seroja baboyan

Այդ անձրևը

-Ու~ֆ , Սերոժ, անձրև ա էլի, ո՞նց ենք տուն գնալու…

Ինչ որ մեկը ցածր ու դժգոհ ձայնով ասաց դասարանից դուրս գալու պահին:

-Էլի անձրև ա, զզվացրեց արդեն, էլի, հերիք չի` թրջվում եմ, մի հատ էլ կոշիկներիս ցեխ եմ կերցնում,- ես էլ` ոչ պակաս դժգոհ տոնով։

Այ ժամանակ ես տանել չէի կարողանում անձրևը։ Բայց…

Մի օր ես ինչ-որ տեղ էի փախչում անձրևից, որ չթրջվեի ու մտքիս մեջ ասացի.

-Անձրևը էդքան վախենալու ա, որ բոլորը փախչո՞ւմ են: Էհ, մի օր էլ թող թրջվեմ:

Ու կամաց-կամաց քայլեր գցելով` բռնեցի տան ճանապարհը, մտածելով. «Անձրևը հեչ էլ վատը չի, ոչ էլ վնաս ա տալիս, ինչի՞ էի զզվում անձրևից»:

Եվ իրոք` ինչո՞ւ չէի սիրում: Միայն անձրևի ձայնը հերիք է, որ մտնես քո մտքերի աշխարհ, և ում ասես` չես հանդիպի էդ աշխարհում, ինչ ասես կհիշես։ Էդ պահին անգամ չէի մտածում, որ կհիվանդանամ կամ շորերս կթրջվեն, կամ մաման կբարկանա։ Ինձ համար քայլում էի` ջրափոսերը չշրջանցելով ու թքած, թե կոշիկներիս մեջ ջուր էր լցվում։

Վայելում էի, մտածում, հիշում, էլի մտածում։ Հիշեցի երրորդ դասարանում սեպտեմբերի մեկի գովասանագիրս, որը հիմա մաման ինչ-որ տեղ պահել ա, որ թոռներին ցույց տա։ Եվ չգիտես ինչի` հիշեցի Sam Smith – I’m Not The Only One երգը: Ես մենակ չեմ երևի, որ էդ երգը անձրևի ժամանակ լսում ա, երևի մենակ չեմ, ինձ նման մեկնել կա, որ անձրևի տակ կարող է ժամերով քայլել ու չնկատել ոչինչ: Հա, կա, վստահ եմ` կա:

Մարդկանց մի ստվար զանգված, ապրում ա հենց այնպես` չնկատելով իր շուրջը գոյությունունեցող մարմինները` աստղերը, արևը, լուսինը: Դրանք մնայուն են, համենայնդեպս, մոտակա 100 000 տարվա ընթացքում: Հենց այդ է երևի պատճառը, որ մարդիկ չեն նկատում դրանց` մտածելով, որ դրանք մնայուն են։

-Միլիոն տարի էղել ա, էդքան էլ կլինի: Շատ պետքս ա` խորանամ ու ինչ-որ աստղի, լուսնի, արևի, կամ առավել ևս, անձրևի մասին մտածեմ:

Հա, ես ճանաչում եմ մարդկանց, որ այդպես են մտածում: Գուցե պետք չէզբաղվել գիտականորեն, բայց դիտել դրանք քո տեսանկյունից ու մտածել դրանց մասին, հաստատ բան չես կորցնելու։

Շնորհակալ եմ բնության երևույթներին ու նրան, ով օգնեց ինձ նկատել ու հետաքրքրվել դրանցով։

qristine epremyan

23-ը

Ասում են՝ ուսանողը իրավունք ունի դասի չգնալու, եթե նա մահացել է։ Դե՜, քանի որ ես չեմ մահացել, այլ պարզապես ունեմ գլխացավ ու բարձր ջերմություն, ստիպված եմ վերցնել իմ չեղած տրամադրությունը, վեր կենալ և գնալ համալսարան…

Էլի կանգառում եմ ու էլի սպասում եմ «իմ սիրելի» 23-ին։ Հեռվից էլ տեսանելի էր, որ ավտոբուսը լիքն է, և էլի ոտքի վրա եմ գնալու ողջ ճանապարհս։

Բացվեցին ավտոբուսի դռները։ Մի ոտքս դեռ դրսում էր, երբ զգացի, որ պայուսակս այլևս ձեռքիս չէ։ Ինչ որ մեկն անմիջապես վերցրեց այն, առանց զգուշացնելու…

-Էս ինչ սիրուն-սիրուն աղջիկներ են գալիս։ Արի՜, արի՜, բալա ջան։ Էս ինչ բոյով, սիրուն աղջիկ ես: Արի մոտս կանգնի, բռնեմ քեզ` հանկարծ չընկնես։- Բարձացնում եմ գլուխս ու նկատում տատիկին, ով կլիներ մոտ 70-75 տարեկան, բայց ուներ 20 տարեկանի աշխուժություն։

Երկու տեղանոց նստարանին նստել էին երեք հոգի՝ մի կին, մի երիտասարդ աղջիկ և տատիկը՝ նրանց մեջտեղում։ Մի ձեռքում պայուսակն էր, մյուս ձեռքով պինդ բռնել էր երիտասարդ աղջկա ոտքերից, որ ավտոբուսի տատանումներից հանկարծ չընկնի։ Նրա դիմաց էլ, իրար կողքի նստել էին մի կին և մի երիտասարդ։ Ու տատը դիմում է երիտասարդին․

-Այ տղա, վեր կաց։ Դու ֆայմ չունե՞ս։ Վեր կաց, թող էս երեխեն նստի,-մատնանշում է ինձ։ Իսկ տղան ծիծաղում է ու ասում՝ չէ։

Մի քանի րոպե տատի դիտողությունները լսելուց հետո, երևի ամոթից, տղան վեր կացավ և զիջեց իր տեղը ինձ։ Վերցրի պայուսակս ու տեղավորվեցի։

Տղայի ձեռքին սև տոպրակ կար։ Երբ նա ոտքի ելավ, տատը վերցրեց նրա ձեռքից այն ասելով.

-Մյուս անգամ սև տոպրակի մեջ նվեր չդնես,- բացեց այն։ Տոպրակի մեջ էլի սև տոպրակ կար։- Էլի սենց բան տեսնեմ, վերցնելու եմ ձեռքիցդ ու շպրտեմ մի կողմ։-շարունակեց, արդեն մի փոքր բարկացած։

Տղան ծիծաղելով հետ քաշվեց։

Ավտոբուս բարձրացան երկու կին, որոնցից մեկին տատը «կլոր» անվանեց, երևի մի փոքր գեր լինելու պատճառով։ Նրանց ձեռքից էլ քաշեց ու վերցրեց պայուսակները՝ խեղճերին շփոթմունքի մեջ գցելով։

Ամբողջ ճանապարհին խոսում էր, պատմում իր մասին, մեզ էլ հաճոյախոսություններ անում։

-Էս իմ ասել-խոսելը որ չլիներ, ես շուտվանից մեռած կլինեի։ Բայց ինձ սենց աշխույժ մի նայեք։ Ես շատ ցավ եմ տեսել։ Հեսա, հասնում եմ իմ կանգառին։ Կիջնեմ` ինձանից կպրծնեք։ Տանեմ էս եղածն էլ ծախեմ, որ մի քիչ փող գա ձեռքս,- ու կարծես տխրություն իջավ աչքերին։

Հասավ իր կանգառին․

-Սիրու՜ն տիկին, ա՛ռ, վերցրու պայուսակդ։ Ա՛յ տղա, ո՞ւր ես, արի դու էլ տոպրակդ վերցրու, տատին իջնում ա։ Դե՜, երեխեք ջան, Աստված օրհնի ձեզ։ Լավ մնացեք։ Ձեր բալեքին էլ լավպահի,- դիմեց երկու կանանց։

Երկու մեծ տոպրակ ուներ, երևի՝ ծանր։ Ու անգամ իջնելիս էն խեղճ տղային էլի նախատեց․

-Այ տղա, չես ֆայմո՞ւմ, օգնի՛։ Էս տոպրակներս իջեցրու։

Տրամադրությունս բարձրացնելուց զատ, տատը ինձ մի խրատ տվեց. անկախ սոցիալական վիճակից, անկախ կյանքի տված հարվածներից, մարդը պիտի շարունակի ՄԱՐԴ մնալ, ժպտալ ու սիրել կյանքը, քանի որ այն տրվում է միայն մեկ անգամ…

Meri Muradyan

Սարի կյանքը

Արդեն աշուն է: Շատերը գնում են փայտ բերելու, այգիներց միրգ հավաքելու: Իսկ սարերում արդեն հավաքում են իրենց իրերը գյուղ վերադառնալու համար:

Առաջ  գրեթե բոլոր ընտանիքները անասուն էին պահում, գարնանը գնում սար, իսկ խոր աշնանը հետ վերադառնում: Այդ ամենը այդքան էլ հեշտ չէր, գնալ-գալ, ամեն անգամ տանել-բերել և այդպես:

Սարերում առաջ մարդիկ շատ վատ էին ապրում: Ապրում էին փայտից պատրաստված խարխուլ տնակներում: Հոսանք, բջջային հեռախոսներ, մեքենաներ չկային: Երբ որ ինչ-որ բան էին ուզում գյուղից կամ ինչ որ լուր ստանալ, շատ բարդ էր:

Գարնանը այնտեղ գնալու կամ աշնանը այնտեղից վերադառնալու համար գյուղից ոտքով կտրում անցնում էին տասնյակ կիլոմետրեր, որպեսզի անասունները գյուղ բերեին և նորից  ոտքով հետ էին վերադառնում: Իսկ այնտեղից բերվող իրերը դնում էին էշի կամ ձիու վրա և այդպես հասցում գյուղ:

Իսկ հիմա պայմանները փոխվել են. կան մեքենաներ, հեռախոսներ, հոսանք և նրանց այդ յոթ ամիսները  մի քիչ հեշտացել են: Բայց կան խնդիրներ, որոնք գրեթե լուծելի չեն: Օրինակ՝ ճանապարհների, ջրի, փայտի խնդիրը: Բայց այս ամենի հետ մեկտեղ, երբ գնում ես այնտեղ` մի քանի օր մնում, այդ մի քանի օրերը միշտ հիշվում են:

Ես նույնպես մնացել եմ սարում: Վերջին մի քանի տարիներին Վարդավառը նշել ենք այնտեղ: Դա ամենահաճելի պահերն էին, երբ համարյա քսան հոգով գնում էինք ջրվելու, երբ հեռվից լսում ես, որ քեզ արդեն կանչում են, բայց դու չես ուզում թողնել այդ ամենը և գնալ: Այդ օրը հարևան տնակների երեխաներով հավաքվում էինք, գնում ձոր, այնտեղից էին սարվորները իրենց խմելու ջուրը տանում: Հենց այդ ձորում մեծ գետ էր հոսում, գնում էինք այնտեղ և սկսում ջրվել: Հետ էինք գնում, փոխվում և ուտում Ղուշիկ տատի ոսկե ձեռքերով պատրաստած նազուկը: Երեկոյան մեծ խարույկ էինք վառում, բոլորով նստում նրա շուրջը և հետաքրքիր պատմություններ պատմում, խաղեր խաղում: Հաջորդ օրը նստում էինք մեքենաները և վերադառնում: Հեռվից երևում էր տնակի առաջ կանգնած սարվորը, ով երկար նայում էր մեքենային այնքան ժամանակ, քանի դեռ մեքենան սարի մյուս կողմը չէր անցել:

Հուսով եմ, որ մի քանի տարի հետո էլ երեխաները կվայելեն այդ հաճելի պահերը:

Իմ ճանապարհը

Լուսանկարը՝ Տիգրան Մալխասյանի

Լուսանկարը՝ Տիգրան Մալխասյանի

Ես Մալխասն եմ: Երկրորդ դասարանից այդ մականվամբ ինձ կնքել է ընկերս` Արտյոմը, ով այնքան է ինձ Մալխասով դիմել, որ իրական անունս մոռացել է: Սկսած այս հոդվածից, ուզում եմ կիսվել իմ պատմությունով: Այս հարցում ինձ ձեռք մեկնեց էլի Արտյոմը, ով հայտնի է իր  հոդվածներով 17.am-ում: Այս ծրագրին մասնակցելու ցանկությունս առաջացել էր դեռ վաղուց, և ընկերոջս հետ խորհրդակցելով, փորձեցի կյանքի կոչել մտադրությունս:

Եկեղեցին դարձել է իմ կյանքի  կարևորագույն մասը: Երկար տարիներ եկեղեցում սպասավոր լինելս օգնեց ինձ հասկանալ եկեղեցու անգնահատելի դերը ոչ միայն որպես շինություն, այլև որպես հոգևոր բնօրրան իմ կյանքում:

Տատիկս պատմում է, որ երբ 3 ամսեկան էի, և սովորականի պես ինձ բարուր էր անում, այդ ժամանակ ասում էր.

-Աստված ջան, էս ինչ լավ բալա ես տվել մեզ:

Եվ չգիտես ինչու, այդ խոսքերից անմիջապես դադարում էր հնչել իմ երեխայական լացի ձայնը, և դրա հետ մեկտեղ, արտասվելը. կարծես թե հասկանում էի տատիկի ասածը:

Եվս մեկ դեպք տատիկի հիշողություններից. մոտ 3 տարեկան հասակում (այդ տարիքում է տեղի ունեցել մկրտությունս  մեր շատ սիրելի  և արժանապատիվ Տեր Իսահակ քահանա Մարգարյանի օրհնությամբ) խաչաձև տեսքով իրար էի ամրացնում 2 փոքր փայտեր և դնելով ընտանիքի անդամների գլխին՝ ասում.

-Ես տերտեր եմ, ես օրհնում եմ ձեզ…

Եվ ահա եկավ ժամանակը, և կյանքումս տեղի ունեցավ շրջադարձային իրադարձություն:

Արդեն 5-րդ դասարան էի: Դպրոցում Հայ Եկեղեցու Պատմության  հերթական դասն էր: Մտնելով դասարան, ընկեր Գոգատաշվիլին հարցրեց, թե ովքեր են տղաներից մկրտված: Եվ գրանցելով իր մոտ 7 հոգու անուն, նա հայտնեց, որ լինելու է Ոտնլվայի կարգ, և մենք էլ պետք է մասնակցենք: Արարողությանը մասնակցելուց հետո Էմին սարկավագը (ներկայումս` Հայր Թովմա Խաչատրյանը) մեզ մի երկու խոսք ասաց մեր հետագա անելիքների մասին. առաջարկեց գալ կիրակնօրյա պատարագին և խոստացավ սովորեցնել բուրվառ գցել: Այսպիսով, նախքան պատարագը, բոլորս հերթով գցում էինք` իրար հերթ չտալով, և փորձելով մյուսներից ավելի լավ գցել այն: Ահա անցավ ժամանակ, և տղաները դադարեցին գալ պատարագներին, ժամերգություններին, մնացի միայն ես՝ հավատարիմ ու ծառա մինչ օրս: Այդ բուրվառը այնքան էր ինձ հետաքրքրել, որ մոգոնեցի փոքրիկ բուրվառ: Տանը ածուխ կար, սակայն առանց խունկի, այդ իսկ պատճառով պատարագներից  մեկի ժամանակ խնդրեցի Տեր Հորը, որ ինձ խունկ տա: Զարմացած հարցրեց, թե ինչ եմ անում այդ խունկը, իսկ ես պատասխանեցի, որ փոքր բուրվառ եմ սարքել և տանը իմ աղոթքներով, անուշաբույր հոտը տարածելով վերացնում եմ չար հոգիներին: Նա ժպտաց ու ասաց.

-Բալես, ինչքան ուզում ես վերցրու:

Լուսանկարը՝ Տիգրան Մալխասյանի

Լուսանկարը՝ Տիգրան Մալխասյանի

Մյուս դեպքը շատ հուզիչ է և տպավորվել է իմ մեջ… Չգիտեմ… Դա երևի գերբնական ինչ-որ բան էր, կամ իրոք Աստծո կողմից ուղարկված հրաշք: Պատարագներից մեկի ժամանակ մեր բուրվառակիրներից մեկը` Արտակը, սովորականի պես  գցում էր  այն` առաջ և հետ: Ծուխ, որը միշտ տեսնում ենք՝ ամեն պատարագի ժամանակ, բայց այս մեկը շատ հիասքանչ տեսարան էր ինձ համար: Երեք անգամ գցելուց հետո ես ուշադրություն դարձրի այդ ծխի ձևավորվելուն, թե ինչպես է այն խառնվում իրար և պատկերում ինձ համար Հիսուսի դեմքը: Այո՛, ես տեսա Քրիստոսին, և այդ անշարժացած դիրքով պատկերը հայտնվեց ինձ ու հանգիստ անցավ խորանի դիմացով: Ուղղակի աննկարագրելի զգացողություն էր, շատ անհավատալի էր այդ հրաշքը տեսնելը: Դրանից հետո ես միշտ փորձել եմ տեսնել դա ևս մեկ անգամ, և մինչ օրս չեմ դադարում ուշադրություն դարձնել:

Ես Աստծուն հիշում էի նեղության կամ դժվարության մեջ, սակայն ժամանակի ընթացքում հասկացա, որ պետք է Աստծուն հիշել և շնորհակալ լինել ամեն տված լավ թե վատ վայրկյանի համար, ամեն ինչի համար, որ մենք ունենք: Նրա համար, որ մեզ տվել է լավ ծնողներ, լավ շրջապատ, և անկեղծ մարդկանց, ովքեր մեր կողքին են ու իրենց ընկերակցությամբ և ժպիտով լիացնում են մեր օրը:

Շատ զորավոր է, երբ աղոթելուս ժամանակ մարմինս փշաքաղվում է. դրանով զգում եմ, որ աղոթքներս հասնում են երկինք, և Աստված լսում է ինձ:

Gayane Avagyan

Ուսուցիչներիս

Ինձ նորից հարցրեք այն անցած դասերից.

Այն անցած խոսքերից անհամար,

Ու եթե սխալվեմ, ուղղեցեք ինձ նորից,

Ես հավե~րժ աշակերտ ձեզ համար:

Արամայիս Սահակյան

Երբ փոքր էի, մտածում էի շուտ մեծանալ ու դպրոց գնալ: Հիշում եմ, առաջին սեպտեմբերի մեկս, իմ առաջին ուսուցչուհուն: Երբ տեսա նրան, նայեցի աչքերին, լսեցի նրա խոսքերը, անկախ ինձնից ցանկացա նրան նմանվել: Իմ ընկեր Պողոսյանին, իմ առաջին գիտելիքների համար հենց նրան եմ շնորհակալ: Անցել է տասներկու տարի, բայց այսօրվա պես հիշում եմ ուսուցչիս խոսքերն ու խորհուրդները` «Ժամանակը ոսկի է երեխաներ, մեկ րոպեում գիտե՞ք ինչքան բան կհասցնենք սովորել: Սովորեք, միշտ հիշեք. ինչքան շատ սովորեք, այնքան լավ մարդ կլինեք»:  Տասնյակ սերունդներ կրթած ուսուցիչի խոսքերը շատ կարևոր էին մեզ` աշակերտներիս համար: Հիմա էլ արդեն կավարտեմ դպրոցս, բայց ընկեր Պողոսյանի` իմ առաջին ուսուցչուհու խրատները ու խորհուրդները միշտ ինձ հետ են լինելու: Տեսնում եմ ուսուցչուհուս, բայց արդեն ճերմակած մազերով ու հիշում Սահակյանի տողերը.

             Սիրելի ուսուցիչ,տեսնում եմ ձեզ նորից,

             Բայց արդեն ճերմակած ավելի:

              Եվ գիտեմ, որ մեկն էլ` այդ ճերմակ մազերից,

              Եղել է իմ մեղքով երևի:

Ներեցեք մեր չարաճճիությունների համար, ներեցեք, որ երբեմն չենք լսել ձեզ, խանգարել ենք դասը: Բայց դուք միշտ մեզ ներել եք, փոխարենը պահանջել` լավ սովորել:

Լավ է, երբ քո ուսուցիչը քեզ համար է և ուսուցանող  է, և հարազատ: Մարդ, ով հասկանում է քեզ, օգնում, խորհուրդներ տալիս, ցույց տալիս կյանքի ճիշտ ուղին, բացահայտում քո բոլո~ր ինչուների պատասխանները:

Ավարտում եմ դպրոցս  այս տարի, բայց ձեզանից ունեցած հուշերս միշտ ինձ հետ են լինելու: Շնորհակալ եմ ձեզ` իմ ուսուցիչներ, իմ այսպիսին լինելու համար: Բոլորդ էլ իմ կյանքում մեծ դեր ունեք:

Ու էլի Սահակյան

Նոր ենք հասկանում, որ մեր մշտական

  Ուղեկիցներն եք ու միշտ կլինեք:

   Մեր լավի համար ձեզ ենք պարտական,

   Իսկ վատի համար մեղավոր ենք մենք:

Shushan stepanyan

Ու ինչ-որ մեկին մենք կարոտում ենք

Ինչ-որ մի պահ, ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի բան ու ինչ-որ մեկին մենք կարոտում ենք: Ես էլ եմ կարոտում: Հաճախ ինձ թվում է, թե իմ կարոտն ուրիշ է, ուրիշ գույնի է, ուրիշ են ապրումները նրա: Ես կարոտել եմ, ու այնքան բան կա կարոտիս գրկում՝ սրտիս մեջ պահված:

Երբ ցերեկ է, կարոտում եմ մայրամուտի կարմիրն ու դեղինը, գիշերվա սև ու մութ ամպերը, կապույտում լողացող աստղերը քնքուշ, իսկ երբ գիշեր է, արևն եմ կարոտում, ցերեկվա լույսը, դեռ նոր բացված օրը: Ամռանը ես ձմռան սպիտակն եմ կարոտում, ձյան ձայնը, սառույցի հետ իմ պարը, օդի մաքուր սառնությունը, ձմռանը ամառն եմ կարոտում, արևի ժպիտն ու աչքերս ծակող տաք ջերմությունը:

Ես կարոտում եմ աշնան գույները՝ մայթերին քնած, քամու ձայնն ու անորոշ տխրությունը: Ես կարոտում եմ ասված-խոսված բառերը, լսված ձայներն ու տեսնված հայացքները, ամեն մի անցած պահը, մի վայրկյան առաջն ու հենց այս պահը:

Ես կարոտում եմ օտարացած ծանոթ հայացքները, գիշերային փողոցի տխուր լուսավորությունն ու մարդաշատ քաղաքի դատարկ անկյունը:

Երբեմն էլ ինքս ինձ եմ կարոտում, երբ երկար ժամանակ սրտիս ձայնը լսած, նրա  հետ զրույց արած չեմ լինում:

Ես դպրոցս ու պարապմունքներս եմ կարոտում, աղմկոտ դասամիջոցներն ու դասի ժամին կողքիս նստողի հետ մեր զրույցները: Ես մեր բակի խաղերն եմ կարոտում՝ «ռեզին», «հալամուլա», «տուն-տունիկ», «խանութ-խանութ», «պատի հիսուն»…

Կարոտում եմ նրանց, ովքեր հիմա երկնքում են, մեզ են նայում վերևից:

Ինչ-որ մի պահ, ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի բան ու ինչ-որ մեկը մեր կարոտի կանչն են կարծես:

Մենք կարոտում ենք…

Nane Eghiazaryan

Երկրաչափական խնդրի նման

Առաջ «ավագ դպրոց» բառակապակցությունը լսելիս պատկերացնում էի շատ լուրջ միջավայր, որտեղ դասը պետք է անցներ քար լռության մեջ ու նույնիսկ շնչելը լիներ արգելված: Կարծում էի, որ այնտեղ սովորում են դոկտոր-պրոֆեսորներ  ու իրենց գիտական մտքերից ցնդված մարդիկ: Իսկ հիմա արդեն ես էլ եմ սովորում ավագ դպրոցում ու հասկացել եմ, որ պատկերացումներս եղել են ֆանտաստիկայի ժանրից: Ավագ դպրոցում էլ են սովորում ինձ նման հասարակ մարդիկ, իսկ մարդկանց մեջ հաստատ կգտնվեն խելացիներ ու ավելի խելացիներ:

Դե, մեր դպրոցում տասներորդ դասարանցիներս ընդամենը երեսունհինգ հոգի ենք, ու չի կարող ձևավորվել երեք հոսք, այդ իսկ պատճառով ստեղծվեցին ընդհանուր և բնագիտամաթեմատիկական  հոսքերը: Դե, իսկ ես գնացի բնագիտական հոսք: Գիտե՞ք, որ հենց այդ դասարանում, իմ կողքին սովորում են ապագա բժիշկներ, տնտեսագետներ ու ծրագրավորողներ: Ես գիտեի, որ ամեն մեկս դեռ իններորդ դասարանում որոշ պատկերացումներ ունենք մեր մասնագիտության ընտրության հարցում, բայց երբ ավագ դպրոց ես գալիս ու տեսնում քո ընկերներին, ովքեր ջանասիրաբար արդեն սկսել են աշխատել, որպեսզի հասնեն իրենց նպատակին, մի տեսակ դու էլ ես ոգևորվում:

Միգուցե ոմանք ասեն, որ ավագ դպրոցը ոչնչով չի տարբերվում միջին դպրոցից, բայց ինձ համար տարբերությունը շատ մեծ է: Միջին դպրոցում միգուցե դասեր կային, որ չէի սովորում, որ թերանում էի, իսկ այստեղ, թեկուզ ամենաչսիրածս թեման պետք է շատ լավ սովորեմ, որովհետև հասկանում եմ, որ դա ինձ պետք կգա հետագայում: Ու հիմա էլ, ճիշտ է, դեռ հոկտեմբերը նոր է սկսել, բայց կան դասեր, որոնք սովորելիս ակամայից հիշում եմ անցած դպրոցական տարիները, որտեղ նույնպես այդ նյութը կար, ու ես լավ չէի սերտել այդ դասը, դրա համար էլ հիմա դժվարանում եմ:

Մի խոսքով, ավագ դպրոցը իմ և երևի ձեզնից շատերի համար մի նոր աշխարհ է, նոր բարդ երկրաչափական խնդիր, որը լուծելուց հետո կթերթես էջը ու կանցնես մյուս խնդրին… Իսկ խնդիրները, իմ կարծիքով, շարունակում են դառնալ ավելի հետաքրքիր, բայց նաև ավելի բարդ…

serine harutyunyan

Ճամպրուկների մեջ կողպված ժպիտները

Անցնում են տարիները, ու մենք էլ այդ տարիների հետ քիչ-քիչ, կամա թե ակամա, սկսում ենք փոխվել: Երևի դեպի լավը, կամ, ի՞նչ իմանաս, գուցե և հակառակը: Փոխվում ենք այնքան արագ, որ թվում է, ամեն պահ, ամեն վայրկյան մենք փոխվում ենք: Փոխվում ենք ու հաճախ սկսում կարոտել մեր նախկին «ես»-ը: Երևի ամենից հաճախ մարդիկ իրենց մանկությունն ու դրա հետ կապված հիշողություններն են կարոտում, չէ՞: Մանկությունը, որ յուրաքանչյուր մարդու կյանքի ամենալուսավոր ու ամենաերջանիկ ժամանակաշրջանն է համարվում: Երբ ապրում ես անհոգ, երբ երջանիկ լինելու համար կոնֆետներն ու խաղալիքներն էլ բավական են: Հա՜, ու անգամ մանկության անբաժանելի մասը հանդիսացող, համենայն դեպս, մի միտք, որ հաստատ եղել է բոլորիս համար, կարոտում ենք՝ «Ուզում եմ շուտ մեծանալ»: Ու չասեք, որ դուք թեկուզ մի անգամ չեք մտածել այդ մասին, կամ ինքներդ ձեզ չեք տվել՝ «Ե՞րբ եմ մեծանալու, որ ինչ ուզեմ` անեմ» հարցը:

Ուզում ենք մեծանալ, որ ազատ լինենք, որ անենք այն, ինչ ուզում ենք: Ու երբեք, երբեք չենք մտածում, որ շուտ մեծանալու մեջ թերևս ոչ մի լավ բան էլ չկա: Մեծանում ենք, ու շա՜տ բաներ կարոտում, շա՜տ բաներ սկսում քի՜չ-քի՜չ հասկանալ:

Գիտե՞ք, ամենաշատն ինչն եմ կարոտում: Մանկությանս ժպիտներն եմ կարոտում: Հա՜, հա՜, մանկությանս ժպիտները, անկեղծ ու ավելի հաճախ հանդիպող ժպիտները: Մարդիկ ժպտում էին ինձ, իսկ ինձ թվում էր, թե աշխարհն իմն է, թվում էր, թե նրանք միշտ ու բոլորին են ժպտում, թե նրանք էլ ինձ նման անհոգ են, ու նրանց էլ երջանիկ լինելու համար միայն կոնֆետներ ու խաղալիքներ են պետք…

Չգիտեմ, իրականում դրանք անկե՞ղծ էին, թե՞ ոչ, բայց ինձ նման անհոգ մանուկին այդ ժպիտները լիովին անկեղծ էին թվում, այդ ժպիտներն իմն էին թվում, իմ ժպիտները: Փոխվեցին ժամանակները, փոխվեցի նաև ես, ու ժամանակի ընթացքում հասկացա, որ իմ ժպիտներն օր-օրի պակասում են, որ արդեն անկեղծ ժպիտներ հազվադեպ են հանդիպում:
Չգիտեմ, իմ մեծանալու արդյո՞ւնքն է, թե՞ իրոք մեր օրերում անկեղծ ժպիտների պակաս է զգացվում: Երևի երկուսն էլ… Քայլում եմ փողոցում ու հասկանում, որ միայն ժպիտները չէ, որ պակասել են: Մարդիկ, մարդիկ էլ այժմ առաջվանից ավելի քիչ են հանդիպում Կոթի գյուղիս փողոցներում: Մի մասը կողպել են տան դռներն ու հեռացել, միգուցե ժպիտնե՞րն էլկողպված են դռների նման… Կամ, գուցե հեռացողներն իրենց ժպիտների հետ ուրիշ ժպիտնե՞ր էլ հավաքել, դրել են ճամպրուկներում ու տարել իրենց հետ, չգիտեմ…

Միայն մի բան գիտեմ. մանկությանս ժպիտները պակասել են, հեռացել են ինձնից: Անհոգ օրերիս ժպտացող դեմքերն էլ չկան, գուցե գնացել են մի ուրիշ տեղ, ավելի անկեղծ ժպիտ փնտրելու: Երևի մի օր հետ կգան, իրենց հետ նորանոր ու անկեղծ ժպիտներ կբերեն, կբացեն կողպեքներն ու ազատություն կտան արդեն խունացած ժպիտներին… Երևի մի օր կգան, կժպտան նույն ժպիտով, ու ինձ էլի ժպիտներով լի մանկությունս կհիշեցնեն…

Կարոտում եմ մանկությանս ժպիտները… Այն ժպիտները, որ իմ ժպիտի պատճառն էին դառնում…

Մեր կողքին ապրող վետերանները

Հարցազրույց Արցախյան ազատամարտի մասնակից Աշոտ Շահենի Սարգսյանի հետ:

Լուսանկարը՝Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝Սոնա Մխիթարյանի

-Կպատմե՞ք պատերազմից, երբ եք գնացել, ովքեր էին մեր գյուղից:

-Ծնվել ու մինչև հիմա ապրում եմ մեր գյուղ Ակնալճում: Ես պատերազմը սկսելուց տասնվեց տարեկան էի: Գյուղից էլի գնացողներ կային: Գյուղի ջոկատի հրամանատարը Հայկն էր: Հայկն էր, Մուրադը, Ֆերդինը, էս մեր հարևան Արայիկն էլ: Իրենց շքանշան էին տվել` «Մարտական խաչ» առաջին աստիճան:

Մենք պահում էինք Հադրութի գյուղերը. մոտ վեց, յոթ գյուղ: Երկու տարի էնտեղ եմ մնացել: Ընթացքում կռիվը հանդարտվեց՝ եկանք տուն, բայց 92-ին նորից ուժեղացավ: Գնացինք Արծվաշեն. օգոստոս ամիսն էր: Արծվաշենի կռիվները շատ ուժեղ էին: Էնտեղ եղել ա, որ երկու հոգով հարձակվել ենք մի դիրքի վրա: Շատ դժվար էր: Արծվաշենը ոնց որ կղզի լիներ: Չորս կողմից թուրքեր էին: Հայաստանի սահմանից 25 կմ թուրքերի միջով գնում էինք, նոր գյուղն էր: Հետո Վազգեն Սարգսյանը եկավ 92թ.-ի հուլիսին ու ասաց, որ կամ պիտի կռվենք, պայքարենք ու գրավենք, հետ չգնանք, կամ պիտի հանձնենք:

-Զինամթերքը բավականացնո՞ւմ էր:

-Սկզբից չկար զենք. որսորդական հրացաններ էին: Դեռ հայկական բանակ չկար: Մի հատ ավտոմատ ունեինք, էն էլ դպրոցինն էր: Վերանորոգել էինք ու մի կերպ օգտագործում էինք: Այդ թվերին ոչ մեկը չի օգնել մեզ: Նորմալ հագուստ էլ չունեինք: Մեր գումարներով վառոդ, փամփուշտ, հագուստ, վրան էինք առնում: 1992 թ.-ին, երբ Պաշտպանության նախարարությունը կազմավորվեց, արդեն զինամթերք տալիս էին:

-Ի՞նչ զինվորական կոչում եք ունեցել:

-Մինչև իմ վիրավորվելը պիտի ինձ լեյտենանտ տային, բայց որ վիրավորվեցի ու երկար ժամանակ չգնացի՝ չտվեցին: Բուժվելուց հետո գնացի, որոշ ժամանակ անց Արցախ կոմիտեի նախագահը եղա: Օգնություններ էինք բաժանում. մեր միջոցներով հայթայթում էինք սնունդ, հագուստ ու բաժանում էինք զոհվածների ընտանիքներին:

-Իսկ ինչպե՞ս եք վիրավորվել:

-Կռիվները ուժեղացել էր էլի: Արծվաշենն էլ արդեն գրավել էին: Թշնամին հարձակվեց մեզ վրա ժամը 12-ի կողմերը՝ ցերեկը: 10 -11 հոգով եկան ու հայերեն էին խոսում, իբր մերոնցից էին: Ասում էին` մի խբեք մեզ: Իրենք շատ էին մոտեցել մեզ ու սկսեցին կրակելը: Ու հենց այդ ժամանակ վիրավորվեցի: 1992թ.-ի օգոստոսի 11-ին:

-Բուժվելուց հետո մասնակցե՞լ եք նորից պատերազմին:

-Բուժումից երկու ամիս հետո էլի գնացել եմ,բայց վիճակ չկար վրես: Փամփուշտը մարմնիս միջով անցել էր, բայց որ մի քիչ ավելի լավ էի, երեք անգամ էլի գնացել եմ:

-Իսկ հիմա առողջական խնդիրներ ունե՞ք:

-Խնդիրներ կան, ո՞նց չէ: Դե տարեցտարի մեծանում եմ, թեթև մրսելուց հիվանդանում եմ: Դժվար ա, շատ դժվար ա: Էդ թոշակով ոչ մի բան չեմ կարողանում անել, չեմ հասցնում:

-Չե՞ք աշխատում:

-Աշխատում եմ, բայց քիչումիչ:

-Իսկ որպես պատերազմի մասնակից, պետության կողմից որևէ ուշադրության արժանացե՞լ եք:

-Երկրորդ կարգի հաշմանդամ եմ, թոշակ եմ ստանում: Անցած տարի միլիոն 300 հազարի շինանյութ են տվել: Ես էլ տանիքը փոխեցի: Ձրի են տվել: Անձամբ նախարարը:

-Եթե էլի պատերազմ լինի` կգնա՞ք:

-Բոլորիս պարտքն ա, չես կարող չգնալ: Ասենք, տես` քառօրյա պատերազմին գյուղի տղերքով արդեն պատրաստվել էինք, որ գնայինք: Մենք չպաշտպանենք, ո՞վ պիտի պաշտպանի մեր հայրենիքը:

Հ.Գ. Կուզենայի այնպես լիներ, որ պատերազմի մասնակիցները լինեն բոլորիս ուշադրության կենտրոնում: Նրանցից շատերը կորցրել են իրենց առողջությունը, դժվարությամբ են աշխատում և ապրում: Ինչ էլ լինի, պետք է նրանք միշտ զգան իշխանությունների և հասարակության հոգատարությունը:

Digitec էքսպո 2016

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Հոկտեմբերի մեկ։ Ժամը գիշերա-առավոտվա 6։00։ Բացում եմ տան դուռն ու նկատում երկու մարդու ուրվագիծ։

-Էս ինչի՞ եք եկել,- հարցնում եմ ես, ու մենք ծիծաղից փորներս բռնում ենք․․․

3 օր առաջ։

Դասերից հետո դասընկերուհիս՝ Աննան, ասաց, որ Մալիշկայի ռոբոտաշինության դասընթացներին մասնակցող երեք ակտիվ աշակերտների տանելու են Երևան՝ ինչ որ միջոցառման։ Դե, ես ինձ մի քիչ վերագնահատելով կարծեցի, թե այդ ակտիվներից մեկը ես եմ, չմտածելով անգամ, որ գնալու եմ ռոբոտաշինության էքսպոյի, որը տեղի էր ունենալու Երևանում։ Նույն օրը երեկոյան ինձ զանգահարեց ռոբոտաշինությանս ուսուցիչն ու ասաց, որ ես էլ եմ գնալու Երևան, և ի ուրախություն ընկերոջս՝ Վահեի, նա էլ է գալու։ Որոշվեց. հոկտեմբերի մեկին, առավոտյան 6։30 շարժվում ենք։

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Էքսպոյի նախորդ օրվա երեկոն էր, զարթուցիչս դրեցի 5։30 ու գնացի քնելու։

Տռլըմ, տռլըմ… (փորձում եմ զարթուցիչիս ձայնը տառերով գրել)։ Մի րոպե, բայց, իմ զարթուցիչը մեղմ երաժշտությամբ ինձ գուրգուրելով արթնացնում էր, սա ուրիշ ձայն է։ Վահեն էր զանգում։

-Վերկաց, հագնվի, լվացվի։ Գալիս եմ։

Հագնված, հաց կերած ու լվացված նստել եմ խոհանոցում ու սպասում եմ զանգի։ Ահա, հեռախոսս ծնգաց, բայց Վահեն չէր, զարթուցիչս էր։ Ահա, ևս մի ծնգոց։ Էհ, հիմա էլ երկրորդ զարթուցիչն էր։ Դե, համենայնդեպս էի դրել: Մարդ ես, բա որ չարթնանայի։ Վերջապես երրորդ ծնգոցը։

Բացում եմ տան դուռն ու նկատում երկու մարդկանց ուրվագիծ։

-Էս ինչի՞ եք եկել,- հարցնում եմ ես, ու մենք ծիծաղից փորներս բռնում ենք։

Մի խոսքով, գնացինք պայմանավորված տեղն ու բավականին երկար սպասեցինք մեր ավտոբուսին։ 7-ին շարժվեցինք։ Դե, լավ ա էլի մարզում «ակտիվ» երիտասարդ լինելը։ Ավտոբուսում Վայոց ձորի մնացած ակտիվ երեխեքն էին, նոր ծանոթությունները ակնկալածիցս քիչ էին։ Գրեթե կեսին ճանաչում էի։

10-ին հասանք Երևան։ Ես ու Վահեն միանգամից վազեցինք էքսպոյի շենք։ Մի բառով ասեմ՝ դրախտ։ Մի կողմում երեխեքի սարքած ռոբոտները, մյուսում՝ 2016-ի ամենահզոր խաղային համակարգիչները, նորագույն խելախոսները, աքսեսուարները և այլն։

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Վահեի հետ հիանում էինք այդ ամենով, երբ մի տղա կողքովս անցնելիս կանգնեց, ու նայեց վրաս։ Շրջվեմ ու տեսնեմ` ի՞նչ։

-Իյա, ապ ջա՞ն։ Էս դուք էլ «արմաթ» ունի՞ք։

-Ըբը, ինչըխ,- փորձեցի իր բարբառով պատասխանել։

Հարութն էր։ Նրա հետ ֆեյսբուքով էի ծանոթացել ու կյանքում չէի տեսել։

-Ռաֆոն էլ է ստեղ, Վահեն էլ պիտի գա մի քանի ժամից,- Ռաֆոյին ու Վահեին էլ էինք ֆեյսբուքում գտել, ընդհանուր չաթ էինք բացել։

-Պարոն Աբրահամյան,- Ռաֆն էր, ներկայացավ իր ֆեյսբուքյան կեղծանունով։

Ծանոթացանք նրանց ստեղծած ռոբոտների հետ։ Մեկն ական էր գտնում, մյուսը` «դրիֆտ անող» փոքր մեքենա էր. ու այսպես շարունակ։

Քայլում էի սրահով, մոտենում տարբեր ծրագրերի ու նրանցից վերցնում իրենց այցեքարտերը, ինքս էլ չգիտեմ` ինչիս էր պետք։ Ուղղակի վերցնում էի։ Ահա, մի տղա էլ անցավ կողքովս ու էլի այնպես վրաս նայեց, ոնց ինֆորմատիկայի ուսուցիչը անդրոիդ համակարգին կնայեր։

Հերթական սոցցանցային ծանոթս էր: Նրա հետ էլ զրուցեցինք: Իսկական տոն էր էքսպոյում, ոչ միայն նրա համար, որ այդքան հետաքրքիր սարքեր ու սարքավորումներ տեսանք, այլ տոն էր նաև նրա համար, որ մի տեղում էին հավաքվել այդքան խելացի ու ակտիվ երիտասարդներ: Դե, ես մեզ էլ նկատի ունեմ (Շա՞տ էր անհամեստ,բայց ես սկզբում էլ ասացի, որ լավ է մարզում ակտիվ երիտասարդ լինելը):

Հա, մոռացա ասեմ, որ ես ու մեր գյուղի Վահեն գրանցվել էինք խաղարկության, որում մի հոգի պատահականության սզբունքով հաղթելու էր խաղային մկնիկ, ստեղնաշար կամ ականջակալ։ Մեզնից հասնում էր ուղղակի 5։ 30-ին լինել խաղարկության վայրում, այլապես մրցանակը կտրվեր ուրիշի։ Ու կռահեք` ինչ եղավ։ Դե ինչ պիտի լիներ, ժամը հինգին ուսուցիչս ասաց, որ վերադառնում ենք գյուղ։ Ուղղակի կլռեմ ու չեմ փորձի բացատրել մեր տրամադրությունն այդ պահին։ Միայն կասեմ, որ մի 3 ժամ էլ հետ եկանք, բայց այս անգամ մեր դանդաղ շարժվելը մեր օգտին էր։ Երեխեքի հետ ինչ խաղեր ասես չխաղացինք․․․

Հ․Գ․ Հա լավ, ոչինչ։ Թող մի խաղարկության էլ չմասնակցեինք, դա չի խանգարի, որ այս օրը դասվի ամենահագեցած օրերիս շարքում։