Պարի խմբով գնում էինք Գավառ՝ նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ թեկնածուին դիմավորելու:

-Երեխե՛ք, հլը հրապարակը նայեք, ի՜նչ սիրուն մարզկենտրոն ա,- հիացած բարձրաձայնեցի ես:

-Մեր Հրազդանը կերազի հասնի սրանց, հլը ծաղիկները ի՜նչ սիրուն են, ուզում եմ՝ մերն էլ սենց լինի,- երազելով ասաց կողքիս աղջիկը:

-Մեր հրապարակում ո՞ւր ա տեղ, ավելի շատ ընտրական շտաբ կա, քան ծաղկանոց,- ասաց տղաներից մեկը:

-Երեխե՛ք, աչքիս գամ Գավառում ապրեմ, ոնց որ աչքս մնաց ծաղիկների վրա,- ասաց վարդի անունով աղջիկը:

-Երեխե՛ք, ցուցանակներին նայեք, ուր էր մեզ սենց բախտ՝ մենք էլ ունենայինք սրանցից,-ասաց աղջիկներից մեկը:

Տղաներից երկրորդն ավելացրեց.

-Մենք մեր փողոցների անունները չգիտենք, որ մի հյուր ենք ունենում տան ճանապարհը խանութներով ու գազալցակայաններով ենք բացատրում, գոնե կսովորենք։

Համերգն ավարտվեց․ հույս ու երազանք Գավառում թողած՝ վերադարձանք Հրազդան:

Ապրիլ ամիսն է՝ համերգով գնում ենք Գյումրի: Մայրս 88-ից առաջ եղել էր Գյումրիում ու հիմա, երբ կրկին այստեղ է, ասում է, որ Գյումրին շատ է փոխվել, գեղեցկացել, բայց ցավի հետքերը դեռ կան:

Ավտոբուսի պատուհաններից «կախվել ենք», բերաններս բաց է մնացել, ի՜նչ գեղեցկություն:

-Մա՛մ, նայի ի՜նչ սիրուն ծաղիկներ են, ինչ խնամքով են էտում ծառերը,- նախանձելով հիանում եմ ես:

Մայրս նախատում է.

-Մի քիչ տեսած քեզ պահի:

-Ախր, նայի, խոտերը սարքով են կտրում:

-Էմմա՛, մենք էլ ունենք, հիշացրու՝ ցույց տամ,- մայրս ծիծաղում է:

-Մա՛մ, մենք ունենք, բայց մեր քաղաքապետարանը չունի, մեր հրապարակի խոտերը ոչ թե սարքով են հավասարեցնում, այլ կովերը՝ իրենց ատամներով: Որտե՞ղ կա մեր մարզկենտրոնից, մերը միակն է և անկրկնելին, մնացածը դժբախտ են՝ իրենց հրապարակում կով չեն տեսել, դե թող իրանք էլ մեզ նախանձեն,- ասացի ես:

Մտնում ենք Գյումրու Վարդան Աճեմյանի անվան դրամատիկական թատրոն՝ մի գեղեցկություն, մի մշակույթ, մի արվեստ ու մի պարային համար: Շուտ դուրս եկանք, համերգը չէր ավարտվել: Նկարներ էինք անում, ինչ պատահի նկարում էինք՝ ծառ-ծաղիկ, նույնիսկ՝ այգեպանին, նրանից էլ չունենք մեր քաղաքում: Թատրոնի դիմաց Մհեր Մկրտչյանի արձանն է կանգնած, նայում եմ ու նախանձում, ինչի մենք էլ չունենք:

Մի օրում այնքան էր շատացել Գյումրու հանդեպ նախանձս, որ նույնիսկ ինձ էի նախանձում, որ տեսել եմ Գյումրին:

Վերադառնալիս ցուցանակներին ենք նայում, նույնիսկ դրանցից էլ էր մշակույթ կաթում, իսկ մեր քաղաքում՝ «Կազինո Senator 2 կմ Ծաղկաձորում»:

Գյումրուց դուրս էինք գալիս, ցուցանակի վրա Մհեր Մկրտչյանի նկարն է, որ հարցնում էր.

-Հը՞ն, թատրոն գնացի՞ք…

Երեխաներով շրջվեցինք, մի անգամ էլ նայեցինք Գյումրուն ու ասացինք.

-Այո՛, գնացինք:

10 տարեկան էի, երբ իմացա, որ այսուհետև գյուղում երեխաները կարող են հաճախել ֆուտբոլի պարապմունքների: Մեզ մարզում էին Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի մարզիչները: Առաջին պարապմունքը մի քիչ բարդ էր, սակայն մեր մարզիչների շնորհիվ ամեն ինչ անցավ հիանալի: Ամեն պարապմունքի ժամանակ զգում էի տարբերությունը: Զգում էի, թե ինչպես է սերը մեծանում դեպի ֆուտբոլը: Մի ժամանակ, երբ տանը հայրիկս ֆուտբոլ էր դիտում, ես դուրս էի գալիս տնից: Իսկ հիմա արդեն ես հայրիկիս հետ նստում և դիտում էի ֆուտբոլը: Մեր ֆուտբոլային պարապմունքերը տևում են գարնան մի ամիսը, ամռանը և աշնան մի ամիսը, քանի որ հետո եղանակը սկսում էր վատանալ:

Ամեն ֆուտբոլի պարապմունքից հետո ես պարտադիր պետք է մի վնասվածքով վերադառնայի տուն: Մի օր ոտքս էի ոլորում, մի օր թաց խոտածածկույթի պատճառով ընկնում էի և վնասում ծնկներս, մի օր ոտքիս էին խփում և այդպես շարունակ:

Էլ ինչ ֆուտբոլային թիմ, եթե պետք է ունենա լավ խաղացողներ և չմրցի այլ թիմերի հետ: Խմբի մեջ կար շա՜տ լավ խաղացող մի աղջիկ՝ Կիման, որը հետագայում 3 տարի մարզվեց Երևանում և շարունակում է իր ֆուտբոլային կարիերան:

Մեր ֆուտբոլային պարապմունքները տևել են ընդամենը 5 տարի: Այնուհետև ֆուտբոլից անցանք պարի, որտեղ լավագույններն ավելի շատ են, քան ֆուտբոլում:

Արդեն 2 տարի է, ինչ պարում ենք, սակայն երբեմն-երբեմն կարոտում եմ մեր ֆուտբոլի պարապմունքները, կարոտում եմ մեր մարզիչներին:

Մի քանի ամսից կլքեմ իմ պարը, պարի փորձերը, քանի որ արդեն ժամանակն է գյուղից հեռանալու և քաղաք գնալու:

Համացանցն այսօր շատերի համար, հատկապես՝ դպրոցականների, դարձել է կարևոր խնդիր: Սակայն մեր դասարանում այդպես չէ: Մենք տարվել ենք ոչ թե համացանցով, այլ գրականությամբ: Մենք ընթերցում ենք ոչ միայն հայ, այլև արտասահմանյան գրականություն: Բավական է մի հետաքրքիր գիրք ընթերցել, և չես էլ նկատում, թե ինչպես ես շարունակաբար անընդհատ կարդում: Սկզբնական շրջանում, երբ սկսել էինք գիրք ընթերցել, չէինք կարողանում ամեն ինչ ընկալել, առաջանում էին հարցեր, մենք դիմում էինք մեր գրականության ուսուցչուհուն: Վերջինս մեզ քաջալերելու համար տալիս էր մեզ հուզող հարցերի պատասխանները և առաջարկում ավելի շատ ընթերցանությամբ զբաղվել, որպեսզի անհասկանալի հարցեր արդեն չմնան: Ուսուցչուհուս խորհրդից որոշ ժամանակ անց դասարանում մի քանի երեխաներ սկսեցին զբաղվել ընթերցանությամբ, այդ թվում նաև ես: Հետո արդեն կարդալու ընթացքում սկսեցինք գրքերը փոխանակել և միմյանց պատմել մեր տպավորությունների մասին: Ընթերցումը սկսեցինք պատմավեպերից: Բացումը կատարեցինք Րաֆֆու «Սամվել» պատմավեպով: Տպավորություններն այնքան մեծ էին, որ շատերս արդեն սկսեցինք հաջորդաբար այն կարդալ: Այն հայրենասիրական ոգին, որը մեզ ներշնչեց այդ պատմավեպը, ստիպեց կարդալ շատ ու շատ այլ պատմավեպեր, ինչպիսիք են՝ «Տիգրան Մեծ»-ը, «Գևորգ Մարզպետունի»-ն, «Վարդանանք»-ը և «Ռանչպարների կանչ»-ը: Գիրքը սկզբում ընթերցեց Տաթևը, որը փոխանցեց ինձ, ես՝ Լուսինեին, նա՝ Վահեին, Վահեն էլ իր մտերիմ ընկեր Հայկին: Ներկայումս գիրքը ընթերցում է Վիկտորյան: Աշխատում ենք նրան չպատմել մեր տպավորությունների մասին, որպեսզի հետաքրքրությամբ կարդա:

Պատմավեպերով հետաքրքրվողներին չէին զիջում նաև արտասահմանյան գրականությամբ հետաքրքրվողները: Հատկապես՝ Ալեքսանդր Դյումայի «Ասկանիո», «Կոմս Մոնտե Քրիստոն», «Կոմսուհի դը Մոնսորո» և «Երեք հրացանակիրներ», Շառլոթ Բրոնտեի «Ջեյն Էյր» և Ժյուլ Վեռնի «Խորհրդավոր կղզի» ստեղծագործությունները դարձան գլխավոր նյութը: Գարիկը մեծ արագությամբ ընթերցելով վերոնշյալ գրքերը՝ փոխանցեց մյուսներին: Ընդ որում մեզ` պատմավեպեր սիրողներիս, սկսեց հետաքրքրել նաև արտասահմանյան գրականությունը, և հակառակը: Յուրաքանչյուրս գիրքն ընթերցելուց հետո պատմում էինք մեզ դուր եկած կերպարների մասին, վերլուծում, մեկնաբանում, հետո գրքերը միմյանց փոխանցելով՝ ընդհանուր պատկերացում կազմում, իսկ հարկ եղած դեպքում նաև ուղղություն ցույց տալիս իրար:

Ընթերցանությունը համացանցից շատ ավելի հետաքրքիր է, իհարկե, մենք նույնպես օգտվում ենք համցանցից, բայց մենք ամբողջովին մեր ժամանակը չենք վատնում դրա վրա: Գիրք կարդալուց ոչ մի վնաս չկա, դեռ մի բան էլ բառապաշարդ ավելի է հարստանում և ավելի լավ ես կարողանում արտահայտել մտքերդ, ընդարձակ և հարուստ բառապաշարով ավելի հեշտ ես կարողանում ստեղծագործել: Համակարգչից մի փոքր բաժանվելու ամենալավ միջոցը ընթերցանությունն է:

Վազում ենք…

Վազում ենք կյանքի երկար ու բարդ ճանապարհներով, երբեմն շրջանցելով խորը ջրափոսերը, երբեմն՝ պարզապես չնկատելով։
Մենք միշտ թաքցնում ենք, թաքցնում ամենն, ինչը մերն է, թաքցնում երջանկությունը, դժբախտությունը։ Չնայած՝ մարդիկ երբեմն դժբախտությունը ի ցույց են դնում՝ իրենց դարձնելով «խղճալու առարկա», ինչն իրենց, կարծում եմ, դուր է գալիս։
Ես էլ եմ թաքցնում.․. Ես թաքցնում եմ գիրքը, որը սիրում եմ ամենից շատ, երգը, որը ամեն օր լսում եմ առաջին անգամվա հաճույքով, կարծես չգիտեմ բառերն ու նոր եմ զգում, ֆիլմը, որի ավարտը անգիր գիտեմ, բայց ամեն անգամ նայելիս՝ զարմանում եմ էդքան հրաշալի լինելու վրա։ Էնքան եմ կարդացել նույն բանը, լսել նույն բանը, նայել նույն բանը, որ դրանք ինքնաբերաբար իմն են դարձել։ Իմն են դարձել, ու ես թաքցնում եմ, որովհետև իմն են միայն ու միգուցե կխանդեմ՝ տեսնելով ուրիշների մոտ։
Ես թաքցնում եմ մտքերս, որոնք կցանկանայի ասել կամ գրել ինչ-որ մեկի, բայց հիմա չեմ թաքցնի։
Մի տարօրինակ երգչի.
«Բարև։ Գիտե՞ս, ես միշտ քեզ տեսնում եմ՝ երազում, հեռախոսիս էկրանին, բացում եմ սենյակիս դուռը, էլի քեզ եմ տեսնում, բացում եմ էսքիզներիս գիրքը՝ միայն դու ես։ Տեսնես ինչի՞ց է։ Երևի նրանից է, որ մարդը չի կարող լինել այնքան հրաշալի, որքան դու ես։ Ես քեզ մի քանի հարցով եմ գրել, որոնք միշտ տանջել են ինձ. «Ինչո՞ւ ես դու հրաշալի», «Ինչո՞ւ ես քեզ երբեք իրականում չեմ տեսնում», «Ինչո՞ւ ես էդքան անկեղծ քո երգերում», «Ինչո՞ւ ես ուրիշ»։ Չէ, ես բոլորովին չեմ դժգոհում, որովհետև դու ուրիշ ես, ու ես սիրում եմ քեզ, երգերդ ու առհասարակ, ես սիրում եմ քո աշխարհը ու կուզեի գոնե մեկ անգամ լինել այդտեղ։ Մեկ-մեկ ամաչում եմ քո բարությունից։ Խե՞նթ եմ։ Չէ՜, խենթ չեմ, ուղղակի դու ես չափազանց բարի։ Ուզում եմ ասել, որ դու իմն ես դարձել, որ ես սիրահարվել եմ երգերիդ ամեն մի բառին։ Դու մեկը չես։ Դու չորս մարդ ես, բայց դուք ոնց որ մեկը լինեք։ Մի եղեք այդքան կատարյալ, երբ այդքան հեռու եք ինձնից։ Դուք ոչինչ չեք թաքցնում, չէ՞։ Դուք անկեղծ եք, դուք անհետացող տեսակ եք Երկրի վրա»։
Չեմ նշի խմբի (կամ երգչի կամ իրենց կամ բոլորի) անունը, որովհետև նրանք դարձել են իմը, իսկ իմը միշտ իմն է մնում, և եթե աշխարհի վրա մեկ մարդ էլ ավել իմանա իրենց մասին, ես ավելի կհատնեմ։

Աննայի մտքերը խառնվել են, էս ի՞նչ եմ գրել…