Ձմեռային մի ցուրտ ու մռայլ օր էր: Դպրոցից տուն էի գնում: Դրսում շա՜տ ցուրտ էր: Տանել չեմ կարողանում ցուրտը: Եկա տուն ու անմիջապես նստեցի վառարանի մոտ.

-Տա՜տ, շատ ցուրտ ա, մրսում եմ:

-Այ բալա, տատին հի՞նչ անի, սպասի երկու փեդ տինեմ փիչին մեջ՝ տքանաս: Է՜հ բալա, հիշըմ եմ՝ էն ժամանակ սաղս հվաքվըմ էինք քյուրսուն տակ, լյավ տաք էր իլըմ տեղներս:

-Տատ, քյուրսի՞: Կպատմե՞ս մի քիչ դրա մասին:

-Թոնիրը վառըմ էինք, վիրան քյուրսի տինըմ: Քյուրսին ալ տախտակներով էին սարքըմ: Սեղանի նման էր, բայց ավելի ցածր: Վիրան ալ կարպետ էինք քցըմ: Կողքին քեչա էինք քցըմ, նստըմ վիրան: Քեչան բրդից էինք սարքըմ, մի հինգ-վեց կիլո բուրդ էինք լիվանըմ, հետո գզըմ: Մի հատ մեծ շոր էինք քցըմ, էդ բուրդը վիրան լցնում ու ջուր շաղ տալիս, հետո փեդ էին տինըմ մեջին ու էդ շորավը փթաթում: Մի քանի ջահիլ տղա ուս-ուսի տված ոններով տալիս էին էդ փթաթածին, տանըմ էին էն ղոլ (կողմ), նորից պիրըմ էս ղոլ: Էնքան էին տալիս վեր էդ բուրդը կպնըմ էր իրար: Հետո պիրըմ էին պացըմ, քեչան հանըմ: Քեչան քըցըմ էին քյուրսուն չորս ղոլին: Վեր թոնրում ճաշ էինք եփում, քյուրսին մի ղոլ էինք տինում: Կճոճը իջացնըմ էինք թոնրին մեջին, ճաշ եփըմ: Ճաշը եփիլից հետո, քյուրսուն վիրա հաց էինք տինըմ, նըստըմ քեչայի վիրան, ոններնիս մեկնըմ քյուրսուն տակը, հաց օտըմ: Քյուրսուն վիրա դաս էինք գըրըմ, սըվերըմ, բա հինչ:

Տատիկի պատմելուց հետո հիշողությունների գիրկը ընկա: Հիշեցի մեր թոնիրը, որ արդեն բավականին ժամանակ է` չենք օգտագործում:

Երբ փոքր էի, թոնրում հաց էինք թխում: Հիշում եմ՝ ամեն անգամ, երբ գիտեի, որ հաջորդ օրը պետք է հաց թխենք, շուտ էի արթնանում: Գնում էի այնտեղ, որտեղ շարված էին պյուլերը (խմորի գնդերը) և սկսում դիպչել դրանց: Տատիկն ու մայրիկը բարկանում էին վրաս, ես էլ թողնում էի ու փախչում, մինչև որ զգում էի նոր թխված հացի հոտը ու շտապում թոնրից հանած առաջին լավաշը համտեսելու:

Այնքա՜ն մեծ ոգևորությամբ էր կատարվում լավաշ թխելու արարողությունը: Ամեն մեկը մի գործ էր անում: Մեկը պյուլերն էր բերում, մյուսները գրտնակում էին, մեկը լավաշն էր թխում թոնրի մեջ, մյուսը հանում էր լավաշները և հերթով դասավորում: Բոլորը շատ մեծ նվիրումով էին այս աշխատանքը կատարում, դրա համար էլ լավաշը այդքան համեղ էր ստացվում:

Երբ գյուղում մեկը լավաշ էր թխում, թաղում բոլորը իմանում էին, որովհետև լավաշի հոտը արագ տարածվում էր: Բակում խաղալու ժամանակ, երբ երեխաներով լավաշի հոտ էինք առնում, սկսում էինք մեր խուզարկությունը, որ պարզենք, թե ում տանն են լավաշ թխում: Այսպիսի ավանդույթ էլ կար. այն տանից, որտեղ լավաշ էր թխվում, թխվելուց հետո լավաշ էր բաժանվում թաղի բնակիչներին: Այդ գործը մեծերը մեզ` երեխաներիս էին վստահում: Մենք էլ մեծ ոգևորությամբ բաժանում էինք այդ երկար, բարակ գանձերը: Ինչքան լավ ու հետաքրքիր էր անցնում այդ ամենը…

Է՜հ, մանկությունս կարոտեցի:

Թոնիրը դեռ պահպանվում է, բայց էլ չի օգտագործվում: Ամեն անգամ, երբ մտնում եմ հացատուն, հիշում եմ այս ամենը: Նայում եմ թոնրին: Այն կարծես մոռացված լինի, բայց իր մեջ դեռ պահպանում է հին ու բարի օրերի շունչը և ամեն րոպե պատրաստ է վերակենդանանալու: Իսկ ես հույսով սպասում եմ, որ կգա մի օր ու ես նորից կզգամ այդ հին ու բարի ժամանակների շունչը:

Ձմեռային երեքշաբթին սովորական էր. ցուրտ, ձմեռոտ, սպիտակ: Եղանակը տարօրինակ էր ճիշտ այնքան, որքան սովորական էր այդ օրը: Բացասական ջերմաստիճանից սառած ոտքերով մտա դպրոց: Առաջին հարկում ամեն ինչ նույնն էր, միայն երեխաների ոտքերից պոկված ձյունն էր, որ սպիտակ գորգի պես փռվելով գետնին, ուղեկցում էր ինձ երրորդ հարկ: Սպիտակ սալիկներ, որոնց սահմանագծերը վաղուց արդեն սևացել էին, և տարիների վաղեմության մի դուռ, որն իր վրա կրում էր նոր վերքեր ու սպիներ՝ մեր դասարանի կողմից ստացած: Աղմկոտ դասարան, զանգ, ու հինգ րոպե ուշացող ուսուցիչ (իսկական երջանկություն):

-Ժո՜ղ, էսօր Վալենտին ա,- ասաց մեկը:

Նայում եմ մի տեսակ անհասկացող հայացքով, հետո ավելացնում.

-Էսօր ուղղակի երեքշաբթի ա, մի չափազանցրեք:

Ամբողջ օրը նույն բանն ասացի, հետո ինքս էլ դրանից զզվեցի ու սկսեցի մտածել. «Սիրո տոն, է հա, բայց, ո՞վ ասաց, որ սերս պիտի պարտադիր հակառակ սեռի նկատմամբ լինի…»: Հավաքեցի մտքերս, դրեցի կենսաբանությունից ստացած 9-իս կողքին ու տուն եկա: Արագ ճաշելուց հետո օգնեցի մայրիկին ավարտել տան գործերը: Մի պահ կանգ առա, նայեցի սառը ու տաք ջրերի փոփոխությունից ուռած մորս ձեռքերին. «Մա՜մ, մենակ թե իմանաս, թե ինչքան եմ սիրում քեզ, հազար տիեզերքի չափ, ու դեռ մի քիչ էլ ավել: Միայն թե իմանաս…»: Մտածում եմ, բայց մայրիկի ձայնը խլացնում է մտքերս: Գնամ խոհանոցն ավլեմ, թե չէ մայրիկիս մեջքն էլի կցավի…

Ես այդպես էլ համարձակություն չունեցա շնորհավորելու մայրիկիս տոնը բարձրաձայն… Ոչինչ, կսիրեմ կամաց, բայց ուժեղ…

Դասերի վերջում դասղեկի հետ պոեզիայի ժամ էինք կազմակերպել, թեման՝ սեր: Ամեն մեկս ընտրել էինք մեր սիրած բանաստեղծությունը սիրո մասին: Կարդացինք, քննարկեցինք: Ուսուցչուհիս հարցրեց, թե ինչ ենք պատկերացնում, երբ ասում ենք՝ իրական սեր:

Այստեղ առաջ եկավ «բարդույթ» ասվածը: Չգիտեմ ինչու, երբ հարցը վերաբերվում է անկեղծ խոսելուն՝ բոլորը լռում են: Մեզ մի փոքր անկեղծությունը չէր խանգարի: Լռեցինք, բայց երբ մեկը՝ կոնկրետ մեր դասարանի միակ տղան, խոսեց, սկսեցինք խոսել: Չգիտեմ, «սեր» բառի բացատրությունը կարող եմ տալ, թե ոչ, բայց հաստատ գիտեմ, որ սահմանումը դեռ ոչ ոք չի տվել: Ամեն մեկը իր ձևով է պատկերացնում այդ զգացմունքը:

Սիրում եմ զրուցել այն թեմաներով, որոնց մասին սովորաբար լռում են: Այդ թեմաների շուրջ ավելի շատ հարցեր են առաջանում:

Ուսուցչուհուս հարցերը ստիպում էին մեզ լավ մտածել այն հարցերի շուրջ, որոնք մենք համարում էինք դեռ անհասանելի մեզ համար: Երբեմն մոռանում ենք, որ մեծանում ենք: Ասաց օրինակ.

-Զոհաբերություն հանուն սիրո:

Պատասխանները տարբեր էին.

-Այո:

-Չգիտեմ:

-Եթե հարյուր տոկոսով վստահում ես:

Այսպես շարունակ: Մեր պոեզիայի ժամը ավարտվեց այս խոսքերով.

-Առաջին սերը, առաջին հացի նման կուտ է գնում,- և ավելացվեց,- բայց չի մոռացվում:

Կյանքը երբեմն մեզ շատ լավ հնարավորություններ է ընձեռում, որոնցից, սակայն, պետք է օգտվել սովորենք: Ես միշտ մտածել եմ, որ ցանկացած հնարավորություն կամ առաջարկ պետք է օգտագործել ի նպաստ անձնային զարգացմանն ու կատարելագործմանը: Բայց շատ հաճախ ինքս էլ չեմ կարողանում օգտվել հնարավորություններից, որոնք ինձ են ընձեռնվում: Մի անգամ ես հրաժարվեցի մի շատ լավ հնարավորությունից: Պիտի մասնակցեի մի միջոցառման, որի ընթացքում պիտի պատմեի մասնագիտությանս ընտրության մասին, թե ինչ առանձնահատկություններ ու դժվարություններ ունի այն: Ամեն ինչ պատրաստ էր՝ տեքստը, տրամադրությունը, բայց ես հիմարաբար հրաժարվեցի: Իհարկե, հետո զղջացի, մանավանդ, երբ տեսա այդ միջոցառման լուսանկարներն ու կարդացի ընկերներիս տպավորությունները սոցիալական ցանցերում:

Պետք չէ բաց թողնել ոչ մի հնարավորություն, պետք է մասնակցել բոլոր միջոցառումներին, եթե, իհարկե, ճանաչում ու վստահում ենք կազմակերպիչներին: Ամեն նոր բան հնարավորություն է տալիս իմանալու նոր, հետաքրքիր ու անծանոթ ինֆորմացիա, շփվելու ու ծանոթանալու նոր ու հետաքրքիր մարդկանց հետ: Երբեք պետք չէ մտածել, որ այդ ամենը ժամանակի անիմաստ կորուստ է, այլ պետք է դիտարկել որպես հնարավորություն, որից օգտվելու արդյունքում դառնալու ենք ավելին, քան կայինք:

Վերնագրից թվում է, թե պիտի խոսեմ համաշխարհային գրականության մեծագույններից մեկի՝ Շեքսպիրի և նրա թողած ժառանգության մասին: Ամենևին: Խոսքս տասնամյակի «հանցագործության»՝ սելֆիի մասին է: Սելֆի անող մարդկանց կարելի է հանդիպել ամենուր՝ հասարակական տրանսպորտում, թանգարաններում, պատկերասրահներում, նույնիսկ զուգարաններում: Չնայած՝ ինչո՞ւ նույնիսկ, զուգարանում դա անելը ամենատարածվածն է: Սելֆին ծնվեց սմարթֆոնների, կամ, որ նույնն է՝ խելախոսների հետ: Բայց կա հակասություն, քանի որ սելֆիի «ծնունդը» վերագրվում է 1900-ական թվականներին, երբ մի ամերիկուհի հայելու առաջ «Կոդակ» լուսանկարչական տեսախցիկով ինքնանկար արեց: Սելֆիի հետ ծնվեցին նաև լուսանկարվելու տարբեր դիրքերը: Նույն վայրում տարբեր դիրքով նկարվում են ու ավելացնում համաշխարհային սարդոստայնում՝ սոցիալական էջերում: Նկարներ, որոնց նույնատիպությունը հոգնեցուցիչ է, իսկ նկարին կցված լատինատառ, անգրագետ հայերենով գրված տողերը՝ նյարդայնացնող:

Սելֆիի մայրը հանդիսանում է հայուհի Քիմ Քարդաշյանը, ով նույնիսկ իր անձնական սելֆիների գիրքն է հրապարակել:
90-ականների երեխաները (չնայած, որ այժմ երեխա չեն) գաղափար չունեին սելֆի բառի մասին, իսկ հիմա բոլոր երեխաները՝ 2-4 տարեկան, գիտեն, թե ինչ է սելֆին: Իսկ ընդհանրապես ի՞նչ է սելֆին գիտական առումով: Ըստ Օքսֆորդյան բառարանի՝ սելֆին այն ինքնալուսանկարն է, որտեղ մարդն ինքն իրեն է նկարում հեռախոսի, պլանշետի կամ համակարգչի միջոցով ու տեղադրում համացանցում:
Սելֆի բառը 2013-ին համարվել է տարվա բառը: Սելֆի-սելֆի-սելֆի: Հոգնեցինք արդեն: Հոգնեցինք բադի մռութով, «ռետրիկայով» նկարած, դզած-փչած նկարներից, որտեղ մարդը կերպարանափոխված է 180 աստիճանով: Բնականն ենք ուզում, միայն բնականը, չէ՞ որ այն, ինչ բնական է, այն էլ բարոյական է:
Ամենն ամփոփելով մեկ հարց է առաջանում. ո՞րն է հոգեպես ավելի ազնիվ՝ լայքե՞լ սելֆիները, թե՞ ոչ: