Mane Babajanyan

Անտարբեր սահադաշտը

Քաղաքիս մարդկանց անտարբերությունն ինձ զարմացնում է: Գիտե՞ս ուզում եմ քեզ հետ ևս կիսվել: Կլսե՞ս: Լա՛վ, հիմա կպատմեմ:

Այ, տե՛ս, օրինակ՝ երեկ, երբ գնում էի դասի, ընկա: Ամբողջ փողոցը սառցադաշտի էր վերածված: Անկեղծ ասած՝ հեռվից, երբ նայում ես, շատ գեղեցիկ է թվում։ Կարծես հեքիաթից լինի։ Ամբողջը ճերմակ է: Բայց դե, դա միայն առաջին հայացքից, իրականում, երբ ընկնում ես, այդ գեղեցիկ հեքիաթն ասես մեկ վայրկյանում անհետանում է:

Առաջին բանը, որ անցավ մտքովս՝ մեղադրանքներն ու բողոքներն էին, թե ինչո՞ւ են ճանապարհներն այս վիճակում: Երևի շատերդ ինձ հասկանում եք, չէ՞: Բայց սրանով պատմությունս դժվար թե ավարտվի: Լա՛վ, լա՛վ, հիմա ամբողջը կպատմեմ։ Երբ կանգնեցի ու շարունակեցի ճանապարհս, ավելի ահավոր մի բանի ականատես էղա: Տեղի էր ունեցել ավտովթար. 8 մեքենա իրար էին բախվել՝ պատճառն իհարկե, չմաքրված ճանապարհներն էին: Երբ ոստիկանները մեքենաները դուրս բերեցին ճանապարհի կենտրոնից, միայն դրանից րոպեներ հետո վերջապես ժամանեց ճանապարհամաքրման մեքենան ու սկսեց աղ ու ավազով ծածկել այդ «վթարների սահադաշտը»: Դե, հետո էլ, որ խնդիր առաջանար, երևի կասեին․«Ճանապարհը մաքրված էր, մենք մեղավոր չենք»: Հավատացե՛ք, չէի զարմանա: Դե, բարեբախտաբար զոհեր չկային, բայց դա չի արդարացնում նրանց անուշադրությունն ու անպարտաճանաչությունը:

Այսօր կրկին անցնում էի նույն ճանապարհով, ու նույն «սահադաշտն» էր: Սկսեցի մտքումս դժգոհել ու բողոքել, որ երեկվա դեպքից դասեր չեն քաղում: Ու հենց այդ պահին, ի զարմանս ինձ, հայտնվեց մեքենան ու սկսեց իրականացնել իր «պարտականությունները»: Բացի այդ, ամեն փողոցում մեկ-երկու ոստիկան կանգնած, հսկում էին երթևեկությունը:

Լավ է գոնե սխալներից դասեր են քաղում, եթե ոչ՝ հաջորդ վթարի ժամանակ դժվար թե կրկին բախտները բերեր:

Համբերել և հաղթահարել դժվարությունները

Հարցազրույց Դարբաս համայնքի հոգևոր հովիվ Տեր Ընծա քահանա Միրզոյանի հետ

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

-Որտե՞ղ եք ծնվել և մեծացել: 

-Ծնվել և մեծացել եմ Երևան քաղաքում: Հայր չեմ ունեցել, երկու տարեկան հասակում կորցրել եմ նրան: Մորս և տատիկիս հետ եմ ապրել: Մայրական կողմս արևմտահայեր են, Թուրքիայից մազապուրծ փախած, ցեղասպանությունից փրկվածներ են, ովքեր 1924 թվականին Թուրքիայից գաղթեցին Ռուսաստան: Ռուսաստանում երկար տարիներ մնացին և 1961 թվականին արդեն որոշեցին վերադառնալ Հայաստան: Ես ծնվեցի Երևանում: Ավարտել եմ պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, մասնագիտությամբ ռադիոինժեներ եմ եղել: Հետո իմ կյանքում փոփոխություններ տեղի ունեցան, և որոշեցի դառնալ քահանա: Մինչև քահանա ձեռնադրվելս ապրում էի Երևանում, իսկ ձեռնադրվելուց հետո, ինձ ուղարկեցին Սյունիքի մարզ: Սյունիքում արդեն 10 տարուց ավելի է, ինչ կատարում եմ հոգևոր ծառայությունս տարբեր քաղաքներում: Կարելի է ասել՝ ամբողջ Սյունիքով պտտվել եմ: Վերջին հանգրվանելուս տեղը Դարբաս գյուղն է, որտեղ արդեն 5 տարի է, ինչ իրականացնում եմ հոգևոր ծառայությունս: Գյուղում պայմանները ուրիշ են, և այստեղ այլ տեսակ դժվարություններ կան, որոնք փորձում եմ հաղթահարել և զուգահեռ տանել նաև հոգևոր դաստիարակչական աշխատանքներ:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք դառնալ քահանա: 

-Յուրաքանչյուր մարդ, ով ծնվում և ապրում է աշխարհում, ունի իր աշխարհայացքը, գաղափարները, նպատակները և ծրագրերը: Մարդը երբեք ամբողջությամբ չի կարող պատկերացնել իր իսկական առաքելությունը որն է: Ինչպես ցանկացած մարդ, այնպես էլ ես, ունեի իմ հայացքները: Ինչպես ասացի՝ ես սովորել եմ այլ մասնագիտություն, ավարտել եմ պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, մասնագիտությամբ ռադիոինժեներ եմ եղել, և իմ հեռանկարներն ունեի: Ես պատկերացնում էի, թե ով եմ լինելու: Ես զգում էի, որ իմ մասնագիտությունը կարող եմ կիրառել այս կամ այն բնագավառում: Ես նպատակ ունեի և փորձում էի իրականացնել իմ առջև դրված խնդիրները, առաջ գնալ, բայց հանկարծ լուրջ խնդիր առաջացավ իմ կյանքում, որից հետո ես փոխեցի հայացքներս և կյանքի իմաստին իմ մոտեցումը: Մոտ 25 տարեկան էի, երբ ծանր հիվանդացա: Հիվանդությունը իսկապես ծանր էր, թոքաբորբ էի տանում, բայց չգիտեի, որ ծանր հիվանդ եմ: Պարզապես շնչահեղձ լինելով՝ այդ ծանր վիճակում ես զգացի, որ կարող եմ մեռնել: Չնայած, որ դեռ երիտասարդ էի, ես զգացի մահվան հոտը, ես զգացի, որ մահը չի նայում՝ երիտասա՞րդ ես, թե՞ ծեր: Ես շատ վախեցա, ես չէի ուզում, որ իմ կյանքի թելը կտրվեր: Այդ պահին իմ հոգուց, իմ սրտից կարծես մի ձայն դուրս եկավ: Ես Աստծուն խնդրեցի, որ ինձ կյանք շնորհի, այդ վիճակից դուրս հանի և խոստացա, որ իմ կյանքը կնվիրեմ Նրան: Երբ դա ասացի, հանկարծ զգացի, որ ինչ-որ բան փոխվեց: Ես շնչահեղձ էի լինում, բայց սկսեցի հանգիստ շնչել, կազդուրվել: Ինձ մի պահ թվաց, որ Աստված լսեց ինձ, պատասխանեց, այսինքն, Նա տվեց ինձ այն, ինչ ուզում էի: Նույնիսկ մի պահ զգացի, թե ինչ մեծ պատասխանատվության առաջ եմ կանգնած: Եթե ես մի բան եմ խոստացել, ուրեմն պիտի կատարեմ: Ես պատկերացրի, որ պետք է ծառայեմ, մտնեմ հոգևոր ասպարեզ, դառնամ հոգևորական: Ես աշխարհիկ մարդ էի, աշխատում էի Երևանում` հեռախոսային հանգույցում, և չէի պատկերացնում, թե ինչպես պետք է դա անեմ: Վախեցա՝ գուցե չկարողանամ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Ես դեռ շարունակում էի աշխատել, երբ մի օր Երևանի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում առիթ եղավ հանդիպելու եկեղեցու սպասավորներին` դպիրներին: Նրանք մոտեցան ինձ մի անակնկալ առաջարկով: Դպիրները գիտեին, որ հավատացյալ մարդ եմ, հաճախում եմ եկեղեցի, և առաջարկեցին, որ շապիկ հագնեմ և մասնակցեմ պատարագներին: Ինձ համար այդ առաջարկը շատ անսպասելի էր, չէի պատկերացնում, թե ինչպես պետք է սկսեմ ծառայել եկեղեցում: Սկսեցի մտածել այն խոստման մասին, որ տվել էի Աստծուն և հասկացա, որ Աստված ինձ համար դուռ է բացում, որ այդ քայլը անեմ: Այդ ժամանակ ինձ շատ օգնեց քույրս, որը տեղյակ էր այդ ամենի մասին: Սկզբում հրաժարվում էի, և քույրս ինձ ուղղորդեց, որ հետ չկանգնեմ, գուցե ամեն ինչ հենց այդպես պետք է լինի: Ես տարակուսանքի մեջ էի:

Հաջորդ անգամ, երբ գնացի եկեղեցի, ինձ ասացին, որ Տեր Հայրը մենակ է մնալու, և լավ կլինի, որ ես մնամ ու օգնեմ նրան. Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում օգնական չկար: Ես գնացի քահանայի մոտ, նա ստուգեց իմ ձայնային տվյալները, հավանեց և ասաց, որ շապիկ կհագնեմ և կծառայեմ եկեղեցում:

-Ինչպե՞ս ընտանիքում ընդունեցին այդ փաստը: 

-Սկզբում շփոթվեցին, ինչպես և ես: Նրանք էլ ուրիշ պատկերացումներ, ուրիշ հայացքներ ունեին: Դա, կարելի է ասել, առաջացրեց մի փոքրիկ տարակարծություն, որովհետև ընտանիքս ցանկանում էր, որ ես առաջադիմեմ աշխարհիկ կյանքում, և հոգևոր կյանքը մի քիչ խորթ էր նրանց համար: Ի՞նչ պետք է անեի ես հոգևոր աշխարհում, ինչո՞ւ ես այդպես փոխեցի իմ հայացքները: Նույնիսկ ինչ-որ տեղ նրանց մեջ խուճապ առաջացավ: Հետո նրանք հանդարտվեցին, դեմ չգնացին իմ որոշմանը: Ես նրանց բացատրեցի, որ ամեն ինչ Աստծո ձեռքում է, և Աստված մեզ սիրում է ու մեր լավն է ցանկանում: Երբեք պատահական ոչինչ չի լինում մարդու կյանքում: Աստծո կանչին պետք է պատասխանել: Ես դա ընդունեցի որպես աստվածային կանչ: Նեղությունների, տառապանքի, չարչարանքի միջոցով մենք ավելի ենք մոտենում Աստծուն, սկսում ենք ճանաչել նրան, հասկանալ, որ մենք կախված ենք նրանից և հասկանում ենք, որ նա մեզ սիրում է և սպասում է, որ դիմենք իրեն:

-Որո՞նք էին ձեր քայլերը քահանա դառնալու ճանապարհին: 

-Ամեն շաբաթ կիրակի հաճախում էի եկեղեցի, շապիկ էի հագնում, մասնակցում էի ժամերգություններին, պատարագներին, բայց դեռ շարունակում էի գնալ աշխատանքի: Եկավ մի օր, որ մեր կազմակերպությունը փակվեց, որովհետև երկրում սկսվեցին լուրջ փոփոխություններ: Ես կորցրի աշխատանքս: Կարող էի նորից աշխատանք գտնել և շարունակել իմ աշխատանքը աշխարհիկ ասպարեզում, բայց զգացի, որ արդեն այն պահն է, երբ պետք է նվիրվեմ եկեղեցուն: Կարևոր քայլերից մեկն այն էր, որ մի քահանայի առաջադրանքով գնացի Կոտայքի մարզի Առինջ գյուղում ծառայելու, որտեղ ծանոթացա Առաքել սրբազանի հետ, ով ինձ մի տարի հետո ձեռնադրեց սարկավագ: Ես որպես սարկավագ ծառայեցի հենց Առինջ գյուղում մինչև 2002 թվականը՝ մոտ 4-5 տարի: 2002 թվականին Վեհափառ հայրապետի տնօրինությամբ ստեղծվեց ճեմարանին կից գործող հոգևոր դպրոց, որը կոչվում էր Քահանայից լսարան: Դպրոց նրանց համար, ովքեր աշխարհիկ ասպարեզից ցանկանում էին մտնել հոգևոր ասպարեզ: Ճեմարանը մեզ չէր ընդունի, քանի որ մեր տարիքը մեծ էր՝ 30-ից ավելի: Ինձ հետ միասին Քահանայից լսարան ընդունվեցին 40-45 հոգի տարբեր շրջաններից և նաև քաղաքից: Առաջին կուրսում 40-ից ավելի ուսանողներ էինք, և երկու տարվա ընթացքում մենք ավարտեցինք ամբողջ հոգևոր դպրոցը: Քննություն հանձնեցինք և կաթողիկոսին ներկայացանք արդեն որպես քահանայի թեկնածուներ: Ես, աստիճանաբար վերլուծելով իմ քայլերը, հասկացա, որ ճիշտ եմ վարվում: Մինչև քահանա դառնալս 6-7 տարի սարկավագություն եմ արել: Ինձ համար շատ դժվար էր այդ որոշումը կայացնել: Այնքան էլ հեշտ չէ հասկանալ, կարո՞ղ ես քահանա լինել, թե՞ ոչ: Արդյո՞ք Աստծուն հաճելի ես, թե ոչ:

Վերջին նշանը, որով ես համոզվեցի, որ պետք է քահանա դառնամ, երեխայիս ծնունդն էր: Բավականին երկար ժամանակ պահանջվեց, մինչև ես կայացա և հաստատվեցի իմ որոշման մեջ: Ճգնաժամային պահ է եղել, երբ ես այնքան ընկճված էի, որ նույնիսկ որոշեցի չդառնալ քահանա, այլ մնալ ուղղակի սարկավագ: Բանն այն է, որ մեր եկեղեցում կա ամուսնացյալ և կուսակրոն քահանայություն: Ես ընտրեցի ամուսնացյալ քահանայությունը, սակայն այս դեպքում պարտադիր է, որ քահանայի ընտանիքում երեխա ծնվի: Եթե ամուսնացյալները դեռ երեխա չունեն, կաթողիկոսը քահանա չի ձեռնադրում: Դա անհրաժեշտ է նրա համար, որ ընտանիքում լինի զավակ, լինի ժառանգ, և ընտանիքը ամուր լինի: Դեպքեր են եղել, որ ամուսնացածները չեն ունեցել զավակ և ձեռնադրվել են որպես քահանա, հետո բաժանվել են: Դա ստվեր է գցել, հետք է թողել քահանայի հեղինակության վրա, ժողովրդի կողմից վատ է ընկալվել: Այդ պատճառով վեհափառ հայրապետը հստակ կանոն սահմանեց, որ ամուսնացյալները պարտադիր պետք է երեխա ունենան, հետո կատարվի նրանց ձեռնադրությունը:

Մի անգամ, երբ ես Մայր աթոռ Սուրբ էջմիածնի տարածքում էի, հանդիպեցի կաթողիկոսին: Նա հետաքրքրվեց, թե ինչպես ենք: Ասացի, որ շուտով երեխա պետք է ունենանք: Նա հրահանգ տվեց, որ ես դիմում գրեմ: Այսպես է օրենքը. ով ցանկանում է քահանա օծվել, պետք է դիմում գրի վեհափառ հայրապետին, և այդ դիմումը նրա կողմից պետք է մակագրվի: Պայմանները արդեն նպաստավոր էին: Ես դա որպես վերջին նշան ընդունեցի: Ուրեմն Աստված ինձ ընդունում է և դուռ է բացում իմ քահանայության համար: Դրանից հետո շատ կարճ ժամանակում նշանակվեց օր, երբ ես պետք է ձեռնադրվեի:

Մի հետաքրքիր դեպք պատահեց: Այդ օրը օծվողներս հինգ հոգի էինք: Օծման օրը 2006 թ.-ի փետրվարի 5-ն էր: Բայց ընտրվեցին չորսը, որից երեքը կուսակրոն քահանաներ էին, ամուսնացյալ միայն ես էի: Ո՞վ էր այդ հինգերորդը, որ չձեռնադրվեց: Դա մի երիտասարդ սարկավագ էր, որին սպասեցինք երկար ժամանակ, զանգահարեցինք, չպատասխանեց, հետո մի կերպ կապվեցինք նրա հետ: Ասաց, որ զբաղված է, և չի կարող գալ: Ի՞նչ զբաղվածություն կարող էր լինել այդ օրը, երբ նա պետք է ձեռնադրվեր: Դա կարևոր իրադարձություն է, բոլոր գործերը պետք է մի կողմ թողնել: Եվ ես մտածեցի, որ դա նշան է: Ինքս էլ դժվարություններով, վերլուծություններով, կասկածամտության մեջ լինելով՝ վերջնականապես հաստատվեցի այն որոշման մեջ, որ Աստծուն հաճելի և ընդունելի է իմ որոշումը և այդ քայլը: Այսինքն՝ Աստված կամենում է, որ ես քահանա դառնամ: Միայն մարդկանց կամեցողությունը քիչ է, և այս երիտասարդի դեպքը ինձ ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ եթե այդ մարդու սրտում Աստված չի դրել քահանա դառնալու ցանկությունը, ուրեմն նա չի ձեռնադրվի: Եվ այսպես ես դարձա քահանա և արդեն 11 տարի է, ինչ քահանա եմ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

-ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո հայկական նոր պետականություն ստեղծվեց, բայց հայերի մեծ մասը դեռ շարունակում էր կրել աթեիստական գաղափարներ: Հե՞շտ էր արդյոք կրկին հավատ սերմանել մարդկանց մեջ: 

-Հեշտ չէր: Դրա համար պետք էր տևական աշխատանք և համբերություն:

Պետք է հասկանալ դիմացինին, պետք է մարդուն ընդունել այնպես, ինչպիսին նա կա: Ես էլ եմ այն սերնդի մարդ, որ ստացել է աթեիստական դաստիարակություն: Բայց իմ ընտանիքում մթնոլորտը այլ էր: Տատիկս շատ հավատացյալ կին էր, և հավատքի սերմերը իմ մեջ սերմանեց տատիկս, փոքր հասակում: Եկեղեցիները չէին գործում, արգելված էր քարոզչությունը, բայց հիշում եմ՝ տատիկս ձեռքիցս բռնած տանում էր եկեղեցի, մոմ էր վառում, իսկ ես միշտ հարցեր էի տալիս նրան: Այդ աստվածավախությունը նա սերմանեց իմ մեջ: Հետագայում դա ծիլ տվեց, պտուղներ տվեց, երբ վերադարձա բանակից, արդեն սկսեցի հաճախել եկեղեցի և իմ բոլոր հարազատներին, տնեցիներին աստիճանաբար ձգեցի իմ հետևից: Պատարագին մասնակցելը մեզ համար մի քիչ անսովոր էր: 1990-1991 թվականներն էին: Այդ ժամանակաշրջանում մարդիկ նոր-նոր էին արթնանում, աչքերը բացում: Եվ երբ սկսեցի հաճախել եկեղեցի, ինձ հարցնում էին՝ «որտեղի՞ց եկար»: Հավատացյալները շատ քիչ էին, մեծ մասամբ՝ տատիկներ: Նրանք ինձ հարցնում էին, թե ով խորհուրդ տվեց ինձ գնալ եկեղեցի: Ես ասում էի, որ ոչ ոք ինձ խորհուրդ չի տվել: «Ուրեմն դու հոգու կանչով ես եկել այստեղ»,- պատասխանում էին նրանք: Հոգու կանչը աստվածային կանչն է: Ամեն մարդու համար մոտեցումը տարբեր է: Ամեն մարդու հետ Աստված խոսում է անհատապես, յուրովի, և պարզ բան է, որ ամեն մարդու սրտի դուռը Աստված բախում է: Մենք այդ ճանապարհին ենք դառնում հավատացյալներ, թեպետ աթեիստներ ենք եղել նախկինում: Շատ-շատ մարդիկ՝ Սովետական Միության փլուզումից հետո դեռ աթեիստական գաղափարներով առաջնորդվող, աստիճանաբար դարձի եկան: Դա էլ էր շատ զարմանալի և դա էլ էր հրաշք:

-Ո՞րն է ձեր պատգամը ապագա սերունդներին: 

-Իմ պատգամն այն է, որ երիտասարդ սերունդը ավելի հարստանա և զինվի հոգևոր արժեքներով: Քրիստոնեական սկզբունքներով առաջնորդվի, որովհետև երիտասարդությունը պետք է ներկայացնի Հայաստանի ապագա հասարակությունը: Որպեսզի այդ հասարակությունը լինի ավելի կայուն, բարոյապես ավելի առողջ, ավելի առաջադիմող, դժվարությունները հաղթահարող, հավատքը պետք է լինի ամուր սկզբունքներով: Մեր երիտասարդները պետք է այդ հոգևոր ուժը իրենց մեջ ունենան, որպեսզի կարողանան կառուցել երկրի ապագան: Չէ՞ որ երիտասարդությունը ազգի ուժն ու հույսն է: Մենք շատ բան կորցրինք աթեիստական ժամանակաշրջանում: Մենք զուրկ էինք այդ գաղափարներից, գիտելիքից, հավատքից: Մեզ, կարելի է ասել, այդ ներքին ուժը պակասում էր: Մենք առաջնորդվում էինք լոզունգներով, պրոպագանդա էր գործում, որը երկար տարիներ չէր կարող մարդուն տալ այն էներգիան, որը նա կներդներ իր երկրի, ժողովրդի համար: Իսկ աստվածճանաչողությունը ես առաջնային եմ համարում: Աստծուն պետք է ճանաչեն որպես Տեր:

Ես ցանկանում եմ, որ նոր սերունդը ապրի հավատքով, հույսով առ Աստված, լինի բարոյապես մաքուր, հայրենասեր: Հայրենասիրությունը միայն խոսք չէ, որը գեղեցիկ է հնչում, դա միայն գաղափար չէ: Այն իրագործում է, ապրում է, կյանք է: Երիտասարդները դա պետք տեսնեն: Մենք ունենք հերոսների օրինակներ, որոնք ցույց տվեցին՝ ինչպես պետք է սիրել երկիրը, հայրենիքը՝ ոչ միայն պաշտպանելով թշնամիներից, այլ նաև ներսից հզորացնելով այն: Ես չէի ցանկանա, որ երիտասարդները պակասեն, երկրից հեռանան: Նրանք պետք է տրամադրվեն, համբերեն և հաղթահարեն դժվարությունները: Աշխատեն իրենց երկրում, իրենց մասնագիտական ուժը ներդնեն մեր երկրում, թեև դա դժվար է: Ուզում եմ, որ երիտասարդները Հայաստանի կորիզը կազմեն, որը պիտի հիմք հանդիսանա մեր բարգավաճող ապագա Հայաստանի համար: Ես կարծում եմ, որ ամեն ինչ գալիս է տրամադրվածությունից և գաղափարից, իսկ այդ հոգեկան ուժը գտնելու համար մեզ հավատ է պետք: Մենք չպետք է վախենանք: Աստված մեզ ասում է. «Մի՛ վախեցեք, ես ձեզ հետ եմ»: Աշակերտները վախեցան, երբ նրանք նավակի մեջ էին, և ծովը ալեկոծվում էր: Նրանք մտածում էին, որ արդեն սուզվում են: Բայց Քրիստոս այդ պահին ասաց. «Մի՛ վախեցեք»: Ալեկոծումը դադարեց:

Ալեկոծությունը խորհրդանշական է, դա մեր կյանքի ալեկոծությունն է, մեր կյանքի փոթորիկներն են, որից մենք էլ ենք վախենում և ցանկանում ենք փախչել այդ նավից: Այդ նավը մեր երկիրն է: Մի՞թե պետք է այն խորտակենք: Իհարկե, ոչ: Մենք պետք է այն պահենք: Իսկ եթե ապավինենք Աստծուն, այդ ուժը մեզ կտրվի:

Anush abrahamyan

Ձյունը փորձեց տոնել իր վերադարձը…

Մտքերից աքսորված՝ փորձում էի գրադարակը դասավորել ու շտապ դուրս գալ բավականին ցուրտ սենյակից: Հանկարծ աղջկական մի զրնգուն ծիծաղ անցավ ապակու միջով ու, լիովին չհասած ականջիս, սառեց՝ կախվելով օդում: Ինձ թվաց՝ ինչ-որ մեկը ձնագնդիկով հարվածեց ապակուս, ասես հեգնելու համար լռությունը։ Միգուցե ցանկանում էր իր ստեղծած ձայնը կախել հիշողությունի՞ցս: Բացեցի պատուհանը, բայց ի զարմանս ինձ՝ ոչ ոք չկար, վազեցի դեպի դուռը: Ձյունը մեծ թափով շարունակում էր գալ, բայց, ճեղքելով ամեն խոչընդոտ, հայացքս հնարավորություն տվեց նկատել նրանց՝ իմ մտերիմ ընկերներին՝ Հեղինեին, Անուշին ու նրանց փոքր քույրիկ Նորային։ Ձյունը նրանց էության հետ մենամարտում հաղթել էր:

-Չե՞ս ուզում ավելի մոտենալ ձմռանը․․․

Վազեցի, վերցրի վերարկուս ու դուրս թռա:

Մի լավ ձների մեջ գլորվելուց հետո մենք ամուր գրկեցինք իրար, պատկերացրեցինք, թե պետք է թռչենք մի շատ բարձր տեղից և անխոս ընկանք ձյան վրա (ստում եմ՝ դա այնքան էր անխոս չէր): Եթե դուք երբևէ թողել եք, որ դրսի եղանակը մտնի ձեր աշխարհ, ապա նկարագրելու կարիք այևս չկա: Ճիշտ է, երեկո էր, բայց սկսեցինք քայլել, հասանք մոտ երկու ոտնաչափ բարձրություն ունեցող պատին (ամբողջ ամառ նստում էինք այդ պատի վրա ու ճանապարհում արևին): Զգույշ բարձրացանք ու, անտեսելով սառնությունը, նստեցինք այնտեղ: Որոշ ժամանակ անց, երբ արդեն պատկերացրել էինք ձյունը Աֆրիկայում, ցուրտը նեղեց, ու ցած իջանք։ Ձյունը մաղվում էր, հետո թվում էր, թե այն մաղող մաղը պատռվել էր, և դա հրաշալի էր: Վաղվա նոր հանդիպումը պայմանավորվելուց հետո, նրանք հեռացան  ու ասես ձյան հետ մաղվեցին: Եթե մեկն էլ ինձ հայացքով ուղեկցեր, հավանաբար կասեր.

-Այդ խելառը, երկար ժամանակ չէր ուզում անհետանալ…

hasmik vardanyan

Հարսանիքների շրջանը

Բարի օր, սիրելի ընթերցողներ: Հիշո՞ւմ եք, թե՞ արդեն մոռացել եք ինձ: Բա չմոռանաք, ի՞նչ պիտի անեք. արդեն 25 օր է, ինչ նյութեր չեմ ուղարկել: Ես հիմնականում նյութեր եմ ուղարկում շաբաթ և կիրակի օրերին, բայց այդ օրերին էլ հարսանիքների էի հրավիրված` մի օր հորաքրոջ տղայի, մի օր հորեղբոր աղջկա, ու այդպես շարունակ: Դե, քանի որ իմ պասիվանալու պատճառը հարսանիքներն էին, այսօր կգրեմ դրա մասին:

Չգիտեմ՝ քաղաքում ինչպես է, բայց գյուղական շրջաններում հարսանիքները լինում են նոյեմբերից մինչև փետրվար։ Հունվարից մինչև փետրվարի 13-ը ազատ հարսանյաց սրահներ դժվար թե հնարավոր լինի գտնել: Ես հազիվ եմ հիշում այնպիսի մի դեպք, երբ հարսանիքի մասնակցած լինեմ ամռանը կամ գարնանը:

Բայց ինչպես ամեն ինչը, հարսանիքներն էլ են հիմնված հակադրությունների վրա և ունեն իրենց դրական և բացասական կողմերը: Տանենք զուգահեռներ․դե, սկզբում ասացի, որ հարսանիքները լինում են ձմռանը: Ձմռանը կա մի կարևոր խնդիր`ցուրտը: Օրինակ՝ հարսանիքին պետք է ներկա գտնվես եկեղեցական արարողությանը: Գնում ես, մինչև այդ 1 ժամվա ընթացքում փեսան և հարսը, տեր և հնազանդ լինելու երդում են տալիս, ներկա գտնվողների ականջի ծայրից, մինչև ոտքերի մատները այնպես է սառչում, որ չեն էլ լսում, միայն մտածում են, թե երբ է ավարտվելու, որ հասնեն տուն, մի փոքր տաքանան: Հետո գնում ենք հարսանյաց սրահ։ Լինում են դեպքեր, երբ սրահներն էլ են ցուրտ լինում, ու արդեն գիտակցում ես, որ հաջորդ օրը հիվանդ ես լինելու:

Եթե հարսանիքները լինեն ամռանը, թվարկած բոլոր բացասական կողմերը կդառնան դրական, բայց այստեղ կգա ամենամեծ բացասական կողմը, որը ձմռան հարսանիքների ժամանակ ամենակարևոր դրական կողմն է։ Դա տղամարդկանց ներկայությունն է, ինչու չէ՝ նաև փեսայի: Ցավոք, գյուղական վայրերում ստիպված են ձմռան շրջանում հարսանիքներ անել հենց այդ պատճառով. Տղամարդիկ արտագնա աշխատանքի են: Ինչպես ասացի՝ շատ հաճախ նաև փեսան է արտագնա աշխատանքի լինում, և այստեղ ի հայտ է գալիս ամենատխուր պահը. Հարսանիքից հետո, երբ արտագնա աշխատանքի ժամանակն է լինում, փեսան թողնում է նորահարսինտանը, իսկ ինքը ստիպված տղամարդկանց հետ մեկնում մինչև հաջորդ ձմեռ:

hasmik givargizyan

Ուշացած անակնկալ

Մոտենում էր հունվարի 28-ը, աշակերտական խորհրդի աղջիկներով որոշեցինք կազմակերպել միջոցառում՝ նվիրված Հայոց բանակի տոնին: Մնացել էր ընդամենը 10 օր, ինչը մեզ այդքան էլ չէր անհանգստացնում: Մենք ունեինք գաղափար, իսկ գաղափարը՝ ասելիք: Մեկ օրվա մեջ գտանք անհրաժեշտ ամեն ինչը, իսկ հաջորդ օրը կազմեցինք ծրագիրը: Ամեն ինչ արեցինք ինքներս, առանց որևէ ուսուցչի անմիջական օգնության: Բայց չի կարելի ասել, որ նրանք մեզ չէին օգնում, նրանք էլ իրենց հերթին որոշ հարցերում ընդառաջում էին մեզ: Եվ այսպես, 4 օր մինչ միջոցառումը, մասնակիցներից մեկը հիվանդացավ ու չկարողացավ մասնակցել մնացած փորձերին: Նրա խոսքերն ուրիշները սովորեցին, թվում էր՝ ավելի դաժան բան չէր կարող լինել, բայց միջոցառման նախորդ օրը երկու երաժշտական համար ունեցող երեխաներից մեկն էլ հիվանդացավ: Դե իհարկե, չէր կարող չէ՞ ամեն ինչ հարթ ընթանալ: Մի կերպ գտանք նրա երաժշտական համարներից մեկի «պլյուսը», քանի որ բեմադրված պար կար: Իսկ մյուս երգը միջոցառումից երկու ժամ առաջ սովորեցինք ու կատարեցինք: Ամենահետաքրքիրն այն էր, որ միջոցառումն անցավ ավելի լավ, քան սպասում էինք: Որպես հիմնական կազմակերպիչ, երևի բոլորից շատ ես էի հուզվում, բայց փորձում էի ինձ «ձիգ» պահել, ախր, ես թուլանալու իրավունք չունեի: Միջոցառման վերջին հատվածում թե՛ մասնակիցները, թե՛ ուսուցիչներն արտասվում էին: Նայում ու չէի հասկանում, թե ինչո՞ւ: Բայց երբ միջոցառումը վերջացավ, ու տնօրենը սկսեց խոսել, մի հայացք գցեցի մասնակից ընկերներիս թաց աչքերին ու անկախ ինձանից սկսեցի արտասվել: Տեսնես, ես էլ էի՞ զգում նույնը, ինչ ընկերներս: Տարօրինակ է, այնքան էի տարվել լացովս, որ չհասկացա, թե ինչպես տնօրենն ավարտեց իր խոսքը, և ուսուցիչներն իրենց շնորհավորական ու շնորհակալական խոսքերով մոտեցան մեզ: Իսկ մեր աչքերը թաց էին, ու երևի լացս թեմայի հետ այնքան էլ կապ չուներ:

-Երեխեք ջան, լաց մի՛ եղեք, զինվորին արցունքներով չեն ճանապարհում,- ասաց ուսուցիչներից մեկն, ու ինձ համար արցունքները բաժանվեցին երեք խմբի՝ ուրախության, տխրության և զինվորի համար թափված… Հիմա մտածում ու հասկանում եմ, որ արցունքներս երջանկության էին, որ առանց մեծերի օգնության կարողացանք մի լավ բան անել մեր դպրոցի համար: Հիմա, երբ գիտենք սեփական աշխատանքի քաղցր պտուղների համը, անպայման կշարունակենք: Չէ՞, երեխեք: Հպարտ եմ, որ ձեզ պես ընկերներ ու ուսուցիչներ ունեմ…

Հ.Գ. Միջոցառումը տեղի ունեցավ հունվարի 30-ին, սակայն ի՞նչ տարբերություն, մեզ համար ամեն օրը զինվորներին նվիրելու տոն է։

zara ghazarean

Գրական հայերե՞ն, թե՞ ժարգոն

Լեզուն անաղարտ պահելու մասին այսօր շատերն են խոսում: Ամեն քայլափոխի կարելի է լսել այն արտահայտությունը, թե մայրենի լեզուն պետք է սիրել։ Կարծում եմ՝ այս դեպքում սերը պետք է գործ լինի: Ցավոք, շատերի սերը հայոց լեզվի նկատմամբ սահմանափակվում է լեզվին նվիրված մի քանի բանաստեղծություններ իմանալով: Շատերն, անդրադառնալով անորակ խոսքի օր օրի տարածմանը, նշում են, թե մեղավորը բարբառներն են, բայց, բարբառը ոչ մի կապ չունի ժարգոնի, գռեհկաբանությունների և օտարամոլության հետ: Բարբառները լեզվի համն ու հոտն են: Թումանյանն ասում էր. «Էս, էդ, էն»։ Թումանյանի բարբառը գեղեցկացնում էր իր խոսքը։

Բարբառները մի կողմ թողնելով՝ փորձենք պարզել, թե ո՞րն է գրական հայերենի մերժման պատճառները: Քիչ չեն այն մարդիկ, ովքեր առաջին հերթին որպես գլխավոր «մեղավոր» դատափետում են հանրակրթական դպրոցը: Բայց դպրոցը ոչինչ է երեխայի շրջապատի՝ ընտանիքի, հեռուստատեսության, վիրտուալ աշխարհի և հասարակության դեմ: Դպրոցը կատարում է զուտ պետական ծրագիր և սահմանափակվում դրանով:

Հասարակության մի մասնիկն եմ նաև ես։ Շատ հաճախ գրական հայերենը ինձ համար էլ է վանող թվում: Վանող է, որովհետև մեզ թվում է, որ այն արհեստական է՝ այսինքն, անջրպետ կա գրական հայերենի և առօրյա խոսակցականի միջև: Խոսակցական ոճում «ա» օժանդակ բայը հայտնվել է Քանաքեռի բարբառից, բայց գրական հայերենում գեղեցիկ չի հնչում։ Փաստը մնում է փաստ, որ խոսակցականում ա-ն միանշանակ հաղթող է:

Ամփոփելով ասեմ, որ չդառնանք այն ճոռոմաբանողներից, որոնք ասում են մի բան՝ անում մեկ ուրիշը: Փորձենք հնարավորին չափ խոսել մաքուր: Խոսակցական հայերենը վանող է մեկին, մյուսին՝ գրականը, պետք է գտնել ոսկե միջինը՝ կենդանի հայերենը:

Օգնենք հայ մանուկներին

Զրույց «Օգնենք հայ մանուկներին» բարեգործական ֆոնդի ներկայացուցիչ Լիլիթ Էլոյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

«Օգնենք հայ մանուկներին» բարեգործական ֆոնդը գրանցված է Հայաստանում 2011 թվականից, և արդեն 5 տարի է, ինչ օգնում է հայ մանուկներին, ովքեր այս կամ այն պատճառով հայտնվել են բարդ իրավիճակում: Ֆոնդն իր շուրջն է հավաքում ռուսաստանաբնակ հայությանը, բոլոր նրանց, ովքեր ունեն ցանկություն՝ օգնելու իրենց հայրենակիցներին: Նման բարեգործ երիտասարդներից է նաև իմ զրուցակիցը` Լիլիթը:

-Որտեղի՞ց իմացար ֆոնդի մասին և ինչպե՞ս որոշեցիր դառնալ նրա անդամներից մեկը:

-Անկեղծ ասած՝ մեծ ցանկություն ունեի ինչ-որ մեկին օգնելու: Մի քանի շաբաթ համացանցում փնտրում էի մարդկանց, ովքեր օգնության կարիք ունեն, և արդյունքում գտա «Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդը: Դա կես տարի առաջ էր: «Ինստագրամ» սոցիալական կայքում տեղադրված էր փոքրիկ Դավիթի նկարը, ով հիվանդ էր ՄՈՒԿ-ով (Մանկական ուղեղային կաթված՝ կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդություն է): Հետո ես այցելեցի ֆոնդի հանդիպումներից մեկին, որտեղ հստակ պատկերացում կազմեցի ֆոնդի աշխատանքի մասին և ցանկացա դառնալ նրա մի մասը:

-Ինչպե՞ս է աշխատում ֆոնդը, այսինքն, ինչպե՞ս եք որոշում, թե ում եք օգնելու:

-Ֆոնդն ունի իր առջև դրված որոշակի առաջադրանքներ` հավաքել միջոցներ հիվանդ երեխաների համար, օգնել մանկատներին և անապահով ընտանիքներին: Հաճախ հիվանդ երեխաների ծնողները և անապահով ընտանիքներն իրենք են մեզ դիմում: Մենք ընտրում ենք մի ընտանիք և մտածում, թե ինչպես հավաքել անհրաժեշտ գումարը: Այն, թե ինչպես ենք որոշում՝ ում ենք օգնելու, կախված է մեզ ուղարկված դիմումներից: Այսինքն, կան դեպքեր, երբ մեզ դիմողի երեխան ծանր հիվանդ է լինում և անհապաղ բուժման կարիք ունի: Նման դեպքերում մենք աշխատում ենք զբաղվել այդ ընտանիքով: Իսկ ընդհանրապես, մենք փորձում ենք մեր հնարավորությունների սահմանում օգնել բոլոր նրանց, ովքեր ունեն դրա կարիքը:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

-Ինչպե՞ս եք միջոցներ ձեռք բերում:

-Բարեգործական համերգներ, ցուցահանդեսներ, մասնագիտական դասեր և այլ նման միջոցառումներ ենք կազմակերպում: Բնականաբար, այս միջոցառումներում հանդես եկող մարդիկ չեն վարձատրվում: Գումար հավաքելու շատ արդյունավետ միջոց են նաև սոցկայքերը: Հենց սոցկայքերի միջոցով մենք տեղեկացնում ենք մարդկանց` ոչ միայն օգնության կարիք ունեցողների, այլ նաև մեր բարեգործական միջոցառումների մասին: Եվ, իհարկե, միջոցներ հավաքելու մեջ մենք` ֆոնդի անդամներս, ևս մեր ներդրումն ենք ունենում:

-Համագործակցո՞ւմ եք արդյոք այլ բարեգործական կազմակերպությունների հետ:

-Այո: Ավելի հաճախ համագործակցում ենք «Հույսի թևեր» ֆոնդի հետ: Ֆոնդն օգնում է վատ պայմաններում ապրող հայերին:

՞նչ միջոցառումներ եք պատրաստվում իրականացնել մոտ ապագայում:

-Փետրվարի 11-ին «Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդը «Հույսի թևեր» ֆոնդի հետ կազմակերպում է բարեգործական համերգ` Մոսկվա քաղաքի «Ասակի» ռեստորանում: Համերգի հասույթի մի մասը հատկացվելու է 2 տարեկան Մարիամի բուժմանը, ով ունի լյարդի ցիրոզ (լյարդի քրոնիկական հիվանդություն է) և Արարատում բնակվող մի կնոջ, ով ունի երեք երեխա և ապրում է վատ պայմաններում:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

-Ովքե՞ր են ելույթ ունենալու այդ համերգի ընթացքում:

-Ուկրաինական «Голос» նախագծի հաղթող Սևակ Խանաղյանը, Արտյոմ Հարությունյանը և ուրիշներ:

«Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդի ջանքերով փրկվում են բազում փոքրիկներ, անապահով ընտանիքներ: Ֆոնդը աջակցում է նաև մանկատներին և ծերանոցներին: Եկեք լինենք ավելի ուշադիր մեկս մյուսիս նկատմամբ, եկեք բոլորս մի քիչ բարեգործ լինենք…

margarita hakobjanyan

Աշխատատեղեր և նորից աշխատատեղեր

Սպիտակում շատ խնդիրներ կան, և ինձ հուզող խնդիրներից է աշխատատեղերի խնդիրը: Այն ոչ միայն Սպիտակի խնդիրն է, այլ ամբողջ Հայաստանի: Այս խնդրի պատճառով շատ ընտանիքներ են տուժում: Ոմանք՝ մենակ, ոմանք ընտանիքներով են գնում արտերկիր՝ ապահովելու իրենց ընտանիքների մինիմալ ապրուստը:

Իմ շրջապատում կան շատ այդպիսի ընտանիքներ: Կարող եմ օրինակ բերել իմ հարևանի կյանքից: Այդ ընտանիքի ժառանգը գնացել է արտերկիր՝ աշխատելու: Վերջերս նա, գալով Հայաստան, ամուսնացել է, և իր հարսանիքի ծախսերը հոգալու համար նորից գնացել է արտերկիր: Բերեմ ևս մեկ օրինակ: Կա մի ընտանիք, որտեղ ապրում են երկու երեխա: Նրանց հայրը մեկնել է արտերկիր և տարին մեկ կամ երկու անգամ է տեսնում իր երեխաներին: Իսկ ընտանիքի մայրը աշխատում է առավոտից մինչև գիշեր՝ նվազագույն աշխատավարձով: Իսկ երբ տուն է գալիս, արդեն երեխաները քնած են: Երեխաներին խնամողը իրենց ծեր տատիկն է, որին նույնպես խնամք է հարկավոր:

Այսպիսի ընտանիքների պատմությունները բազմաթիվ են Հայաստանում: Ինձ թվում է, եթե գործեին Սպիտակում ժամանակին աշխատող գործարանների գոնե կեսը, ապա այս խնդիրը այսքան տարածված չէր լինի:

arxiv

Հե՞շտ է արդյոք հայրիկ լինելը

-Հայրիկ, հե՞շտ է արդյոք լինել երեք երեխայի հայրիկ:

-Հեշտ չէ, բայց հաճելի է:

-Ինչո՞ւ:

-Հաճելի է, երբ ունես երեք երեխա՝ երկու դուստր և մեկ ուստր: Հաճելի է տեսնել, թե նրանք ինչպես են մեծանում:

-Հայրիկ, դու ուզո՞ւմ ես մնալ այստեղ:

-Իհարկե:

-Իսկ ինչո՞ւ ես գնում:

-Գնում եմ, որպեսզի ավելի լավ լինի:

-Կյանքում ի՞նչն է քեզ համար ամենաթանկը:

-Ընտանիքը:

-Եթե այդպես է, ապա ինչո՞ւ ես մեզ թողնում – գնում:

-Չեմ թողնում: Իսկ գնում եմ, որովհետև ինձ համար ամենաթանկ բանը ընտանիքն է:

-Հայրիկ, ե՞րբ ես վերադառնալու:

-Հնարավորին չափ շուտ:

-Իսկ մենք առանց քեզ ի՞նչ ենք անելու:

-Ապրելու եք:

-Ես քեզ կկարոտեմ:

-Ես էլ՝ քեզ:

Լուսինե Հակոբյան, 11տ, 2001թ.

Ավելին, քան ծովը

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Մի քանի օր շարունակ հետևում էի, թե ինչպես է մեր կապուտաչյա գեղեցկուհին սառցակալում: Դե, մեր Սևանա լիճը, մեր գյուղի ժողովրդի լեզվով ասած՝ ծովը, աչքիս առաջ կամաց-կամաց սառցակալում էր: Ամեն առավոտ, երբ արթնանում էի, վազելով գնում էի սենյակիս պատուհանի մոտ, որտեղից երևում էր լիճը, որ տեսնեի, թե ինչքան է սառցակալել:

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Մի օր էլ մոռացել էի նայել լճին: Երբ դպրոցից վերադառնում էի տուն, նկատեցի, որ լճի կեսն արդեն սառել է: «Ինչ վատ է»,- մտածեցի ես»: Երևի հիմա կմտածեք՝ ի՞նչն է վատ: Չէ՞ որ ես էի ամեն օր նայում և սպասում լճի սառցակալելուն, բայց ձեր մտքով չի անցնի, որ հենց այդ լիճը շատ մարդկանց ապրելու և գոյատևելու հիմնական աղբյուրներից է: Իսկ եթե սառցակալեց լիճը, ապա այդ մարդիկ չեն ունենա աշխատանք: Ինչպե՞ս պետք է ապրեն։ Իսկ եթե լճից վերանան մեր ձկնատեսակնե՞րը: Այդ ժամանակ իսկական աղետ կլինի:

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Հիշեցի, որ ձկնորսները սեղան նստելիս և բաժակ բարձրացնելիս միշտ խմում են լճի կենացը՝ ասելով․«Մեզ առողջություն, ծովին էլ՝ լիություն»։ Իսկ ես հույս ունեմ, որ լճում ձուկը չի սպառվի, և բոլորս կօգտվենք մեր լճի բարիքներից:

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Կարեն Կարապետյանի