Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

anna vardanyan

Տանը նստելու նուրբ արվեստը

Ես հասկացա, որ մարդը մեկ օր տանը նստելով կարող է հատորներ գրել պարապության մասին, ես էլ որոշեցի հոդված գրել և կիսվել պարապության ժամանակ առաջացած գաղափարներով։

Պատուհանից դուրս նայելիս  մտածում էի ապագայիս մասին, թե ինչ մասնագիտություն պիտի ընտրեմ, որ դառնամ իմ ուզած մասնագետը: Գործ կգտնե՞մ, թե՞ ինչպես գյուղում են ասում, դիպլոմս կվերցնեմ, տանը կնստեմ:

Շատ գաղափարներ էին պտտվում գլխումս, թե ինչ բիզնեսներ կարելի է ստեղծել։ Հետո, ինչպես մայրս է ասում, ձանձրույթս փարատելու համար, սկսեցի տարբեր ծրագրերի դիմումներ լրացնել։

Մտածում եմ` պարապ մնալն էլ է արվեստ, ամեն մարդ չի կարող։

Նույնիսկ եղանակը  տրամադրող չէր գիրք կարդալու կամ ինչ որ հետաքրքիր բանով զբաղվելու համար։ Ֆեյսբուքյան էջի բոլոր գրառումները համարյա անգիր էի արել:

Մի խոսքով, սիրելի հայրենակիցներ, աշխատեք տանը չնստել: Գովելի է ակտիվ ապրելակերպը, ապրեք ձեր ամեն մի օրը, գտեք հետաքրքիրը ձեր օրվա մեջ, լավատես եղեք կյանքում, արեք բացահայտումներ: Սա իմ խորհուրդն է ձեզ։

shushan stepanyan portret

Փայլուն աչքերով իմ սիրուն պապը

Վաղուց է, ինչ չեմ գրում, բայց երևի թե հիշում եք, որ տանել չեմ կարողանում բաժանումները, հրաժեշտները՝ ծանր ու կոկորդդ անզուսպ լացով խեղդող: Ոչինչ չի փոխվել. ես էլի նույնն եմ, ու ինձ բնորոշ հույզերս ինձ հավատարիմ են դեռ: Էլի չեմ սիրում բաժանումներն ու ավելի այն բաժանումները, որ խլում ու տանում են, տանում գուցե երկինք, գուցե դրախտ, կամ ծաղիկներով լի մի այգի, մի տեղ, որտեղից ֆիզիկական գոյությունդ հեռանում է կարոտդ առնելու պինդ կապից:

Վաղուց չեմ գրում, ու երևակայեք, թե ինչքան զսպված հույզեր կան սրտումս, ինչքան մտքեր, որ հիմա փորձում եմ մի կերպ իրար գլխի բերել ու գրել: Գրելն ինձ օգնում է, անկեղծ: Ու ես գրում եմ ոչ թե, որ ապացուցեմ իմ՝ գրելու, բառերն իրար կապելու ձիրքը ու ապրած դժվարությունների ծանրությունը, այլ գրում եմ, որովհետև ինչ-որ բանի, ինչ-որ մեկի մասին գրել, վերջացնելուց հետո ներսս թեթևանում է հենց այն թեթևությամբ, որ զգում եմ երկար ժամանակ աղոթելիս կամ եկեղեցուց դուրս գալիս: Չհարմարվեցի, չընկալեցի բաժանումները մինչև հիմա ու առավել ևս հիմա: Չվարժվեցի բաժանումներին անգամ այն դեպքում, երբ կարոտս առնելու տարբերակ միշտ կար: Ամեն անգամ, երբ իմ սիրած մարդկանց պիտի հրաժեշտ տայի, նորից հանդիպելու մեծ սպասումով ու պարտադիր պայմանով, անզուսպ լացում էի ու մի կերպ էի ինձ հավաքում:

Պապս՝ գյուղի պապս, որ ինձ համար ամեն առումով մարդ էր ու իր ապրած կյանքով տեղով մեկ մի ամբողջ կյանք, հիմա չկա: Շատ ժամանակ չեմ էլ գիտակցում գրածիս իսկությունը, հավատացեք:  Ես, որ միշտ վախեցել, միտքս փախցրել եմ նման պահերին ինձ պատկերացնելուց, ես, որ պատճառ էի փնտրում, որ սկսեմ հուզվել, հիմա լացել չգիտեմ. մի տեսակ սառը գիտակցում կա, որ  ստիպում է համակերպվել, ու ես պարտավորված եմ ինձ մեծ, գիտակից մարդու պես պահել, ինչքան էլ որ ներսում ես այն մարդն եմ, ով կորցնել չգիտեր, ով միշտ հեքիաթ էր համարում կյանքը: Թող ինձ ոչ մեկը չփորձի համոզել, որ կորստին սփոփանք կա, կամ որ լայն ժպիտով դեմքը չի կարող ներսից խեղդվել:

Տասնինը  իմ սիրած թիվն էր: Հիմա չկա ոչ տասնինը թիվ և  ոչ էլ օր. պապս մի ամիս առաջ տասնինի կեսգիշերին սառը ջուր ուզեց, հագեցրեց ծարավն ու գնաց իմ պատկերացրած, ֆիլմերում տեսած ու գլխումս երևակայած ճամփով՝ լուսավոր ու մաքուր մի ճամփով, ինչպիսին հենց ինքն էր ու իր ապրած ութսունմեկ տարիները:

Երբ որ ինչ-որ բանից բողոքում էի, հուզվում, նեղվում, սկսում էր իր դժվար մանկությունից կտոր-կտոր պատմություններ պատմել ու ջղայնանում էր.

- Հերիք ա, ա՛յ Շուշան, սու՛ս կաց…

Չէր սիրում, որ լացում էի, որ տան մեջ արագ-արագ էի քայլում ու որ մի րոպեում մի լեցուն աման կոնֆետները խժռում էի: Ինքը ամեն ինչում զուսպ էր, զուսպ էր իր ապրումներով ու իր տեսած անտանելի կորուստներով: Մեզ էլ ուզում էր, որ զսպված ու կշռադատված լինենք ամեն ինչում:

Քո մասին անվերջ կարող եմ գրել, պա՛պս, ամենասիրուն, փայլուն աչքերով պապս, կարող եմ անվերջ գրել ու նույն հիացմունքով բոլորին պատմել քո տեսակի մասին:  Ինչ-որ տեղ հիմա հանգիստ եմ, որ միշտ ասել եմ, թե քեզ ինչքան եմ սիրում, միշտ ուժեղ ու պինդ գրկել ու բոլորից շուտ առաջինը ես եմ քեզ համբուրել: Հանգիստ եմ, որ ասել եմ, թե ինչքան եմ հպարտանում քո անսպառ աշխատասիրությամբ, մեծահոգությամբ ու ապրածդ կյանքով:

Երազիս հաճախ ես գալիս ու ամեն անգամ իմ սիրած ձևով ես ինձ ժպտում: Գալիս ես, որ ավելի քիչ կարոտեմ քեզ:

Տասնինը էլ չեմ սիրում ու հիմա, ի զարմանս ինձ, սպասվածից ավելի ուժեղ եմ. պապս, որ  ամենաուժեղ կարոտս ու ամենամեծ անկումս դարձավ, ինձ ուժեղ դարձրեց: Քո մասին անվերջ կարող եմ խոսել ու խոսելու եմ քո մասին պատմություններ գրելով:

Դու միշտ ներկա ես ու սրտիս մեջ, փայլուն աչքերով իմ սիրուն պապ:

Lilit Hovsepyan Erevan

Հարմարավետության գոտում

-Լի՜լ, տեսնու՞մ ես` ինչ անհոգ են շներն այս մեկուսի տարածքում, որտեղ շրջապատված են այլ շներով, և երբ ողջ տարածքը միայն իրենցն է․․․

-Դե հա, երևի լավ են զգում իրենց այդպես,-դեմքի տարօրինակ արտահայտությամբ պատասխանեցի ես։

-Բայց չէ, ախր, ինչպե՞ս են իրենց լավ զգում այդ ցանկապատված տարածքում, ինչու՞ չեն ցանկանում դուրս գալ այդ տարածքից ու ապրել ազատ․․․

-Գուցե չգիտեն ցանկապատից այն կողմ գոյություն ունեցող կյանքի մասին, կամ գուցե վախենում են դուրս գալ, վախենում են փոփոխություններից, կամ էլ ստիպված են այդպես անել․․․

-Կամ էլ պարզապես ոչինչ չեն ցանկանում նկատել, այդպես երևի ավելի հեշտ է ապրելը, չէ՞։

-Շները նման են մարդկանց, մարդիկ էլ կարծում են , որ սեփական ցանկություններին հետևելը միայն անհանգստություն կարող է բերել իրենց, անտեղյակ ապրելն ավելի հեշտ է: Ինչու՞ գնալ դժվարությունների հետևից, երբ կարող ես պարզապես չնկատել շուրջդ կատարվող իրադարձությունները, ինչու՞ սովորել ավելին, երբ արդեն հասել ես փոքրիկ, բայց շատ մեծ թվացող հաջողության, ինչու՞ երազել, եթե միևնույն է, չես հասնելու այդ երազանքներին․․․

Շատ մարդիկ իրականում չեն ձգտում ազատության, քանի որ այն ենթադրում է պատասխանատվություն, իսկ պատասխանատվությունը վախեցնում է շատերին․․․ Շներն էլ են այդպես, նրանցից շատերը ձգտում են ազատ ապրել և ամեն գնով հասնում են այդ բաղձալի ազատությանը, իսկ շատերն էլ նախընտրում են չնկատել ցանկապատից այն կողմ գոյություն ունեցող աշխարհը:

-Լի՜լ, ախր, ճիշտ ես, բայց ի՞նչ կարող ենք անել, գուցե շներին չենք կարող օգնել, բայց մեզ շրջապատող մարդկանց կարող ենք, չէ՞։

-Անկասկած կարող ենք, եթե ցանկանում ենք փոխել աշխարհը, պետք է սկսենք փոխել ինքներս մեզ։

-Դե, էլ ինչի՞ ենք սպասում, արի՛ գնանք մեր նպատակների հետևից, արի՛  գտնենք ինքներս մեզ, արի՛ փոխենք աշխարհը միասին, գուցե վերջում շներին էլ կարողանանք փոխել…

Ֆրանսիական օրագիր։ Մաս 1։ Թե ինչպես եկանք Փարիզ, ու ինչպես ամեն ինչ սկսվեց

Մի շաբաթ առաջ՝ հունվարի 12-ին, ֆրանսիականի 29 ուսանող պարունակող ինքնաթիռը վայէջք կատարեց Փարիզի Շառլ դը Գոլ օդանավակայանում։ Մենք եկել էինք պատրաստված, երկար այստեղ գալու մասին մտածած ու այս օրվան սպասած։ Պատմությունը սկսվում է այնտեղից, որ ՀԲԸՄ-ը մեր համալսարանի մի շարք ուսանողների ֆինանսավորում է՝ Ֆրանսիայում, Շվեյցարիայում և Բելգիայում պրակտիկա անցնելու համար։ Այս համագործակցությունները ձեռք են բերվել երկար տարիների ու մեծ աշխատանքի շնորհիվ, իսկ հիմա մենք տեսնում ենք դրա թեթև ու պարզ մասը։ Մեզ ուղարկում են աշխատանքի հայտարարություններ տարբեր կազմակերպություններում ու տարբեր քաղաքներում։ Մենք ընտրում ենք, թե դրանցից որոնց ենք համապատասխան, որոնք են մեզ դուր գալիս, ու դիմում ենք։ Դիմելու գործընթացի մեջ մտնում է մոտիվացիոն նամակ գրելը ու լավ ինքնակենսագրական ներկայացնելը։ Համալսարանում անցկացված հարցազրույցների, մեր նամակների ու գնահատականների արդյունքում էլ կազմվում է այն ցուցակը, որը որոշում է, թե ով որտեղ է աշխատանքի ընդունվել։ Էդպես էլ 17-ցիներից երեք հոգի նույն ինքնաթիռում հայտնվեցին նույն քաղաքում ստաժավորման գնալու։

Մենք Փարիզում ենք։ Եթե ուզում եք ճիշտն իմանալ, ասեմ, որ ես ու Անետը եկանք ու լացեցինք։ Տուն էինք ուզում։ Ճիշտն ասած, մինչև հիմա էլ ճամպրուկս տեսնելիս ասում եմ՝ երանի էն օրը, որ նորից կհավաքեմ իրերս՝ Հայաստան հետ գալու։ Հուսով եմ՝ շուտով կանցնի դեպրեսիան, ու մենք չենք ուզենա հետ գալ։

Այստեղ աշխատում ենք տարբեր կազմակերպություններում։ Ես իմի մասին կպատմեմ։ Աշխատում եմ Ֆրանսիայում Հայաստանի դեսպանատանը։ Լավ է հնչում, չէ՞։ Նույնիսկ Փարիզում, ես օրվա մեծ մասը Հայաստանում եմ, ինչպես կատակում էր ընկերս։ Սիրում եմ հայերով շրջապատված լինել, ու դա ընդհանրապես չի նշանակում, որ ֆրանսերեն խոսել չգիտեմ կամ չեմ ուզում։ Ուղղակի հայերի հետ լավ է։ Սիրում եմ նայել պատուհանիցս երևացող ծածանվող դրոշին։ Երբ ուժեղ քամի է լինում, այն ուժեղ թփթփացնում է պատուհանիս։

Ուժեղ քամի ասացի, հիշեցի։ Ուժեղ քամիներ այստեղ շատ են լինում։ Եղանակը շատ ավելի տաք է, քան Երևանում, բայց քամիները շատ են։ Զբոսնելու ու լավ քաղաքը վայելելու համար ցուրտ է, չենք կարողանում երկար դուրսը մնալ, շուտ գալիս ենք տուն։ Դեռ շատ կարևոր բաներ չենք հասցրել տեսնել, բայց մի քանի սիրուն տեղեր գնացել ենք։ Արվեստի ու մշակույթի այս սիրուն քաղաքում մեր յոթ շաբաթը գուցե և քիչ լինի ամեն ինչ բացահայտելու համար։

Երկրի խորհրդանիշները, երևի էս անտեր գործադուլներն են։ Երևի նորություններով տեսել եք։ Այսօր ցույց ենք տեսել, ասեմ ավելին՝ ցույցի մեջ ենք ընկել։ Շատ խաղաղ ու ձանձրալի էր։ Գործադուլների պատճառով մետրոն հաճախ չի աշխատում, ավտոբուսները ուշ-ուշ են գալիս ու ոչ ժամանակացույցով։ Տուն հասնելը կարող է երկու ժամ տևել, տրանսպորտը շատ ծանրաբեռնված ու լիքն է։ Երևանի լիքը տրանսպորտը սրա հետ համեմատած ոչինչ է, լուրջ եմ ասում։

Ֆրանսիացիները շատ լավ ժողովուրդ են։ Ավտոբուս բարձրանալիս անպայման ողջունում, իսկ իջնելիս լավ երեկո են մաղթում իրար։ Մի քիչ տարօրինակ են, օրինակ, ահավոր խցկված՝ մետրոյում կհանեն գիրք կկարդան, երբ էդ գրքի համար ընդհանրապես տեղ չկա, երբ կանգնել էլ չեն կարողանում։ Բայց լավն են, ինձ դուր են գալիս։

Ու վերջում բոլորիս ընտանիքների համար ասեմ՝ սոված չենք, լավ հաց ենք ուտում, չենք մրսում, տաք ենք հագնվում ու շատ ուշադիր ենք մեր իրերի նկատմամբ։ Ամենակարևորը՝ իրար հետ ենք ապրում, մենակ չենք, ամեն ինչ կիսում ու իրար հոգ ենք տանում։ Ամեն ինչ լավ է, ու մինչև փետրվարի 29-ը ավելի լավ կլինի։

Սիրում ու կարոտում ենք, «ա բիենտո»։

 

Լուսանկարները` Անուշ Դավթյանի, Անետա Բաղդասարյանի և Մարիամ Նալբանդյանի

Փարիզյան ոչ արձակուրդներ

Լրիվ մոռացել եմ, թե ոնց էի ինչ-որ նոր բան պատմում, թե ոնց էի հենց 17-ում պատմում։ Հիմա հիշում եմ, որ Փարիզում եմ էս պահին, բայց մոռացել եմ, թե ոնց էր պետք ֆրանսերեն խոսել, իրենց հատուկ բոլոր տեսակի բարևներն ու հաջողները, բոլոր «կներեք»-ները։ Մոռացել եմ հարցեր տալն ու ֆրանսերենի ժամանակաձևերը։

 

Ես միշտ վստահ էի, որ երբ ընտրություն կատարելու պահ է գալիս, ու պիտի մի քանի տարբերակից ընտրեմ մեկը, հիմնականում լավ ընտրություն եմ կատարում, անգամ երբ չգիտեմ, թե կոնկրետ ինչ եմ ընտրում։ Ու որ ընտրում էի, թե ինչ գործ կուզեմ անել ստաժավորման ընթացքում, համարյա չիմանալով ընտրեցի մեկը, որը հավանեցի շատ թե քիչ։

Ես 8-րդ թաղամաս եմ գնում աշխատանքի։ Նույն մասերում ամեն օր «աշխատանքի» են նաև Էյֆելյան աշտարակն ու Հաղթանակի կամարը։ Ես իրենցից հեռու եմ 20-30 րոպե ոտքի ճանապարհ։ Ու քանի որ մեր պատմության մեջ ես Մուհամեդն եմ, իսկ իրենք՝ սարը, պիտի հենց ես ընդառաջ գնամ։ Երկու օր դժգոհ դեմքով առավոտ լույսով մետրո նստելուց հետո հասկացա, որ եթե մի կանգառ շուտ իջնեմ, 20 րոպե կունենամ, որ Ելիսեյան դաշտերով քայլեմ ու հետո 10 րոպե էլ քայլեմ աշխատանքիս վայրը։ Ու ստացվեց, որ եթե կես ժամ շուտ դուրս գամ, կհասցնեմ ամեն օր ման գալ Փարիզի սիրուն փողոցներով ու մոտիկ թվացող, բայց իրականում հեռու տեղից հիանալ Էյֆելով։ Մի խոսքով՝ լավ եմ ընտրել, թաղամասից գոհ եմ։

 

Նախորդ տարիներին Ֆրանսիական համալսարանից պրակտիկայի եկած երեխեքն ասում էին, որ շատ զգույշ լինենք․ հեռախոսը՝ միշտ պայուսակում, պայուսակը՝ միշտ փակ ու վերարկուի տակից կախված դիմացի կողմից, ցանկալի է` հաստ կանթերով, փողոցում ականջները՝ միշտ սրած ու առանց ականջակալների, միշտ, միշտ, միշտ․․․ Մենք միշտ էլ զգոն ենք, հա, բայց առանց ֆանատիզմի։ Երգ էլ ենք լսում փողոցում, հեռախոսն էլ ենք հանում պայուսակից, պայուսակն էլ՝ բաճկոնի տակից։  Ու ոչինչ, լավ է ամեն ինչ։ Ոնց կասեն հայերը՝ թու-թու-թու…

Եթե ես ունենայի անձի երկատում, էդ շատ բան կբացատրեր։ Օրինակ՝ որ օրվա որոշ ժամերին Փարիզը սիրո ու սիրուն շենքերի քաղաք է, իսկ մնացած դեպքերում վատ եղանակի, մազերը կեղտոտող քամու ու անալի միս կամ ֆրի սիրողների տեղ։ Բայց իմ մեջ դեռ մենակ մի անձ է ապրում, ու էս ամեն ինչը ինքը բացատրում է մի բառով. կարոտ։

 

Լուսանկարները` Անուշ Դավթյանի, Անետա Բաղդասարյանի և Մարիամ Նալբանդյանի

Mariam Abrahamyan

Արի ծանոթանանք

Իսկ երբևէ կարդացե՞լ ես մի նյութ, որը  դանդաղ կամ մեծ արագությամբ կսիրահարվի ընթերցողին։ Գուցե սկսես կարդա՞լ: Տեսած կամ լսած կլինես, որ ընթերցողը սիրահարվի կարդացածին, բայց իմն ուրիշ է:
«Բարև, ընթերցող: Անունս Նյութ է, ու ես քեզ սիրում եմ»:
Մտածում էիր, թե այսպե՞ս պիտի սկսվի: Սխալվեցիր: Սա էլ հո մարդկանց նման դատարկ ու փուչ չէ՞, որ մի «սիրում եմ քեզով» սեր խոստանա:  Առհասարակ գրված խոսքերը փուչ չեն լինում։
Ի՞նչ ես կարծում, գրածս ինչի՞ մասին է լինելու. սիրո՞, հավատարմությա՞ն, սպասումի՞, թե՞ կարոտի… Իսկ եթե դո՞ւ էլ սիրահարվես խոսքիս:
Սիրելի՜ս, իսկ ի՞նչ կուզեիր տեսնել իմ՝ գրվածքիս փոխարեն. ամրակազմ, գեղեցիկ, բարձրահասակ, կանաչաչ մի երիտասարդի՞, թե՞ նուրբ, սլացիկ մարմնով, սևաչ ու սևահեր չնաշխարհիկ մի աղջկա: Պատկերացրու ինչպես սիրտդ է ուզում, ես քո մտքի իդեալն եմ: Գրածս, ավա՜ղ, հերոսներ չունի: Ես ու դու ենք: Միա՜յն… Գուցե դա լավ է. Խանգարող ու նախանձող աչքեր չկան։
Արի էսպես անենք. ես դառնամ նախադասություն, դու՝ իմ ենթական, ստորոգյալն էլ թող միայն ու միայն անկեղծ սիրելը լինի:
Մի քիչ ռոմանտիկանա՞մ: Միգուցե ժամանակն է, որ ասեմ, թե սիրում եմ, կամ հավանում, կամ էլ ՝ ինձ դուր ես գալիս: Չնայած իմ սերն անկեղծ է, ոչ մարդկային. էսպիսի բառեր պետք չեն: Մարդը մեր ժամանակներում ուրիշ է: Ինքն իրեն չի հասկանում, նույնիսկ սեփական սխալների համար ինքնաքննարկմանն է անդրադառնում:
Լավ, արի փոխենք թեման:

-Դուրս գա՞նք զբոսնելու։
-Չէ՜, ցուրտ է։
-Կտաքացնեմ…
-Կտաքանա՞մ…
-Բա ինչ, գնացինք…

Կարծես այդքան էլ ցուրտ չի, եղանակն ինձ հետ զինադադար է կնքել: Գրվածքների բախտը երևի հաճախ է բերում, չէ՞ (թեկուզ միայն նրա համար, որ քեզ պես խենթերը ինձպեսների հաճախ են սիրահարվում):

Իսկ մարդու բախտը լավագույն դեպքում եղանակի հարցերում կամ քննական տոմսերում է բերում:

nina arustamyan

Ժամանակ կար

Ժամանակ կար, երբ անհոգ էինք՝ ես, քույրս, եղբայրս, բոլորս։

Ժամանակ կար, երբ փոքր էինք ու այնքան անպաշտպան․․․

Ժամանակ կար, որ կարող էինք լացելով հասնել նրան, ինչին ուզում էինք՝ այ, օրինակ, խանութում դրված գեղեցիկ տուփով քաղցրավենիքին, որից ձեր տանն էլ կար: Ուղղակի խանութինը լավն է, իսկ տուփը ավելի գեղեցիկ։

Ժամանակները արագ-արագ առաջ են գնում, իրենք էլ չհասկանալով, թե ինչու են այդքան շտապում, եթե իսկապես շտապելու տեղ չունեն։

Փոքր հասակում մտքովս չէր անցնի, որ հնարավոր է` գա մի պահ, երբ ընտանիքով տեղափոխվենք ինչ-որ ուրիշ տեղ ապրելու։ Վիճում էի ինքս ինձ հետ, որ քաղաքում ավելի լավ է, կյանքը ավելի ուրախ, բայց․․․

Երբեմն մեր սպասումները չեն արդարանում, ոչ նրա համար, որ մենք չենք ուզում, այլ նրա համար, որ ժամանակի ընթացքում տեղի ունեցածը սկսում ես ավելի խորը քննել, սկսում ես հասկանալ ծնողիդ, երբ ասում էր․

-Կաշխատես ու կհասկանաս, որ էդ 10 դրամն էլ ա փող․․․

Էդ 10 դրամը․․․

Մեծանում ենք մենք, ու ամեն տարի մեր ծննդյան օրը մեզ համար հրաշալի է, մեզ համար դա մեր օրն է: Ու ամեն անգամ տորթի մոմերը փչելուց մենք պահում ենք մի երազանք, որի ի կատար ածվելը ամենից շատն ենք ուզում։

Ու մի քանի օր հետո հասկանում ես, որ իրականում դու ամեն ժամ ու ամեն օր էլ ավելի շատ բան ես հասկանում, քան օրինակ,  երեք տարի առաջ։ Զգում ես, որ փոքր տարիքում քո նվնվալը անտեղի էր, քանի որ մեծ հասակում նվնվոցդ կթվա թուլության ու անպաշտապնության նշան: Բայց չէ, մենք ո’չ թույլ ենք, ո’չ անպաշտպան։

Մենք ամեն լավից ու վատից հետո, սկսում ենք մի քիչ ավելի խորը նայել հաջորդ լավին ու վատին, սկսում ենք ամեն մի իրավիճակի շուրջ երկար մտածել ու մտքում միշտ ընտրություն կատարել. ո՞րը:

Փոքր տարիքում ցանկությունները շա՜տ են, առաջնահերթ ցանկությունը շուտ մեծանալն է` չգիտակցելով, որ մեծերի աշխարհում ամեն բան այլն է. հույզերը, սպասումները, ամեն ամեն բան այլ է։ Մեծ հասակում քո ուղեղում հոսող տարատեսակ մտքերից դու նորից քայքայվում ես, քանի որ չես էլ կարող նվնվալ, քանի որ դու ուժեղ ես, դու իրավունք չունես թուլանալ ու ամեն անգամ երազում ես փոքր լինելու մասին, որ գոնե նստեիր հայրիկիդ ուսերին, որ գոնե մայրիկիդ փեշից քաշեիր, ասեիր․ «Էս սիրուն տուփով քաղցրավենիքն եմ ուզում»…

Մեծանում ենք, ու ամեն տարվա մեր տորթի մոմերը փչելուց մենք երազանք ենք պահում, որ գոնե հինգ րոպե փոքր լինեինք, ու երազանք, որ մեծ հասակում իրականանան բոլոր սպասումները մեծերի աշխարհում։

Մեծանում ենք․․․

Valya Gasparyan

Իմ կանաչ հեծանիվը

Երբ հայրս մեքենայից իջեցրեց, միանգամից հասկացա, որ մյուս հեծանիվներիցս շատ է տարբերվում: Նախ, միանգամից կարելի էր վարել՝ անիվներն արդեն պինդ էին: Կանաչ էր, հետո էլ մեծ էր, հետո էլ ես էի մեծ ու առանց էն փոքր ակների էլ ինձ հասանելի էր: Ես` մեծ, ինքը` մեծ, սազում էինք: Համ էլ մի քանի մետր հեռու գնալն էլ էր սազում, մանավանդ, որ ընկերներս  տարածքում էին, ես էլ ցույց տալու բան ունեի:

Բակի երեխեքը, որ նստում էին ու ոտքերը հասնում էր ոտնակներին, ուրեմն մեծ էին, որ վարում էին: Էլ իրենց հասնող չկար: Ինձ դուր էր գալիս, որ հեծանիվիս հասնելու համար օժանդակ միջոցներ էին օգտագործում` քար ոտքի տակ, ընկեր, ծնող, լաց: Ինձ համարյա վարելու ժամանակ չէր մնում, բայց ես գոհ էի, ինձ հո վարե՞լը չէր պետք: Տեր լինելն էլ մեծ բան էր:

Բայց ինչպես ամեն բան, հեծանիվ վարելն էլ իր ժամանակն ունի, ու ձմեռը բերեց այդ ժամանակի վերջը: Փառքիս հովանավորին սպասում էր ավտոտնակը: Բայց ինչպես ամեն բան, ձմեռն էլ իր վերջն  ունեցավ:

«Ես, որ էսքան մեծացել եմ, բա կանաչս ի՞նչ չափսերի կլինի: Անցած տարվա փոքրերը, ում չէր հետաքրքրում, հիմա մեծացած կլինեն, ու կանաչիս երկրպագուները կշատանան»,- մտածում էի ու մի հսկայի պատկերացնում, որի հետ միասին ավտոտնակն էլ էր աչքիս մեծանում: Հայրս բացեց ավտոտնակի դուռը, դուրս բերեց: Չճանաչեցի, չհավատացի:

Չէի հաշվարկել, որ ինքն իմ նման բոյովանալու հատկություն չունի, բայց իմ համեմատ փոքր դառնալ կարող է: Բայց մի բան էլ կա, որ էլ չունի` զարմացնելու կարողություն: Հասարակացել էր:

Մի պահ ինձ թվաց, որ ձմռան ամբողջ ցուրտն իր վրա է եղել, կուչ է եկել, բակի երեխեքն էլ մի֊մի բան թռցրել են վրայից ու ակներից էլ կտրել:

Չէ, բայց ես մեծացել էի. լաց չեղա: