Չգիտեմ` կհամաձայնե՞ք ինձ հետ, թե՞ ոչ, բայց այս տարին մի փոքր երկար ձգվեց: Ինձ թվում է` նույնիսկ մի քանի տարվա իրադարձություններ տեղի ունեցան այս մեկ տարվա ընթացքում: Խոսքն իհարկե Քառօրյա պատերազմի մասին է: Թվում է, թե մի ամբողջ տարի անցավ այդ մի քանի օրվա ընթացքում: Միշտ արթուն, հայացքը հեռուստացույցին կամ համակարգչին կամ էլ՝ հեռախոսին, սպասում էինք լուրի: Բայց սպասում էինք հույով ու հավատով: Մեր՝ ապագայի մասին պատկերացումները սրտերում, սպասում էինք, որ խաղաղվի աշխարհը, հանդարտվի թշնամին: Ամեն ինչ փոխվում էր վայրկյան առ վայրկյան, ու հավատացե՛ք, հենց այդ մի քանի օրում մենք` ես, դու, մեր քաջարի զինվորները, վայրկյանի փոխարեն րոպե ապրեցինք, րոպեի փոխարեն` ժամ, ժամի փոխարեն` օր ու օրվա փոխարեն` տարի:

Իսկ ի՞նչ տվեց մեզ 2016 թվականը: Կարծում եմ` ավելի շատ վերցրեց, քան տվեց: Քաջերը ապացուցեցին, որ որքան էլ աշխարհը անտարբեր լինի, որքան էլ լռի. միևնույն է՝ հայը պայքարելու է իր հողի համար ու լինելու է միասնական: 2016-ը բացահայտեց իրական հային, իր իրական որակներով: Եվ մեկ անգամ ևս ցույց տվեց, որ հայը կհաղթի, եթե հայրենիքի նկատմամբ սերը բարձր է դասում ամեն ինչից: Այս տարի մենք ապացուցեցինք, որ կարող ենք լինել միասնական: Երևացին նաև սին հայերի իրական դեմքերը, երևացին կեղծ հարևանները` առանց իրենց դիմակների: Ամենացավալին այն էր, որ այս ամենը հասկանալու համար զոհվեցին մեր զինվորները: Սրբացան իրենց հողում, իրենց մի բուռ հողում, այդ հողը պաշտպանելու ժամանակ: Նրանք չվախեցան, որովհետև գիտեին` քանի հայը կա, պիտի պահի հայրենի հողը ու ապրի միայն իր հողում:

Միակ բանը, որ ցանկանում եմ իմ հայրենիքին բերի 2017 թիվը՝ խաղաղությունն է…

Իմ պատկերացրած հեքիաթում կյանքը ուրիշ է: Բոլորն այնտեղ ուրիշ են: Ուրիշ է նաև ընկերությունը, ուրիշ է մարդկանց հավատարմությունը: Հեքիաթում միշտ կա սեր, կա ջերմություն ամեն մի անկյունում, կա հավատարմություն: Իմ՝ գույներով լեցուն աշխարհը, լի է հավատարիմ ընկերներով: Իմ փոքրիկ, գունավոր հեքիաթի աշխարհում մի աղջիկ է լինում այնքան բարի և այնքան անկեղծ: Իսկ եթե այդ աղջիկը վիճում կամ կռվում էր իր մտերիմ ընկերուհու հետ, դրանից հետո նրա անկեղծ արցունքները միայն գիշերն էին թափվում: Բայց միայն հեքիաթիս վերջում է, որ նրանք կարողանում են կրկին մտերմանալ: Իսկ իմ հեքիաթի վերջում նրա աչքերից թափվեց 3 հատիկ արցունք: Առաջին արցունքը՝ տխրության, երկրորդ արցունքը՝ երջանկության, իսկ երրորդ արցունքը` մտերմության և հաշտության արցունքն էր:

Հիմա վերադառնանք իմ իրականություն: Իմ իրականությունում գույներ չկան: Կամ էլ կան, ուղղակի ինձանից թաքնվել են: Բայց գուցե կարողանայի՞ գտնել գույները, եթե չլինեի մենակ: Այս մեծ աշխարհում լինել մենա՞կ: Անհավանական է, չէ՞: Բայց ես մենակ եմ: Իմ իրական աշխարհում իմ հանդեպ չկա հավատարմություն, չկա սեր, չկա ջերմություն: Իսկ եթե կա, ուրեմն գնացել է հեռու, շա՜տ հեռու: Այնքան հեռու, որ չեմ զգում, կամ էլ միայն իմ սիրտն է զգում: Իմ իրական աղջիկը նման է հեքիաթի միջի աղջկան. բոլորի հետ անկեղծ է, բոլորի հետ՝ մաքուր: Մտերմանում է, սիրում է, վստահում է, հարգում է, կապվում է: Բայց այդ ամենը նա չի կարողանում գտնել իր մտերիմի սրտի մեջ: Կապվում է իր մտերիմ ընկերուհու հետ, անկեղծանում է, իր սիրտը «բացում է», իր ամբողջ հոգին «նվիրում է» այդ մարդուն: Սական այդ ամենից հետո էլի ամեն ինչ անփոխադարձ է:

Իսկ ես չեմ ցանկանում ապրել այս իրական՝ սև ու սպիտակ գույներով լցված աշխարհում: Ցանկանում եմ, որ մի օր իմ հեքիաթը գա կանգնի իմ առջև և ասի.

-Իմ իրական աշխարհ, արի միանանք և միասին բոլորին սեր, ջերմություն, հավատարմություն և, իհարկե, փոխադարձ վստահությամբ ընկերություն տանք:

Իսկ ես, մինչև հեքիաթիս այդ հատվածը, կապրեմ իրականի և իմ հեքիաթի միախառնումից առաջացած աշխարհում: Մեծերն ասում են` պատանեկան տարիք է, շուտով կանցնի, և գույները կվերադառնան:

-Ինչպե՞ս եք ձեզ զգում,- ասացի ես եղբորս խաղալու ժամանակ:
-Մենք լավ ենք մեզ զգում:
-Ո՛չ, Դավի՛թ ջան: Դու պիտի ասես` ես լավ եմ: Ես քեզ հետ «Դուք»-ով եմ խոսում, որովհետև ես քեզ հարգում եմ:
-Էհ, ես էլ եմ ինձ շատ հարգում:

Գրի առավ` Էմմա Մարտիրոսյանը

***

Մի անգամ, երբ ես փոքր էի, իմ մայրիկը հարցրեց, թե 2-ին գումարած 3 ինչ է անում: Ես ասացի, որ չգիտեմ: Մայրիկս պարզեց մատները և ասաց, որ նայեմ իր մատներին ու պատասխանեմ: Ես ասացի.
-Չորսուկես:
Մայրիկս ասաց.
-Ո՞նց թե` չորսուկես, ուշադիր նայիր:
Ես լացելով ասացի.
-Ես ի՞նչ անեմ, որ քո բութ մատը կարճ է:

Երբ փոքր էի, տառերի կեսը չէի արտասանում: Մի անգամ էլ «Կարմիր գլխարկն» էի պատմում.
-Կամի գլխակը ծասը վեցնում է, ո գնա տատիկի տուն… Գալն ասում է. «Ու ես գնում, կամի գլխակ…»
Այդ ժամանակ միայն աչքս ընկավ մայրիկիս խոժոռ դեմքին: Ես զարմացած ասացի.
-Մամ, էս գալը ինչ թլոշ ա, չէ՞…

Գրի առավ` Լիլիթ Հովհաննիսյանը

***

Մի օր փոքրիկ Դանիելն ասաց քրոջս՝ Գոհարին, որն ուսանող է.
-Գոհար, տուր ժիլետդ հագնեմ:
Գոհարը պատասխանեց.
-Որ հագնես, մեջը կլողաս:
Դանիելը զարմացած հարցրեց.
-Ինչի՞, մեջը ջուր կա՞:

Գրի առավ` Մարիամ Մանուկյանը

***

Ուսուցչուհին հարցրեց Աննային.
-Դուք տանը ձկներ ունե՞ք:
-Այո, մայրիկն այսօր պետք է տապակի:

Գրի առավ` Կոնստանտին Բեգիջանյանը

***

Մի անգամ փոքր եղբայրս` Հովնանը, ինձ հարցրեց.
-Դու որ մեծանաս, մորուք պահելու՞ ես:
-Չգիտեմ,- պատասխանեցի ես,- իսկ դու՞:
-Չէ, ես ձուկ եմ պահելու:

Հովնանը մի օր շատ լաց եղավ: Երբ կարողացանք հարցնել, թե ինչ է պատահել, ասաց.
-Ծնունդս չի գալիս, կարոտել եմ, չէ՞:

Մի անգամ փոքր եղբայրս հայրիկիս հարցրեց.
-Ինձ կոնֆետ կարելի՞ է:
-Այո՛,- պատասխանեց հայրիկը,- եթե ուզում ես` կեր:
-Բայց պետք է լինի, չէ՞, որ ուտեմ: Կգնե՞ս ինձ համար:

Գրի առավ` Մուշեղ Բաղդասարյանը

Երեկոյան, մինչ ծնողներս կլանված սերիալ էին դիտում, որոշեցի լրացնել կիսատ մնացած հայոց լեզվի տնային առաջադրանքս: Գրքերս շարեցի սեղանի անկյունում, բացեցի հայոց լեզվի գիրքս, ականջակալս ամրացրի աջ ականջիս (մայրս նստած էր ինձնից ձախ) և, ինչպես սովորաբար, կանգնած սկսեցի գրել:

-Բարդ ստորադասական նախադասության կետադրությունը,- բարձրաձայն արտասանեցի ես:

Ականջակալներումս հնչում էր Մոցարտի «Անձրևը»` հաճելի և տրամադրող երաժշտություն: Անզգայացումը պարուրեց ինձ ու միաձուլվելով երաժշտության նոտաներին` կորցրի երկրային էությունս: Գրիչս թղթի վրայով սահում էր այնպես թեթև, ինչպես քամին ծովի մակերևույթին:  Շուտով Մոցարտին հաջորդում է Բեթհովենը, ապա` երաժշտական հատված «Սատանայի ջութակահարը» ֆիլմից: Մի պահ ձայները մարեցին: Սկսվեց ասմունք. Կոնստանտին Սիմոնովի «Жди меня, и я вернусь» բանաստեղծությունն էր: Ակամա զգաստացա և ամբողջությամբ սուզվելով ասմունքի մեջ, թողնելով հայոց լեզվի առաջադրանքը՝ սկսեցի, ինչպես շատ հազվադեպ է պատահում, բարձրաձայն ասմունքել: Անհուն հուզմունքով լցված` ավարտեցի բանաստեղծությունս: Ինձ սթափեցրեց միայն քրոջս թաքուն ծիծաղը: Նայեցի շուրջս: Ծնողներս զարմացած ինձ նայում էին այնպես, ինչպես կնայեին հայտնագործություն արած վեցամյա փոքրիկի: Նրանց զարմանքին պատասխանեցի հարցական հայացքով:

-Հակո՛բ,- կանչեց մայրս քիչ հեռու նստած հորս:

Իսկույն հասկացա, թե բանն ինչումն է: Մայրս մի բառով և այդպիսի տոնայնությամբ հայրիկին կանչում է միայն այն ժամանակ, երբ բարկացած է մեզ` երեխաներիս վրա: Տեղումս մեխված` սկսեցի սպասել դեպքերի հետագա զարգացմանը:

-Լավ ես ասմունքում,- ասաց հայրս, դանդաղ ինձ մոտենալով:

-Դու նախ վերցրու նրա դիմացից գիրքը և նայիր,- միջամտեց մայրս:

Հորս զարմանքը կրկնապատկվեց, երբ տեսավ իմ առաջ դրված հայոց լեզվի դասագիրքս: Սկսեցի բացատրել պատճառը, արդարանալ, ներողություն խնդրել:

Ընտանիքս ծիծաղով ընդունեց նոր տաղանդիս բացահայտումը, բայց արգելեցին դաս սովորելիս ականջակալներս ինձ մոտ պահել:

Կան ավանդույթներ ու արարողություններ, որոնք բնորոշ են ձմռանը։ Օրինակ՝ Նոր տարվան պատրաստվելը։ Բայց, մինչ Նոր տարին կան մի շարք գործողություններ, որոնք դարձել են ավանդույթ մեր գյուղում։ Դեկտեմբերի կեսերից դուք կարող եք մեր գյուղի տարբեր ծայրերից լսել մորթվող խոզերի վերջին կաղկանձները։

Մեր խոզն էլ մորթեցին վերջերս, ու ամեն տարվա պես, այս տարի էլ դա դարձավ մի մեծ իրադարձություն։ Մեր բակում էին հավաքվել մեր թաղի բոլոր տղամարդիկ՝ իրենց սուր դանակներով։ Երբ նրանք «հարձակվեցին» կենդանու վրա, ես ականջներս փակեցի ու տուն վազեցի, որ չլսեմ խեղճ կենդանու ճվաղոցը։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Հետո խոզը հանձեցին, ու այդ ժամանակ եկավ իմ ամենասիրելի պահը՝ «կաշի ուտելու» ժամանակը։ Դա շատ հետաքրքիր ու համեղ գործընթաց է։ Խոզի կաշին՝ մաշկը մաքրում են մազերից, ու դա դառնում է անմահական ուտելիք և խոզ մորթելու գործընթացի խորհրդանիշը։

Հետո այդ միսը մենք մշակում ենք ու պատրաստում զանազան կերակուրներ, որոնց մեծ մասը հայրիկիս սեփական բաղադրատոմսով են պատրաստվում։

Համեցեք…

Անցավ ևս մեկ տարի: Տարի, որը լի էր հույզերով ու ապրումներով, սպասումներով ու ձեռքբերումներով, հույսերով ու ակնկալիքներով: Դրանց մի մասն իրականացավ, մի մասն էլ երևի մնաց հաջորդ տարվան: 2016 թվականին ես ունեցա մեծ հաջողություններ: Դրանցից կառանձնացնեմ երկուսը: Առաջինը, այն էր որ ես հայտնվեցի նախագահական նստավայրում, իսկ երկրորդը՝ հանդիպեցի 17.am-ի անձնակազմին ու դարձա այդ ընտանիքի մի մասնիկը: Բայց ինչպես գիտենք, կյանքում շատ են հակադրությունները: Ուրախությունն ու տխրությունը միշտ միասին են: Ասում են, եթե կյանքում լինի միայն ուրախություն, մարդը երևի երբեք չհասկանա ուրախության արժեքը: Այս տարին լի էր ոչ միայն ձեռքբերումներով, այլև կորուստներով. մեր երկրի և ամեն մեկիս համար անդառնալի:

Ես շատ եմ ուզում, որ այն ամենից հետո, ինչ եղավ անցած տարի սահմանի վրա, այլևս նման բան չկրկնվի: Ոչ մի սերունդ պատերազմ չտեսնի, որ այն մայրերը, որոնց զավակները ծառայում են Հայոց բանակում, անհոգ լինեն: Ես գիտեմ, որ եթե մի բան շատ ես ուզում ու լավ տրամադրվածություն ունես, իրականություն է դառնում…

Իսկ մեզ` այս տարվա շրջանավարտներիս, ցանկանում եմ, որ ով, ինչ մասնագիտական կողմնորոշում ունի՝ այդ ոլորտում մեծ հաջողությունների հասնի: