Երբ բառերի, վերջակետերի, ստորակետերի ու մնացած այլ կետադրական նշանների տակ փորձում եմ թաքցնել այն, ինչ ուզում եմ բարձրաձայն գոռալ ու պատմել…

Երևի թե, այս պատմությունը հենց այսպես էլ պետք է սկսվեր, քանի որ ամեն անգամ փորձում եմ սկիզբ տալ դրան, փորձում եմ պատմել նրա մասին, բայց ամեն անգամ ուղեղիցս հետ են տանում մատներս ու … Վերջ, էլ ոչինչ չեմ կարողանում գրել։
Ես շատ քիչ եմ բարձրաձայնում նրա մասին, շատ քիչ խոսում նրա՝ իմ կյանքում չափազանց մեծ տեղ գրավելու մասին, շատ դեպքերում հենց ես երբեք չեմ ասում, թե որքա՜ն եմ նրան պաշտում և, թե որքա՜ն կարևոր մի անկյուն է զբաղեցնում նա իմ սրտում։ Իսկ ինչու՞ եմ կրկին ասում անկյուն. ա՜խ, կրկին նրան թաքցնելու համար, հա՜ ես նրան միշտ թաքցնում եմ սրտիս, հոգուս ամենատաքու՜կ անկյուններում, ես նրան միշտ գրկում եմ հենց իմ սրտի անկյուններում։
Կյանքիս լավագույն էակն է… Գիտե՞ս, ուղղակի չեմ կարողանում գտնել ավելի վեհ հոմանիշներ, որ արտահայտեմ, թե որքա՜ն կարևոր է նա ինձ համար։ Ես ուղղակի ուզում եմ պատմել նրա մասին, որ դու իմանաս, որ աշխարհի այս ծայրում ապրում է իմ Հրաշքը։
Իմ Հրաշքը… Մայրս։ Ու էլի վերջակետ, մա՜մ, հիմա երևի նուրբ ժպտում ես, ու ակնթարթորեն բացում փղոսկրե ատամներդ, որոնք միշտ երազել եմ ունենալ։ Հիմա, երբ աչքերդ փակում ես, որ ծածկես նրանց տակ թաքնված արցունքները, ես կխոսեմ քո մասին, ու այս փոքրիկ հեքիաթս կնվիրեմ քեզ, որ իմանաս, որ աշխարհի այս ծայրում ես թաքցնում եմ իմ սերը, իմ անչա՜փ մեծ սերը։ Գիտե՞ս, որ սերը, այն սերը, որը ես կհամեմատեմ ֆիզիկայից սովորած իմ գալակտիկաների հետ, որոնք երբեք ավարտ ու սկիզբ չունեն, այն գալակտիկաները, որոնց մասին քեզ այնքա՜ն էի պատմել, որ գլխուդ տարել էի, դե, դա իմ ֆիզիկա՜ն էր (դու կրկին ծիծաղում ես)։
Մամ, հիշու՞մ ես անցած տարին, որ ամեն գիշեր բարկանում էիր վրաս.
-Հենց հիմա անցի՛ր քնելու, փակի՛ր էդ գրքերդ ու ուղիղ քնելու։ Տե՛ս, փորձվիր, ես քեզ առավոտյան էս բազմոցին քնած գտնեմ…
Ու միջակետեր, դու արագ փակում էիր դուռը՝ իբրև վրաս անչափ բարկացած ես, բայց իրականում տխուր գնում էիր, որ չտեսնես ուռած աչքերս, գլխիս անվերջ ծառացած մազերիս կույտը, ֆիզիկայիս ու կենսաբիս անվերջ շարված գրքերը։ Դու գիտեիր, այսպես, թե այնպես, ես էլի կարթնանայի բազմոցին ՝ մեջքիս ցավից, կարթնանայի ուրախ, որ ինձ էդպես չես տեսել։
Իսկ հիշու՞մ ես, երբ քննություններս ավարտեցի, դու պատին ամրացված բոլոր պլակատները պոկել էիր, ու երբ եկա տուն, ուրախ տոնով ասացիր.
-Պլակատներդ պատից հանել եմ, դե՜ պրծար, երբ պետք լինի` կհանես կօգտագործես։ Դե ճիշտն ասած, հանելուց մի փոքր ճմրթվել են, բայց դե ոչինչ, էնպես չի, որ դու դրանք լավ էիր պահել։
Մամ, անգամ հիմա, որ ցանկանամ գտնել դրանք, թե ուր ես պահել, չեմ կարողանա, որովհետև շա՜տ ամուր քողարկել ես, որ նորից չփակցնեմ պատին ՝ նորից փոշին վրան ծածկելով։
Իսկ հիշո՞ւմ ես, որ ամեն անգամ ասում էիր.
-Էս գրքերդ թափելու եմ մի օր: Գաս, տեսնես ոչ մի գիրք չկա գրասեղանին, նոր հասկանաս, որ կարելի է գոնե գրքերից առաջացած բուրգը մեկ-մեկ հավաքել, բա փոշի՜ն, որ ամիսներով չես մաքրում։ Քո գրքերն են, է՜, իմը չեն…
Ու արագ դուրս էիր գալիս սենյակից, կրկին ահավոր բարկացած ու կրկին այն հույսով, որ կհավաքեմ բուրգը, բայց մինչ օրս չեմ հավաքել։ Ես գիտեի մա՜մ, որ ինչքան էլ բարկանայիր, միևնույնն է, հաջորդ օրն իմ գրքերի բուրգն այնքա՜ն գեղեցիկ էր դասավորված, որ ձեռքս անգամ չէր գնում, որ մի գիրք տեղաշարժեմ։
Մա՜մ, իսկ հիշու՞մ ես, որ շա՜տ սիրուն քարեր էի գտել ու տուն բերել, հիշու՞մ ես, որ դրանց համար գրապահարանումս մի անկյուն էի հատկացրել ու շարել։ Իսկ դու ո՞նց էիր բարկացել, որ չգիտեի, ոնց քեզնից պաշտապանեմ քարերս… Ու մի օր, երբ պատահական տեսա քարերի վրա գոյացած փոշին ու քո հայացքը, փորձեցի կրկին արդարանալ, բայց չհասցրի.
- Կբացատրե՞ս, ինչի՞ համար բերեցիր էս քարերը, որ փոշին ե՞ս մաքրեմ, իսկ դու հիանա՞ս։ Ես գիտեմ, մի օր էլ գալու եմ, տեսնեմ մի տոննա ավազ ես լցրել էստեղ, դե դա քեզ համար գեղագիտական հաճույք է…
Ես ուղղակի չդիմացա ու ծիծաղելով փախա սենյակից, որովհետև մա՜մ, ահավոր բարկացել էիր։
Մա՜մ, դու հաստատ հիշում ես, իսկ ես միշտ մոռանում եմ.
-Նարե ջան, արդեն ցրտել ա, միգուցե՞ էդ (ինչպես դու ես միշտ բնորոշում) թրթռիկ շորերդ հանես, թե՞ դեռ քեզ համար ամառ է։
Իհարկե, ես չափազանց մրսկան եմ, ես դա գիտեմ, բայց այն հորդորները, որոնք դու ես հնչեցնում յուրաքանչյուր աշնան սկզբին ՝ ես փորձում եմ չմոռանալ։
Մամ, իսկ հիշու՞ մ ես, թե մի քանի օր առաջ ինչ ասացիր, երբ հերթական անգամ գոլորշին պատած ապակու վրա սկսեցի հիմարություններ գրել.
-Հետքերդ ե՞ս թողնում պատուհանին, թե՞ ուղղակի տանը թուղթ չկա, որ վրան նկարես, պատուհանն ես ընտրել որպես քեզ թիրախ…
Ես բնականաբար, մի հիմարություն ասացի ու հետո կրկին ծիծաղելով փախա։
Մա՜մ, ես հիշում եմ քո ցանկացած ասած նախադասություն, քանի որ, երբ արտահայտում ես դրանք, ես ուղղակի չեմ կարողանում հրամայել ձայնալարերիս, որ ձայն չհանեն, ու այդ պատճառով փռթկոցով փախչում եմ սենյակից։
Մամ, ես ուղղակի ամեն օր, երբ տուն հասնելուս մնում է ընդամենը մեկ ժամ, երազում եմ, որ մտնեմ տուն ու դեռ միջանցքից գուշակեմ, թե այդ օրն ինչ ես եփել (դե, պատահում է, որ իմ չսիրած ճաշն ես պատրաստում, որի հոտը դեռ դարպասի մոտից եմ զգում), կամ արագ մտնեմ խոհանոց համբուրեմ այտդ ու տեսնեմ չքնաղ դեմքդ, որ արագ հարցնեմ, թե ո՞նց ես, իսկ դու միայն լայն ժպտաս։
Մամ, իսկ դու գիտե՞ս, որ այն միակ մարդն ես, ով ինձ միշտ ուրախացնում է ՝ մանդարինի տոպրակը ձեռքս հանձնելով, ու միշտ մեղմ ժպտում, ու գլուխն օրորելով նայում հիմարի պես թռչկոտողիս։ Ու միակն ես, ով Նոր տարուց ժամեր առաջ տխուր դեմքով ասում ես, որ ոչ մի նվեր այս տարի չես գնել, որ չես հասցրել, որ եթե քեզ օգնեի, ապա նվերները հաստատ կհասցնեիր գնել, դե իսկ ես էլ միշտ հավատում եմ, դե միամի՜տ աղջնակ… Իսկ հետո տասներկուսն անց մեղմ ժպիտը դեմքիդ կտայիր նվերս։ Ու կրկին միակն ես, ով սենյակիս պատերին ամրացված ոգեշնչող գրություններն անվանում ես «Կոշկակարի բուդկա»։
Մա՜մ, սրանք դեռ այն չնչին մասն են կազմում այն ամենի, ինչ մենք ապրել ենք միասին։ Ու սրանք ամենափոքրիկ և ուրախ հիշողություններն են, որոնց ամեն մասնիկը գրելուց ամբողջ էությամբս վերապրեցի։
Ես գիտեմ, ի՜նչ էլ լինի, չնայած իմ կամակորություններին, անվերջ խոսակցություններին, անիրական մտքերին ու քայլերին, միևնույնն է, դու չես բարկանում դրանց վրա ու ներսումդ միշտ ծիծաղում ես ինձ վրա։ Գիտե՜մ, մամ, որ շատ դեպքերում քեզ չափազանց բարկացրել եմ, որ ուշադիր և զգոն չեմ եղել, ու մոռացել եմ ասածներդ՝ ջեռոցում թողնելով անուշաբույր խմորեղենները…
Ուղղակի ես ուզում եմ, որ դու իմանաս, որ աշխարհի այս ծայրում ապրում է մի աղջնակ, ով քեզ սիրում է անսահման ՝ իր գալակտիկաների չափ, որ իմանաս, որ թանկ բառին էլ հոմանիշ չգտավ, որ արտահայտի կարևորությունդ, որ իմանաս ուզում է քեզ փարվել ու ավերջ համբուրել ու ասել, չնայած նրան, որ ինքը քաղցրի սիրահար չէ, միևնույնն է, քո թխվածքներն ուղղակի աննկարագրելի համեղ են, մա՜մ։
Եվ վերջում ուզում եմ մի կարևոր փաստ նշել. մա՛մ, շնորհավոր ծնունդդ։
Հ.Գ. Համբուրում եմ ձախ այտդ…

Չէ, բայց դուք պատկերացնո՞ւմ եք, 120 կմ ճանապարհ մեն-մենակ միջին վիճակագրական  հայ տաքսիստի հետ: Օրվա էներգիադ սպառած ուզում ես մի կերպ տուն հասնել, միակ շփումը պատկերացնում ես ականջակալներիդ երգերի հետ, բայց մեր էս  հորեղբայրը որոշել է, որ ես լուսանկարիչ եմ, ու ուզում է պատմել  արվեստի հետ իր ունեցած բոլոր կապերից, Րաֆֆու «Սամվելի» նկարագրությունների մանրամասնությամբ բացատրում է, թե իրենց տան դաշնամուրը որ պատի տակ էր դրած, լույսն էլ ինչ աստիճանի անկյան տակ էր ընկնում, թե ինչպես ինքը էդպես էլ չսովորեց ակորդեոն նվագել ու մի օր իրենց բարեկամի տան ոչխարի արձանիկը դրեց մեկին մեկ նկարեց:
Դե իհարկե, 120կմ-ում այսքանով չես սահմանափակվի:  Մենք ծանոթացանք Սամվել պապիի ամբողջ գերդաստանին,  բոլոր նախորդ մեքենաներին իրենց տեխնիկական խնդիրներով, հիացանք Սևանի հայելու վրա ընկած լուսնի լույսով,  բայց որ ամենակարևորն էր` ի տարբերություն միջին վիճակագրական հայ տաքսիստի, էս մարդը Ռուսաստանում բիզնես չուներ:  Սամվել պապիին բոլոր մնացած տաքսիստներից առանձնացնում էր այն, որ ինքը ինձ թվում է, վերջի  30 տարին չի ապրել այս աշխարհի վրա,  և ահա ամեն ինչ սկսվեց այսպես.

Էպիզոդ 1

-Սպասեք` տամ վարորդին, բացատրեք ձեր տեղը, լա՞վ,- հայկական մուննաթով արտասանեց հեռախոսավարը:
-Լավ
-Բարև Ձեզ, կարո՞ղ եք մոտենալ Պարույր Սևակ-Ուլնեցի խաչմերուկ, «Պեպսիի» գործարանի մոտ:
- Բայց «Պեպսիի» գործարանը շամպայնի գործարանի մոտ ա:
-Ըը, չէ, սրտաբանական հիվանդանոցի  մոտ ա:
-Լավ, բալես, դե ես 20 րոպեից  կգամ, բայց հեռախոս չունեմ: Էս դիսպետչերի համարն ա, ըտեղից չշարժվես, որ գամ` կարենամ գտնել:
-Ը, լավ էդ դեպքում ես մեծ ուսապարկով եմ,  երևի կնկատեք:

Էպիզոդ 2.

25 րոպե հետո.
-Ո°ւր ենք գնում:
-Ճամբարակ, Շորժայի կողմերը:
-Հա~, բալես, ես Սևանի էդ կողմը չեմ քշել ընդհանրապես, ճանապարհներին ուշադիր կլինես, չքնես` սխալ չքշեմ:
-Լա~վ (պլաններս խախտեց):

Էպիզոդ 3.

Մեկ րոպե անց.
Պ.Սևակ-Ազատության պողոտա:
-Բալե՞ս:
-Լսում եմ:
-Կարո°ղ ա իմանաս` էս խաչմերուկում  թողո՞ւմ ա աջ անել (լուրջ էր հարցնում):

Էպիզոդ 4.

-Բալես, հեռախոս ունեիր, չէ՞:
-Հա, իհարկե:
- Դե լավ ա: Ես ճիշտն ասած,  իմ ավտոն էսօր խփել եմ, ուրիշի մեքենան եմ վերցրել, հեռախոսս էլ փչացել ա, ճանապարհի վրա ենք, մարդ ես, էլի:

Էպիզոդ 5.

-Բայց էդ Ճամբարակը ընդհանրապես չեմ լսել:
-Սովետական շրջանում տարածաշրջանը Կրասնոսելսկ ա կոչվել:
-Հա, Կռասնին ա՞, մի հատ էլ գյուղ ունի` Արծվաշենը: Բարեկամ ունենք էնտեղ, փոքր ժամանակ գնացել եմ:
-Հա, բայց  երևի էլ չունեք, Արծվաշենը հիմա անկլավային տարածք ա, Ադրբեջանի սահմանում :
-Ո°նց, Արծվաշենը վերցրե՞լ են, էդ  ե՞րբ, Ապրիլյանի՞ն:
- Չէ, 27 տարի առաջ, օգոստոսին:
Իհարկե Սամվել պապին շատ տխրեց, երբ իմացավ իրենց հեռու բարեկամը  էլ 27 տարի է` էդ գյուղում չի ապրում, ինչին հաջորդեց.
-Բալես, կարա՞մ ծխեմ:

Ես խորը շունչ քաշեցի, ուժ հավաքեցի, որ ասեմ` չէ, հետո հիշեցի, որ Սամվել պապին հենց նոր կորցրեց իր հեռու Արծվաշենի բարեկամներին, հեռախոսը չի աշխատում,  մեքենան խփել ա,  էս մարդը հենց նոր ա  իմացել, որ «Պեպսին» էլ շամպայնի գործարանի մոտ չի, ու չի եղել, Ճամբարակը նույն Կրասնին ա, Պարույր Սևակից էլ կարելի ա աջով մտնել Թբիլիսյան: Մի խոսքով, հարգեցի էս մարդու վիշտը ու ասացի.
- Եթե ուզում եք` կանգնեք, դուրս եկեք, ծխեք:

«Ինչի՞ համար պիտի գնամ անվճար աշխատեմ», «Մի հատ թղթի կտորի համար չեմ վատնելու ժամանակս» և նման այլ մեկնաբանություններ են անում այն մարդիկ, ովքեր կամավորությունը պատկերացնում են որպես ժամանակի կորուստ կամ շահագործում։ Ոչ, սիրելիներս, ընդլայնեք ձեր մտահորիզոնը և լայն բացեք ձեր աչքերը, այդքան նեգատիվ մի տրամադրվեք ամեն ինչի հանդեպ։

Երբ առաջին անգամ պետք է գնայի կամավորության՝ մտածում էի, որ ոչ մի լուրջ բան չկա, հատկապես, որ անծանոթ միջավայր չէի գնալու։ Բայց արի ու տես, որ կամավորությունը շատ պատասխանատու գործ է, այնքան պատասխանատու, որ դու ժամանակ էլ չես ունենում մտածել վարձատրվելու մասին։ Ինձ առաջին անգամ ուղարկեցին թռուցիկ բաժանելու: Ես շատ էի ամաչում մարդկանց առաջարկել այդ թռուցիկները, քանի որ ինքս էլ միշտ չէ, որ վերցնում եմ դրանք։ Սակայն 1-2 անգամ բարեհամբույր պատասխան ստանալուց հետո ես հասկացա, որ ժպիտը շատ մեծ դեր ունի, և սկսեցի միայն ժպիտով ներկայացնել այն ընկերությունը, որում կամավոր էի։ Եթե չլիներ կամավորության իմ այդ փորձը՝ հիմա ես շատ դժվար հարցազրույց կվերցնեի մարդկանցից, իսկ այդ մի փոքր առաջադրանքը, որն ինձ հանձնարարված էր՝  մեծ դեր ունեցավ իմ հաղորդկացվելու ունակությունների համար։ Դրանից հետո ես սկսեցի վերցնել բոլոր՝ ինձ առաջարկվող թռուցիկները, քանի որ հասկանում էի, թե ինչ դժվար բան է` հանդիպել արհամարհական վերաբերմունքի։

Եթե դուք մտածում եք, որ կամավորությունն անիմաստ ժամանակի կորուստ է, ապա ձեզ հարմար տեղ չեք գնացել։ Ներկայումս Հայաստանում շատ են կամավորության ոլորտները, և զարգացած ու գիտակից երիտասարդն ուղղակի չի կարող իրեն հարմար որևէ կամավորական աշխատանք չգտնել։ Վերջին կամավորությունս ավարտեցի անցած շաբաթ։ Բանավեճ էի վարում։ Իսկ գիտե՞ք, թե ինչ տվեց ինձ այդ կամավորությունը։ Ի զարմանս ինձ՝ զսպվածություն ձեռք բերեցի։ Երբ մասնակիցները բանավիճում էին, մտածում էի, որ հիմա ես էլ կխառնվեմ ու իմ կարծիքը կասեմ: Ի՞նչ կլինի որ, միևնույն է, ես վարողն եմ, և ինձ կարելի է։ Բայց 1-2 անգամ ինքնատիրապետումս չկորցնելու արդյունքում դա դարձավ բնավորության գիծ: Հասկացա, որ կապ չունի քո տեղն ու դիրքը, առավել ևս հենց դիրքն է պատճառն ավելի լուրջ և զուսպ լինելու։

Կամավորության ամենալավ պահը նոր ծանոթություններ ձեռք բերելն է։ Հատկապես ընդմիջումներին, երբ միասին նստում և զրուցում եք տարբեր թեմաներից։ Ամենահաճելի պահն այն է, որ բոլորը տարբեր բնագավառներից են, միանման չեն մտածում և բազմակողմանի զարգացած են։ Բոլորս միշտ որևէ բան սովորում ենք իրարից։ Թերևս կամավորության համար տարիքային սահմանափակում չկա, սակայն, կամավորները մեծ մասամբ լինում են 16-22 տարեկան, քանի որ ավելի մեծ տարիքային խումբը չի ցանկանում անվճար աշխատանք կատարել, կամ ամաչում է կամավոր բառից։ Սակայն նշեմ, որ անվճար ասվածը այնքան էլ տեղին չէ, քանի որ վճար միայն չի կարելի գումարի կոնտեքստում հասկանալ։ Յուրաքանչյուր միջոցառումից հետո կազմակերպությունը կամավորին տրամադրում է հավաստագիր, որը շատ դռներ է բացում համալսարանում, աշխատանքի ընդունվելիս և հատկապես արտասահմանում աշխատանք և ուսում փնտրելիս։ Կամավորական աշխատանքը շատ գործատուների մոտ հանդիսանում է հենց աշխատանքային փորձ։

Ամեն դեպքում կարծում եմ, որ երիտասարդ տարիներն արժի նվիրել զբաղվածության այդ ուղղությանը՝ չմտածելով վարձավճարի մասին։ Քանի որ փորձ ձեռք բերելն ավելի եմ կարևորում, քան անփորձ և անտեղյակ լինելով՝ աշխատելը որևէ ոլորտում։

Ինչո՞վ կզբաղվեիք դուք, եթե շատ փող ունենայիք և փողի մասին չմտածեիք: Ինչպիսի՞ն կլինեիք, եթե մարդիկ ձեզ ընդունեին այնպիսին, ինչպիսին դուք կաք ձեր մտքերում: Որտե՞ղ կլինեիք, եթե ընտրության հնարավորություն ունենայիք: Կաշխատեի՞ք նույն աշխատավայրում, կունենայի՞ք նույն կերպարը, կապրեի՞ք այնտեղ, որտեղ հիմա եք: Եվ ընդհանրապես. ի՞նչ կանեիք, եթե չվախենայիք: Ձեզ կհամարեի՞ք ազատ:

Ազատությունն այն չէ, երբ անում ես այն, ինչ ուզում ես, այլ այն, երբ չես անում այն, ինչ չես ուզում: Եվ ուրեմն, ազա՞տ ենք մենք, թե՞ ոչ: Անո՞ւմ ենք այն, ինչ ուզում ենք, թե՞ այն, ինչ ստիպված ենք անել հանուն կամ պատճառով ինչ-որ բանի, որոնց կենտրոնում իր արժեքը վաղուց կորցրած փողն է:

Ասում են՝ փողը երջանկություն չի բերում: Իսկ ինչո՞ւ է դրա բացակայությունը դարձնում մարդուն դժբախտ: Երբևէ մտածե՞լ եք:

Ասում են՝ ժամանակը փող է: Այդ դեպքում արդյո՞ք չափելի է հավերժության արժեքը: Ժամանակն ու փողը կամրջվում են իրար մի շարք ընդհանրություններով. երկուսն էլ կարելի է ծախսել անխելամիտ: Եվ հետաքրքիրը գիտե՞ք՝ որն է. որ երկուսի ավարտն էլ հանգեցնում է դժբախտության:

Ձգտեք փողի, հարստության, բայց մի խորտակվեք դրանց որոնումների անհուն ծովում: Այդ ամենի հետ մեկտեղ ապրեք, ապրեք կյանքը, որը մի անգամ է տրվում: Ժամանակը հավերժություն է, իսկ կյանքը՝ անցողիկ ակնթարթ: Բնության կողմից մեզ տրված է որոշակի ժամանակ և բազմաթիվ անելիքներ, որոնցով իմաստավորվում է մեր կյանքը:

Կյանքը թեթևացնելու լավագույն եղանակն այն չծանրացնելու մեջ է: Մենք կարող ենք թեթև ապրել և չխոնարհվել դժվարությունների առաջ: Մենք կարող ենք ձգտող լինել և հասնել մեր բաղձալի նպատակների իրագործմանը:

Միշտ հիշեք, որ եթե երեկվա օրը սխալմունք է եղել, ապա վաղն այն ուղղելու հնարավորություն է:

Մենք արդարություն ենք ուզում, թեպետ հաճախ չենք պայքարում դրա համար: Մենք կարող ենք գործել և ինքներս կերտել այդ երանելի արդարությունը:

Ձախողակներն ասում են՝ ուզում եմ, իսկ հաջողակները՝ կարող եմ: Կարողանալ նշանակում է հավատալ, որ դու կարող ես: Դու կարող ես լինել ազատ: Կարող ես սովորել թռչել: Լսո՞ւմ ես, դու կարող ես թռչել…

-Տղա ջա՛ն, իջացրու՜…

Հենց այս նոտայի տակ էլ մուտք ես գործում աշխարհում միակ վայրը, ուր քեզ գրկաբաց սպասում են: Մի՛շտ: Մուննաթ արտահայտող դիմային երանգով, բայց սպասում են: Ծնվածդ օրվանից հաստատածը ստորագրելու ես գնում: Ու դու ուրախ ես:

Էս չասվող տխրություն շնչող վայրում ուրախ են… բոլորը:

-Ստրու՜կ: Էս դո՞ւ էլ ես ստեղ: Հըն, մտե՞լ ես: Ի՞նչ ասին:

-Ասին` առանց քո թանկ ներկայության, իրանք իրավունք չունեն ինձ ասեն, թա՛նկս:

Էստեղ մեծ մասամբ թքած ունեն քեզ վրա:

-Հա, բայց ցավում ա:

-Ամեն ինչ մաքուր ա, անցի՛: Հաջո՜րդը…

-Տղա ջան, ես հոգեբան եմ, ոչ թե գինեկոլոգ: Մաքուր ա, անցի՛:

Մի խումբ  «մասնագետների» համար դու երկու տարի օգտագործելիության ժամկետով երաշխիք ես, չբավարարված տասներկու տարեկան աղջկա համար՝ սոցցանցերում սեփական IQ-ից ցածր որակի շարադրություններ գրելու մուսա, մորդ համար՝ չխոսելու թեմա, հորդ համար՝ հպարտություն, ընկերուհուդ համար՝ անորոշ պարտավորություն ու մի շարք այլ ածականների խումբ, որ քեզ միայն կողքից կնկարագրեն: Իսկ դու էդպես էլ չկողմնորոշվեցիր` գնում ես կորցնե՞ս, թե՞ գտնես:

-Ազիզ ջան, ի-ջաց-րու, վա՜յ…

Կապույտ գուլպաներով, մոխրագույն, հնամաշ տաբատով ու հաստ վերարկուով հոգեբանը (ի դեպ, դու ոտքից գլուխ մերկ կանգնած կլինես նրա դիմաց ու քեզ թշվառ կզգաս) կնայի թղթապանակիդ, հերթական հարցերը կտա այն մասին, թե որտե՞ղ ես սովորում, վճարովի՞, թե՞ անվճար համակարգում, արդյոք գիտե՞ս, թե տարվա տասնմեկերորդ ամիսը որն է, դու էլ մտքում կհրճվես, որ հենց էդ ամսին ես ծնվել, որովհետև «եքա մեծ էշ ես», բայց դեռ մատներիդ վրա ես հաշվում ամիսները (ի վերջո, ի՞նչ պարտադիր է): Մինչև պատասխանելը նորից կհամոզվես, որ քեզ վրա իրոք թքած ունեն, բայց և այնպես, կնկատես էլ, որ պարոն հոգեբանի սրածայր բեղերի դեղնությունը պաշտոնի ու աչքերի խաղաղության (կամ արհամարհանքի) հետ շատ համահունչ է, ու նորից կհրճվես, որ գոնե մի լուսավոր կետ տեսար էս մութ լաբիրինթոսում: Կհասցնես մի երկու անգամ էլ ներվայնանալ, որ մի քանի հակահիգիենիկ մորքուրներ ստիպեցին այս կամ այն դիրքն ընդունել ու առանց ստուգելու հաստատել՝ պիտանի է:

Ընկերներդ կգան խամրած աչքերով ու կհպարտանան սեփական սխրանքներով, ազատորեն կհայհոյեն բախտը կամ հրամանատարին, խորհուրդներ կտան ճիշտ խոսելու, ճիշտ քայլելու, ճիշտ շնչելու ու էդ աշխարհի սահմաններում ճիշտ դրսևորվելու մասին, կամ էլ կպատմեն, թե ինչպես հոսպիտալ տեղափոխելու ճամփին ընկերը թպրտոցով հոգին ազատեց, ու դու գլուխդ կօրորես:

-Ապե, էդ տղուն պետք ա: Կգնաս, կգաս, նոր կջոկես, հլը տաք ես: Քո արև, ես էլ էի դեմից տենց մտածում, նորմալ ա:

Նախորդող երկու ամիսներին դասընթացներ կանցնես փորձառուներից՝ «Աֆիցեռի քրֆածը լուրջ ընդունելն ու դրա հետևանքները» թեմայով, կսովորես արտահայտելի բառերի ճշգրիտ ընտրությունն ու «ուվալնենի» և «օտպուսկ» բառերի տարբերությունը:

Կփորձես ուղեցույց դարձնել ուրիշի կաշին չհագնելու անվստահ ցանկությունդ, որովհետև մի սիրուն օր, Էսկոբարի կծու շոկոլադով կոլումբիական սուրճ ըմպելիս, երբ դու պահը վայելելու էքստազի տակ էիր, դիմացիդ կանաչին հենված սարդն ուր որ է շուռ կգար դրսի քամուց, երբ տիեզերքի անվերջի հետ քեզ համեմատելի կզգաս, երբ դրսի արևը ներսիդ հետ շփվելուց կայծեր կառաջացնի, ու դու աննկատ կցնցվես, ինչ-որ Կատարելություն հայացքը վրադ կմեխի.

-Հենց զգաս, որ փոխում են, էս խիստ հայացքս հիշի… Թե չէ` կսպանեմ:

Դու էլ գլխով վեր ու վար կանես ու կրծքերիդ միջնափոսին խաչ կանես, որ չմոռանաս: Չասածներդ էլ կկախես օդից, որ կարճահասակների բոյը չհասնի ու կժպտաս, որ դիմանաս:

Չեմ խոստանում: Կհիշեմ:

31, 30, 29 …

Ձմեռն եկավ։ Ուրախանում ենք, որ շուտով Նոր տարի է, տարին փոխվելու է՝ իր հետ տանելով ամեն ինչ՝ լավ, թե վատ… Ուրախանում ենք՝ միամտորեն չհասկանալով, որ 2019-ը մեր կյանքի ևս մեկ էջ թերթեց ու շարժեց ժամանակի թափանիվը:

Օրերը վերջերս սկսել են արագ անցնել, երևի զբաղվածությունից է, որ չես էլ հասցնում շունչ քաշել, ու ժամերը թռչում են: Շուտով Նոր տարի է. ես հավատում եմ ամանորյա հրաշքներին, հավատում, որ դրանք իրականանալու միտում ունեն:

Ամանորին շատ երկրներում պատուհաններից դուրս են նետում սենյակի հին, անպետք իրերը ու տարին դիմավորում նորություններով լեցուն: Գիտեք՝ հաճախ մարդիկ շփոթում են կյանքը սենյակի հետ՝ չհասկանալով, որ կյանքը սենյակ չէ, որ չսիրածդ իրերը դուրս շպրտես: Որ տարվա ընթացքում ձեռք բերածդ պիտի ամուր գրկած պահես, որ բաներ կան, որ վաղեմության ժամկետ չունեն ու նրանց պիտի ընդմիշտ գնահատես: Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել հենց իրեն՝ 2019-ին, որ պատմության մեջ մեկ անգամ է լինում ու կրկնվելու հատկություն ընդհանրապես չի դրսևորում: Շնորհակալություն իր յուրօրինակության, կորցրած ու գտած մարդկանց, ուրախ ու տխուր պահերի, ամենահիշվող, վայրկյաններ տևող անակնկալների, ամենաերջանիկ ակնթարթների համար:

Եկեք խոստովանենք, որ յուրաքանչյուր տարվա վերջում մենք նույնը չենք, ինչ եղել էինք: Գոնե մի փոքրիկ մաս փոխվել է մեզնից, ու տարին գլորել է մի վատ բան դեպի անդունդը: Թող տողերս պաշտոնական չթվան. ոչինչ չեմ չափազանցնում: Այսօր արդեն մենք բացել ենք ամենասիրուն ձմռան ճերմակ թուղթը ու պատմություն ենք գրում՝ ինչպես նոր եկած փափուկ ձյան վրա սովորություն դարձրած սրտիկներ նկարելը: Հիշո՞ւմ եք՝ ձյունը գալիս էր ու փակում մեր նկարած սրտիկները, ստիպված էինք նորից նկարել կամ էլ ձանձրանալ ու թողնել:

Տարվա մնացած եղանակների նման այս ձմեռն էլ կանցի, ձյունը էլի կգա, բայց չի փակի նկարները, որովհետև էլ չենք էլ նկարում (տարիների ընթացքում փոխվում ենք): Կգա ու իր հաստ շերտը կփռի մեր հոգիներին, որ հետո՝ գարնանը, ձնհալը հոգիներս պատի, որ ներենք ու հասկանանք…

Չեմ շտապում, սպասում եմ Նոր տարվան, սա այն սովորական սպասումներից չէ, որ ես ունենում եմ ամեն զույգ օր՝ ավտոբուսին սպասելիս, սա խորհրդավոր է ու տաք, միևնույն ժամանակ՝ հրաշքներով ու սպասումներով լցված: Սպասումներով լի սպասում։

Դեկտեմբերն աշխարհի ամենաշուտ անցնող ամիսն է: Եթե սկսես գրել նրա մասին, չես հասցնի, գլուխդ խառնվում է, իսկ նա էլ թողնում է ու փախչում: Ու ես երբ արդեն սկսեմ գրել հետտոնական տրամադրությունների մասին կամ ամանորից 2 օր առաջ, էլի կնշեմ այս տողերը, բայց թող այստեղ էլ լինեն․ շնորհակալ եմ բոլոր այն մարդկանց, ովքեր այս տարի էլ իմը եղան:

Գյումրու երիտասարդների նոր նախաձեռնությունը

- Ինչպե՞ս առաջացավ Գյումրու տնակների մեխերից արվեստի գործեր ստեղծելու գաղափարը: 

Արսեն Վարդանյան.

– Շատ գյումրեցիների պես ես էլ դոմիկի` տնակի բնակիչ եմ եղել: Երկար ընդմիջումից հետո, երբ գնացի մեր տնակի տարածք, նկատեցի, որ այնտեղ տնակից մնացել են միայն մեխերը: Էդ մեխերը որոշեցի հավաքել ու ստեղծագործությունների շարք ստանալ։ Ու քանի որ շատ ու շատ արտահայտություններ,  ասույթներ հենց այդ ժամանակներում են ծնվել, էս պահին խորթ ու անծանոթ են դարձել, տնակների հետ վերանում են:  Որպեսզի մարդիկ զգան, թե ինչի մասին է խոսքը, մենք որոշեցինք շարք ստեղծել, որտեղ հիմնականում ոչ միայն կենցաղային բնույթի պատկերներ կստանանք, այլ նաև հայկական ասացվածքների մեծ մասն ենք փորձել վերականգնել։

Մեխը հիշողություն է, լավ և վատ բան է տեսել: Որոշեցինք անպայման հենց մեր տնակի շարքով սկսել հիշողության շարքը:

Ի սկզբանե այն հուշերի արթնացում է, որովհետև շատ ու շատ երիտասարդներ, պատանիներ, ովքեր տնակային թաղամասում են ապրել կամ մեծացել, այստեղ են ապրում կամ արտերկրում, մանկությունից հիշում են իրենց տնակներում ապրած պահերից, կենցաղից։ Որոշեցինք ամեն տնակ ունենա իր հիշողության շարքը։ Ու շատ լավ արձագանքներ ունենք: Շատ գյումրեցիներ, որոնք արտերկրում են ապրում հիմա, ֆեյսբուքով գրում են, իրենց տնակի տեղն են բացատրում, ուզում են տեսնել` ինչ է մնացել այդ հատվածից: Ուսումնասիրելով հասկացանք, որ արժե ոչ միայն մեխեր օգտագործել,  այլ էդ տարածքներից քարեր, վառարանի խողովակներ, այլ դետալներ: Օրինակ, այս ժամացույցը պատրաստելուց վառարանի խողովակներից սլաքները պատրաստեցինք: Այսինքն, դետալային իրեր ենք վերցնում այդ տարածքից, որոնք մարդիկ տեսնելով, կարող են դրանց միջոցով հիշողություններ արթնացնել իրենց մեջ։ Որպես ֆիքսելու հարթակ օգտագործում ենք ծառի փայտը, քանի որ 90-ականներին ծառ կտրելը բավական ակտուալ էր, ու կազմում էր  «դոմիկային» կյանքի անբաժանելի մասը:

-Որտեղի՞ց են ծնվում նման մտահղացումներ ու գաղափարներ։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Ուղղակի առօրյա շփումներից։ Երբ շփվում ենք ինչ որ բանի հետ ու խնդիր ենք տեսնում, առաջանում է ցանկություն դա լուծելու կամ փոխելու, ավելի լավը դարձնելու, և առաջանում են գաղափարներ, փորձում ենք գտնել լուծման տարբերակներ։ Մի խոսքով, տեսնում ենք ինչ որ բաց հարթակ, փորձում ենք այդ բաց հարթակում մեր մասնակցությունը ունենալ:

-Ուրիշ ի՞նչ նախաձեռնություններով եք հանդես գալիս ու ի՞նչ նպատակներ ունեք։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Նպատակները երիտասարդներին խրախուսելն է, որպեսզի ակտիվ մասնակցություն ունենան քաղաքի զարգացման, քաղաքի դեմքը ճիշտ ցույց տալու գործում։ Մենք ընդամենը օրինակ ենք ծառայում, մատուցում ենք ավելի լավ տարբերակներ, որտեղից մարդիկ կարող են ոգևորվել, շարունակել ու ավելիին ձգտել, պայքարել,  հղանալ նոր գաղափարներ ու փոխել իրենց միջավայրը։ Շատ մտահղացումներ ունենք, բայց չեմ սիրում խոսել այդ մասին, քանի դեռ չենք իրագործել։

-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում արդեն վերածնված Գյումրին։

Արսեն Վարդանյան.

–Ինձ համար Գյումրին կատաստրոֆիկ արագությամբ առաջ է գնացել։ Այսինքն, երբ ասում են` ինչ վերածնունդ, վերածնունդ դեռ չի եղել, ես այնքան էլ համաձայն չեմ։ Մարդը, երբ որոշել է, որ իր ընտանիքի հետ պետք է այստեղ ապրի ու այստեղ է տեսնում իր ապագան, արդեն իսկ լավ է ապրում, դա արդեն ինձ համար շատ մեծ առաջընթաց է։ Այսօր ակնառու է, որ մեր երիտասարդները կարող են վաստակել այնքան, որքան նախկինում ոչ ոք ի վիճակի չի եղել վաստակել Գյումրիում: Օրինակ, ՏՏ ոլորտում:

Գյումրին էս պայմաններում արդեն մեծ հաջողություններ է գրանցել։ Վերջին 2-3 տարիներին Գյումրին զբոսաշրջության քաղաք է դարձել: Այսինքն, ռեալ ու լուրջ քայլեր են ձեռնարկվում ենթակառուցվածքների զարգացման ուղղությամբ: Մեզ համար դա հսկայական առաջընթաց է: Մարդիկ տեսնում են ինչ փոփոխություններ կան, ինչպես են այդ փոփոխությունները զարգանում։ Ճանապարհների վերանորոգումը էլի առաջընթաց ու հնարավորություններ է ստեղծում Գյումրու համար։

Մենք տեսել ենք ու տեսնում ենք այս քաղաքի պոտենցիալը, անկախ նրանից, թե էս տարածաշրջանի մարդիկ ինչպես են մտածում։ Մենք մեր քայլերով օրինակ ենք հանդիսանում, որպեսզի, մյուս մարդիկ այս տարածաշրջանի պոտենցիալը բացահայտեն ու կարողանան մի բան ավել ստեղծել այս քաղաքի համար։

Գագիկ Մխիթարյան.

– Գյումրին նոր չէ, որ բդի վերածնվի։ Այդ ամեն ինչը 31 տարվա ընթացքում անընդհատ, անգամ փոքր քայլերով, թեկուզ դժվարությամբ, թեկուզ շատ բարդ, վերածնվում է: Անելիքներ դեռ շատ կան, ահռելի աշխատանք կա անելու թե քաղաքի շինարարության ու ճարտարապետության հետ կապված, թե աշխատատեղերի,  թե մարդկանց մտածելակերպի, որպեսզի Գյումրին կրկին դառնա հզոր, ակտիվ աշխատանքային, արդյունաբերական քաղաք, որի մեջքը երկրաշարժը չկարողացավ կոտրել, քանի որ ուներ «թասիբով» քաղաքացիներ։