Բարև։ Էսօրվա նյութս երևի լավ կստացվի, որովետև ես լավ եմ գրում միայն խորը դեպրեսիաների ժամանակ, իսկ հիմա տրամադրությունս հենց այն է, ինչ պետք է։ Գիտե՞ք, առաջին անգամ եմ Գերմանիայում, ու սա այն երկիրն է, որը միշտ իմ երազանքների ճանապարհորդությունների ցուցակում առաջինն է եղել։ Իսկ հիմա ես ամեն անգամ միայն վատ հիշողություններ կարող եմ ունենալ Բեռլինի հետ կապված՝ հիշելով, որ այստեղ կորցրել եմ մի բան, որի մեջ այս պահի կյանքս էր։ Միայն այս, շատ բաներ չեմ պատմի, բայց 19 տարեկան մի քիչ «դեբիլոտ» Մարիամը էդ անտեր հեռախոսի մեջ էր։ Ինչպես Սիրանն է ասում՝ մեր կյանքը ինչ-որ առարկաների մեջ չէ, բայց երբ զզվանքով պայուսակդ գցես գետնին, երբ գուգլին հրամայես իսպառ ջնջել ամեն ինչ քո հեռախոսի մեջից, երբ այն երբևէ նորից կմիացվի, երբ մուրազով առած հարիփոթերյան պայուսակդ էլ աչքիդ չի գա, երևի մի քիչ կհասկանանք իրար։ Բեռլինի տրանպորտից ավելի խառը բան կյանքումս չեմ տեսել, նույնիսկ իմ գլխում ամեն ինչ էդքան խառը չի, ինչքան էդ անտեր ու-բան ու էս-բանների մեջ։ Բայց հարցը դա չէր։ Հարցն այն էր, որ ես երբեք շատ ուշադիր չեմ իմ անձնական իրերի հանդեպ, միշտ «արխային» եմ։ Ու էդպես ես 19 տարի 11 ամիս ոչինչ չեմ կորցրել․ երբեք։ Ու այս ճամփորդության ժամանակ Սիրանը անընդհատ պատմում էր, ինչպես են Ֆրանսիայում լիքը գողություններ արել իրենցից, ինչքան ուշադիր է պետք լինել, որ ես էլ էսօր երևի առաջին անգամ ուշադիր եղա։ Ու յոթ տրանսպորտ փոխելով մի կերպ տուն գալիս, արդեն մեր կանգառում, որտեղից հոսթել էինք գալիս, նկատեցի, որ հեռախոսս չկա։ Կյանքում առաջին անգամ ուշադիր էի։ Իսկ հույս ունենալ, որ Բեռլինի կայարանում կամ գնացքում ինչ-որ բան կգտնես, հավասար է, որ հույս ունենաս անմահ լինել։ Մինչ ես տուն հասա, հեռախոսս արդեն անջատած էր, գուգլը դա պարզելու հնարավորություն է տալիս։ Իսկ հեռախոսիս պնակի մեջ ընկերուհուս հինգ տարի առաջ նկարած Ռամշթայնն էր, որ բոլոր հեռախոսներիս պնակների մեջ եղել է։

Ես երբեք, 19 տարի 11ամիս ոչինչ չեմ կորցրել, բայց միշտ ինքս իմ վրա կատակներ եմ արել, թե ցրված եմ՝ երբեք այդպիսին չլինելով։ Էսօր աղջիկներով գնում էինք իմ երազանքների պայուսակն առնելու, ու ես ասում էի, որ իմ մասին շատ տիպիկ էտյուդ կլինի, եթե գնանք ու պայուսակն այլևս այնտեղ չլինի։ Բայց իրականում իմ մասին էտյուդ դարձավ այն, որ պայուսակն առա ու կորցրի հեռախոսս։ Ես, որ միշտ կոնկրետ գիտեմ՝ հեռախոսս աջ գրպանումս է, դրամապանակումս երեսունհինգ եվրո յոթանասուն ցենտ ու հինգ հազար դրամ կա, տանն էլ հին օծանելիքի տուփիս մեջ էլ՝ համալսարանի վարձս, հիմա հանկարծ չգիտեմ, թե առհասարակ հեռախոսս ուր է։ Իմ հեռախոսը, որի մասին էդքան գրել եմ, որը գիտեր իմ դեղ խմելու ժամերն ու քննություններիս օրերը, որը գիտեր, թե ինչ եմ մտածել ես հոկտեմբերի 17-ին՝ իրիկունը ժամը 10-ին։

Լուսանկարը` Սիրան Մանուկյանի

Գուցե մի քիչ մեծացա, չգիտեմ, գուցե պետք էր, որովհետև շուտով 20 տարեկանս կխփի, գուցե մի բան կսովորեմ ու այլևս երբեք ուշադիր չեմ լինի իմ իրերի նկատմամբ, այլ առաջվա պես, գուցե ընդհակառակը, կհիշեմ այս դեպքն ու ուշադիր կլինեմ։ Գուցե շատ բաների մասին էի մտածում, քիչ առաջ՝ ցնցուղի տակ, ու գուցե, առհասարակ, հիմա ավելի լայն եմ մտածում, քան մի քանի ժամ առաջ։ Գուցե սա մի օր պետք է լիներ, որ խրատվեի, իսկ գուցե պարզապես պետք էլ չէր հին ձևերս փոխել։ Գուցե պետք չէր էդքան վստահ լինել, որ ես երբեք ոչինչ չեմ կորցնում, իսկ գուցե պետք չէր էդ վստահությունը կորցնել։

Գուցե, չգիտեմ։

Իսկ դուք կներեք, բայց ոչինչ, էսօրվա օրագիրը էսպես կարդացեք։ Որովհետև համարյա բան էլ չենք արել, ամբողջ օրն ազատ էինք մեր ծրագրերի վրա աշխատելու համար։ Աշխատեցինք ու գնացինք ման գալու, որովհետև դեռ երբեք էսքան շատ ժամանակ չեմ ունեցել մի բանի վրա աշխատելու համար։ Վաղը կվերջացնենք, իսկ Անին մարդավարի կպատմի։ Աշխատում ենք, ազնիվ խոսք, գլուխ չենք պահում։

Իսկ ե՞ս, հա, ոնց որ Ջոզեի are you okay-ին ասացի՝ I will be, այնպես էլ ձեզ կասեմ։ Հա, հեռախոս էր, կյանքս չէր։ Կյանքում ավելի վատ բաներ են լինում։ Գուցե։

Իսկ էս քաղաքից ուզեմ էլ, ինձ հիշողություն չի մնա, որովհետև բոլոր նկարներս անտեր հեռախոսիս հետ գնացին գրողի ծոցը։

Երեկոյան խանութներում երկար թափառելուց հետո վերջապես 8-ին տուն  հասա: Տոպրակները հենեցի միջանցքի պահարանին, ոտքերս իրար սեղմելով մի կերպ հանեցի բոթասներս, հանեցի նաև վերարկուս ու տոպրակները քարշ տվեցի դեպի սենյակս: Դատարկեցի, որ վերջնական նայեմ գնածս ապրանքները: Մի քանի անկապ իրեր,  «Աստղալից գիշեր»-ով  արտ-բուք, գունավոր մատիտներ,  գունավոր երկար գուլպաներ, սև շալվար, ու որ ամենահավանածս էր` տաք սվիտեր: Մանուշակագույն, հաստ գործվածքով, ձմեռային ու շատ տաքուկ սվիտեր: Երկու ամիս փնտրտուքներից հետո ես վերջապես գտել էի այն, ու ես ես չէի լինի, եթե  առաջինը հենց դա չփորձեի: Արագ-արագ, մեծ ոգևորությամբ հագա, աաա~խ, ինչ փափուկ է…

«Ես սիրում եմ քեզ»,- մտովի շատ բարձր ձայնով գոռացի ես:

Հանեցի հեռախոսս, որ արագ նկարվեմ ու ուղարկեմ ընկերուհուս, նրա կարծիքը ամենակարևորն է հագուստիս հարցում: Ուղարկեցի..

«Հըն, ո՞նցն ա»:

«Աաաա… Դու ուզում ես` ես քեզ սպանեմ»:

«Մերսի»,- հասկացա, որ շատ է հավանել:

Մի կողմ նետեցի հեռախոսս, գնացի հայելու մոտ, երկար նայում էի ինձ ու չէի կարողանում կտրվել նման աչք ծակող տեսարանից:

Հը՞, թեյ խմե՞մ: Ըհը, արժի, տաք սվիտերով թեյ խմելուց էլ հրաշք պա՞հ:

Գնացի խոհանոց, ջուրը լցրեցի թեյնիկի մեջ ու միացրեցի:

-Մամ, հենց եռա, կասես, հա՞:

-Էդ տաք սվիտերը հագել ես` հերիք չի, մի հատ էլ տաք թեյ ես խմու՞մ: Հեսա` ջերմությունդ կբարձրանա, ու ես քեզ խնամողը չեմ:

-Ինձ հենց էդ ջերմությունն էլ պետք ա էս պահին:

10 րոպե հետո մայրս  կանչեց, որովհետև ջուրը եռում էր: Գնացի խոհանոց, վերցրի իմ ամենասիրած բաժակը, որի վրա իդեպ ինքս ֆլոմաստերով խզմզել էի: Ինչպիսի արվեստի գլուխգործոց… Հա, ինչ էի ասո՞ւմ, ըհը, լցրեցի ջուրը, չորս գդալ շաքարավազ,  Ժասմինի համով կանաչ թեյի գույնը… Հրաշալի է բուրում: Վերցրի տաք բաժակս ու գնացի սենյակ:

-Ահա, սվիտերը կա, թեյը կա, մնաց մի բան նայեմ, որ  ջերմության կոլորիտը ամբողջանա: Միացրեցի նոթբուքը, իմ ամենա-ամենա մուլտիկը` Gravity Falls դրեցի, ու հարմար տեղավորվեցի, սկսեցի «ըմբոշխնել» երեկոս: Մենակ մեկը չկար ինձ «անմահացներ», ոչ մեկը մեր տանը նորմալ ֆոտո անել չի կարողանում: Հա, իդեպ մուլտիկիս գլխավոր հերոսուհին ինձ ստիպեց սվիտեր հագնել, ինքն ամեն օր տարբեր գունավոր սվիտերներ էր հագնում, ես էլ ուզեցի: Ճիշտ է, ամեն օրվա համար մեկը  դժվար կարողանամ գնել, բայց սա էլ ինձ հերիք է:

Խորասուզվել էի մուլտիկիս մեջ, չէի էլ զգացել, թե ոնց եմ քնել: Մենակ առավոտյան արթնացա, տեսա, որ սվիտերս դարակին է դրած, նոթբուքը նույնպես, թեյի բաժակը ընդանրապես չերևաց աչքիս:

-Մամ, դո՞ւ էս արել էս ամենը:

-Չէ, երևի գիշերը այլմոլորակայինները հատուկ իջել են, որ քեզ քնեցնեն:

Դե հա, մաման «շատ հումորովա»:

Ուֆֆ, էլի մուլտիկը մինչև վերջ չնայեցի, արդեն չորրորդ անգամն է, ինչ կեսից քնում եմ ու չեմ նայում մինչև վերջ:  Մոտավորապես հենց այսպես են անցնում իմ երեկոները, որոշ մարդկանց համար, օրինակ տանեցիների, դրանք շատ անհետաքրքիր ու անիմաստ են անցնում, բայց ինձ համար դրանք կյանքի հաճույքը զգալու իրական  միջոց են:

-Տաթ, էն ի՞նչ համար ա գալիս, հո 44-ը չի՞:

-Էհ, Սոն, մոռանում ես, որ էսօր ակնոցս չեմ վերցրել, էնքան շտապեցրիր, տանը մոռացա:

Մանկուց դեռ մի հիմար երազանք ունեի, որը, ցավոք, զարմանալիորեն դարձավ իրականություն (դե, երազանքները ընդհանրապես իրականանալու հատկություն չունեն): Երազում էի ակնոց կրել. հա, հա, ճիշտ կարդացիր: Բնականաբար չէի գիտակցում, թե ինչի համար է նախատեսված ակնոցը: Ինձ համար այն ուղղակի սիրուն էր, ու պատկերացնում էի, որ պետք է ունենամ տարբեր գույնի ակնոցներ, ու ամեն շորի հետ որը սազի, էն էլ դնեմ: Բայց արի ու տես, որ էս դեպքում էլ պատկերացումներն ու իրականությունը լիովին տարբերվում էին: Ակնոց դնելն արդեն պարտադիր էր: Կարիքը զգում էի ամեն տեղ, որտեղ հեռվում տեսնելու որևէ բան կար: Սկզբում ակնոց կրելը ինձ դուր էր գալիս, դե, նոր ոճային փոփոխություն էր արտաքինիս մեջ, բայց հիմա փոփոխությունների սիրահար լինելով՝ հոգնել եմ դրա անընդմեջ ներկայությունից: Բայց ամեն դեպքում հրաժարվել իմ փոքրիկ բարեկամից… Ոչ, աչքերս դեռ պատրաստ չեն դրան:

Իսկ երբ ինչ-ինչ պատճառներով կյանքիդ անբաժանելի դարձած մասը՝ ակնոցը, բացակայում է, ակամա հայտնվում ես զավեշտալի իրավիճակում: Քեզնից նեղանում են զուտ նրա համար, որ քեզ հեռվից բարևել են, բայց դու իրենց բարևին չես պատասխանել, որովհետև դեմքը չես տեսել:

-Տաթև, մեր հարևան Ասյա տոտային խի՞ չես բարևում, երեկ ասում ա՝ մեծ կնիկ եմ, անցնում ա, մի հատ չի էլ բարևում:

-Մամ, լավ էլի, ես անշնորհք չեմ, ուղղակի ակնոցս մոտս չէր:

Հա, ու հիմա էլ, պիտի սպասեմ, որ երթուղայինը հասնի կանգառ. ախր, ակնոցս…

-Քանի քեռին ողջ է, երեխաները պետք է շոկոլադ ուտեն, – ամեն անգամ այս արտահայտությամբ են դիմավորում ինձ քույրերս, երբ ես գնում եմ իրենց տներ:

-Վա՜յ, հազար եմ ասել՝ քաղցրը նպաստում է ատամների էմալի քայքայմանը և ենթաստամոքսային գեղձի ծանրաբեռնմանը։ Էլ չասեմ, որ էդ շոկոլադի մեջ բացի շոկոլադից՝ ամեն ինչ կա…

Ասեք, որ ճիշտ եմ ասում։ Չի կարելի մատաղ սերնդին «փչացնել» նմանատիպ ոչ օգտակար սննդով, բայց այսօր նյութս դրա մասին չէ:

Ես Հայկն եմ, 16 տարեկան, ու վերջին 6 տարիների ընթացքում ես հասցրել եմ 4 անգամ քեռի և մեկ անգամ հորեղբայր դառնալ: Դժվար է, դժվար է կյանքը առանց ֆինանսական աջակցության պետության կողմից: Այս ի՞նչ խտրականություն է, ֆինանսական օժանդակություն ստանում են բազմազավակ ծնողները, իսկ այ, քեռիներին բոլորը անտեսում են: Նրանք գոյություն չունեն այս երկրում։

Գիտակցելով, որ 16 տարեկանը բավականին լուրջ տարիք է, պետք է որոշ չափով արդեն ինքնուրույն լինես, ես սկսեցի դիմանկարներ նկարել։ Առաջ 3000 դրամով էի վաճառում, բայց քանի որ դա շատ թանկ էր, ու գնորդներ չկային, ես միշտ զեղչեր եմ անում, ու բոլորը դրանք գնում են 1500-2000 դրամով: Սա է իմ եկամտի միակ աղբյուրը: Այդ խղճուկ 1500 դրամով ես հազիվ կարողանում եմ հեռախոսիս ապառիկը մուծել, այն էլ միայն ծնողներիս կողմից գումարի 85 տոկոսը ավելացնելուց հետո։ Եվ ինչպե՞ս կարող եմ ես բավարարել «երեխաներիս» կարիքները: Հիմա կասեք՝ ի՞նչ է, այդ երեխաները ծնողներ չունե՞ն, որ դու պետք է բավարարես նրանց կարիքները։ Կարիքներ իմ տեսանկյունից չի նշանակում հաց, ջուր, հագուստ։ Ախր, շոկոլադը մի կերպ «ցրելով» իրավիճակ չի փոխվում: Ես նրանց համար գնում եմ մատիտներ, ֆլոմաստերներ, «Ներկիր ինքդ»-ներ, ռետիններ, ջրաներկեր, կպչուկներ (ստիկեր), գրքեր, խաղալիքներ, տարբեր տեսակի զրթիկներ և փրթիկներ, դրանք ախր, քեռու պարտականություններն են:

Եվ ուրեմն, համայն աշխարհի բազմազավակ քեռիներ, եկեք համախմբվենք ու մի բռունցք դառնանք: Միայն այդ դեպքում մենք կլինենք անկոտրում և ուժեղ: Միայն այդ դեպքում մեր խնդիրները կստանան դրական լուծումներ: Միայն այդ դեպքում հասարակությունը և կառավարությունը մեզ վրա ուշադրություն կդարձնի:

Տուն. երևի բոլորդ տուն ասելով կպատկերացնեք այն միակը, որտեղ ծնվել ու մեծացել եք, իսկ ես՝ ոչ։ Ես Արաքսն եմ, 14 տարեկան, չորս անգամ փոխել եմ տունս, չորս անգամ սկսել սկզբից։

Ծնվեցի, երկու տարի ապրեցի մի տան մեջ, որից տեղափոխվելու պատճառը 9-րդ հարկն էր։ Մի քիչ անհասկանալի էր, թե ինչը խանգարեց ծնողներիս 9-րդ հարկում։ Ես բան չեմ հիշում։

Մինչև 7 տարեկանը մանկությանս շատ լավ, հաճելի պահերը ապրեցի երկրորդ հարկում։ Հարմար էր շատ, հիշում եմ իմ բոլոր ընկերներին և մեր խաղերը։ Հիշում եմ բոլորին, անգամ մեր բակի տատիկ պապիկներին, որոնց հանգիստը միշտ խանգարում էինք՝ առավոտից երեկո անիմաստ գոռգոռալով։ Ու չեմ ուզում հիշել այն պահը, երբ մայրիկս սկսեց հավաքել իրերը ու ասաց, որ տեղափոխվելու ենք նոր բնակարան։ Գնացի, կանչեցի մոտ ընկերուհուս, և չգիտեմ՝ ինչու, սկսեցի լացել։ Նա էլ, առանց որևէ բան հարցնելու, լացեց, հետո խոսեցինք։ Իրար գրեթե ամեն օր հրաժեշտ էինք տալիս, իսկ իմ գնալու օրը առանց խոսելու միայն լացում և իրար խոստանում էինք, որ միշտ կմնանք լավ ընկերներ։

Տուն 3-րդ․ գրեթե երկու ամիս տանից դուրս չէի գալիս, ինձ թվում էր, որ դրսում ոչ ոքի հետ չեմ կարող խաղալ, որ նրանք իմ իմացած խաղերը չգիտեն։ Դե, ես ճիշտ էի, ես այդ տան մեջ դարձա 13 տարեկան և ոչ մի անգամ բակ չիջա։ Միայն երեկոյան՝ միայնակ զբոսնելու։

Դարձա 14 տարեկան, և մենք կրկին տեղափոխվեցինք։ Ես կարծես եկել էի իմ հին տուն, նորից գտա լավ ընկերներ, իմ հասակակիցների հետ ամեն օր խաղում էինք իմ խաղերը։ Ինձ թվում էր՝ գտա կիսատ թողած խաղերիս շարունակությունները։

Հիմա մի բանից եմ վախենում․ 15-ամյակս նոր տան մեջ չլինի։