Արուսյակ Գրբոյանի բոլոր հրապարակումները

arusyak grboyan

Մա՞հ, թե՞ կյանք

Միշտ մտածել եմ կյանքի ու մահվան հերթափոխի մասին, բայց փոխեցի տրամադրվածությունս կյանքի հանդեպ՝ ուսուցչուհուս խոսքերից հետո: Առաջին օրն էր դպրոցում արձակուրդներից հետո: Ամբողջ օրն անցավ՝ քննարկելով մեր անցկացրած արձակուրդներն ու հանգիստը: Բայց ես շատ զարմացա, երբ ուսուցչուհիներիցս մեկը դասը սկսեց փոքրիկ առակով: Ահա այն այնպես, ինչպես տպավորվել է իմ մեջ.

«Կար մի հեռավոր քաղաք: Այն չէր տարբերվում մնացած քաղաքներից ոչնչով: Բայց ուներ մի առավելություն: Քաղաքում ապրում էր մի իմաստուն, որին բոլորը սիրում և հարգում էին: Նրա համբավը հասնում էր շատ հեռուներ: Քաղաքում ապրում էր ևս մի խելացի մարդ, որը նախանձից դրդված ցանկանում էր բոլորին ապացուցել, որ ինքն ավելի խելացի է, քան այդ իմաստունը: Երկար մտորումներից հետո նրա գլխում մի փառահեղ միտք է ծագում: Նա ասում է.

-Ես կբռնեմ փոքրիկ թիթեռի, կպահեմ նրան ձեռքիս մեջ և կհարցնեմ այդ իմաստունին՝ ինչ կա արդյոք իմ ձեռքում՝ մահ, թե կյանք: Եթե նա ասի՝ մահ, ես բաց կթողնեմ թիթեռին, եթե ասի՝ կյանք, ապա կսպանեմ նրան: Ամեն դեպքում նա սխալ կլինի:

Հաջորդ օրը նա անում է այն, ինչ մտածել էր, և հարցնում է իմաստունին.

-Ի՞նչ է իմ ձեռքերում՝ մա՞հ, թե՞ կյանք:

Իմաստունը պատասխանում է.

-Ամեն ինչ քո ձեռքերում է, կուզես՝ կյանք կլինի, կուզես՝ մահ:

Այսինքն՝ մեզանից է կախված, թե ինչ կլինի մեր ձեռքերում՝ մահ, թե կյանք»։

Այդ օրվանից հետո միշտ հիշում էի թիթեռնիկին ու ժպտում: Նա կարծես ամենուր ինձ հետ էր, իմ ուղեկիցն էր դարձել:

Մի օր մի դեպք էր պատահել ինձ հետ, և ես մի անիմաստ բանից զայրացել էի ու տխրել՝ չնկատելով, որ արդեն քիչ էր մնացել սպանեի թիթեռիս: Ես վնասել էի նրա փոքրիկ թևը, և դրա առողջացման համար մի քանի ժամ պահանջվեց: Բայց ի վերջո նա կազդուրվեց, կրկին ժպտաց ու նոր կյանք հաղորդեց հոգուս:

arusyak grboyan charencavan

Փոքրիկ հրաշամանուկը

«Մամա, պապա, պամա, մապա»: Ամեն օր լսում եմ այս խոսքերը, չնայած՝ ծնող չեմ, այլ պարզապես մեծ քույրիկ:

Ես մեր ընտանիքի մեծ երեխան եմ և ունեմ փոքր քույր և եղբայր, որոնցից այդքան էլ մեծ չեմ: Իսկ ուղիղ մեկ տարի երեք ամիս առաջ մեր ընտանիքում համալրում եղավ: Շատ կարևոր ու մեծ համալրում: Լույս աշխարհ եկավ իմ փոքրիկ եղբայրը: Իմ և եղբորս միջև տարբերությունը տասնհինգ տարի է: Նա ծնվեց և իմ կյանքը լցրեց թե՛ ուրախությամբ, թե՛ ջերմությամբ, թե՛ երջանկությամբ: Նա կարծես փոքրիկ հրեշտակ լինի՝ Աստծո կողմից ուղարկված մեր ընտանիք՝ այն ավելի միավորելու և երջանկացնելու: Նրա շնորհիվ իմ ամեն օրը լցվում է խաղով և բազում արկածներով: Երբ ես երկար ժամանակով բացակայում եմ տանից՝ զբաղված լինելով տարբեր գործերով, ինձ պարզապես խեղդում է կարոտը, և ես անհամբեր սպասում եմ, թե երբ եմ գրկելու նրան:

Նրա շնորհիվ ես նորից տեղափոխվում եմ դեպի մանկություն: Անգիր գիտեմ նրա բոլոր մուլտֆիլմերը և մանկական երգերը: Մենք ժամերով միասին խաղում ենք նրա ավտոմեքենաներով և գնում ենք զբոսնելու: Նրա պատճառով օրվա ընթացքում ես փոխում եմ իմ զգեստը ավելի քան հինգ անգամ, քանի որ դրանք կեղտոտված են լինում նրա կերակուրներով, շոկոլադով և «լոզերով»:

Փոքրիկս շատ հետաքրքիր և խելացի երեխա է: Նա շատ արագ սովորում է այն, ինչ տեսնում է: Նա դեռ տասնմեկ ամսեկան էր, երբ սկսեց քայլել, իսկ պարում էր նա ավելի վաղ: Սիրում է երաժշտությունը, հատկապես՝ հայկական երգերը: Սիրում է էլեկտրական լարեր և հեռախոսի մարտկոցներ: Սիրում է համակարգիչներ, սկավառակներ և նման տարբեր սարքավորումներ, որոնց ձեռք տալ չի կարելի: Շատ է սիրում զբոսնել, հատկապես՝ պոկելու և հետազոտելու համար դրսի բոլոր ծառերի բոլոր տերևները: Շատ է սիրում կենդանիներին, հատկապես՝ կատուներին և շներին: Նա նաև ուտել է շատ սիրում, ուտում է ամեն ինչ: Մեր միակ խնդիրը խոսելն է: Ինձ թվում է՝ եղբայրս պարզապես ալարում է խոսել, քանի որ մենք հասկանում ենք նրա ամեն ժեստը և միմիկան: Նա ասում է տարբեր հեշտ բառեր, ինչպես ՝ մամա, պապա, մապա, դուս, Աբա (Աբրահամ), ապիս (ապրես), բայց դե, դրանք շատ քիչ են: Իսկ ամենազվարճալին այն է, որ նա ինձ անվանում է պամա, երևի նրա համար, որ ես իր համար հա՛մ մայրիկ եմ, հա՛մ հայրիկ, կամ էլ պարզապես դժվարանում է արտասանել իմ անունը: Նա իմ երջանկության աղբյուրն է, և ես չեմ պատկերացնում կյանքիս որևէ վայրկյանը առանց նրա:

arusyak grboyan charencavan

Իսկ մենք մեղավոր չե՞նք

Շատ եմ սիրում մեր փոքրիկ քաղաքը՝ Չարենցավանը, բայց երբեմն չեմ կարողանում հանդուրժել քաղաքացիների վարքը: Մեր քաղաքը Հայաստանում համարվել է ամենամաքուրը և կոչվել է «Երիտասարդական մայրաքաղաք»: Մեր քաղաքապետը շատ խստորեն է վերաբերվում մաքրության հարցին և ամեն կերպ փորձում է պահպանել այն: Նրա շնորհիվ ամբողջ քաղաքում տեղադրվել են աղբամաններ: Իսկ իմ քաղաքացիները վառեցին, հալեցրին, պայթեցրին, կոտրեցին այդ աղբամանները:

Այս ամառ՝ հունիսի 1-ին, ուսուցչուհուս և ընկերներիս հետ այգում էինք: Այնտեղ էր և գրեթե ամբողջ քաղաքը: Շատերը եկել էին ուրախ ժամանց անցկացնելու, որոշ մարդիկ՝ ուղղակի զբոսնելու, իսկ ոմանց հետաքրքրում էին միայն անվճար պաղպաղակները: Լավ, դեմ չեմ ես անվճար պաղպաղակներին, պարզապես հետո այդ պաղպաղակների թղթերը թափվեցին այգով մեկ: Տեղ չկար ոտքդ դնելու: Իսկ պաղպաղակները հափշտակում էին, ինչպես կարողանում էին՝ մեկը մյուսին հրելով, վնասելով: Հարձակվում էին այնպես, ինչպես ահավոր քաղցած գազանր՝ մի կտոր մսին: Նրանց այնքան պաղպաղակը չէր գրավում, ինչքան այն փաստը, որ դրանք անվճար էին: Իսկ ամենահետաքրքիրն այն էր, որ նրանց մեծամանությունը կազմում էին կանայք և ծնողները, որոնք ամեն գնով փորձում էին հինգ-վեց պաղպաղակ անպայման վերցնել իրենց երեխաների համար: Վերցնելուց հետո էլ դնում էին իրենց պայուսակների մեջ և հեռանում այգուց: Այսինքն՝ ստացվում է, որ նրանք եկել էին միայն պաղպաղակի համար:

Նպատակս քաղաքացիներին փնովելը չէ: Պարզապես մենք բողոքում ենք մեր քաղաքից՝ չմտածելով, որ մենք ինքներս ենք փչացնում և աղտոտում նրան: Չէ՞ որ խնդիրը հենց մեր մեջ է: Կարծում եմ՝ պետք է լինել մի փոքր ավելի քաղաքավարի: Մենք ենք մեր քաղաքի ներկան ու ապագան: Մենք պետք է շենացնենք և գեղեցկացնենք այն, այլ ոչ թե փչացնենք ու վերածենք աղբանոցի:

arusyak grboyan charencavan

Հանգած «Արևիկը»

-Էրեխեք, էկեք գնանք այգի զբոսնելու:

-Էնտեղ ի՞նչ կա որ, անիմաստ ա գնալը:

Ամեն անգամ ընկերներիս այս խոսքերը լսելուց մտատանջությունների մեջ էի ընկնում: Ինչո՞ւ է մեր քաղաքի՝ Չարենցավանի միակ այգին դարձել «ոչինչ» բոլորի համար, ինչո՞ւ ոչ ոք չի ցանկանում զբոսնել կամ պարզապես ուրախ ժամանց անցացնել այնտեղ: Այդ «այգի» կոչվածը պարզապես տարածք է զբաղեցնում մեր փոքրիկ քաղաքում:

Այս մտքերով տարված ցանկացա գնալ ու տեսնել, թե ինչ է կատարվում մեր մոռացված այգում: Դեռ ներս չմտած՝ հենց առաջին տպավորությունս այնպիսին էր, որ այստեղ շատ վաղուց ոչ ոք չի եղել: Մոռացված մի տարածք, որտեղ բոլոր կարուսելները սպասում են մի շնչավոր էակի, մի փոքրիկ երեխայի, ով կգա ու իր դրական լիցքերով ու մանկական ծիծաղով կշարժի այս գունաթափված երկաթները:

Երբ ես փոքր էի, իմ ամենասիրելի կարուսելը «Արևիկն» էր: Ամեն անգամ «Արևիկը» նստելով այնպիսի հիասքանչ տպավորություն էի ստանում, որոնք մինչև օրս չեմ մոռանում: Իմ սիրած կարուսելը, որ միշտ ժպտում էր բոլոր երեխաներին իր պայծառ արևային շողերով, այսօր տխուր էր, կարծես կորցրել էր փայլն ու իրեն անպետք էր զգում:

Խորանալով այգու մեջ՝ ավելի ու ավելի եմ հուսալքվում: Կարուսելներն ու նստարանները իրենց սառնությունով կարծես շրջապատում են ինձ, ու փախչելու ցանկություն է առաջանում: Այգու կենտրոնում գտնվող շատրվանից ջրի փոխարեն տխրություն ու բացասական տրամադրություն է ցայտում: Այգու բեմահարթակի փոշու շերտը վաղուց չի ցրվել երեխաների ուրախ պարերից:

Ցանկություն առաջացավ փոխել մեր այգին, նոր կյանք ու շունչ հաղորդել նրան:

Ընկերներիս հետ կիսեցի մտքերս: Պարզվեց՝ նրանք նույնպես մտածում էին այդ մասին: Իսկ ի՞նչ անել, ինչի՞ց սկսել, չէ՞ որ մենք ընկերներով շատ չնչին բան կարող էինք փոխել:

Շուտով այս խոսակցությունը մոռացվեց: Անցավ մեկ տարի: Իմ սիրելի ուսուցիչներից մեկի առաջարկով հաճախեցինք մասնագիտական կողմնորոշման կենտրոն: Այնտեղ մեզ ներկայացնում էին, թե ինչպես պետք է մեր առջև դնենք խնդիր ու ամեն ինչ անենք՝ այդ խնդրի լուծմանը հասնելու համար: Պարզվեց՝ կենտրոնի ընկերներս մտահգված են եղել ու քաղաքապետարան են դիմել այգու հարցով, սակայն ոչինչ չի ստացվել: Որոշեցինք ուսուցչի հետ միասին վերականգնել այգին: Մշակել ենք այգու վերակենդանացման ծրագիրը, իսկ մեզ հետ համագործակցող երեխաների քանակը գնալով ավելանում է, և մենք համոզված ենք, որ մեկ ամսում կկարողանանք նոր կյանք հաղորդել մեր մոռացված այգուն: