2016 թվականի  հունվարի 23-ը տարբերվեց  մնացած տարիների հունվարի 23-երից:  Այո, տարբերվեց նրանով, որ ամբողջ Հայաստանում նշվեց Սուրբ Սարգսի՝ Սիրո բարեխոսի տոնը: Երիտասարդները աղի բլիթ կերան, որպեսզի ծարավեն և երազում տեսնեն իրենց սիրելիին: Ոմանք հավատում են, իսկ ոմանք՝ ոչ: Այս օրը  նաև չամուսնացած աղջիկներից շատերը այլյուրով սկուտեղ են դնում իրենց պատուհանի գոգին՝ սպասելով, որ առավոտյան Սուրբ Սարգիսն իր նժույգով կգա, կանցնի իրենց տան մոտով, և նժույգի ոտնահետքերը կմնան ալյուրի վրա: Այս տոնը նաև նշեցինք մենք՝ գլուղ Արարատի երիտասարդությունս: Բոլորս հավաքվել էինք մեր գյուղի Սուրբ Հակոբ եկեղեցում: Ես կարծում եմ, որ եկեղեցին կարող է միավորել մի ամբողջ ազգ: Օրը սկսվեց Պատարագով: Եկեղեցում հավաքվել էին տարբեր բնավորության, խառնվածքի տեր մարդիկ, սակայն նրանց բոլորին միավորում էր աղոթքը: Բոլորը լսում էին Տեր Դավթի օրհնանքը՝ առ մեզ: Պատարագից անմիջապես հետո բաժանվեցին աղի բլիթներ: Եվ այդ ամենին հաջորդեց երաժշտական ծրագիր՝ հենց եկեղեցու բակում:

Լուսանկարը՝ Ծովինար Ղազարյանի

Ահա և երեկոյան բոլոր  երիտասարդները` և աղջիկ, և տղա, կերան աղի բլիթները՝ հավատալով, որ երազում կտեսնեն  իրենց սիրեցյալին: Անկախ ամեն ինչից, թե դուք տեսաք երազում, կամ չտեսաք, հավատացեք. «Սերը համբերող է, քաղցրաբարո է, սերը չի նախանձում, չի ամբարտավանում, չի գոռոզանում, անվայել վարմունք չի ունենում, իրենը չի փնտրում, բարկությամբ չի գրգռվում, չար բան չի խորհում, անիրավության վրա չի ուրախանում, այլ ուրախանում է ճշմարտության վրա, ամեն բանի դիմանում է, ամեն բանի հավատում է, մշտապես հույս է տածում, ամեն բանի համբերում: Սերը երբեք չի անհետանում»:

Ժամանակ… Շատերի համար մի հասարակ գոյական, շատերի համար սովորական մի բառ:  Շատերը հասկանում են դրա իմաստը, շատերը`ոչ: Միշտ էլ լսել եմ այսպիսի արտահայտություն իմ հասակակիցներից. «Ե՞րբ եմ մեծանալու»: Միշտ մտքում վեր եմ լուծել այս արտահայտությունը և ինքս ինձ հարց տվել. «Ինչո՞ւ են ուզում մեծանալ, չէ որ կյանքի ամենաուրախ և հաճելի ժամանակը մանկությունն է»: Դե լավ, եթե այդպես եք ուզում, ուրեմն վերցրեք ժամը և առաջ տվեք ժամանակը: Կարծում եք իմաստ ունի՞: Վաղ թե ուշ գալու է այդ ժամանակը: Գալու է, որ հետո անցնի ու գնա, պարգևելով ձեզ շատ հիշողություններ անցյալի մասին:

Երբեք չեմ ցանկացել մեծանալ, ինչո՞ւ: Ի՞նչ իմաստ ունի մեծանալը, եթե վաղ թե ուշ ուզելու եք հետ տալ ժամանակը և նորից մանկանալ: Հիմա երևի մտածում եք. «Ի՞նչ է, այս աղջիկը պատրաստվում է չմեծանա՞լ»: Ես գիտեմ, գիտեմ, որ ինչ էլ անեմ, անզոր եմ և մի օր ես էլ եմ մեծանալու: Ժամանակի դեմ ոչինչ չենք կարող անել, այն միշտ առաջ է շարժվում, բայց երբեք հետ չի վերադառնում, երբեք: Եվ ցավալին էլ հենց դա է:

Երեկ ես տասը տարեկան էի, այսօր`տասնհինգ, վաղը կլինեմ քսան: Մի՞թե սա հասարակ գոյական թվացող ժամանակը չի անում… Ժամանակը առաջ է շարժվում, մենք էլ`նրա հետ: Ժամանակի առաջ գնալու հետ փոխվում են նաև մեր մտածողությունն ու աշխարհայացքը: Ժամանակը թելադրում է մեզ շարժվել իր կանոններով: Այնքան պահեր են լինում, երբ ուզում ես ուղղակի կանգնեցնել ժամանակը, որ գոնե մի պահ ընկղմվես այն գեղեցիկ աշխարհում, որը հենց դու ես ստեղծել, մոռանաս այն բոլոր խնդիրներն ու դժվարությունները, որոնք շրջապատում են քեզ: Բայց ցավոք, մենք անզոր ենք: Ժամանակն անմահ է և այն միշտ առաջ կշարժվի,իսկ երբ հասնի նշանակված ժամը, չի լինի այն մարդը, ով ուզում էր հաղթել ժամանակին: Փոխարենը կլսվի մի փոքրիկ երեխայի ճիչ, ով լույս աշխարհ կգա ներշնչված ապագայի վառ հույսերով, կատարելու այս աշխարհում իր առաքելությունը:  Լսո՞ւմ եք սլաքների ձայնը` թիկ-թակ, թիկ-թակ: Աշխատեք մի լավ բան անել այս թիկ-թակի ընթացքում: Աշխատեք վայելել կյանքի ամեն մի վայրկյանը: Միևնույն է, գալու է մի պահ, որ ասելու եք. «Ի՞նչ շուտ անցավ ժամանակը, ոնց որ երեկ լիներ»: 

Ամառ էր. Քայլում էի փողոցով, և հանկարծ տեսա մի խումբ երեխաների, որոնք ի զարմանս ինձ, խաղում էին այնպիսի խաղեր, որոնք  մոռացված էին նույնիսկ ինձ համար: Զարմացա, ուզում էի մոտենալ և նրանց հարցնել, թե որտեղից գիտեն այս խաղերը, սակայն մի պահ ամաչեցի ,որ ես՝  նրանց համար «հին սերնդի ներկայացուցիչս»,  կարող եմ չհիշել նրանց համար այդքան կարևոր և հետաքրքիր խաղը:

Լավ, անցանք առաջ: Ուրախացա ու մի պահ ընկա մտորումների մեջ: Ի՞նչ կլիներ, եթե չլինեին մեզ համար այդքան կարևոր  և անհրաժեշտ  հեռախոսները, պլանշետները, և վերջիվերջո, համակարգիչները: Փորձեցի ավելի լավ պատկերացնելու համար իրոք մեկ օր ապրել առանց դրանց: Անջատեցի հեռախոսս, համակարգչիս մասին փորձում էի չհիշել: Գնացի քաղաքով զբոսնելու դասընկերուհուս հետ: Զբոսնում էինք: Ամեն ինչ շատ հաճելի էր, մինչ այն պահը, երբ նա սկսեց խոսել ինչ-որ նորությունների մասին, որոնք միայն  կարող էինք համակարգչով տեսնել: Նա պատմում էր, պատմում, չհասկանալով, որ ես ուզում եմ կտրվել ամեն ինչից, և դա բացարձակ ինձ չի հետաքրքրում: Սակայն նա այնպիսի խանդավառությամբ և ոգևորությամբ էր պատմում, որ չկարողացա դիմանալ և ասացի.

-Կներես, սակայն պետք է գնամ, արդեն ուշ է:

Ոչ թե ուշ էր, այլ շատ ձանձրալի:

Հաճելի զբոսանք, գեղեցիկ բնություն, սակայն անհետաքրքիր զրուցակից, որն անընդհատ խոսում էր համակարգչից, նորություններից`բա չիմացա՞ր, սա այնպես արեց, նա այնպես արեց…

Որոշեցի գնալ տատիկիս տեսնելու, քանի որ արդեն հարցերս ավելանում էին: Գնացի, դուռը թակեցի: Բացեց դուռը փոքր եղբայրս, որն առանց ինձ տեսնելու արագ բացեց դուռը և վազեց նորից համակարգչի մոտ: Մտածեցի` կարող է շփոթմունք է: Մի՞թե նա ինձ տեսնելու ցանկություն չուներ: Ի՞նչ է պատահել, չլինի՞ թե նեղացրել եմ: Մտքովս ամեն ինչ անցավ, բացի նրանից, որ եղբայրս շատ «կարևոր» խաղ էր խաղում… Տե~ս է, չէի մտածել, որ խաղերը`այդ չշնչող, արհեստական ու էկրանին երևացող մի քանի մեքենաներն ու զենքերը ավելի կարևոր են: Վերջ, հասա տատիկիս մոտ, համբուրեցի նրան, նստեցի կողքին և առանց շունչ քաշելու հարցրեցի.

-Տատ, իսկ դու ի՞նչ էիր  անում, երբ Կարենի տարիքին էիր:

Տատս խորը շունչ քաշեց, զսպելով ցավն ու թաքցնելով արցունքները, ասաց.

-Ապրում էինք, աղջիկս, ապրում էինք խաղաղ, առանց էս «զիրթը-զիբիլների»: Գնահատում էինք մեր ծնողներին, մեր մեծերին, նրանց կողքին էինք ամեն վայրկյան, օգնում էինք և հաճույք ստանում մեզ տրված հրաշալի կյանքից: Խաղում էինք, հորինում երգեր, պարեր, մեր ծնողների, տատերի հետ գնում էինք զրուցում, ինչպես հիմա քեզ հետ եմ զրուցում, բայց մի տարբերությամբ. մենք չէինք բողոքում, մեր տատերը չէին բողոքում, նրանք  ուրախանում էին, մենք միշտ երջանիկ էինք նրանց կողքին, իսկ հիմա… Հիմա նույն տանը նստած, թոռանս հետ չեմ էլ կարողանում զրուցել, հանգիստ նստել ու խոսել, էնքան ագրեսիվ են, էնքան վայրենի: Է~հ չգիտեմ, թեկուզ կարող է ես ժամանակի հետ չեմ քայլում, բայց ավելի լավ է այդպես, հիշեմ մեզ… Ո՞ր մեկն ասեմ, ո՞ր մեկը… էնքա~ն լավ էր, էնքա~ն անհոգ, ինչ իմանայի` էս զիբիլները  կքայքայեն թոռներիս:

Տատիկիս  ամեն բառից հասկանում էի, թե ինչքան ցավ կա նրա սրտում, և մտքումս մի բան ծագեց: Մտածեցի` ավելի լավ է այսօր շուտ գնամ տուն, որ մայրիկս գա  ու տեսնի ինձ տանը: Ամեն ինչ կանեմ նրան ուրախացնելու համար:

Գնացի գեղեցիկ և շատ համեղ աղցան պատրաստեցի նրա համար, հենց իր սովորեցրած աղցաններից էր, որն ինքը շատ էր սիրում: Ամեն ինչ կարգին է, ամեն ինչ իր տեղում է: Մայրս հաստատ շատ կուրախանա: Վերջապես եկավ, գնացի դուռը բացեցի, համբուրեցի նրան և կանչեցի սեղանի մոտ: Նա շատ գոհ էր և ուրախ: Վերջում մայրիկս հարցրեց.

-Աղջիկս, ինչպե՞ս ես կարողացել կտրվել համացանցից և աղցան պատրաստել:

Ես ապշած էի: Մի՞թե ես էլ եմ նույն կերպ վարվել ամեն օր ու չեմ զգացել, թե ինչ կախվածության մեջ եմ: Ինձ  համար մորս ուրախությունը թեև մի քիչ անտեղի էր,բայց երբ տեսա աչքերում երջանկություն, հասկացա, որ իրոք ես էլ եմ դասընկերուհուս նման շատ-շատերին պատմել անհետաքրքիր պատմություններ, անուշադիր եղել շատ կարևոր մարդկանց նկատմամբ:

Օրս առանց համացանցի, հեռախոսի անցավ հրաշալի: Հասկացա շատ բաներ, որոնք կհասկանաք նաև դուք, երբ պահեք այս «դիետան»… Ծիծաղելի է, ամեն ինչ լսել էինք, բայց «համացանցային դիետաա»…

Այս դեպքը պատահել է շատ տարիներ առաջ պապիկիս, իր եղբոր` Բաբկենի և հարևանի տղա` Սերյոժայի հետ, որի մասին էլ պապիկս պատմեց ինձ:

«Ինստիտուտի ամառային քննաշրջանի ավարտից հետո գյուղ էի եկել: Սովորական մի ամառային օր էր։ Հանկարծ դուռը բացվեց և ներս մտան  Բաբկենը` եղբայրս և հարևանի տղա` Սերյոժան: Բաբկենի ձեռքում   բավականին երկար, ժանգոտած  դաշույն տեսա: Հարցրի.

-Էտ ի՞նչ խանչալ ա:

-Սերյոժայի պապինն ա,- ասաց Բաբկենը:

-Բա էտ ի՞նչ պտի անեք,- հարցրի ես:

-Էքուց գնալու ենք մալինի, կարող ա արջ-մարջ պատահի, թող զենք ըլնի ձեռներս: Հա, կարո՞ղ ա դու էլ ուզենաս գաս:

-Հա, պարապ եմ, կգամ:

Տղաները  մի սրոցաքար ճարին ու գործի անցան: Մի երկու ժամ դաշույնի վրի ժանգն էին մաքրում: Ի վերջո երևաց դաշույնի մետաղը,  հետո մի քիչ էլ սրեցին ու համարեցին, որ արդեն պատրաստ է:

Հաջորդ առավոտյան շուտ զարթնեցինք, ամենքս մի պլաստմասե դույլ վերցրինք, հաց վերցրինք, ամենակարևորը՝ խանչալը, որով և զինվեց Բաբկենը, ու ճամփա ընկանք։ Գնացինք հասանք մեր գյուղի` Գյուլագարակի անտառ: Մոտավորապես գիտենք, թե որտեղ կարա մալինա ըլնի,  հասնելով մեր իմացած տեղը,  տեսանք, որ իրոք թփերի վրա կարմիր-կարմիր  մալինեք են կախված: Սկսինք ուրախ-ուրախ հավաքել։ Բաբկենն ու Սերոժը իրար հետ էին հավաքում, իսկ ես ջոկվելով նրանցից՝ խորացա անտառի մեջ ու սկսեցի ընդեղից հավաքել: Բավականաչափ մալինա էի հավաքել, երբ մի թփի մոտից իշամեղուներ նկատվեցին, որոնցից մեկը եկավ ու ինձ խայթեց: Վախթանգ Անանյանի «Որսորդական պատմվածքներ»- ից հիշում էի, որ դրանց կծածը վտանգավոր է մարդու համար: Արագորեն ետ նահանջեցի և բարձր գոռացի.

-Տղե՜րք, շուտ արեք, փախե՜ք:

Հաջորդ պահին, երբ հայացքս ուղղեցի ներքև՝ դեպի տղաները, տեսա մի գլորվող դույլ ու անտառի թփերի մեջ անհայտացող տղաների թիկունքը: Այդ տեսնելով ծիծաղս չկարողացա զսպել և սկսեցի քահ-քահ ծիծաղել, և ծիծաղի միջից սկսեցի կանչել.

-Մի վախեցեք, հետ եկեք, հետ եկեք:

Մի քիչ հետո տեսնեմ Բաբկենը խանչալը ձեռին, Սերոժն էլ դույլը ձեռին, բարձրացան դեպի ինձ:

-Ո՞ւր ա արջը, ո՞ւր ա արջը,- այլայլված հարցրեց Բաբկենը:

Ես սկսեցի ավելի բարձր ծիծաղել և ասացի.

-Արա, ի՞նչ արջ, էդ իշամեղուներն էին հարձակվել իմ վրա, ուզեցա ձեզ զգուշացնել, որ ձեզ էլ չկծեին:

Բաբկենը թե.

-Ա՜, բա մենք էլ կարծում էինք, թե արջը քեզ բռնել ա, էս անդեր ոտքերներս էլ կարծես թե իրանք իրանց սկսեցին մեզ հեռու տանել: Վազելու ընթացքում էլ ձեռս  կպավ ճղին, ու դույլս ընկավ ձեռիցս: Ես էլ մտածեցի` ավելի լավ ա փախչեմ, քան դույլի համար ետ դառնամ: Ափսոս էր մալինեն, թափվեց: Մի քիչ ուշքի գալուց հետո հասկացա, որ քեզ մենակ ենք թողել, Սերոժին ասի` արի գնանք ախպորս փրկենք արջի ձեռից: Էն էլ եկանք, տեսանք` ծիծաղում ես, մենք էլ հիմա չգիտենք` ծիծաղե՞նք, թե՞ լացենք:

Էն Սերոժն էլ թե.

-Շատ վախեցանք, սկսեցինք փախչիլը, տեսնեմ էս Բաբկենը դույլը ձեռից քցեց: Ասի` ոնց-որ թե քցեց, որ ավելի լավ փախչի, էտա ես էլ ուզեցա դույլը քցեմ, բայց մատներս չբացվեցին: Էտ մի բանը լավ էղավ. գոնե մալինես չթափվեց:

Այդ ամբողջ ընթացքում ես չէի կարողանում ծիծաղս զսպել:

Առ այսօր էլ այդ դեպքը հիշելիս նորից եմ սկսում ծիծաղել, ծիծաղել  ու ծիծաղել»։

Ես ուզում եմ պատմել մեր հարևան ընտանիքի մասին: Սմբատ Շահբազյանը և Աշխեն Ավետյանը թեև տատիկ-պապիկ են արդեն, բայց երիտասարդ են:  Բազմազավակ են, ունեն օրինակելի, կայացած  ընտանիք:  «Լավագույն  մարզական ընտանիք» ամենամյա մրցույթին 10 տարի  շարունակ մարզային փուլը գրեթե միշտ առաջին տեղը գրաված, մասնակցում են  եզրափակիչ՝ հանրապետական փուլին: Նրանք ունեն չորս  զավակ՝ մեկ աղջիկ և երեք տղա: Մեծ  տղան արդեն 5-րդ տարին է, ինչ ապրում է Ռուսաստանում: Վերջերս  մի քանի ամսով եղբոր մոտ հյուր է գնացել նրանց փոքր տղան: Նա շուտով պիտի գա Հայաստան ու զորակոչվի բանակ: 

Թեև նրանք շատ դժվարություններ են հաղթահարել, սակայն չեն համակերպվում  այն մտքին, որ  կարող են ապրել իրենց զավակներից հեռու: Առանց երեխաների կյանքը նրանց համար կարծես դառնում է անվերջանալի կարոտ: Նրանք շատ են ուզում ապրել իրենց զավակների հետ, լինի դա Հայաստանում, թե՝ արտերկրում: Նրանք երկուսն էլ  աշխատում են որպես մանկավարժ, սական աշխատավարձը չի բավականացնում լիարժեք, բարեկեցիկ կյանքով ապրելու համար: Տղան հաճախակի է գումար ուղարկում, թեև ծնողները դրա ակնկալիքը չունեն, շատ լավ հասկանալով, որ գումարն առաջին հերթին անհրաժեշտ է իրենց զավակին կայանալու, ընտանիք կազմելու համար: Նա վերջին անգամ եկել է Հայաստան 2015 թվականի հոկտեմբերին՝ շատ կարճ ժամանակով: Դեռ չի ամուսնացել, այն պարզ պատճառով, որ այնտեղ հարմար հայ աղջկա չի հանդիպել, և այստեղ գալուց էլ ժամանակը չի հերիքում նոր ծանոթությունների համար: Համացանցը հնարավորություն է տալիս  ցանկացած պահի խոսել և տեսնել զավակներին, սակայն դա բոլորովին չի հագեցնում նրանց կարոտը: Որքան էլ որ ուզում են իրենց զավակների ապագան տեսնել հայրենիքում, այսօր հստակ է մի բան, որ նրանց որդիները ավելի շուտ կարող են աշխատանք գտնել  Ռուսաստանում: Նրանց միջնեկ տղան  վերադարձել է  բանակից,  սովորում է Երևանի Պետական Ճարտարագիտական Համալսարանում, և միաժամանակ  մասնագիտություն է սովորում, որպեսզի մեկնի եղբոր մոտ աշխատելու: Դուստրն ամուսնացած է և ունի երկու տղա՝ 9 և 4 տարեկան: Սակայն դստեր ամուսինն էլ չունի հիմնական աշխատանք: Եթե եղբայրները համապատասխան աշխատանք գտնեն, կտանեն  իրենց մոտ նաև քրոջ ընտանիքը: Թեև ծնողները շատ են ուզում իրենց երեխաների հետ, սակայն գնալով այդ հույսը  դառնում է երազանք: Ընտանիքի հայրը Արցախյան պատերազմի  մարտական գործողությունների մասնակից է, եղել է «Մալիշկա» ջոկատի հրամանատար: Ու հիմա ցավով է տեսնում դատարկվող Հայաստանը, որի մի մասնիկն էլ իր ընտանիքն է: Եթե զավակները հաստատվեն ՌԴ-ում, իրենք այլընտրանք չունեն. որտեղ իրենց երեխաները, այնտեղ էլ իրենք:

Բայց դեռ թաքուն հույս ունեն, որ ամեն բան կարող է փոխվել. միգուցե հայրենիքում կարողանան իրենց  ապագան կառուցել, ուստի ամեն ինչ կորոշի ժամանակը: