Իմ էջը խորագրի արխիվներ

lilia Gevorgyan

Ծաղկելդ իմ առավոտներին

Լուսաբացին մատներս ձգեցի դեպի արևը, աչքերս փակեցի ու արևն առա  որպես համբույր: Բացեցի պատուհանս ու առաջին բարևն ասացի Տիրոջս, ինչպես մայրս է անում ամեն առավոտ: Որպես կանոն, տրորեցի աչքերս ու ինքս ինձ ասացի, որ աշխարհում ամենից թանկ պահը ևս մեկ օր լույս տեսնելն է…

Ժամանակն է նայել հայելուն ու խոստովանել, որ ամենից տաք համբույրը ճակատիս ստացածն է` ի նշան հպարտության, ու ամենից ջերմ ապրվածը… Պետք է խոստովանեմ, թե այս իրականությունում իմ բաժին հեքիաթ ստեղծելն է կարևորը, որ չունի ավարտ. ես ունեմ երեք խնձոր ընդամենը, բայց չգիտեմ ումն են դրանք…

-Ինչպես սկսում ես օրդ, այնպես էլ պետք է շարունակես,- ասաց մի աղջիկ` նայելով ծաղկած հայելուն:

Ու երբ երկինքը կգրկի իր բաժին լուսինը, ես կնստեմ աթոռին ու աշխարհին կմատուցեմ օրվա բերքը, ասելով, թե այսօրվա բերքն առողջ է եղել…

Վերջում մոռացա… Այնժամ, երբ ծաղիկները վարսեր էին թվում, ու աստղերն էլ ծածկում էին ուսերս, քամին օրորում էր վարագույրս. երազն ավարտվել է, լուսաբաց է հիմա…

***

Եթե ինձ մեկ ժամով համարեմ հեքիաթասաց, ապա ամենափոքր մարդուկի ականջին կշշնջամ, որ այս կյանք հայտնված ցանկացած արև դառնում է երկրինը, բայց օրերից մի օր ծնունդը հաստատում է երկնքի այն միակի մեջ:

Երբ օրը նոր է բացվում, մենք արագ-արագ սկսում ենք վազել այս սենյակից այն սենյակը: Մեկը նախաճաշն է պատրաստում, մյուսը սանրում է երազներից խառնված գանգուրները, իսկ երրորդը…

Մենք ամբողջ օրվա ընթացքում վազում ենք, երբեմն հանգստանալով մեզ խրախուսում: Իսկ ո՞վ պետք է մեր փոխարեն հասկանա այն, թե ինչու ենք հայտնվել աշխարհում, չէ՞ որ յուրաքանչյուրս առաքելություն ունենք, պտուղ ունենք քաղելու: Հաճախ եմ լսել, որ կյանքդ ավարտին հասնելու ժամանակ ինքդ քեզ պիտի հարցնես, թե ինչ տվեցիր աշխարհին: Ասեմ, որ շատ սխալ ժամանակ են գտել մարդիկ դա իրենց հարցնելու համար, չէ՞ որ շատերը հասկանում են, որ պարզապես ոչինչ ո‘չ թողնում են, ո‘չ էլ տանում: Կուզեի մարդկանց սովորեցնեին այդ հարցն իրենց տալ ամեն օր, որ պակասությունը լցնել ցանկանային:

Օրվա վերջում պիտի հավաքես այդ օրվա քո ապրածը, ծանր ու թեթև անես, գուցե հաճախ բարկանաս քեզ վրա: Շատ սիրում եմ այն մարդկանց տեսակը, որ կարողանում են իրենց թերի արված գործերի կամ կիսատ ասված խոսքերի համար քննադատ դառնալ:

Ամեն գիշեր, երբ պատրաստվում ես ամուր փակել աչքերդ, պիտի հիշես մի բան, որ դու շնորհակալ ես աշխարհին ու պատրաստ ես դառնալ այն մեկը, որն արժանի է օգտվել դրախտի բարիքից…

Anahit Arshakyan

Կրկնահիշողություններ ու երևակայատեսիլներ

Անշտապ, բայց ներքին շտապողականությամբ հանգցնում է ծխախոտը։ Ծանոթ ու հարազատ մեղեդին առաջին բանն է, որ հասնում է ականջներին։ Օրվա ամբողջ լարվածությունն անհետանում է արտաշնչի հետ։ Լսվում են նուրբ շշուկներ, կանացի ու տղամարդու միաժամանակյա լիաթոք ծիծաղներ, սառույցի խորանարդիկների թափահարման չխկոցներ ու գարեջրի սարքի ձայներ։ Կարմիր ու դեղին լույսերը համահունչ լցված են տարածության մեջ՝ ընդգծելով առանձին հատվածներ, որ պատին հենվելու ու հարմարավետ լռելու ցանկություն են առաջացնում։ Կախում է բաճկոնը։ Մատները զգում են կախիչի փայտի անսովոր սառնությունն ու փշաքաղվում է, չնայած, որ իր մատներն էլ միշտ սառն են։ Մի կողմում տեղավորած փարթամ ու իդեալականորեն վերևի ձախ անկյունից ընկած լույսի տակ փայլող առողջ մազերը բացում են սև զգեստի քառաթելը, որ ընկնում է իրանի մեջտեղում, ոչ իդեալականորեն ուղիղ՝ ընդգծելով թեքված պարանոցը, որ փոքր ինչ լարված ու այնքան փխրուն է թվում։ Մեջքի բաժանումները ստիպում են ցանկանալ դիպչել՝ վախենալով, որ մի անզգույշ շարժում, ու այն կկոտրվի։ Աջ ու ձախ թիակների արտահայտիչ հատվածներից սկիզբ առնող ձեռքը նման է աշնան մերկացած մի ճկուն ճյուղի, որ կիսածալվել է։ Նրանից սկիզբ են առնում հինգ երգուն, ավելի բարալիկ ու մեղմ անտառային քամով սնուցված ոստեր։ Դրանք իրենց գիրկն են առել խմիչքի բաժակը, որպես հասած պտուղ, որ ցանկացած պահի կարող է ընկնել, բայց չի ընկնում, մինչդեռ կարող ես սպասել այդ իրադարձությանը այնքան անվերջ, որքան ոտքերդ թույլ կտան կանգնել նույն անշարժ դիրքով։ Զգեստի մետաքսե ծալքերը ժողովված են իրար դիպած ոտքերի երերուն ծնկների վերևի հատվածում։ Ոտնաթաթերը ռիթմի հետ գնում ու գալիս են, ընդգծված ոսկորները խառնվել են կոշիկի թելերի հետ, որ գրկում են դրանք։ Նորամար ծխի գրեթե ցնդած հոտը հետ է բերում կյանքի բնականոն ռիթմին, տարածությունը խորն ու երկար շնչից հետո շարունակում է շնչել սովորականի պես։ Գլխի բարեհամբույր շարժումով ու ինչ-որ հեռու տեղ թափառող հայացքով հասկացնում է մատուցողուհուն, որ օգնության կարիք չկա, որ նա գիտի, թե ուր է գնում, որ իրեն սպասում են։ Սառը մատները ողջույնի փոխարեն հպվում են ուսիս աջ հատվածին։ Գիտի, որ չեմ վախենա։

Կիսաքնած երևակայատեսիլներից ազատվելու համար որոշում եմ դուրս գալ տանից։ Վերմակի խառնումներն ու թափահարումները իրենց վրա պետք է վերցնեին բոլոր մտքերը։ Դրա փոխարեն սենյակն է լցվում է ինչ-որ անբնական նարնջագույն լույսով։ Աչքերս բաց նայում եմ առաստաղին։ Անշարժ եմ։ Վերհիշում եմ՝ ինչից արթնացա։ Դեռ երկար ժամանակ չեմ կարողանում հասկանալ, թե ի՞նչ անել ինձ տրված ժամանակի հետ։ Կրկնահիշողություններն ու ծակծկող զգացումապատկերները նորից լցվում են մարմնովս մեկ։ Կիսաարթուն մտքերից ազատվելու համար որոշում եմ ամեն դեպքում դուրս գալ տանից։ Անկողնուց վեր կենալիս, որը գրեթե հավասար է հատակի հարթությանը, մի պահ նույնիսկ չեմ ցանկանում բաց թողնել այդ վիճակը։ Ոտնաթաթերս գետնին հանդիպելու հետ մեկտեղ տխրությունով են պատվում վերջույթներս, որ վերջացավ․․․ Հետո գրեթե բան չեմ հիշում։ Սովորականի պես՝ նույն ճանապարհով, երգ լսելով, մարդաշատ ավտոբուսներով ու մենակ։ Սիրում եմ այս մենակությունը, որն ավելի շատ ազատության հոմանիշն է։ Սիրում եմ այս նույն ճանապարհը, որից կարելի էր հինգ տարում հանգիստ հոգնել, բայց ես երբեք երևի չեմ հոգնի։ Ամեն օր այն նման է դատարկ գրքի էջի և ամեն օրվա վերջ՝ նման վերընթերցելու պիտանի էջի։ Ինքն անշուշտ սխալվում էր, ասելով, որ իրենից շատ շուտ հոգնելու եմ։ Չգիտեմ, ես կարծում եմ, որ էդպիսին չեմ ու իրենից չէի հոգնի։

Երեկ, այս նույն ավտոլվացման կետի մոտ, մի աղունիկ էր կանգնած, ես նրան տեսնում էի ասես մոտեցրած օբյեկտիվով ու սևուսպիտակ հին ժապավենով կադրի մեջ։ Կարծես թե ոտքը վնասված էր։ Ես գլուխս որքան հնարավոր է երկար զննում էի նրան, երբ մի անցորդ զարմացած նայեց ինձ, և այդպես էլ չիմացա։ Ինքը հիշում էր, որ հենց այս՝ մրգերի ու բանջարեղենների արկղերի մոտ էր խոսել։ Հիշում էր․․․

Ես լսում էի դասախոսին դադարներով, հասկանում միայն ձեռքի շարժումների նշանակությունն ու ընկալում կանգնած դիրքը, ու թե ինչպես շտապողաբար ներս մտնելով, արագ հանեց վերարկուն, կախելով աթոռի մի հատվածում՝ ոչ ուղիղ դիրքով, և դեռ շնչակտուր սկսեց զեկույցը։ Քանի դեռ նա ուշանում էր, ես հանել էի նոթատետրս, որն ամեն դեպքում դրել էի պայուսակում, որևէ անհետաքրքիր կամ ամեն ինչից զատվելու ցանկության դեպքում մի բան նկարեմ կամ գրեմ մեջը, իմանալով, որ դժվար էլ թե ինչ-որ բան անեմ։ Նոթատետրը թաղվել էր ոտքերիս ու ձեռքերիս մեջ, երբ չգիտեմ թե որքան ժամանակ հետո և ինչից նորից աչքերս բացեցի ու դիրքս փոխեցի։ Ես չէի հիշում արդեն դրանում նկարվածների ու գրածների մասին։ Թեթևակի ժպիտ առաջացավ դեմքիս՝ մի էջ նայելիս։ Ժամանակը հետ տալու ցանկություն չկար, միայն գիտեի, որ այդ օրերին, երբ նկարվել էր նկարը, այնքան լա՜վ էր ամեն ինչ։ Ցանկացած պահ էլ մեռնելու համար իդեալական է։ Իսկ եթե ընտրել կյանքիցդ, ապա, ո՞ր պահը կլինի ամենաիդեալականը։ Չշարունակեցի որոնել այդ պահը, հարցնողը չէր սպասում պատասխանի, ու մտքերս ի վիճակի չէին շրջել անցյալով։ Հիմա էլ չգիտեմ ինչու չեմ ուզում մտածել դրա մասին։ Ինքն անշուշտ կմտածեր։ Նույնիսկ չհասցնելով մտածել՝ այդ պահը միանգամից կգտնվեր իր մտքում։ Այն կլիներ իրոք իդեալական։ Պարզության ու ռեալիզմի գեղեցկությանը չտիրապետող որևէ մեկը արժեք չէր գտնի նրա պատասխանի մեջ ու նույնիսկ կհիասթափվեր՝ սպասելով մի որևէ այլ արժեքավոր դրվագի։ Շատերի մոտ ուղղակի հարցականի նմանվող հայացք կառաջանար, որն ունակ չէ դուրս գալ իր տիրոջ աշխարհից ու մտնել նրա աշխարհ։ Իսկ ես նորից կլսեի պատասխանը՝ շուրթերից գիրք գրվելու պես ու կկուտակեի հիացած հայացքս լայնացած բիբերիս մեջ, որ չտեսնի։ Բայց իմ հայացքն էլ կլցվեր անվերջ մի հարցով․ անպատասխան  հարցով, որովհետև այդ զգացումը հենց ինքն է։ Ես  չունեմ պատասխանվելիք հարցեր․․․ Ենթագիտակցորեն ստուգում եմ մեր միջև հարաբերությունը՝ թեթևակի հեռանալով, թողնելով նրանց ազատ՝ ինձնից։ Նրանք հեռանում են լիովին այդ ազատությանն իրենց արժանի համարելով։ Ոչինչ չի փոխվում նրանցից առաջ ու հետո։ Հիմա նույնիսկ ազատ թողնելը, որ հեչ դժվար չէր՝ չի զբաղեցնում իմ միտքը՝ ամեն դեպքում պատասխանատվություն դնելով ուսերիս, էնպես որ մենակ շատ ավելի լավ եմ զգում ինձ։ Տարօրինակ օր է, նման անձրևային ու ամպամած օրվա։ Բայց իրականում թեթևակի ամպամած է, ու անձրև չկա։ Ես փորձում  եմ նկատել մարդկանց, շուրջբոլորը։ Նկատում եմ ինչպես լղոզված իրականության փաստադրվագներ։ Նրանք բոլորը ու ամեն ինչ կամ ինձ հետ կապ չունի կամ ինձնից անպոկ է։ Սիրում եմ այս երգը։ Այն զգացումները, որոնց մասին այն խոսում է այնքան հասկանալի են ինձ, բայց այնքան հեռու են թվում․․․ Ոչ ուրախ եմ այդ առիթով, ոչ էլ տխուր։ Չեմ ասոցացնում ինձ երգի հետ, երգն ազատ է ինձնից, մտածում եմ երևույթի մասին։ Մտածում եմ, որ այն կա կյանքում։ Մի օր եղել է իմ կյանքում, միգուցե էլի է լինելու։ Մտածում եմ, որ եղել է ուրիշների կյանքում։ Որ ձգտել են դրան ու փախչել դրանից, բայց միևնույնն է՝ ապրել դրանով ու շնչել այնքան ուժեղ, որ հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ գիտակցում ես, որ ցանկացած պահի կարող է  հենց օդդ շունչդ կտրել։

Laisse-moi devenir

L’ombre de ton ombre

L’ombre de ta main

L’ombre de ton chien

Վերելակով վերուվար եմ անում։ Մտածում էի ավելի շատ վիճակիս կհամապատասխանի աստիճաններո՞վ բարձրանալը, թե՞ ՝ վերելակով։ Բարձրանում եմ ամենավերևի հարկ, հասկանում, որ այն չէ, որն ինձ է պետք, բայց գիտակցում, որ երբեք չեմ նկատել պատուհանից բացվող լայն ու մեծ տեսարանը։ Կարելի էր վայրէջք կատարել ուղիղ դիմացի տանիքին, եթե թռչել իմանայի։ Երկար չեմ նայում ու չեմ էլ հիշում, թե ո՞նց էի նայում։ Նորից կանչում եմ վերելակը՝ այս անգամ պատահաբար սեղմելով այն հարկի նիշը, որն ինձ պետք էր։ Բացակայությունը ներկա է միայն կրկնահիշողություններով ու երևակայատեսիլներով։ Ուրիշ ոչնչով։

Ուրիշ ոչնչով․․․

Sabina Davtyan

Մենք ծնվել ենք, որ …

Հարց, որի պատասխանը փնտրում եմ շատ երկար տարիներ ու այդպես էլ պատասախանը չեմ գտնում, ինչ-որ մեկն էլ ոչ մի հուշում չի տալիս, թե որտեղ փնտրեմ, կամ էլ ում դիմեմ:

Հարցը հետևյալն է. իսկ ինչո՞ւ ենք մենք ծնվել:  Ծնվել ենք, որպեսզի գնանք մանկապարտեզ, հետո դպրոց, համալսարան, հետո ամուսնություն, երեխաներ կամ հակառակը, ուղղակի ընտրել կարիերա, բայց չէ, մենք ծնվել ենք, որպեսզի ցավեցնենք միմյանց, իրար անվերջանալի հարվածներ, չլավացող վերքեր պարգևենք ու մեղադրենք գիտնականներին կամ էլ բժիշկներին, որ հիասթափության դեմ ոչ մի միջոց կամ դեղամիջոց չեն հայտնաբերել, կամ էլ հայտնագործել: Դե, մենք սիրում ենք հեշտ ճանապարհ ընտրել` մեղադրելով բոլորին մեր դժբախտության մեջ ու համար, բայց գլխավոր մեղավորին՝ ինքներս մեզ, երբեք մեղադրյալի աթոռին չենք նստեցնում… Մենք միշտ ինքներս մեզ ենք արդարացում…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի մեզ խոստանան սիրել ու երբեք բաց չթողնել, բայց վերջում ամենատականքի պես քեզ փոխում են մեկ ուրիշի հետ, ինչպես փոքր երեխան է իր ամենասիրելի խաղալիքի հետ կյանքի կարևոր պահերը կիսում, բաց չի թողնում երբեք մինչ այն պահը, երբ իր հայրիկը մի երեկո նրան ավելի վառ, գեղեցիկ խաղալիք է նվիրում: Երեխան հինը միանգամից դեն է նետում ու սկսում կարևորել նորը, բայց դա էլ այնքան ժամանակ է տևում,  մինչև հայրիկը օրերից մի օր էլի նոր խաղալիք է բերում… Կրկին սիրելի խաղալիքը անպիտան դարձավ, բայց գիտե՞ս, խոսքը հեչ էլ խաղալիքի մասին չէ…

Մենք ծնվել ենք, որ մեզ խոստանան պաշտպանել, բայց առաջին խնդրի դեպքում քեզ անպաշտպան ու լքված են թողնում, ինչպես հիմա երկրի վիճակն է…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի մեր վերքերը կյանքում չլավանան, հները միշտ թաց մնան, իսկ չորանալու դեպքում էլ հնի տեղը նոր մի վերք բացվի ավելի խորը, ավելի ցավոտ, ավելի արյունոտ…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի զգանք, թե ինչ հաճելի է, երբ քեզ սիրում են, բայց միաժամանակ, ինչ ցավոտ, երբ զգում ես, որ քեզ էլ չեն սիրում, կամ միգուցե քեզ երբեք չեն էլ սիրել…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի ինչ-որ մեկի սրտում մնանք, որպես հավերժ բնակիչ, իսկ մյուսի սրտում անցանկալի հյուրի նման, ով հարմար առիթ է փնտրում քեզ իր տնից դուրս հանելու…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի զգանք, թե ինչ է նշանակում կորցնել, որովհետև գտնելը միշտ էլ հեշտ է, իսկ պահելը միշտ չէ, որ ստացվում է…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի առանց սիրելիների գնալով ավելի խորտակվենք խավարի մեջ…

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի անքուն գիշերներ անցկացնենք, դառը սուրճ խմենք ու հեռախոսը ձեռքներիցս չդնենք` հույս ունենալով, որ վերջապես կստանանք այդ գրողի տարած նամակը, զանգը, հանդիպման հրավերը,  անկախ եղանակային պայմաններից, հեռավորությունից ու գիշերվա ուշ ժամից: Սպասում ենք, որպեսզի գրկեն այնքան պինդ, որ բաժանման բոլոր օրերը հօդս ցնդեն, գալիս են, որպեսզի պատշգամբիդ ներքևում կամ դռան դիմաց քեզ սպասեն ու գիշերվա հազարին ուղղակի ասելու համար, որ եկել են… Եկել են, որ երբեք չգնան:

Բայց ցավոք սրտի, մենք ծնվել ենք, որպեսզի անթարթ նայենք այն պատշգամբից, կամ դռանը, որի մոտ նա երբեք  չի հայտնվելու:

Մենք ծնվել ենք, որպեսզի կրկնակի հիասթափվենք: Մենք ծնվել ենք, որպեսզի հպարտությունը սիրուց վեր դասենք ու մեռնենք հպարտ, այլ ոչ թե սիրված:

Մենք ծնվել ենք 21 տարի առաջ, որպեսզի գտնենք իրար կյանքի 21-րդ տարում ու հրաժեշտ տանք իրար նոր հանդիպած… Մենք ծնվել ենք ապացուցելու համար, որ սիրո համար պետք է բազմաթիվ պատերազմներ սկսել ու հաղթել, այնինչ մենք պատերազմում ենք, ոչ թե որպես դաշնակից, այլ որպես ոխերիմ թշնամի:

Ու ինչպես պատերազմի ընթացքում թշնամուց նոր տարածք գրավելուց կամ հինը վերադարձնելուց են դրոշ տեղադրում, այդպես է, դու որպես հաղթանակի վկա սրտիս փոքր հատված տարար, իսկ ես միայն մեկ փամփուշտ քեզանից, որը միշտ վզիս կախված կլինի՝ սրտիս շատ մոտ, որ ամեն անգամ փամփուշտի սառնությունն ու ծանրությունը զգալուց հիշեմ, որ չբուժվող վերքերը, երբեք ատրճանակների փամփուշտները չեն հասցնում, այլ սիրելի մարդիկ…

 

 

 

 

 

Erik Petrosyan

Ներկայանում եմ

Ես Էրիկ Պետրոսյանն եմ, ծնվել եմ 2009 թվականի մարտի 16-ին Ղուկասավան գյուղում, հողագործի ընտանիքում։ 2015 թվականին հաճախել եմ տեղի դպրոցը։ Հենց այս թվականից էլ սկսել եմ ավելի հաճախ այցելել եկեղեցի։ Ամեն կիրակի մասնակցում էի Արգավանդ գյուղի եկեղեցու հոգևոր դասերին և Պատարագին։ Բանաստեղծություններ սկսել եմ գրել վաղ տարիքից, երբ սկսել էի ասմունքել և գրել աքրոստիկոսներ։ Արդեն տասը տարեկանում գրեցի իմ առաջին բանաստեղծությունը․

Անթիվ, անհամար

Աստղերի մեջ

Մեծ աստղ շողաց

Երկնքում պայծառ։

Փոքրիկ քարայրում

Աստծո Որդին էր՝

Մանուկ Հիսուսը,

Որին էլ ծնեց

Մարիամը խոնարհ։

Այս բանաստեղծությունը գրելուց հետո ես փոխվեցի։ Սկսեցի ամեն օր ստեղծագործել, բայց այս շրջանի գործերից շատ քիչ բան եմ պահպանել։

2022 թվականին տեղափոխվել եմ Սիս գյուղ ու սկսել սովորել տեղի միջնակարգ դպրոցում։ Իմ հայոց լեզվի ուսուցչուհի Սեդա Մխիթարյանը, իմանալով, որ ստեղծագործում եմ, առաջարկեց տպագրել գրածներս։

Ես շատ եմ սիրում կարդալ, բանաստեղծներից սիրում եմ Պարույր Սևակին և Վահան Տերյանին։ Սիրում եմ կարդալ գրքեր, որոնցում ներկայացված է մեր Հայոց պատմությունն ու մեր հզոր արքաների կյանքը։ Հուսով եմ, որ ձեզ դուր կգան իմ բանաստեղծությունները, որոնք հիմնականում ունեն հոգևոր և հայրենասիրական ուղղվածություն։

***

Ամեն անգամ նայում եմ ես

Կապտականաչ քո լանջերին,

Մի պահ մտքով անհետանում,

Միանում եմ պաղ ջրիդ։

Աղոթում եմ քո վանքերում,

Որ պատերազմ չլինի,

Ու թշնամին մեր դարավոր

Մեր հողերին չտիրի։

***

Դու իմ Հայրենիք,

Իմ ապաստարան,

Իմ պապերի

Դու հանգրվան։

Դու դարերից եկած մի ազգ,

Հալածվել ես ամեն անգամ։

Որդիներդ գերի ընկած՝

Ցրված, կորած։

Տառապել ես ամեն անգամ,

Թե քո հողից

Ինչ-որ մասնիկ

Ցավ է տեսել,

Արցունք թափել,

Ողբացել է։

Տառապել ես ամեն անգամ,

Երբ թշնամին ներխուժել է,

Մեր տարածք

Եվ ուզել է բնաջնջել մեզ երկրից,

Չթողնելով մեզանից

Ոչ մի մասնիկ այս երկրին։

Տերևի ժամը

Տերևը խորհում ու մտածում էր.

Ի՞նչ կլինի նրա հետ հետո,

Գուցե նույն բախտին արժանանա,

Որ նաև տրվեց իր պապերին։

Նա նաև հիշեց իր անցած կյանքը։

Փոքր էր, շատ փոքր,

Տարով մեծացավ,

Եվ փարթամացավ

Ու կանաչ հագավ։

Հետո գնալով իր գույնը փոխեց,

Թառամեց ու դեղին հագավ։

Նա ծերուկ դարձավ ու մոտ էր ժամը,

Որ ընմիշտ հեռանա․․․

Մինչ նա կխորհեր ու կմտածեր,

Մի քամի եկավ ու նրան տարավ․․․

Ծաղիկ-երկիրը

Մի ծաղիկ բուսնել

Այգու անկյունում՝

Անկոտրում, խիզախ,

Պարկեշտ ու վսեմ։

Իր արմատները հողի խորքերում։

Միշտ հալածվել է տարբեր բույսերից՝

Մոլախոտերից։

Միշտ մաքառել է

Կանգուն լինելու,

Ազատ լինելու բարձր ձգտումով։

Ու երբ ծաղիկը բռունցք է դարձել,

Ուրիշ բույսերը երկյուղ են ապրել։

Այդպես ծաղկի արմատը

Հողի խորքերում

Միշտ աճել, աճել,

Ու մինչև այսօր

Կանգուն է մնում։

Ու այսօր ահա

Մոլախոտերը, որ նոր են ծնվել,

Կանգուն ծաղիկին հանգիստ չեն տալիս։

Բայց այդ ծաղիկը

Միշտ եղել է, կա,

Ու միշտ կլինի։

Gayane Davtyan

Մի՛ գնա

Մի՛ գնա,

Արի՛,
Նստիր կողքիս,
Արի՛, հա.
Կզրուցենք
Մի քիչ…

Դե՜, աստղերը կհաշվենք,
Ինչպես միշտ,
Գիշերով արի`
Ձյուն դրած հոգով,
Արևը գտել ենք վաղուց:

Արի խոսենք կյանքից`
(Անվերջանալի մի թեմա)
Կարդա` ինձ համար բարձր պոեզիա
Դարձած նամակները մեր:
Ես դաշնակահար(ուհի) չեմ
Եվ ո՛չ էլ կիթառահար(ուհի),
Սակայն կնվագեմ լռության երաժշտությունն
Ու կմնամ երգիդ հավատարիմ հանդիսատեսը,
Բայց միակը…

Մենք հեռուներում մոտիկացանք.
Հիմա մոտ ենք
Չհեռանաս`
Մոտակայքում
Արի սկզբի հավատով լցված`
Դա թող նախաբան ու վերջաբան.

Ազատ ու մաքուր եղիր,
Ինչպես պոետն է
Իր բարձրաձայն խոհերում…
Բավ է տատանվես կրոնների մեջ,
Հոգուդ մեջ է տաճարը,
Միակ.

Թույլ չտաս հոգիդ մտածի, ինչպես միտքդ…

Հավատա՛,
Կսպասեմ,
Այն եռանդով, որով դաշտում եղած բոլոր ծաղիկներն էիր ուզում քաղել ու տալ,
Ու միշտ նույն զգացողությունն ես ունենում ծաղկաշատ տեղանքով պատահաբար անցնելիս,
Գիտեմ…

Դե, արի, հա…
Չխաբե՛ս, ինչպես մի օր
Խաբեց հույսն ու կորավ, բայց ո՛չ անհետ…

 

Tatyana Voskanyan

Աշխարհը մեկ Աստված ունի, և Նա ապրում է Արցախում

Ես մի թռվռուն ու երազանքներով լի աղջնակ եմ, որն ապրում էր Արցախ աշխարհի սրտում` Հադրութի Մեծ Թաղերում։ Իմ մանկությունը անցել է դրախտում, քանի որ Հադրութը երկրային «դրախտ» է։ Ես շատ լայն ու հետաքրքիր շրջապատ և մեծ գերդաստան ունեի իմ բնակավայրում։ Իսկ բնությունը ասես կախարդական լիներ, որը չորս կողմից շրջապատված էր վանքերով ու եկեղեցիներով։ Սովորում էի գերազանց ու հաճախում տարբեր խմբակներ։ Իմ կյանքի տասներկու տարիները անցել են այնտեղ, և իմ ապուպապերը ապրել ու արարել են Արցախ աշխարհում։ Ի դեպ, իմ նախապապը ապրել է 126 տարի, պապիկս շատ էր պատմում նրա մասին։ Այնքան երջանիկ և անհոգ էի… Սակայն իմ կյանքի ճանապարհը շեղվեց իր ուղուց…

Ո՞վ իմանար, որ 2020թ սեպտեմբերի 27-ը կլինի իմ վերջին երջանիկ մանկական լուսաբացը։ Չարաբաստիկ պատերազմի պատճառով մենք կկերտենք կյանքի նոր ու դաժան ճանապարհ՝ թողնելով ամեն ինչ… Ինչքան հոգու մեծ ցավ տանելով և դառնացած կարոտով հեռացա ես հայրենիքիցս՝ թերթելով մանկությանս էջը։ Ես չգիտեի, ու իմ ամենավատ երազում չէի կարող պատկերացնել, որ կարող եմ հեռանալ այն ճանապարհից, որտեղ կատարել եմ իմ առաջին քայլը, ասել իմ առաջին բառը։

Հիմա հոգիս փոթորկվել է խորը ցավից ու միայն այն նշույլ շողը, որ փափագում էր իմ մանկական հոգում, հիմա փակ է։ Փակ է այն միակ կյանքի ճանապարհը, որով ես պետք է գնայի իմ հայրենիք ու փարվեի լանջերին վեհ…

Ես գիտեմ, որ շատ դժվար է և անհնար է, որ ամեն բան այսքան վատ լինի, անարդար է, բայց աշխարհը լուռ է, կարծես ոչինչ չի եղել։ Իմ կյանքի ամեն մի առավոտ սկսվում է իմ Արցախ աշխարհի միակ ճանապարհով, որտեղ ապրում են 120 հազար մարդիկ՝ շրջափակված ազերիներով։ Նրանք զգում են մահվան շունչը, սակայն չեն լքի իրենց հայրենիքը։ Իհարկե, չեմ թաքցնում, որ ամեն առավոտ և երեկո տեսնում եմ մորս կարոտը, ցավը, տառապանքը, ու նրա աչքերից հոսող արցունքներից գոյացած գետը, որը ավելի է փոթորկում իմ հոգին։

Երազում եմ, որ իմ ծնողների հետ նորից ձեռք-ձեռքի բռնած` դեռ կքայլենք մեր ազատ կյանքի ճանապարհով։

…Եվ մենք զատված ենք, գուցե մասնատված, կիսատված գուցե: Ճիշտ է, մեզ չար մարդիկ ու պատերազմն են զատել իրարից, սակայն մենք զատված ու հեռացված ենք ժամանակով: Ու ես չեմ դադարում սպասել մեր հեռավոր, մեր բաղձալի կյանքի ճանապարհի բացմանը։

Հայության մեռած հույսերը հարություն են առնելու իմ Արցախում։ Եվ միայն կարոտի, ցավի ճիրաններում եմ հասկանում, որ կյանքում ոչինչ չի փոխվում, և ժամանակը չի բուժում, այլ ավելի է խորացնում հոգուս ցավը առ Հայրենիք։ Իմ կյանքի ճանապարհը շեղվեց իր ուղուց… Ի’մ կյանքի իմաստը, ի’մ Հադրութը մնաց հեռվում և գերության մեջ… Բայց աշխարհը մեկ Աստված ունի, և Նա ապրում է Արցախում։

Իմ Արցա’խ, դու դեռ կերտելու ես քո պատմությունը, տոնելու ես հաղթանակդ, և իզուր չեն քո զավակները իրենց վերջին շունչը թողել լանջերիդ… Ճանապարհ դեպի Հայրենիք` իմ կյանքի իմաստն է, իսկ իմ Արցախը` ողջ էությունս։ Թող մեզ ներեն երկնքի զավակները, թեպետ Աստծո ջերմ գրկում, բայց կտեսնեն դեռ հայրենիքի փառահեղ հաղթանակը։ Այս պատերազմը դեռ չի ավարտվել, մեր կյանքի ճանապարհը դեռ փակ է, այն կբացվի և կավարտվի հայի փառահեղ հաղթանակով։

Իսկ դուք տեսե՞լ եք

Մի կտոր հողում, այսքա՜ն երազանք։

Մի կտոր հողում, այսքան դառնություն,

Այսքան վիշտ ու ցավ…

Մի կտոր հողում այսքան կիսատ կյանք…

Իմ փոքրիկ սրտում

Այսքան մեծ կարոտ և փակ ճանապարհ…

Սպասիր ինձ, Արցախ…

Neli Nersisyan

Երկիր սիրելը կռվողի գործն է

Այսօր կճառեն,
Կերգեն, կպարեն,
Սրտաբուխ կխոսեն,
Բայց սրտում մի տեղ պահած
Սիրո աղբյուր կունենան:

Սահմանին կանգնած
Քո զինվորը հիմա
Սիրուդ մասին է մտածում,
Թե ինչպես կգա տուն,
Որ բուժես
Սիրտն իր վիրավոր…

***
Հայրենիքը սրբություն է,
Որից ոչ բոլորն ունեն:
Իսկ դու այն եզակիներից ես,
Որ ունես հայրենիք,
Հայ հայրենիք,
Իսկ ինձ համար
Անհայրենիք ժողովուրդը նման է անծնող  երեխայի`
Որբ է…

***
Խղճա նրանց,
ովքեր սեփական անունն ասելիս
ամաչում են:
Ու վեհ պահիր քեզ,
Որ անունդ ասելիս հպարտ ես։

Կյանքի օրենքն է այսպիսին

***
Այս լեռները լեգենդներ են պատմում ինձ`
Տավշո կամքի մասին աննկուն,
Հին լեգենդներ, որ եկել են դարերից,
Հասել են մեզ ու երգ դառել մեր հոգում։

Քանի սուրբ խորան տաճարներդ ի վեր,
Խաչի փոխարեն կեռ լուսին չկա,
Պահանջիր, աշխարհ, հատուցում արդար՝
Անմեղ զոհերիդ ծով արյան դիմաց:

Ես այս քաղաքինը չեմ

Մի օր կարթնանաս ու կզգաս, որ այս քաղաքում դու անկյուն չունես: Մի օր կարթնանաս իրականության ապտակից` մի կերպ բացելով կարմրած կոպերդ, խառնված շուրջդ կնայես, որովհետև դու սովոր էիր այտիդ միայն համբույրներ ստանալ, որ հազար ու մի «բարի լույս»-ից թանկ արժեն: Ու մի օր կարթնանաս սովորականի պես, ասես այդ ապտակը պիտի լիներ զարթուցիչդ: Դու կհարմարվես քաղաքի լույսերին, բարձր երաժշտությանն ու ոչինչ չասող ծիծաղներին, բայց մի բան կմնա անփոփոխ` դու այս քաղաքինը չես…

Ես այս քաղաքինը չեմ, որովհետև այստեղ ամեն «բարի լույս» սկսվում է մեկ բաժակ սուրճով, իսկ ամեն երեկոն ավարտվում թեյի սեղանի շուրջ: Ես ագահաբար  խմում եմ սուրճս ու երազում, որ գուցե այսօր նստվածքի մեջ ձեռքերս տեսնեմ, որոնք առ երկինք էի պարզում, ասես ափերիս մեջ կարող էի պահել անսահմանությունը: Ես ամեն երեկո զգում եմ, թե ինչպես են ոտքերս քարշ տալիս մարմինս. ժամն է թեյելու… Լցնում եմ շաքարավազը բաժակիս մեջ ու մտածում, որ մեր կյանքում էլ կլինի մեկը, ով պատրաստ կլինի ցանկացած պահի շաքարով քաղցրացնել դառնացած օրերը…

Ես իմ քաղաքինն եմ, ուր արցունքներդ կարող ես թաքցնել Որոտանի խորքում ու չմտածես, թե քեզնից պոկված կաթիլները, որ լռության մեջ են իրենց հանգիստը գտնում, ու չմտածես, որ գուցե վերջին հուշերդ ես նվիրում գետին…

Ես այս քաղաքինը չեմ ու երևի երբեք էլ չլինեմ, որովհետև լուսաբացների ու մայրամուտների գերին սուրճի բույրից ճաքած բաժակներին չի կարող սիրել…

Ես այս քաղաքում այլ անուն ունեմ:

Sabina Davtyan

Մարդիկ վիրակապ չեն, այլ վիրահատություն․․․

Հիվանդ ժամանակ պետք է դեղ բերեիր ու տաք թեյ պատրաստեիր ինձ համար, բայց դու ուրիշ մեկի համար ցուրտ ու քամոտ եղանակին դեղատուն գնացիր, իսկ հետո նրա սիրած թեյը պատրաստեցիր, սակայն նա արթնացավ և ուրիշի անունը տվեց․ բարկացար՝  շա՜տ բարկացար․․․

Պետք է միասին սրճեինք, չէ՞ որ միայն հարազատ մարդկանց համար ենք սուրճ պատրաստում, իսկ դու այդպես էլ ինձ համար սուրճ չպատրաստեցիր, մենք նույնիսկ տարբեր էինք այդ հարցում. դու այն դառն էիր խմում, իսկ ես՝ քաղցր: Դե, ասում են այն վնաս է սրտին, չէ՞:

Մենք երկուսս էլ սիրում էինք գինովանալ, բայց երբեք իրար հետ թեկուզ մի գավաթ գինի չխմեցինք, որովհետև գինովցած մարդու թշնամին անկեղծությունն է, իսկ դու ատում էիր քո թշնամիներին:

Պատկերացնու՞մ ես, ես մինչև հիմա տանգո պարել չգիտեմ, որովհետև դու այդպես էլ ինձ պարել չսովորեցրեցիր:

Ցավս չզգացիր, բայց փոխարենը դարձար իմ բաց վերքը, որն այդպես էլ չի բուժվի, որն այդպես էլ չի սպիանալու:

Խոսեցիր չգնահատելուց, բայց այդպես էլ գնահատել չսովորեցիր:

Խոսեցիր ապագայից, բայց ապրեցիր անցյալով:

Չեկար հանդիպման արևոտ եղանակին, բայց ձմռանը դրսում սպասեցիր լրիվ այլ մարդու:

Դու այդպես էլ չիմացար, թե ինչ ծաղիկներ եմ սիրում, փոխարենը նվիրեցիր նրան, ով ատում է դրանք:

Ընտրեցիր նրան, ով քեզ երբեք չէր ընտրի:

Ինձ չներեցիր բարձր խոսելս, բայց համակերպվեցիր նրա բութ լռությանը:

Պատերազմեցիր իմ դեմ, իսկ նրա՝ համար․․․

Գնացիր այնպես, որ երբեք հետ չես գա: Գնացիր այնտեղ, որտեղ երբեք չէին ընդունելու, առանց գիտակցելու, որ երբեք այստեղ քո տեղը չի լրացվելու:

Հ․Գ․ Մի՛ սկսիր նորը՝ նոր տողից, երբ վերջակետեր չես օգտագործում․․․

Հ․Գ․Գ․Մարդիկ վիրակապ չեն, այլ վիրահատություն․․․

Անծանոթ բարեկամը…

Եռաբլուրում շատ Հերոսներ կան… Բոլորն էլ հարազատ են, սիրված ու չմոռացված, բայց հազարավորների մեջ կա մեկը, ում մասին ուզում եմ խոսել:

Եռաբլուր գնալուց միշտ այցելում եմ Նրան ու ժամերով խոսում: Ուղղակի այնքան ուշ-ուշ եմ գնում նրա մոտ, որ Եռաբլուրում էլ ավելի շատ Հերոսներ են ավելանում, ու նրան գտնելն ինձ համար էլ ավելի դժվար է լինում: Առանց այդ էլ այնտեղ գնալն ինձ համար միշտ դժվար է, որովհետև ես զգացմունքներս ցուցադրել չեմ սիրում, ամեն կերպ պահում եմ ինձ, բայց Եռաբլուրն այդ վայրը չէ: Այնտեղ անգամ ամենաուժեղ մարդիկ են ցավի ու հպարտության առաջ ծնկի գալիս… Էլ ուր մնաց` էմոցիաները կարողանան թաքցնել կամ չարտասվել:

Այնտեղ միշտ շատ մարդիկ են լինում, ովքեր ինձ նման նստում և ժամերով խոսում են նրանց հետ, պատմում ամեն ինչի մասին կամ ուղղակի լռում ու մտածում, թե` հնարավոր լիներ ժամանակը հետ տալ, կփրկեին նրան, չէին թողնի, որ գնար, նրա տեղը կգնային…

Պատմում են եղանակի մասին, որ նրանց հեռանալուց հետո դրսում ինչքան էլ տաք լինի, արևն ինչքան էլ ջերմացնի, մեկ է՝ սկսում ես դողալ, մրսել ու չտաքանալ:

Այցելում են իրենց երեխաների, քույրերի, եղբայրերի հետ, ում ծնվելը նրանք այդպես էլ չհասցրեցին տեսնել, այցելում են ավարտական շորերով ու դիպլոմներով. կյանքի կարևոր օրերը պետք է, ախր, անցկացնել հարազատ մարդու հետ, կապ չունի նրա գտնվելու վայրը:

Նայելով այդ ամենին, զգացմունքներս խառնվում են իրար: Սկսում եմ ժպտալ, ուրախանալ, բայց հանկարծակի տխրել, որովհետև գնալով մոտենում էի Նրան…

Վերջապես… Գտա նրան, ում փնտրում էի: Տեսա, որ թարմ ծաղիկներ են դրված, հասկացա, թե ինձանից առաջ այստեղ ով է եղել…

Ձեռքիս ծաղիկները դրեցի ու նստեցի դիմացի նստարանին ու անթարթ սկսեցի նայել նրան, նայելով այնքան հարազատ բան էի զգում, չգիտեմ, թե դա ինչի հետ էր կապված:

Սկսեցի խոսել ու պատմել, թե այս ընթացքում, երբ իրեն չեմ այցելել, ինչեր են փոխվել, ովքեր են եկել իմ կյանք, ովքեր հեռացել, ինչքան ցավ են պատճառել, բայց իր օրինակին հետևելով ոչ ոքից չեմ նեղացել, չեմ չարացել: Շատ խոսեցինք տարբեր թեմաներից, բայց վերջում ամենակարևորն էի թողել՝ ներողություն խնդրելը, բայց դա ապրել կամ չապրելու, ուրախանալու կամ տխրելու, բարձր երաժշտություն լսելու կամ հեռավորությամբ ուրախանալու համար ներողություն չէր դա. ավելի խորն էր, ամեն ինչ այլ էր….

Ներողություն էի խնդրում, որովհետև երբ վերջին անգամ այցելել էի Նրան, խոսք էի տվել, բայց այդպես էլ խոստումս պահել չկարողացա, բայց չսկսեցի արդարանալ, խոսելով հանգամանքների մասին, ուղղակի շարունակեցի ներողություն խնդրել, որ ընկերոջը միայնակ եմ թողել, վիշտը չեմ կիսել, չեմ օգնել: Կամ միգուցե օգնել եմ, կամ միգուցե չստացվեց: Այդ այն հարցն է, որի պատասխանը դժվար էլ կարողանամ իմանալ, բայց մեկ կարևոր բան կար. նա երբեք չէր մեղադրի, նա կհասկանար…

Նրա մասին խոսելուց անցյալի ու ներկայի մեջ խճճվում եմ: Չէ՛, նա ինձ համար միշտ ներկա կլինի, ուղղակի չգիտեմ ճիշտը անցյալո՞վ խոսելն է, թե՞ ներկայով, իսկ  միգուցե այս հարցում ներկա ու անցյալ չկա, ճիշտ ու սխալ չկա:

Չգիտեմ…

Նրանից ներողություն խնդրելը շատ դժվար էր, ոչ թե որ ես այդ բառը չեմ սիրում, կամ ներողություն խնդրել չեմ սիրում, կամ ինձ մեղավոր էի զգում, ուղղակի ոնց էր կարելի Նրան տված խոստումը չպահել, բայց չէ՞ որ մենք սխալների վրա ենք սովորում, իդեալական մարդիկ չկան, չվրիպող մարդիկ չկան:

Դժվար էր մի բանը երկրորդ անգամ անելը, բայց ես ուժեղ եմ, չէ՞…

Հավաքեցի ինձ ու ցաքուցրիվ եղած մտքերս: Նայեցի ուղիղ իր նկարին ու խոստացա…

Խոստացա, որ այս կյանքում, անգամ եթե լքեմ ես, կամ լքեն ինձ, նա կմնա միակը, ում ես չեմ լքի Երբեք…