև 12-ը չափից երկար է: Երկնքում երազանքների փուչիկներ կթռնեն:

Հուսով եմ բոլորի երազանքները կիրականանան: Իսկ երբ ավարտեն դպրոցը, կկարողանան ճիշտ կողմնորոշվել: Ու երկար տարիներ կմնան ընկերներ:

Բարի ճանապարհ, սիրելի շրջանավարտներ:

Դպրոցը` որպես ակնթարթ

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Դպրոց, երբ կյանքիդ հիշարժան օրերն ու պահերը անցկացնում ես այնտեղ: 6 տարին բոլորում ես, թե չէ՝ արդեն դպրոց գնալուդ ժամանակն է, բայց լինում են դեպքեր, երբ հենց դպրոցում են բոլորում 6 տարին: Այսպիսով, մենք գնում ենք դպրոց, չիմանալով էլ, թե ուր ենք գնում, ինչ է այնտեղ մեզ սպասվում:

Դպրոցը նկարագրելու համար, կարող ենք բուրգ գծել. շարժվելով դեպի գագաթ: Սկզբնական շրջանում (բուրգի հիմքում), գնում ենք դպրոց, պարուրված դպրոցի հանդեպ ջերմ սիրով: Առաջին անգամ մոտիկից լսում ենք զանգի ձայնը, առաջին անգամ պետք է ենթարկվենք զանգի ձայնին, առաջին անգամ դասամիջոցներին պետք է «զանգի ձայնից սարսափահար փախչենք» դասարան:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Առաջին դասարանում , երբ գնում ենք դպրոց, լինում ենք բոլորի ուշադրության կենտրոնում. նոր հագուստ, նոր կոշիկ, նոր գրենական պիտույքներ. գունավոր մատիտից սկսած, մինչև գունավոր թուղթը: Բացի այդ, լիքը նվերներ ենք ստանում, իսկ երբ մտնում ենք դպրոց, արդեն սովորում ենք տառերը, որը մեզ համար նորություն է։ Սովորում ենք թվերը, կարճ ասած, գրել-կարդալ ենք սովորում: Չորս դասաժամ ենք անում, որը մեզ համար շատ հագեցած է լինում, բայց երբեմն, չենք ուզում գնալ տուն, ուզում ենք մնալ դպրոցում:

Առաջին դասարանում գիշերները շուտ ենք քնում, որ առավոտը շուտ գա, ու գնանք դպրոց: Մոռացա նշել, որ այդ ժամանակ, պարտավորեցնող էր «Այբբենարան»-ին նվիրված միջոցառումը, որից մենք հուզվում ենք, երբեմն էլ մոռանում բանաստեղծությունները, որ ուսուցիչն էր բաժանում մեզ: Իսկ երբ մոտենում էին արձակուրդները, մեր բոլոր անցածները պետք է տետրի մեջ գրեինք: Հենց այսպես էլ անցնում է առաջին դասարանը, չես հասցնում երեք ամիս նորմալ հանգստանալ, մեկ էլ տեսար՝ ամառը թռա՜վ, եկավ նոր ուսումնական տարի, և դու արդեն…

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Երկրորդ դասարանում ես, գիտես տառերը անգիր, գիտես թվերը, քիչ-միչ կարողանում ես գրել-կարդալ: Այս դասարանում նոր առարկա ես սովորում. ռուսաց լեզու, երբ մի տառ ես սովորում, երջանկությամբ ես լցվում, տուն գնալուց վազում ես, որ շուտ հասնես տուն, որ տանը հայտնես քո կյանքի ձեռքբերումը, որին քույր-եղբայրներդ քմծիծաղով են հետևում: Իսկ երբ բառեր ենք սովորում, տեղի-անտեղի փորձում ենք կիրառել այն:

Երրորդ դասարան, այս դասարանում էլի նոր առարկա. անգլերեն, էլի տառեր, բառեր, էլի տնեցիներին զարմացնել, ուրիշ ոչ մի նորություն:

Չորրորդ դասարան, երբ պետք է կրկնես քո այդքան տարիների սովորածը, որովհետև դու քննության ես, որի մասին գաղափար էլ չունես:

Հինգերորդ դասարան, երբ բարեհաջող հանձնել ես քննություններդ, երբ այլևս տարրական դասարանի աշակերտ չես, երբ այլևս բարձր դասարանի աշակերտները չեն ասում «տառական»։ Այո, հինգերորդ դասարանում նոր առարկաներ ես անցնում, մի խոսքով. ուրախություն:

Վեցերորդ դասարան, երբ քիչ-քիչ հասկանում ես դպրոցի քաղցրությունը, երբ նախանձում ես առաջին դասարանցիներին:

Յոթերորդ դասարան, երբ մասնակցում ես միջոցառումներին, արտասանում ես, երգում, պարում, երբ վերջապես հասկանում ես, որ բանաստեղծության քանակով չի որոշվում լավագույն արտասանողը, երբ նախընտրում ես ամենակարճ բանաստեղծությունը, որովհետև դասերը շատ են:

Ութերորդ դասարան, այսպես ասեմ, ութը յոթի քույրն է, նույն ձևով է անցնում տարին, չնայած, որ ութերորդ դասարանցիների շուրջ հին ու տափակ կատակներին:

Իններորդ դասարան, երբ քննություները սև ամպերի պես կուտակվել են, երբ ամեն քայլափոխի հիշեցնում են, որ դու քննության ես, որ պետք է կրկնես, ուրիշ ելք չկա:

Տասներորդ դասարան, երբ մտնում ես ավագ դպրոց, քննություններդ բարեհաջող ավարտել ես։ Այո, քեզ հաջողվեց դա:

Տասնմեկերորդ դասարան, երբ դպրոցին բան չմնաց, դրա համար փորձում ես խենթանալ, տարբեր կատակներ «խաղալ»՝ հնարավորինս հիշարժան: Երբ որոշում ես, թե ինչ համազգեստ ես հագնելու Վերջին զանգին կամ հենց սեպտեմբերի մեկին:

Տասներկուերորդ դասարան, այո դու ավարտում ես դպրոցը, պետք է «Վերջին զանգ»-ի սցենար գրել, ու փորձում ես լարել ուղեղդ, հիշել ողջ անցած տարիները դպրոցում, մեկ էլ լսում ես՝ «քննության ես»։ Այո, ավարտական դասարանում ոչինչ չես հասցնում, մեկ է, մի թերի տեղ մնում է:

Արդեն եկավ մայիսը, վերջ, ևս մեկ դասարան հրաժեշտ է տալիս դպրոցին, տանելով իր հետ թանկ հուշեր: Էլի թաց աչքեր, էլի ծաղիկներ, էլի փուչիկներ և թարմ բանաստեղծություններ:

Բացի այս տասներկու տարիներից, դպրոցում տարածված երևույթներ էլ են լինում, օրինակ. «Պատռված կալգոտկի», որը կա՛մ ճանապարհին է պատռվել, կա՛մ էլ աթոռից վեր կենալիս: Դասարանի գերազանցիկ, ով գրում է բոլոր տնայինները:
Դասերից շուտ գնալ տուն, երբ միայն երազանք է:
Դասից փախչել, երբ բոլորը համաձայն են, չկա խանգարող հանգամանք, բացի նրանից, որ արդեն վերջին ժամն է…
Վերջին զանգին, ժամը 4-ին, մեկ-մեկ բախտներս բերում է՝ 6-ին, ողջ աշխարհը իմանում է, որ Վերջին զանգ է, ավարտեցին…

Այո, դպրոցում մեր կյանքի ամենա-ամենա տարիներն են ամփոփված, այնպես որ, եկեք սիրով գնանք դասի, չէ որ բան չմնաց…

Սիրելի շրջանավարտներ, Հայաստանի Հանրապետության հպարտ քաղաքացիներ, շնորհավորում եմ բոլորիդ՝ դպրոցն ավարտելու կապակցությամբ: Մաղթում եմ ձեզ ամենալավն ու բարին:

Շնորհավո՜ր Վերջին զանգ:

Վերջ

Ամեն տարի՝ վերջին զանգի օրը, կանգնում էի պատուհանի մոտ և սկսում երազել, թե բա հեսա 9, 8, 7, 6… Ու էդպես շարունակ, ու մի տարի էլ իմ վերջին զանգը կլինի: Հետո ինձ պատկերացնում էի արքայադստեր հագուստով, գեղեցիկ կոշիկներով՝ իբրև թե հասուն աղջիկ, ապա վազում էի, բացում զգեստապահարանը, հագնում ձեռքիս տակ ընկած շորիկը, մամայի բարձրակրունկ կոշիկները և տնով մեկ վազվզում: Հա, չմոռանամ ասել, որ փոքրիկ քույրիկիս էլ հավաստիացնում էի, որ իմ վերջին զանգին այդպես եմ հագնվելու, ու դա կրկնվում էր ամեն տարի, մինչև որ եկավ 2017թ.:

Այդ օրը առավոտյան արթնացա ժամը 6:00, չնայած որ չհասցրի. շրթներկը քսեցին վերելակի մեջ, իսկ թարթիչներս՝ մեքենայի:

Օրը հիանալի էր, արևոտ, ժպիտներով ու շնորհավորանքներով լի, այնքան ուրախ էի, բայց կարծես մի ակնթարթ լիներ. ավարտվեց օրը: Այդ երազելի բարձրակրունկները դեռ տուն չհասած էի հանել ու ձեռքս պահել: Աղջիկները կհասկանան: Անաղմուկ մտա սենյակ ու էդպես «արքայադստեր» հագուստով էլ քնեցի…

Վերջացավ վայրկյանը, օրը, հեքիաթը… Այլևս հետ չեն գալու դպրոցական օրերը, ու ճիշտ պատասխանի դեպքում, ընկեր Ղազարյան ջանից կոնֆետ վերցնող աղջկա ժպիտը…

Sose Zaqaryan

Թե ինչպես ամուսնացավ Լաուր տատիկը

Իմ ամուսնանալը շատ պատահական էր. ո՛չ խոսալ, ո՛չ տեսնալ, ո՛չ գիդալ: Ինքը բանակից եկալ ա, քացալ Աշխաբադ սվերալ։ Դե, 25 տրեկանըմը եկալ էր, ես ալ 18 տրեկան։ Տասը նոր ավարտած Վանուշին քիվորը՝ Այսին նհետ, էս դուզերըմ հունձ ենք անըմ, տեավ ուրուգունը ճնապան նիհեր՝ մեր են բաղին կլխավը սենց քշանըմ ենք, բա ստհենց-ստհենց․ հոպարիս տղան եկալ, քեզ պիտի օզենք ասեմ․

-Աչի՛, հո՞ւմ պիտի օզես։

Վերջը հինչ-հունց, պան, դե, հսամ տոն սովորական ա, տու մի ասի թա՝ Ասյան քցըմա տա բեյնը, էդ ալ քինըմ ա Մեսրոպ ամուն ասըմ, վեր Ասյան տհենց մի աղջկա անըմա տվալ, Մեսրոպ ամին ալ ասըմ ա․

-Էս սըհաթին դասավորեմ, վեր քինաս տու տան տեսնաս։

Ես ալ տասըս նոր ավարտալ եմ, ատեստատս ստացալ, բայց ամառըն ըշխադըմ եմ։ Վեր թոշակի եմ քացալ, 12 տարեկանից ստաժ ունեմ։

Մի քշերավ, շատ շուտ ա, դե հունձի վախտ ա, ամռնան օր, եր կցա, հայաթնին սրբեցի, մազերս կապեցի, վեր հաց օտեմ, մի կուտուր ալ, հաց յոռնեմ, քինամ, մին ալ տեսնամ՝ մինը դիրվազան թակըմ ա։ Էդ տարին ալ մեզ մի էդ պոլին շորին գույնի մի էշ ունենք անըմն ալ՝ Մուխի։ Կամ են էս ու էն տանըմ՝ փեդի։ Դիրվազան թակըմ ա, լուս տառած Կոլյան ասըմ ա․ «Այ քուր, քշացի տես՝ հով ա դիրվազան թակըմ»։ Քըշանամ, տուռը պացալ եմ, տեսնամ՝ մի անծանոթ տղայ ա։ Տուռը հենց թողա պաց, ես դեհա -դեհա աստիճանավը պիրցրանամ, ասեմ՝ Կոլյա, մի անծանոթ տղայ ա, ասեմ՝ տուռը պաց եմ ըրալ, բայց հենա կամ ա։ Դե Յուրիկը եկավ, թա. «Բարև- բարև»։ Կոլյան ասավ. «Խեր իլի», թա բա՝ խեր ա։

-Մեսրոպ ամին կյում ա ծասկըմ, մի քանի էշ ա ճարալ, ծեր էշնել ա օզըմ, վեր քինանք քոլան փեդ պիրենք։

Վերջը, յոռնի տանի, տեղ տեսնա։ Դե, անց կենա մի քանի օր, առանց խոսալի, առանց մի ոչ մի պանի, հինչի-հունցի, դաշտան կամ, քընըմ ինք Սըտըղպիրան ճյուր պիրըմ։ Եկամ, տեսամ՝ 3-4 հոգի մեր տանը մարդ կա: Դե, տեսնըմ եմ, վեր դե Մեսոպին ճընաչըմ եմ․ տաս ա տվալ։ Լհա վեր մտնըմ եմ, Կոլյան ասըմ ա․

-Լավուր, ճյուրը պիրար, մի սառը ճյուր պիր՝ խմենք։

Տարա խմեցին, պրծան, տարա տիրեցի կռուշկան ընդեղ, հեդո ալ, թա. «Եկ ստեղ նստի, քեզ տալիս ենք ես անծանոթ տղին»։

Մի զվեզդա ժամացույցին պիրալ՝ սիվտակ, մի ճուխտ կպռոն, մի դուխի, մին կոսինկայ ա: Տու մի ասի, թա էս Յուրիկը ասա. «Մի նոռմալ նվեր չկա, դուխավ-պանավ, հինչ կիլի», էս Պայծառն ալ ասալ ա․

-Յուրիկ, մի կոսինկա ունեմ, պիրեմ տամ՝ տար, բայց վեր փսակվի կյա, ունք եմ ունելու։

Դե նշանը երկլավ։

-Տենց շուտ համաձայնվեցի՞ր,- ընդհատեցի ես

-Դե Կոլյան ասալ էր՝ էլ հո՞վ էր երկուտաըմ։

Անցկցավ մի ութ օր, տեսնամ էն Մոսկվայի տալս դիրվազան լացիլիլավ թակըմ ա։ Քշանամ, քինամ․

-Ի՞նչ ա իլալ, Հազո, հի՞նչ ա պտահալ, վեր լաց ես իլըմ։ Նանան հիվանդ ա՞։

Ու պատըմըմ ա, վեր Պայծառը, կոսինկան վեր տվալ ա, օզըմ ա։

-Աչի, տա մհար ես լաց իլը՞մ:

-Դե նանան ասալ ա, փիս պան ա, էլի։

Ասցի՝ եկ: Կռնան փռնամ, տարամ: Հացատանն ինք հլա ապրըմ, մեր էն տները շինալ ինք։ Դե, մի չամադան ունիմ արդեն: Չամադանը ձիքամ, էդ հանամ, կոսինկան մի ճուխտ ալ կապրոն տիրամ ուրան մհար, մի դուխի ալ նհետը։ Վերջը էդ խոխին դուխ տամ, էդ այնոյինը շինեմ, տինեմ նըհետը: Վերջը էդ խոխին հղու տինեմ՝ տանի, տա Պայծառին։

Դե, հրսնքավս լուս տառած Վարդի դադաս նհետս եկավ, տանըմ են, վեր քթեթ ձևեն։ Քընացինք, տեսանք էն դիրվիզի տակի 4։4 տոննա՝ Բրթելանց ակուշկի տակին։ Տասըմին շունչ են, ես ալ պիտի քինամ՝ 12։ Մի մեծ փեդի սեղան ա, երկու փեդի կառավադա, վերջը, պան չկա։ Յեդավ էլ, վեր աչքս ընգեց ոչ վեր ճիճիքավա ծածկած տեղաշորը, էդ ալ վեր տենց տեսնամ, փախնեմ է մին բաշ։ Փախնեմ քինամ Չապո ամունց տռանը, էդ հորքուրս հունց կլոխ ընգի, յենաս կա մինչև ընտեղ, նորից ետ տա, տանի։ Տանի, ու թհենց կյանքս խորտակվի․․․

Երկու աղջիկ ա ծնվալ, ամբողջ կյանքս խավար եմ ըրալ, էդ երկու ըղջկորցս մհար։ Վեր փեսեքս խոսալի տեղ չունենան։

Ասում է Լաուր տատը, և աչքերից փոքրիկ արցունքի կաթիլներ են հոսում։ Մեկ տարի չկա, ինչ լույս է դառել Յուրիկ պապը։ Լաուր տատը Յուրիկին թաղեց պատվով, իրեն հարիր ճոխությամբ և կատակներով։ Դեռ Յուրիկ պապը իր վերջին շնչում, էլի իրենց ազգին բնորոշ հումորներ էր անում։ Հիշում եմ, մի քանի անգամ Յուրիկ պապը ասել է.

-Վեր իմ կընիկս Լաուրը չիլեր, մեկ ես վաղուց մեռած ի։ Չի թողել, վեր մի կիլո պան յեր ունեմ:

ella mnacakanyan yerevan

Ուրախ, փոքր ավտոբուս

-Մի՛ ծխեք, էլի,- դիմացս նստած կնոջ կնճռոտված երեսին բացահայտ տհաճություն է ուրվագծվում:

-Վա՜յ, քուրս, բա շուտ ասա,- պատասխանում է վարորդն ու հանգցնում հենց նոր վառած ծխախոտը՝ ի զարմանս ինձ ու հակառակ սպասածս ոչ այնքան ականջահաճո բանավեճին, որ սովորաբար ծագում է նման դեպքերում, ու որոնց ժամանակ միակ բանը, որ ուզում ես անել, ականջակալներումդ հնչող երաժշտության ձայնն առավելագույնի հասցնելն է:

Ես, փոքրիկ «սկանդալից» խուսափած, ակամա և թեթևակի ժպտում եմ, ու պարզվում է՝ այս անգամվա երթուղայինն ամենևին էլ սովորականներից չէ: Ու երթևեկն էլ, կանխատեսում եմ, սովորականներից չի լինելու, որովհետև ինչ-որ տարօրինակ օրինաչափությամբ, այս քաղաքի ամենակոլորիտային մարդկանց ու ամենաանհավատալի իրավիճակներին հենց հասարակական տրանսպորտում ես հանդիպում:
-Խոսացե՛ք, է՜, ժող ջան,- վարորդը չի կարողանում երկար պահպանել լռությունը,- ի՞նչ կա, իմա՞լ եք,- լեզվական ակցենտը միանգամից մատնում է իր ծագումը,- երկիր փոխվե՞ց-չփոխվե՞ց:
-Դու էս երկրի՞ց չես, հոպա՛ր,- անմիջապես արձագանքում է մի երիտասարդ, որովհետև մնացած կանայք, կարծես, խուսափում են երկխոսության մտնելուց:
-Էս երկրից եմ:
-Քյավառից ա,- ծիծաղելով վրա է բերում միջին տարիքի մի կին:
Նրա խոսքն անմիջապես շարունակում է այս պատմության առաջին հերոսուհին.
-Փոխվեց, բայց վարորդներն էլի ծխում են:
-Ի՞նչ են անում,- վարորդն իսկապե՞ս չի լսում, թե՞ չլսելու է տալիս կնոջ ասածը:
-Ծխում են,- բոլորն արդեն ասում են միահամուռ, որովհետև բոլորին էլ, կարծես, դա դուր չի գալիս: Բոլորին՝ բացի մեկից:
-Լա՜վ դե, ծխում են թո՛ղ ծխեն, ամբողջ օրն ավտոյի մեջ են էս խեղճ մարդիկ,- պաշտպանում է երիտասարդը:
-Բայց էդ ավտոյի մեջ կանայք կան, երեխաներ, հիվանդներ,- կինը, ոնց որ թե, հաստատակամ է տրամադրված:
-Է՜հ, դրան որ նայենք, փողոցում էլ պիտի չծխեն, փողոցում էլ կան:
«Բա պիտի չծխեն, կողքինները պարտավոր չեն էդ ծուխը շնչել»,- ուզում եմ մեջ ընկնել ես, բայց հետո հասկանում եմ, որ ավելի լավ է՝ լուռ նշումներ անեմ այս ոչ սովորական «ճամփորդությունից»:
-Դու էլ ես աչքիս ծխում, որ տենց պաշտպանում ես,- կինը քննախույզ հայացքով նայում է երիտասարդի աչքերին: Վերջինս վստահորեն բացասական պատասխան է տալիս, ինչը, սակայն, չի համոզում ինձ ու կարծես կասկածամիտ կնոջը նույնպես (ախր, մի տեսակ շատ շահագրգռված էր պաշտպանում):
-Հարի, հարի, հառեջը նստի,- մարդամոտ վարորդը երիտասարդին կանչում է իր կողքին նստելու՝ գուցե նրա համար, որ կանխի սկսվող բանավեճը, կամ ուղղակի որովհետև տեղ էր ազատվել իր կողքին, չէր ուզում, որ դատարկ մնա,- բայց դեմը 200 դրամ ա, իմանո՞ւմ եք, չէ՞ :
-Հա, հա,- բոլորը կրկին պատասխանում են միահամուռ, որովհետև այս մեկը տարածված կատակ է, նույնիսկ ես եմ լսել:

Երիտասարդը փոխում է տեղը, իսկ վարորդը րոպեական լռությունից հետո շարունակում է.
-Ուրախ, փոքր ավտոբուս ա իմը,- չնայած, որ իրականում այսպես կոչված «գազել» է,- ի՞նչ անենք՝ ջեբներս դատարկ ա, կարևորը սրտներս լիքը լինի…

Ու մենք շարունակում ենք երթևեկել մեր ուրախ, փոքր ավտոբուսում՝ առանց ծխախոտի ծուխը շնչելու ու լիքը սրտերով…

emma miqayelyan-2

Օպելի վարորդը

Մայիսի 8-ին Հրազդանից գնում էինք Երևան: Տաքսու վարորդը երևի երկար դադարից հետո պատանի էր տեսել և իր հակասական գաղափարներով ուզում էր համոզել.

-Էդ ո՞վ ա էդ Սասունը, որ վազեմ դրա հետևից: Դրա տված դուխն ի՞նչ պիտի լինի,- երկար բանակցության ընթացքում ավելի բարձր տոնով (համարյա բղավելով) ասաց վարորդը:

Մինչ այդ հնչած կարծիքներից հասկացա մի բան ու հարցրի.

-Հնարավո՞ր է, որ դուք էլ պատռած լինեք ձեր կուսակցական տոմսը,- հարցրեցի ես ինձ հազիվ զսպելով:

-Վա՜յ, այ ախպե՛ր, չէ հա, ես անկուսակցական եմ,- ասաց վարորդն ավելի հանգիստ տոնով:

Ես նրան ի՞նչ ախպեր, ինչևէ, պատասխանեցի.

-Բոլոր հանրապետականներն են ասում այդպես:

Նա շարունակեց.

-Ախպե՛ր, էն 10 000-ները, որ բաժնին, ես չվերցրի, չէին ջոգում՝ որտեղից եմ, համ ընդեղ ընգեր ունեի, համ մյուս տեղում:

Կանգ առանք Քանաքեռի լուսակիրի տակ, ու վարորդն ասաց.

-Եթե ճիշտ, Սասունին եմ ընտրել, անգործ հրազդանցի եմ, բա ի՞նչ պիտի անեի:

Հիշեցի մի ուրիշ վարորդի էլ, որ նախորդ անգամ էր տուն տանում.

-Մեծ հույսեր եք կապել: Ոչ մի բան էլ չի լինի, չոտկի բան եմ ասում: Էդ փափուկ բարձը, որ դրել են գլխներիդ տակ՝ հանեք, ձեր ցավը տանեմ: Հենա՝ տղես դասից փախել, ցույցի ա գնացել, հլը թող տուն գա՝ ես իրան կասեմ:

-Գիտե՞ք, որ երեխաները ինքնուրույն որոշում կայացնելու իրավունք ունեն,- ասաց աղջիկներից մեկը:

-Տո ես դրանից բան չեմ հասկանում: Սերժի վախտով ինձ լավ գործ էին խոսք տվել՝ ես դզված դեմք պիտի լինեի: Հո ամբողջ օրը ռուլը չէի՞ գրկի նստի,- ոգևորված ասում է վարորդը:

Երեխեքով ասում ենք.

-Բայց մեր պայքարը Նիկոլի վարչապետ դառնալուց բացի, անապահով ընտանիքների համար է, այսօր լիարժեք ազատ լինելու համար է:

-Էս երկրում վատ ապրող չկա, դու ի՞նչ ես խոսում: Սերժը պտի պահեր մեզ, ի՞նչ վատ ղեկավար էր, որ մերժիք,- ասաց վարորդը մեքենայի երաժշտությունից բարձր բղավելով:

-Սասունին ընտրել՝ Սերժի գովքն եք անում,- ասաց աղջիկներից մեկը:

-Տո ի՞նչ Նիկոլ՝ մի քանի շաբաթից իրեն եք մեժելու: Էնի երկիր պահող չի:

-Հակասական գաղափարներ ունեք,- ասացի ես ու իջանք մեքենայից:

Ու երևի վարորդը մինչև այսօր կես ժամը մեկ կրկնում է, որ սուտ է, բան չի փոխվելու, անօգուտ է ու ժողովրդի պայքարն անիմաստ է:

Ո՞վ գիտի Հրազդանից Երևան գնացող օպելի վարորդի տեղը, գնանք հարցնենք, ի՞նչ է հիմա մտածում:

Երիտասարդ, արի՛ սովորենք

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

«Հանուն հավասար իրավունքների» կրթական հասարակական կազմակերպությունը ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի աջակցությամբ մայիսի 16-ից մայիսի 24-ը առաջին անգամ Հայաստանում անցկացնում է «Երիտասարդ, արի՛ սովորենք» խորագրով միջոցառումների շարքը։

Գավառում միջոցառումները սկսվեցին մայիսի 20-ից։ Գավառի Մշակույթի տանը անցկացվեց գեղանկարների ու լուսանկարների ցուցահանդես նվիրված ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 70-ամյակին։ Ինչպես նշեց «Հանուն հավասար իրավունքների» ՀԿ-ի նախագահ Գայանե Աբրահամյանը, ցուցահանդեսին ներկայացված աշխատանքները փառատոնից մի քանի շաբաթ առաջ հայտարարված մրցույթին հաղթած նկարներն են։ Մասնակցել են ավելի քան հարյուր երիտասարդներ, որոնց գործերը ընտրվել են պրոֆեսիոնալ ժյուրիի կողմից։ Մրցույթում հաղթած մասնակիցները ստացան խրախուսական նվերներ։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

ՄԱԿ-ի գրասենյակի հասարակայնության հետ կապերի ղեկավար Արմինե Հալաջյանը ներկայացրեց ցուցադրությանը տեղ գտած միջազգային մրցույթում հաղթած 40 մրցանակակիր երկրների պաստառները, որոնք առաջին անգամ 2017թ.-ին ցուցադրվել են Փարիզում։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Միջոցառումը շարունակվեց Գավառի մանկատան այգում, որտեղ Street Art-ի միջոցով Գավառն ունեցավ թարգմանիչ, գրող, քաղաքական գործիչ Զապել Եսայանի դիմանկարը և երկուսը նրա ասույթներից։
-Զապել Եսայանը աշխարհի հզորագույն և ազդեցիկ կանանցից մեկն էր,- ասում է փառատոնի համակարգող Մարիա Աբրահամյանը,- 1915թ. ապրիլի 24-ին արտաքսվեց Դերձորի անապատ ու փրկվելով թուրքական յաթաղանից, ազատ խոսք ունենալու պատճառով դարձավ ստալինյան հալածանքների զոհ։ Կարևոր է Զապելի խոսքն ուղղված իր աղջկան. «Աղջիկս… Մի՛ վախեցիր հավակնոտ թվալուց։ Վեհ իդեալների ձգտողը չի կարող համեստ մնալ, հեզ ու խոնարհ ապրել»։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Street Art-ին հաջորդած պղպջակների տոնը ապահովեց ուրախ տրամադրությունը ողջ օրվա ընթացքում։ 2012թ.-ից տոնվող պղպջակների օրն այսուհետ նախատեսվում է նշել նաև մարզերում։
Արդեն մայիսի 21-ին Գավառի ավագ դպրոցի դահլիճում հանդիսատեսին ներկայացավ «Թատրոն 8» թատերախումբը՝ «Մնաց 7 օր» ներկայացմամբ, որը նվիրված է վաղ ամուսնության ու կրթության իրավունքի խնդրին Հայաստանում։ Մեկ ժամ 20 րոպե տևողությամբ պիեսի հեղինակը Կարինե Խոդիկյանն է, ռեժիսորը՝ Գոռ Մարգարյանը։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Ներկայացմանը հաջորդեց քննարկում «Իմ իրավունքները և պետությունը» խորագրով։ Բանախոսն էր Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեից Ավետիք Իշխանյանը։ Քննարկման թեմաներն էին.
1. պետություն-իրավունք փոխհարաբերություն,
2. պետությունը որպես քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության հիմնական երաշխավոր,
3. իրավունքների պաշտպանության առանձնահատկությունները փակ հաստատություններում և պետության դերը։

Օ՜, Զանգեզուր, օ՜, Կյորես…

Չե՞ս եղել Գորիսում, կամ եղել ես, բայց չես գնացել Ակսել Բակունցի տուն-թանգարան, ուրեմն, շատ բան ես կորցրել, հույս ունեմ, այս հոդվածը կարդալուց հետո, կոգեշնչվես և անպայման կայցելես:

Երկար ժամանակ է` ապրում եմ Գորիսին մոտ, բայց ոչ մի անգամ չեմ կարողացել այցելել Ակսել Բակունցի տուն-թանգարան: Չնայած նրան, որ միշտ հետաքրքրությամբ եմ կարդացել Բակունցի ստեղծագործությունները և սկսել եմ մտածել, թե ի՞նչ պայմաններում է գրել, այնուամենայնիվ միշտ ինչ-որ խանգարող հանգամանք կար, որի հետ մեկտեղ էլ կար նպատակ:
Գրականության դասն էր, Բակունց էինք անցնում, մտածեցի. «Կարելի է դասարանով գնալ Ակսել Բակունցի տուն-թանգարան»: Մտածելս ու բարձրաձայնելս մեկ եղավ: Դե, դասընկերներս և ուսուցչուհիս համաձայն էին:
Մնում էր օր որոշել և գնալ, դա էլ որոշեցինք և գնացինք:
Մտանք տան բոլոր սենյակները, շատ հետաքրքիր և տպավորիչ էր: Մեզ ներկայացնող տիկինը այնպես էր ներկայացնում, որ անդադար ուզում էիր լսել:

Տեսանք Բակունցի անձնական իրերը, այն սենյակը, որտեղ նա ստեղծագործել էր: Կարելի է ասել, վերապրեցինք այդ շրջանը:

Ինձ համար տպավորիչ էր նաև Բակունցի մոր դիմանկարը, որը Մարտիրոս Սարյանն էր նկարել:

Կարճ ասած, ամեն ինչ հետաքրքիր էր, թե՛ տան յուրաքանչյուր անկյունը, թե՛ այգու ծառերը, և թե՛ աղբյուրը, որից հոսող սառը ջուրը երբեք չեմ մոռանա:

Որոշեցի հոդվածիս մեջ ներառել այցելուների կարծիքները ևս:

«Էքսկուրսվարը այնպես էր պատմում, ասես ինքն ականատես է եղել: Եվ երբ պատմում էր Բակունցի կենսագրությունը, ինձ հուզեց հատկապես այն, որ նրան, փաստորեն մատնել էր իր գործընկերը:
Նաիրի Զարյանը միջակ գրող էր, բայց այն տարիներին մեծ բարձունքների էր հասել, քանի որ իսկական տաղանդների գլուխը «կերել» էր կամ բանտ ուղարկել, շա՜տ ցավալի է, դրանից պետք է դասեր քաղել»:
Ժաննա Բարսեղյան (ուսուցչուհի)

«Թանգարանի աշխատակիցն այնպես էր պատմում Բակունցի կյանքի իրադարձությունները, որ ինձ թվում էր, թե Բակունցի հետ է ապրել»:

Արաքսյա Թևոսյան (աշակերտուհի)

«Ինձ համար տպավորիչ էր Բակունցի այգում ծառի վրա Արթին պապի քանդակը»:

Նոնա Կարապետյան (աշակերտուհի)