-Էս դրամապանակը` թեն հաուզընդ դրամ, իսկ էս վզնոցը` ֆոր հաուզընդ ֆայֆ հանդրիդ դրամ։ Թարգմանի, թող իմանան, ազի՛զ։

-Առավոտը սկսվեց Վերնիսաժում, որտեղ բելգիացի ընկերների հետ փնտրում էինք հայկական մշակույթը խորհրդանշող նվերներ։ Երկարատև փնտրտուքներից հետո, վերջապես մեզ հաջողվեց գտնել այն, ինչ փնտրում էինք։

-Վերջին անգամ է, որ կբարձրանանք «Մանանա» տանող աստիճաններով,- տխուր ասաց Յիթսեն։

-Վերջ, վերջ, մի՛ տխրիր։ Էլի կվերադառնանք Հայաստան,-պատասխանեց Վալերիան

-Աղջիկնե՛ր, մի շտապեք տխրել։ Դեռ ունենք ժամեր՝ միասին անցկացնելու համար։

«Մանանա» ներս մտնելուն պես հայտնաբերեցինք մյուս մասնակիցների հոգնած, բայց  աշխատանքային դեմքերը։ Անին սովորության համաձայն սուրճ էր խմում ու երջանիկ էր, որ ավարտել է իր նախագծի հայերենից անգլերեն թարգմանությունը, Էլզան ու Զառան էլի վիճում ու բողոքում էին, որ պիտի ֆոտոպատմություն սարքեն, Օրիենը իր վերջին ֆոտո-գլուխգործոցներն էր ցույց տալիս Դիանային, Աննան քնած էր, որովհետև գիշերը չէր քնել, որպեսզի ավարտեր օրվա օրագիրն ու նախագծի թարգմանությունը, Սոնան աստիճանների վրա մտազբաղ նստած նամակ էր գրում, Մարիամը ինչպես միշտ տեխնիկական հարցերով օգնում էր բոլորիս, Լիոն ու Ռոուինը թղթեր էին լրացնում, Հովնանը կարգավորում էր ամենը, ինչ կապված էր պրեզենտացիայի հետ, Մորենը, Յիցեն, Վալերիան ու Լենկան միմյանց ցույց էին տալիս իրենց հարազատների համար գնած նվերները, Լիլիթն ու Ամալյան լուռ նստած էին, Սուրենը իր վերջին հոդվածի կարծիքներն էր կարդում, Մարիամը, Եվան ու Ինեսան բացակայում էին, իսկ Արմանը և Ռևդուանը ՝ ուշանում։ 

Ես որոշեցի գնալ և արթնացնել Աննային, որովհետև շուտով լանչ էր, բայց գնացի և չվերադարձա Կիկոսի պես, որովհետև ես էլ էի քնով անցել։ Մեզ արթնացրեց Ռոուինի կանչը, որ պրեզենտացիայից առաջ ցանկանում էր ամփոփել 2 անմոռանալի շաբաթը։ Նա պատրաստել էր 3 արկղիկ, որոնց մեջ պիտի առանձնացնեինք  2 շաբաթվա ամենակարևոր պահերը, այն ամենը, ինչից դժգոհ ենք և այն, ինչ սովորել ենք այս օրերի ընթացքում։ Առաջին տուփում շատերս որպես կարևորություն ներկայացրել էինք ընկերությունը և վորքշոփները, երկրորդ տուփում, որ պիտի լսենք միմյանց, իսկ երրորդում ՝ կոնֆլիկտների լուծման այլ եղանակները և ավանդական ուտեստների պատրաստման տարբերակներ սովորելը։

Պրեզենտացիային ներկայացրինք 4 տարբեր նախագծեր։ Առաջինը գյուղական խնդիրների մասին էր, որի շրջանակում հոդվածներ ու հարցազրույցներ էինք պատրաստել, երկրորդ խումբը ՝բանակի, որի մասին փոքրիկ վիդեոռեպորտաժ էր նկարել, երրորդը՝ կնոջ և տղամարդու տարբերության մասին ֆիլմ, իսկ չորրորդը խումբը  Գյումրու տնակներում ապրող մարդկանց մասին նյութեր ու ֆոտոպատմություն էր սարքել։ Ամեն ինչ բարեհաջող ներկայացնելուց հետո, դիտեցինք մեր երկու շաբաթը ներկայացնող ֆիլմերը ու լուսանկարները։

Բոլորս այնպես էինք կապվել միմյանց հետ, որ դժվարությամբ էինք ցանկանում մոտենալ իրար ու գրկել։ Շատ էինք կապվել, չէինք ցանկանում հավատալ, որ ամեն ինչ ավարտվեց։ Կարոտելու ենք Մարիամի՝ « Ո՞վ է էսօր գրում օրագիրը» արտահայտությունը, Ռևդուանի «Բարև, ախպերս, ի՞նչ կա»-ն, Սոնայի՝ « Դուք մտեք լողացեք, մեկ ա՝ ես ուշ եմ քնում, կլողանամ»-ը, Էլզայի «մուննաթ» դեմքը, որն ուներ ընդամենը մի ուղերձ․ «Թեթև ապրեք, ա՜յ մարդ», Ամալյայի հոգեբանական խաղերը, Մարիամի «Կոշիկները մի գծով շարեք, թե չէ՝ ես եմ դասավորելու» պերֆեկցիոնիստական մտքերը, Արմանի « Ա՜, Վալենտինա ջան, թող ապրենք, էլի, ի՞նչ ես ուզում»-ը, Օրիենի «Օկե»-ն, Եվայի, Անիի, Ինեսայի թեյի սեղանի շուրջ կանչող երեկոները, Վալերիայի «Հա՜»-ն, որը մեզ հիշեցնում էր Էլիդա տատիկին, Մորենի արտիստիկ խոսքը, Յիթսեի փակ ու ժպտուն աչքերը և երջանկությանը նայող հայացքը, Աննայի՝ «Արի, գնանք լողանանք, որ թեյ խմենք, նյութ գրենք ու քնենք»-ը, Լենկայի ռեպը անսահման սիրելու կարողությունը, Դիանայի՝ «Նորմալ հաց կեր, ուշադիր նայում եմ, որ 3-ին չասես՝ սոված եմ, ի՞նչ կա ուտելու»-ն, Հովնանի «Է, բաժակի պոչից բռնի, որ չվառվես» լուրջ-լուրջ դեմքը, Լիոյի «Երեխե՜ք» սիրով լցված բացականչությունը, Ռոուինի հայերեն շնորհակալությունները, Սուրոյի «Ամեն ինչ պատրաստ ա Բելգիա գնալուս համար, տոմսը առել եմ, վիզայի թղթերը պատրաստել եմ, մենակ մնացել ա մտնեմ դեսպանատուն»,  Լիլոյի՝ «Խելյուքիգե վեղիաակդախ» հոլանդերեն ծնունդի շնորհավորանքը և տիկին Ռուզանի ու պարոն Արայի ծնողական սերը յուրաքանչյուրիս հանդեպ, անսահման հոգատարությունը,  անեզր ջերմությունը։ Այս ամենը  միայն վկայում է հայ բելգիական ոսկե հարաբերությունների մասին։ 

Առաջին անգամն էր, որ մասնակցում էի փոխանակման ծրագրի ու առաջին անգամն էր, որ ծրագրից հետո դժվար էի պատկերացնում բաժանումը։ Բոլորին գրկելիս միայն լալիս էի, ու չէի ուզում դուրս գալ շենքից։ Չգիտեմ, ինչ տարօրինակ զգացողություն էր, երբեք այդքան հուզված չէի եղել։ Մի կողմից՝ կարոտել էի ընտանիքս, ու գիտեի, որ հայրս կարոտած սպասում էր ինձ ներքևում, մյուս կողմից՝ չէի ուզում զգալ կարոտ մյուս ընկերներիս հանդեպ, ովքեր պիտի վերադառնային Բելգիա։

-Վա՜յ, Երևանում ենք մենք, հեսա դու էլ պիտի գաս սովորելու։ Մեր հետևից ինչի՞ ես լացում,-լսվեց Մարիամի ու Դիանայի ձայնը։

-Չգիտեմ, է,- սկսեցի «ղզիկանալ» ես։ 

Իսկ հիմա հայ-բելգիական հարաբերությունների շրջանակում հայտնի դարձած՝ երևի that’s enough:

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

Պատմում է Էլիդա տատիկը

Տարիներ առաջ Արզականի այսօրվա տարածքում լիճ է եղել։ Մարդիկ միմյանց հետ նավերով են հաղորդակցվել։ Հին Արզականը գտնվել է Սբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու մոտ։ Որոշ հատվածներ եղել են Աղվերանի տարածքում։ Երկրաշարժից հետո լիճը ցամաքել է։ Մարդիկ փոխել են իրենց բնակավայրը։ Նրանք տեղափոխվել են Սբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցուց ներքև։ Եկել և հիմնել են Արզական գյուղը։ Սկզբում այնտեղ միայն բնիկներ էին։ Ռուս-թուրքական պատերազմների և Ցեղասպանության ժամանակ մարդիկ տեղափոխվել են Արզական։ Գաղթականները հիմնականում բնակվել են Սբ Աստվածածին գնալու ճանապարհին։ Տարիների ընթացքում գյուղը մեծացել և զարգացել է։ Գյուղում կան շատ հանգստյան գոտիներ և հյուրասեր ընտանիքներ։ Արզականի բնակիչները շատ են սիրում իրենց գյուղը։ Արտագաղթողներ և արտագնա աշխատանքների մեկնողներ հիմնականում չկան։

-Էստեղ բոլորը ծնվում, ամուսնանում ու բաժանվում են գյուղում,- ոգևորված ավելացրեց Էլիդա տատը։

Լուսանկարը` Ամալյա Հարությունյանի

“Exploring the world through the lens of camera” ծրագրի շրջանակներում

Վալյա տատին ծնվել է Բջնի գյուղում, որը իր ներկայիս բնակավայր Արզական գյուղի սարերի հետևում է: Ապրել է այնտեղ ու, հետո անցնելով այդ սարերը, եկել է Արզական` հարս: Արզականը կոչում են նաև Արզաքյանդ,Արզաքյան: Ավանդական հայկական ձևերով  նրան եկել են «ուզելու»: Սկզբից Վալյա տատիկի հայրը չի համաձայնել, հետո համաձայնության են եկել և 1962 թվականին ամուսնացել են ու տեղափոխվել Արզական: Ունեցել է 4 երեխա: Այդ տարիներին անտառից բանջար է բերել, վաճառել, լավաշ է թխել ու  գումար վաստակել: Ըստ նրա այդ տարիները` սովետի տարիներն էին, և իրենք ապահովված էին ամեն ինչով: Նա և իր ամուսինը աշխատել են  նաև  տարբեր հիմնարկներում որպես  բանվորներ: Իսկ անտառտնտեսությունում ծառեր են տնկել, որոնք հիմա կան ու զարդարում են Արզականի բլուրները ու լեռները:

Ես միշտ զարմացել եմ մեր  տատիկների աշխաասիրությամբ  և ջանասիրությամբ.Վալյա տատին  այս ամենի վառ օրինակն է: Ասեմ նաև, որ  տատին ամուսնացել է 17 տարեկանում, մասնագիտություն չունի, և իմ հարցին, թե  արդյո՞ք ափսոսում է, որ մասնագիտություն չունի, պատասխանեց, որ կուզեր ավելի հանգիստ կյանք ունենալ: Հայկական ավանդույթները հաճախ  փոխում են մարդկանց կյանքը, և ամեն ինչ ստացվում է այլ կերպ:

«Կյանք է, ամեն ինչ էլ ստացվում է, փոշմանում ես հաճախ»,- ասում է նա: Նրա 3 որդիներն  արտերկրում են հիմա` մշտական բնակության, մեր սոցիալական խնդիրների  պատճառով:

Վալյա տատին չի բողոքում  իր կյանքից, միայն կուզեր, որ որդիները լինեին իր հետ, ոչ թե այլ երկրում: Վալյա տատին նաև հայտնի է իր ավանդական պարերով: Պատմում է, որ իր տղաների հարսանիքներին հագել է տղամարդու՝ պապիկի հին շորեր և ուրախացրել է իր հյուրերին: Իսկ հեղափոխությունից հետո  նա միայն մեկ փոփոխություն  է տեսել՝ երիտասարդ  գյուղապետ: Գյուղապետը երեք  շաբաթ է, ինչ  ընտրվել է: Պայծառությամբ  լցված աչքերով  տատիկը երազում է, որ լավ բաներ պիտի տեսնի Նոր Հայաստանում:

Վալյա տատին և իր հարսը`տիկին Գայանեն, հիանալի հարաբերություններ ունեին, և ավանդական «հարս-սկեսուր» ասածը մենք չտեսանք: Ասում է, որ ջահել են, ինչ ուզում են՝ թող  անեն:

Վալյա տատին չի պատկերացնում  ձմեռը առանց իր պահածոների: Ամառվա ընթացքում անընդհատ ձմռան պաշար է տեսնում:

Մեր տատիկը և իր ընտանիքը  հյուրընկալել են նաև Խաղաղության Կորպուսի կամավորներին, և մեզ  հյուրընկալելը նոր բան չէր իրենց  համար: Եվ այն խոսքը, որ ասում են. «Զգա քեզ ինչպես քո տանը», իրականում հենց այդպես էլ զգացինք Վալյա տատիկի ընտանիքում: Վալյա տատին ամենաշատը օգտագործում էր «բալես», «ազիզ ջան», «կյանքս» բառերը՝ դրանց մեջ կուտակելով իր սրտի ամբողջ ջերմությունը:

Ասում են՝ արդեն 100 օր է, ինչ հեղափոխվել ենք․ դե իբր անկախություն ենք էլի ձեռք բերել։ Էս 100 օրերի ընթացքում բոլորս դարձանք վերլուծաբան, քաղաքական փորձագետ և նմանատիպ լիքը բաներ։Դե, էդ հեչ վիճելու չի, որ մեր երկրում բոլորս ամեն ինչ կարող ենք  անել․ բոլորս  կարող ենք վարչապետ աշխատել  ու Նիկոլին ուղղություն տալ։ Բոլորս կարող ենք բողոքել մեր նորանշանակ նախարարներից ու հետո չկարողանանք պատասխանել այն հարցին, թե բա՝ ու՞մ ենք տեսնում այդ պաշտոնում։ Բոլորս կարող ենք ամեն ինչ անել, բայց միևնույն ժամանակ, ոչինչ չանել, ու հենց էդպես մենք կարողացանք և արեցինք այն, ինչ արեցինք։

Լուսանկարը` Լաուրա Մանուկյանի

Երբեք կյանքում չեմ մոռանա այն օրը, երբ առաջին անգամ ուսանողներով փակեցինք Երիտասարդականը, չեմ մոռանա իմ դողացող ձեռքերը, բայց միևնույն ժամանակ, կայուն միտքս ու հստակ նպատակս, էն մարդկանց  դեմքերը, որոնց մեքենայի առջև էինք հայտվում և թույլ չէինք տալիս իրենց երեխային դպրոց հասցնեն։ Էն տաքսու վարորդին, ով առաջինը միացավ մեզ ու իր մեքենայով փակեց ճանապարհը։ Չգիտեմ՝ ճիշտ ենք արել, թե՝ սխալ, ժամանակը ցույց կտա, բայց դե ինչ էլ արել ենք, լավ ենք արել։ Գիտեք՝ ինչքան մարդու սկսեցի սիրել էդ օրերին․ էն պատահական տատիկին, որն ինձ տվեց իր վերջին քաղցրավենիքը, էն տղային, ով ջուր հասցրեց, կուրսեցիներիս ու էլի լիքը մարդկանց: Էդ մարդիկ իմն են, իմ հարազատը, ու հեչ էլ կապ չունի, որ ես իրենց անունները չգիտեմ ու իրականում չեմ էլ ուզում իմանալ։ Մենք արեցինք դա մեր ծնողների հետ կռվելով, ինչ-որ մարդկանց  ինչ- որ բան բացատրելով՝ մեր առողջության ու մեր երեխաների ապագան ավելի լավը դարձնելու համար։ Հա, կարող է նաև հավես էր էդ ամեն ինչը անելը, երբեք ու ոչ մի տեղ էլ չես կարող ունենալ էն զգացողությունները, ինչ ունեցանք հրապարակում կամ սոված-ծարավ Երևանի փողոցներով թափառելիս, կամ էլ հաստատ, էլ հնարավորություն չես ունենա Ռոդենի արձանի հետ նկարվելու։

Լուսանկարը` Լաուրա Մանուկյանի

Երեկ լիքը մարդ իրենց ֆեյսբուքյան էջերում գրում են, որ հրապարակ են գնում, գնում են հանարահավաք, գնում են նշելու «անկախության» 100-րդ օրը։ Ես չգնացի Երևան․ պատճառներից մեկը այն էր, որ հազիվ տուն եմ ընկել: Բայց դա չէ իրականում իրական պատճառը, այլ որ հրապարակում ոչ մեկից  ոչինչ չունեի պահանջելու։ Ուզում էի պահել իմ զգացողությունները նախքան հեղափոխությունը, ոչ թե հեղափոխությունից հետո։ Ու հատուկ չգնացի, որ ֆեյսբուքումս նոր նկար չավելանա․․․

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Նկարեք, նկարեք,- կանչեց երեխան՝ կտուրից մեզ տեսնելով։
Մենք մեր խմբով Գյումրիում ուզում էինք գրել և լուսանկարներ անել այն մարդկանց մասին, որոնք երկրաշարժից հետո, կոցնելով իրենց տները, ստիպված տեղափոխվել են և մինչ օրս էլ ապրում են տնակներում։
Հենց սկզբում, երբ մտանք այդ թաղամաս, հանդիպեցինք մի պապիկի։ Հարցրինք երկրաշարժի մասին և խնդրեցինք պատմել իր ընտանիքի մասին։ Նա ցանկանում էր պատմել, բայց չէր կարողանում, քանի որ չէր ցանկանում կրկին հիշել այդ ամենը։

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

- Ինչի՞ եք եկել, ինչ-որ վատ բա՞ն եք ուզում անել,- դողացող և վախեցած ձայնով հարցնում էր պապիկը։

Անընդհատ կանչում էր թոռանը, քանի որ ինքը չէր ուզում շարունակել։ Հասկանալով, որ չարժե պնդել, որ նա խոսի այդ ցավալի թեմայով, դուրս եկանք և շարունակեցինք քայլել ու փնտրել նոր մարդկանց։ Հանդիպեցինք դրսում խաղացող երեխաների և գնացինք իրենց տատիկի մոտ, որը ուներ խնդիրներ լսողության հետ, ինչի պատճառով էլ կրճազրկվել էր աշխատանքից և հիմա ստիպված ապրում է թոշակի և նպաստի հաշվին։

-Ես էլ, աղջիկս էլ թոշակառու ենք։ Տղես Ռուսաստանում ա, բայց նոյեմբերի կողմերը արդեն կգա, որ էստեղ աշխատի ու մեզ մի ձև պահի։ Քուրս էլ ա ստեղ, դոմիկում ա ապրում։

Մյուս հետաքրքրված հարևանուհիներն էլ չկարողացան ոչինչ պատմել, քանի որ բոլորը փոքր են եղել երկրաշարժի ժամանակ և ոչինչ հիշել չէին կարող։

-Ես ամեն ինչ էլ հիշում եմ,- լսեցի մեծահասակ տղամարդու ձայնը։

Մենք խնդրեցինք մեզ պատմել իր պատմությունը։

-Հա, կարամ պատմեմ, ամեն ինչ էլ կարամ, բայց չեմ ուզում, երեխեք ջան, չեմ ուզում հիշել։

Արդեն պատրաստվում էինք գնալ, երբ հանդիպեցինք ամրակազմ, աշխույժ մի կնոջ։ Ուժեղ բնավորության շնորհիվ նա պատրաստ էր ամեն ինչ պատմել։

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Ես տասնվեց տարեկան էի, դպրոցում էի։ Քույրս աշխատանքի էր կարի գործարանում։ Հայրս Ռուսաստանից նոր էր եկել։ Մեծ ախպերս բանակում էր, իսկ փոքրը երկրաշարժից հետո անհայտ կորել էր, մի քանի օր անց գտնվեց։ Երկրաշարժից հետո եկանք դոմիկ։ Ինքս եմ ամեն ինչ արել, տունը սարքել ու չեմ դժգոհում, ոչ էլ հաշվառված եմ տուն ստանալու համար։ Ինձ պետք էլ չի։ Հիմիկվա շենքերը նենց են կառուցում, որ քո տանը փռշտաս, հարևանը կասի՝ առողջություն։ Ուզենաս «ռազեդկա» դնես, պիտի գնաս հարևանի տնից անե

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Գյումրիում հիմա կան մոտ երկու հարյուր տնակներում ապրող մարդիկ, ովքեր պետք է ստանան տներ «Գյումրին առանց տնակների» ծրագրի կողմից։ Չնայած դրան՝ կան շատ տներ, որոնք քարաշեն են և հաշվառված չեն։ Շատ մարդիկ չեն դժգոհում և փորձում են իրենց հնարավորությունների չափով բարելավել իրենց տները և կյանքը։

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Էլզա Զոհրաբյան, Զառա Թորոսյան

Լուսանկարը` Օրիեն Լեքլյուզի

“Exploring the world through the lens of camera” ծրագրի շրջանակներում

Արզականում ամենահետաքրքիր իրադարձությունը հյուրընկալ ընտանիքին հանդիպելն էր, այն էլ Ազիզյանների ընտանիքին։ Ընտանիքում Բացի մեզնից ուրիշ հյուրեր էլ կային։ Հյուրերից ամենաուշագրավը, թերևս, Սուսան տատիկն էր, ով հենց ամենասկզբից տարբեր կատակներ էր անում ու ապահովում մեր բարձր տրամադրությունը։

Սուսան տատիկը Արարատից եկել էր Արզական՝ Ազիզյաններին հյուր։ Երբ հարցրեցի, թե ինչպես է սկսվել նրանց բարեկամությունը, նա շատ մեծ ոգևորությամբ պատմեց.

-Կարենս ու Սասունը (տանտերը) իրար հետ ծանոթացել են Չեխոսլովակիայում ծառայելիս, մոտիկ ընկերներ են դարձել ու դրանից հետո բարեկամություն ենք հաստատել։

Տարբեր առիթների գալիս ենք, այցելում Արզական՝մեր բարեկամների տուն։

Բելգիացի մասնակիցներից մեկը մոտենում է Սուսան տատիկին նկարելու.

-Աղջի՛, սպասի մազերս սանրեմ՝ նոր նկարի։

Ու ավելացնում.

-Էս օտարերկրացիները բայց լավն են, ես իրենց ընդունում եմ ոնց որ հայի, եթե գալիս են Հայաստան, ուրեմն մեզի սիրում են։ Ես շատ երկրներ չեմ այցելել, կուզեի գնայի աշխարհ տեսնեի, բայց Հայաստանից դուրս երբեք չեմ ապրի։ Հենա, որ Մորենը ինձ տանի Բելգիա, մեծ հաճույքով կգնայի տեսնեի,-ավելացնում է ծիծաղելով։

Ի դեպ նշեմ նաև, որ Սուսան տատիկը Մորանին շատ էր հավանել, անգամ կատակում էր, որ նա պետք է մնա Հայաստանում և ամուսնանա հայ տղայի հետ։

-Այ ցավդ տանեմ, Հայաստանը լավն ա: Ես Հայաստանում ծնվածս օրվանից ոչ մի տեղ չեմ ուզում գնալ, մենակ թե՝ պատերազմ չլինի։ Հայաստանը կծաղկի անպայման։

Ճաշում ենք։ Ճաշելու ընթացքում բազմաթիվ կատակներ անելուց և մեր տրամադրությունը բարձրացնելուց հետո սկսվեց հայ աղջիկների մասին զրույցը.

-Մեր հայ աղջիկներին շատ եմ սիրում՝ նամուսով են, հարգանքով, բայց որ մի սխալ բան եմ տեսնում, հարազատի նման նեղվում եմ։ Էս Մորանը ոնց որ իսկական հայ լինի, ի՞նչ կլինի, որ պահենք Հայաստանում։

Նորից սկսվում է կատակների շարանը, ու մենք ծիծաղում ենք։

-Սուսան տատի՛կ, ախր, ձեր կատակները շատ լավն են։

-Ես կատակներ շատ եմ սիրում անել, հատկապես՝ քեֆերին և ուրախություններին։ Ես սիրում եմ երեխեքի հետ երեխա ըլնեմ, տատիկների հետ՝ տատիկ։ Չեմ սիրում, որ ջահելները ինձնից նեղվում են, ասում են՝ խոսեցինք, ծիծաղեցինք՝ ջղայնացավ մեր վրա…

Մեր ջահելներին շատ եմ սիրում, իրանք մեր երկիրը դբա լավն են տանելու,-եզրափակեց Սուսան տատիկը։

Վերջում վերցրեց Մորանի ակնոցը, դրեց, թե բա՝ ինձ նկարեք։

-Հաջո՜ղ ժուռնալիստներ ջան, դուք եք ինձ հայտնի դարձնելու։

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Երևի թե նկատած կլինեք վերջերս ֆեյսբուքում և հեռուստատեսությունում հայտնի Հաղարծնի շաբաթի մասին: Արդեն երկրորդ տարին է, ինչ մասնակցում եմ որպես լուսանկարիչ-լրագրող: Հաղարծնի շաբաթը տևում է բնականաբար յոթ օր, և այդ օրերը լի են հյուրերով՝ թե ներսից, թե դրսից եկածներով: Շփվում ես տարբեր մարդանց հետ՝ տեսնում մի շարք դրսից եկածների և նրանց անասելի կարոտը բնության նկատմամբ և, վերջ ի վերջո, իրենց մեծ դժվարությամբ կտրվելը կանաչ շապիկավորներից:

Ամեն տարի այդ յոթ օրը ես երբեք չեմ մոռանում, որովհետև ձեռք եմ բերում իսկապես լավ ընկերներ, ավելի ամրապնդում իմ կապը հին ընկերների հետ և, ինչու չէ, նաև սովորում շատ բաներ: Ամեն մեկս մի գծով ենք այնտեղ խորացած՝ կա խոհանոցի պատասխանատ ու իր օգնականներով, էքսկուրսավար, հյուերին դիմավորող, տեխնիկայի պատասխանատու և ես՝ Հաղարծնի շաբաթը լուսաբանող ֆոտոներով և հոդվածներով: Յոթ օրվա մեջ հանդիպում եմ ամեն տեսակ մարդկանց՝ հիմա կներկայացնեմ: Կա այսպիսի տեսակ, երբ իջնում են ավտոբուսից և ստանում այնպիսի հիացմունք և դիմային միմիկա բնությունից, որ մինչև ավտոբուս նստելը չի փոխվում: Կան նաև հայրենիքը կարոտած, իսկապես հայրենասերներ, ովքեր մեքենայից իջնելուն պես նայում են վանական համալիրին, անտառներին և լցված աչքերով համբուրում խաչքարերը: Հա, կա նաև բնականաբար, այս տեսակը, ովքեր հատուկ գալիս են ուղիղ եթեր մտնելու, սելֆիներ անելու և ֆեյսբուքում նշելու, որ եկել են Հաղարծին: Բայց ես համոզված եմ, որ այդ տեսակը ոչինչ էլ չի հասկացել Հաղարծնից, բնությունից, ազգագրական պարերից, ջերմ դիմավորությունից, որովհետև պատկանում են վիրտուալ կյանքով ապրող դասին: Այդպես էլ տանել չկարողաց նաև այս տեսակին.

-Պահ, ձեզ ի՞նչ կա… Կյանքը ձերն ա, աբրում եք էլի: Մաքուր օդը կա, ջուրը կա, բնությունը կա, էլ ի՞նչ եք բողոքում՝ գյուղ ա, էս ա, էն ա… Դզվել եք, էլի…

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Չեմ սիրում ինձնից մեծերի հետ բանավիճել, բայց էսպես ասած, ջանիս հասավ ու ասացի հետևյալը.
-Կներեք, բայց կողքից նայելը շատ գեղեցիկ է: Ինչո՞ւ է Ձեզ թվում, որ եթե բնություն կա, ուրեմն էստեղ ամեն ինչ թափված է: Կներեք պարոն, բայց անգամ այն գեղեցիկ տնակը, որ կտրված է բլուրի վրա և պատված է գեղեցիկ գույնզգույն փեթակներով, ինչքան գեղեցիկ է, երկու այդքան դժվար դրանց պահելը: Օրինակ, մեկը՝ անընդհատ մաքրել մոլախոտերից, որպեսզի տնակն իր շջակայքով այսպես գեղեցիկ լինի: Հերթով բացել-փակել փեթակները, ստուգել, հետևել, որպեսզի մեղուները չլքեն: Ամեն ինչ կողքից հեշտ է, բայց եկեք գնաք սիրուն տնակի գերհոգնած դեմքերով տատի պապիին նայենք, ովքեր օրվա մեջ տասնհինգ րոպե հանգիստ են ունենում ու էլի աշխատում: Ասե՞մ՝ ինչու: Ձեզ նման քաղաքում չեն աշխատում: Եթե Դուք ուղղակի սպասում եք, որ ձմեռ գա, և քայլեք սպիտակ այգիներով և հարկ եղած դեպքում պտտեք գազօջախի փականը, որպեսզի ջերմանա տունը, ապա այս պապիկը տատիկի հետ միասին արևի տակ աշխատելուց հետո սպասում են հովն ընկնի, որ գնան ցախ բերեն, երկուսով կոտրեն, որպեսզի վառարանով ջերմանան: Կամ ինչո՞ւ եք մեդալի մի կողմը կարդում՝ հա, սիրուն ա, հաճելի ա արթնանալ և մառախուղով պատված սարեր, կանաչ և շուտով դեղին անտառ տեսնել, բայց չե՞ք մտածում, որ կա նաև լիքը բաների պակաս. խմբակների, աշխատատեղերի և մի շարք շատ բաների: Ու կներեք, բայց էստեղ շատ քիչ երեխաներ են, ովքեր կարողանում են գոհ ապրել կյանքից և, ի տարբերություն Ձեզ, ֆոտոներ անել ամենավերջին սերնդի այֆոնով: Հավատացեք, որ անգամ այն տատին ու պապին են հոգնել և ուզում են քաղաքային պայմաններում ապրել և ջերմանալ գազօջախով, ոչ թե մեծ տարիքին ձեռքով փայտ բերեն, ձեռքով կոտրեն և տասը րոպեն մեկ ձեռքով գցեն վառարանը, որպեսզի չկորի ջերմությունը: Բայց հանուն գոյատևելու, բոլորից կտրված մեղուներ են պահում բլուրի վրա, ու կապ չունի, որ գեղեցիկ տեսարանում են տանջվելով աշխատում:
…Ես ոչինչ չասացի, ուղղակի բարի ժամանց մաղթեցի և հետ եկա իմ գործին՝ ֆոտո անելու: Ճաշի ճամին ես իմ բաժինը վերցնում էի, և նստում անտառին ամենամոտ գտնվող նստարանին: Նայում եմ, էլի նույնը. ծնվածս օրվանից նույն ծառերը, նույն անտառները: Բայց երբ ինձ համոզում էի, որ իբր առաջին անգամ եմ տեսել, հասկանում էի, որ իրոք սա է հարստությունը, որի ֆոտոները նայելուց ուղղակի հպարտանում ես, որ դու ես ֆոտոյի հեղինակը և որ ապրում ես այդտեղ ու այն, ինչը թանկ է, բայց չես գնատահում: Ամեն ինչ չի գումարով որոշվում: Գումարով կարող ես գնել մեքենա, տուն, էլեկտրոնիկա, հագուստ, բայց ոչ բնությունը, ոչ էլ այդ ընկերական շրջապատը, որը ես ձեռք եմ բերել այդ յոթ օրվա մեջ: