Իմ էջը խորագրի արխիվներ

meri araqelyan

Խաղաղությունն ու պատերազմը տեսել եմ գյուղում

Խաղաղությունն ու պատերազմը տեսել եմ գյուղում, որտեղ ծնվել եմ:

Գյուղը, ուր անցել է մանկությունս, սահմանն է, որից սկիզբ է առնում հայրենիքը:  Երբ փոքր էի, մտածում էի, որ հայրենիքը հայրենիք են համարում նրա համար, քանի որ այն պաշտպանում է հայրս:

Պատերազմն ու խաղաղությունը զգացել եմ միշտ հայրիկի տանը լինել-չլինելով: Տարիների հետ թվերը խճճեցին միտքս, ու թվերի անհավասար զանգվածը սկսեց ճնշել էությունս: Հիմա պատերազմ է, չհայտարարված պատերազմ:

Երբեք չի եղել օր, որ մտածեմ պարտության մասին, որովհետև հարենիքը հայրիկներն են պաշտպանում ու նրանք  սահմանին են, իսկ սահման ամբողջ Հայաստանն է դարձել:

Այստեղ` սահմանին, ոգի կա, հզորություն կա, ոգեշնչում կա, և ո՞վ կարող է խոսել վաղվա օրվա չլինելության մասին: Սահմանը տունս է, որից այն կողմ թշնամին է, ով փորձում է խանգարել ապրել: Չգիտեմ, թե ինչ է տալիս թշնամուն պատերազմը, բայց խաղաղությունն ինձ հայրս է տալիս:

Լույսերը մարում են, ու կարմիր գնդակները մահաբեր արագությամբ պայթում են երկնքում՝ խլացնելով ականջները, որոնք հոգնել են աղմուկից, որոնք սկսել են ատել բարձր ձայնը, խոսքը, աղմուկը:

Իմ սահմանն այսօր դպրոցն է, որտեղ զինվորագրվել եմ ծառայելու, իմ զենքը խոսքն է, լեզուն` հայոց լեզուն:

Սահմանը ամեն ինչի սկիզբն ու ավարտն է, այնտեղ խաղաղությունը չափվում է հայրիկի տանը լինել-չլինելով:

Զգում եմ, որ հայրենիքը գրկել է ինձ սիրահարի ուժով, և ես խնդրում եմ նրան ինձ չլքել:

Mariam Harutyunyan

Բարև, հիմար

Նորից այդ դռան ճռռոցը… Դա վերջինն էր, կամ գուցե, հերթականը. ինչ էլ, որ լիներ, մի բան հաստատ էր՝ դժվար է լինելու։ Անցյալը, մարդկային կերպարանք առած, նստած էր դիմացս։

-Բարև, հիմար,-ասացի։

Քայլերս ինձ տարան դեպի իմ սենյակի անշուք հայելին։ Հետաքրքիր էր արտացոլանքս՝ կիսավախեցած, կիսախավար, կիսալղոզված… Մի խոսքով՝ կիաատ էր, կիսատ էի։

-Բարև, հիմար։

Զգացածս ու մտածածս երբեք այսքան խառը չէին եղել։ Օրագիրս կորցրել եմ, բայց ես օրագիր երբեք չեմ ունեցել։ Սկսել եմ տարանջատել վախերս ու սպասելիքներս, բայց միշտ վախեցել եմ սպասելիքներ ունենալ։

-Անցյալը ուղիղ դիմացդ կանգնած է, չե՞ս ուզում հարցեր տալ նրան։

-Բարև, հիմար։

 

…Երեք, երկու, մեկ… ՎԵՐՋ…

Մենք մեր գծած ճանապարհի տխուր ճամփորդներն ենք. քայլում ենք, վազում ենք, հոգնում ենք։ Մենք սիրում ենք կարճ ճանապարհներ, բայց երկարն ենք նախընտրում։ Երազում ենք, բայց երազկոտությունը թուլամորթների մենաշնորհն ենք համարում, մենք սիրում ենք մեզ, բայց հոգու ամենախորքում խոստովանում ենք մեր անմտություններն ու թուլությունները։

Կյանքը տխուր դիմակահանդես է, իսկ մենք՝ դժբախտ դիմակավորներ։ Մենք անընդհատ դիմակափոխությամբ ենք զբաղվում ու կորցնում ենք մեր իրական դեմքը, իրական դիրքը, իրական անունը։ Դեմքերը լղոզված են, բութ ու զզվելի։ Տխուր ենք, որովհետև դիմակով շնչելը դժվար է։

 

Կըթ-կըթ-կըթ… Անձրևը սպառնում էր իր խոշոր կաթիլների տակ առնել փողոցի աղբի ավելցուկները, գետինը թաց էր, ոչ ոք չկար, հեռվից լսվում էր անտեր շների ոռնոցը։

Մոմավաճառ կինը ժանգոտած մետաղադրամները դրեց իր մուգ շագանակագույն թիկնոցի գրպանում, խաչակնքվեց (նա միշտ այդպես էր շնորհակալ լինում Աստծուն) և անձրևի հետ կռիվ տալով հեռացավ…

Ամեն ինչ սկսվում ու ավարտվում է ինքնաճանաչողությունից. նայիր հայելուն, ճանաչու՞մ ես այդ հիմարին, ուրեմն հաղթել ես։ Քո արտացոլանքը քո սեփական ծանրությունն է, որը քարշ ես տալիս ողջ կյանքիդ ընթացքում։

 

«Անցավ անցյալը անցավ…»

Սա հիմար բառախաղ չէ, արի վերլուծենք. անցյալը քեզ ձեռքով հրաժեշտ տվեց ու գնաց, թե ու՞ր՝ կարևոր չէ, բայց գնաց։ Անցյալը երբեմն ցավոտ է, բայց երբ գնում է, ցավն էլ իր հետ է տանում, ցավն ու անցյալը մեկտեղվում են ու պոկվում քեզնից։ Անցավ (առանց ցավի) անցյալը անցավ (գնաց, հեռացավ)։

Մոռացեք… Հիմար բառախաղ էր։

 

Ժամանակը անխիղճ է, բայց երբեմն ամենացանկալի բանն է մեզ համար։ Ժամանակը լուռ է, երբ մենք ենք գոռում, նա համբերատար սպասում է իր կայարանին, որ գնա… Գնա ու իր ամբողջ «ջանդակով» մխրճվի անցյալի մեջ։

Անցյալը վաղուց գնացել է, դու ես նրան քո կյանք հրավիրում։ Իսկ անցյալը սիրում է հեգնել, նա հիշաչար է ու աննրբանկատ։ Նա իմ սենյակում է։

-Բարև, հիմար…

Մարդկային ռեսուրսներից՝ ռեսուրսները միայն

Անտառում էնքան մութ ա։ Էլեկտրականություն չկա։ Մի քանի հատ մոմ էի գնել քաղաքից, տարել հետս, բայց մոռացել էի լուցկիների քանակը ևս հաշվի առնել։

Բայց դե մութ անտառում պիտի քայլեմ, չէ՞, իհարկե։

Մթությունից չեմ վախենում վաղուց։ Կուտակված լույսը զգալ չէր տալիս արտաքին մութը ու դրա տակ եղած վատ, դժվար, անանցանելի թվացող, դաժան, գեղեցիկ, սովորեցնող, սպանող, ապրեցնող լույսերի բացակայությունը։ Հա, լույսերը կարող են կուրացնելու չափ դաժան ու պայծառացնելու չափ գեղեցիկ լինել։

Հիշո՞ւմ ես էն հստակ ճանապարհը, որով անցնում էի աշխարհ հետ գնալու համար․ դուրս եկա, բայց՝ անտառ։

Ճանապարհից առաջ է՞լ էի անտառում, թե՞ իրոք աշխարհ էր, ինքս էլ չգիտեմ․ բայց ճանապարհը անցնելուց հետո եկածը հստակ էր․ մութ անտառ։ Իրականում ետևում թողած ճանապարհն էլ չէր փայլում իր լուսավորությամբ ու պայծառությամբ, ու աշխարհից գնված մոմերը այնտեղ էլ էի օգտագործում։ Իհարկե, ճանապարհի վրա էլ կային խանութներ, բայց ոչ բոլորում էին մոմեր վաճառում, վաճառածներն էլ կարճ ու շուտ խամրող էին։

Ինչևիցե, մոռանանք ճանապարհը՝ չկորցնելով ճանապարհի խանութներից գնված ու աշխարհից բերված մոմերը։ Քիչ թե շատ մոմերի ու լուցկու պաշարներով անտառ մտնելը բավականին վստահ քայլերով էին։ Վստահ քայլերով, անխնա մոմերն ու լուցկիները օգտագործելով ու անտառի մութ անկյունները լուսավորելով՝ բացահայտեցի մի թավուտ՝ իր բուսականությամբ, տարբեր արարածներով ու կանոններով։

Թավուտը գտնելու համար մոմերը ծախսելը անիմաստ չէր, թավուտն էլ խորթ չթվաց, որովհետև գրեթե բոլորս այդ թավուտում մի բանի էինք ձգտում․ լուսավորել անտառի մեր հատվածը այնքան, ինչքան կարող ենք։

Թավուտը ինչ-որ չափով բացահայտելուց հետո, մնացած մոմերը օգտագործելով, առաջ գնացի՝ բացելով նոր արահետ։

Արահետի մշակույթը, բարքերը ու վարքերը այդքան էլ խորթ չէին ինձ, բայց անտառի արահետում հանդիպած արարածները նոր էին, հետաքրքիր, գրավիչ այն աստիճան, որ պատրաստ էի վատնել բոլոր լուցկիներն ու վառել բոլոր մոմերը այդ արարածների միջից արդեն ընտրածիս հետ մեր իսկ արահետը պայծառացնելու ու խավարի անորոշությունը ցրելու համար։

Մոմերը օգտագործելու պատրաստակամությունը միայն իմը չէր, միակողմանի չէր։ Նա էլ էր այրում իր մոմերը մեր իսկ ընդհանուր արահետի համար։ Արահետից թավուտ, թավուտից արահետ ճանապարհները կարճ էին ու աննկատ թվացող, թավուտում եղած ժամանակ մտքումս արահետն էր ու բոլոր այն հնարավոր միջոցները, որոնցով կկարողանայի այն ավելի պայծառ ու հարատև դարձնել։ Մտքումս արահետը պահելով՝ նույնիսկ չէի էլ նկատում թավուտում հայտնվող մոմերը։

Օրեցօր արահետը լուսավորվում էր ու խորանում անտառի մեջ. արահետից թավուտ գալու միակ շարժառիթս նորից արահետ վերադառնալն էր։ Արահետում գտած անիրական ու իրականությունից կտրող արարածի մոտ մի օր սպառվեցին մոմերը՝ նախատեսված համատեղ արահետի լուսավորման համար․․․

Կիսախավար արահետում մնացած արարածիս այլևս իմ մոմերն էլ պետք չէին ինձ ու մեզ տեսնելու, արահետը շարունակելու համար։ Շրջվեց ու, անցած արահետի մոմերը հանգցնելով, հետ գնաց։

Արահետի մասին մտքերը, որ իմ պատկերացումների ապագայի անտառում այն լինելու էր լուսավոր ու դառնար անտառ անտառի մեջ, ստիպեցին ինձ էլ ետ շրջվել, վառել ինձ մոտ մնացած մոմերը ու ետ գնալ արահետով՝ նրան գտնելու ու իր հանգցրածը կրկին վառելու համար։

Ծախսելով մնացյալ բոլոր մոմերը ու լուցկիները` ներկա ու ապագա համատեղ արահետների համար ու ետ վերադառնալով՝ գտա քեզ խավարում․․․

Кончилось вино в бокале
Свет погас во всём квартале
И мы с тобой остались в темноте

Земфира – Мелодрама 

Աչքերիդ փայլը կորել էր ու մթնած արահետի պես խավարել։ Ամենավերջին մոմս վառելուց հետո այն հանգցրիր՝ չթողնելով «փնտրել ու փրկել մի բան, որը էլ չկա»։ Եղած մոմերի փոխարեն միացրիր մոտդ թողած մի անգույն, անշուք ու արհեստական լապտեր։ Լապտերը չէր կարող լուսավորել արահետը, ինչպես մոմը, ոչ էլ կտաներ դեպի անտառ անտառի մեջ․ երկուսս էլ գիտեինք։

Мы останемся друзьями
И как в дурацкой мелодраме
Я, конечно, вызову такси

Земфира- Мелодрама

Թողնում եմ քեզ այնտեղ, որտեղ գտել էի․․․ Առանց մոմ ու լուցկի մութ արահետը անցնելու, նոր մոմեր գտնելու ու նոր արահետներ բացահայտելու հույսը չսպանած խարխափում եմ:

Anahit Arshakyan

Ամենալավն ու բարին

Ես սպասում էի։ Ես ուզում էի գրել բանաստեղծություններ առաջին սիրուց հետո էլ։ Ես սպասում էի աշնանը։ Թվում էր, թե ոչինչ չէի զգում, բայց ես սպասում էի, ինքս էլ չիմանալով այդ մասին։
Ես կարդում էի գրքեր` բոլորը քեզ հանդիպելու համար։ Ես դիտում էի ֆիլմեր` բոլորը քեզ պատմելու համար։ Ես գրում էի բանաստեղծություններ՝ քեզ կարդալու համար։

Մոխրագույնը՝ մութ սենյակի անձրևաձայնով շաղախված, դու ես։ Ես հոգնած չեմ ու պառկած եմ գետնին։ Այստեղ ամեն բան ավելի լավ է լսվում։ Այստեղ ես կպած եմ մտքերին։

Երբեմնի տասը վայրկյանի իմ թեորեմն արդեն որերորդ անգամ հաստատել էր իրատեսական լինելն իր։ Այդ պատճառով ես որոշեցի քեզ մոռանալ, քանզի առաջին տասը վայրկյանում տեսա բոլոր տասն օրերը, ամիսները, նույնիսկ ՝ տարիները, որ կապվեցին քեզ ու թողեցին ինձ։

Ես դրել եմ ծանոթ քո ձեռքերը (կնոջ դեպքում ծանոթ բառն էլ ավելի է խոսում իր մասին, քան գեղեցիկ կամ նուրբ կամ ամենասիրելի բառերը) մերկ ծնկներիս ու կտրվել եմ աշխարհից։ Աշխարհից, որն այնքան իմն է, որ պոկ չի գալիս ինձնից։ Որն ինձ քամում է, որը ռեալիզմի ամբողջ իրատեսությամբ կոտրում ու փշրում է ինձ, որը փակել է տալիս փարթամ ուսերս ու դող է տալիս մատներիս։ Բացվում է նոր ժամանակատարածություն, ու ես մնում եմ այնտեղ քո ձեռքերի հետ միասին։ Ես վաղուց էի փնտրում այս հանգստությունը, փնտրում էի աչք ու ականջ, որ հենց ինձ լսելու և հասկանալու ունակ կլինեին, սակայն նույնիսկ չէի որոնում։ Եվ չեմ որոնել ոչ մի անցորդի մեջ, ոչ մի ընկերոջ, ոչ մի ծանոթի։ Այն ուղղակի պետք էր ինձ, և միևնույն ժամանակ, ապրում էի առանց դրա էլ, և հենց դրա համար էի թողել քեզ ինձնից՝ արդեն իսկ տասը վայրկյանից։
Հուլիսյան անձրևի պես, որ մաքրում է տապը անցյալի, դու մաքրեցիր ամեն բան ու լցրեցիր տարածությունը՝ ծիծաղով իմ։ Քեզ հետ լավ է։ Քեզ հետ լավ է․․․ Երգի՜ր ինձ հետ։ Լսի՜ր ինձ։
Իսկ դու դժվար թե իմանայիր ինչու՞ և հասկանայիր երևակայությանս լայնախորանալու հատկությունը միայն երգի այդ մի քանի բառերից։
Եվ հանկարծ նկատում եմ, թե ինչ գեղեցիկ է շապիկդ նայվում այդպես։ Քեզ հետ լավ է։ Քեզ հետ լավ է․․․ Դու այնպես ես անում, որ մոռանամ անցյալն ու ցավերը։ Ժամանակը դու մաքրում ես, ինչպես փափուկ հուլիսյան անձրև։ Քեզ հետ լավ է․․․

Աշնանային ջազի պես, որ լսում եք մի ականջակալով ու քայլում անձրևոտ մայթերով, դու անցար իմ վնասված ոտքերի կողքով ու չկանգնեցիր։ Դու վախեցար։ Ու վախենալու ես։
Իսկ ես չեմ կարող վազել, ինձ նույնիսկ չի կարելի քայլել։

Տաք աշնանային օրվա պես, այնպես ինչպես գետինն է կլանում տաքությունն արևի, դու առար ափերիդ՝ իրանիս տաքությունն ու վերցրիր մատներիս ծանրությունը՝ թեթևության քո պարանոցին։ Հորինեցիր պատմություն, որ միգուցե մի օր կպատմենք մեր երեխաներին, թոռներին (դե իհարկե, ոչ իմ ու քո)։ Որ մի օր ես կնստեմ լոնդոնյան որևէ բարում ու կհիշեմ մեզ երկուսիս, ես կհիշեմ օրը, այն մոռանալ չի լինի և կհիշեմ ձեռքի սինխրոն շարժումները մեր, որ արդեն վաղուց են մոռացվել, որ չհիշվեն։ Ամուսինս կվերցնի սառույցով վիսկի ինձ համար, ես կնախընտրեմ կոնյակ և նրան կասեմ, որ հոգնել եմ պարելու համար, որ չարժեզրկեմ 20 տարվա վաղեմության պատմությունը՝ մի քանի րոպե տևողության ու կլսեմ երգն այդ ու կկռահեմ միայն երկու բառից, որ հարցեր կարթնանան կիսամութ լուսավորության բարի կոնյակառոմի բուրյանի մեջ, քիչ թե շատ չճնշող հարմարավետությամբ ու ինքնամոռացությամբ՝ օդում կանգնած և փոքր տարածության ինտիմության մեջ կլանող, որտեղ սենյակի վերջում դրված կլինի դաշնամուր: Ես կլինեմ սև զգեստով և 18 տարեկանի պես գրավիչ ու փխրուն ծնկներով։ Այս հատվածը դու չգիտես․ մենք դուրս կգանք բարից, ես կքայլեմ մի փոքր հեռավորությամբ ամուսնուցս ու կշնչեմ օդն անձրևային ու կհիշեմ, որ դու ունեիր բոլոր հնարավորությունները պարելու ինձ հետ ամեն արժանի երգի ներքո, երգով լցված, երգային։

Ես կխոսեմ կյանքից, դու կլսես ու կպատմես հետաքրքիր որևէ պատմություն, որ կլանում է, հիացնում ու թողնում հարցեր, իհարկե, ինչպես և միշտ։ Եվ վերջնական պատասխանը նույնիսկ ուզել չի ստացվի։ Քանզի այդ դու ես։ Ես չունեմ հարցեր, որոնք պետք է պատասխանվեին։

Բեր իմ սիրելի թխվածքը, որ անունս ունի, դիր երաժշտությունը, տուր մի ականջակալը ինձ, անձրևոտ մի օր բռնիր ձեռքս, ու արի գնանք զբոսանքի։ Ես սովորել եմ ապրել այս օրով։ Ոչինչ չի վախեցնում այլևս ինձ։ Դու հիմար չես, ես դա գիտեմ անտարակույս՝ առաջին տասը վայրկյանից։ Բայց կարծում եմ, որ միշտ էլ սիրել եմ հիմարներին։ Իսկ քո պես հիմար երևի թե դեռ չի պատահել ինձ, որ այնքան խելացի գտնվի, որ բաց թողնի ինձ աշնանային կարմիր մի տերևի պես ու թողնի, որ դողամ իր ճյուղին, քանի դեռ քամիները արևային չեն տարել ինձ։ Տուր ինձ ձեռքդ, այն այնքան հարազատ է ինձ․․․
Իսկ եթե չարթնանանք վաղը, կտխրե՞ս դու գոնե մի քիչ․․․
Ես քեզ մաղթել եմ տխրել միայն երջանկությունից ու գեղեցկությունից․․․
Իսկ դու մաղթել ես ինձ ՝ ամենալավն ու բարին։

Մարդկության կորիզը դառն է

Շունչը պինդ չպահեր, մի օր հանգիստ շունչ քաշեր քաղաքը…

Մարդիկ բարությամբ լի աչքերով նայեին իրար, պարզը շատ լիներ ու թե լիներ, կնայեիր մարդու դեմքին, կկարողանայիր կարդալ  հոգին, կտեսնեիր խիղճը։ Կերևար էն խիղճը, որ  օրեցօր ավելի է մխրճում խորքը, որ վախենում է ցույց տալ, պարզապես վախենում է, որովհետև խիղճը, շատերն իրենց սրտի փոքրությամբ, կդարձնեն խեղճ, որ արդարացնեն սեփական ես-ը։ Արդյունքում` թեթևանում են իրենք, ծանրանում է քաղաքը։ Քաղաքը ծանրություն չի սիրում (ում պետքն է` սիրում է, թե ոչ), բայց տանում է մարդու բնույթի ծանրությունը, դիմում է բնության օգնությանը ու մի կերպ ձգում է շունչը։ Ո՛չ քաղաքն եմ, ո՛չ բնությունը, տանել չեմ կարող։

Փողոցում քայլելիս մանուկներին եմ նայում, էլի նրա՛նք են իսկականը, մաքուրը։ Տեսե՞լ եք՝ ինչպես են նայում. նայում են կա՛մ խանդավառ աչքերով, «մարդիկ որքա՜ն լավն են» ասող ժպիտով, կա՛մ էլ զարմացած հայացքով։ Երեխաներին նայելիս միշտ ժպտացեք, չգիտենք՝ երբ կճանաչեն մեծամասնությանը, այդ պահից կհեռանան հեքիաթային աշխարհից ու կհասկանան, որ գուցե զարմանալ չէ, այլ զայրանալ էր պետք։ Փոքրամասնությու՞նը… Անկախ իրենից դառնում է որոշյալ և ուսերին դրած քարշ է տալիս ժանգոտ մեծամասնության մեղքը՝ չդադարելով հուսալ, որ մի օր ազնվությունը գերակշռող կլինի, վստահությունը վախով չի չափվի, փողոցը լուսավորողն էլ լուսամփոփը  չի լինի, որ կշատանա այն տեսակը, որ կարողանում է կիսել ուրախությունը կողքինի, իսկ «կողքինն» էլ  արդար ճանապարհով  կհասնի հաջողության՝ լոկ ինքն իրեն ապացուցելու համար, ոչ ուրիշի աչքը հանելու։

Եվ լինում է պահ, որ նորից հավատում եմ, որ մարդիկ սիրուն են, հետո նայում եմ շուրջս ու տեսնում այն օրինակը, որ կա, օդը բռի մեջ է պահում և ուր որ է` խեղդելու է… Ու ես կծկվում եմ լացելու չափ. օդը ինձ չի հերիքում, իսկ քաղաքը սովորել է, ցավոք, որոշիչը մեծամասնությունն է։

Մինչև ե՞րբ երազել բարի մարդկության մասին, գունավոր շենքերով խաղաղ քաղաքի մասին, որտեղ լուսատուները մարդիկ են, որոնց մեջ մանկությունից մի կայծ մնացել է։

Մենախոսություն եղբորս հետ

բարև, ախպե´րս, ո՞նց ես:

տղերքը ո՞նց են:

 

ասում են` էդտեղ ես, հա՞, ներքևում:

տեղդ հարմա՞ր ա, բատինկեքդ հո չե՞ն սեղմում,

 

կարոտել եմ:

ես քեզ կարոտում եմ ամեն օր, որովհետև դու չես կարող անցյալ լինել` նույնիսկ վաղակատար:

 

էս ծաղիկները մաշկիդ պես սպիտակ են, երկինքը` աչքերիդ պես կապույտ,  տապանաքարդ` հայացքիդ պես սառը, բայց ջերմ:

 

վերևից ամեն ինչ ավելի լավ ես տեսնում, չէ՞:

ախր նոր ներքևում չէի՞ր:

 

ձեռքս դնում եմ սրտիդ, բայց ափս էնքան փոքր ա սրտիդ համեմատ:

տաքություն եմ զգում էս խոտից, ուրեմն ճիշտ եմ դրել ձեռքս:

 

բա ո՞նց անենք, Ա´րտ, ո՞նց օգնենք տղերքին, որ ձեր մոտ չգան,

ո՞նց ասենք, որ ձեր մոտ ամենալավ մարդիկ են, բայց ամենատխուր դեմքերով:

 

հետս ինչի՞ չես խոսում, հո չե՞ս նեղացել:

մի բա´ն ասա, Արտա´կ, ախպոր պես, մի բա´ն ասա:

էս աղմկոտ աշխարհում քեզ էսքան լռություն որտեղի՞ց:

 

ուզում եմ դեմքիդ նայել:

ուզում եմ` թարթես աչքերդ, երբ անթարթ աչքերիդ եմ նայում:

 

մատներդ քոնը չեն, երկար էին քոնը, ասում էին` լավ դաշնակահար կդառնաս:

չգիտենք, չենք իմանա` ինչ էիր դառնալու:

 

պատերազմից առաջ վերջին անգամ անունդ քննության ցուցակների մեջ էի տեսել:

 

կողքիդ կանգնած հասկանում եմ, որ ինձնից բարձրահասակ ես, բայց ինձնից մեծ չես, ախպե´րս, կներես:

ես չէի ուզում էս հարցում քեզ հասնել:

ես ուզում էի իմ տասնինը նշել քո քսանմեկի հետ:

 

իմացի´ր, որ այստեղ ինձ չեն նեղացնում, այլ միայն սիրում են,

որովհետև ես Արտակի Աննան եմ, քո Աննան, ու միշտ եմ լինելու, հասկանու՞մ ես, Ա´րտ, միշտ:

 

տասնինը վարդ չորացել է հենց քո վրա:

վարդերը հետդ տու´ն բեր, բայց ծաղկած, խնդրում եմ, թոռոմածը քեզ չի սազում:

 

հիմա հանգիստ եմ. վերևում մեր ընտանիքն ավելի մեծ է,

ուրեմն մենակ չես:

 

արևը գնաց, որ դու գաս:

 

ես էլ տուն եմ գնում, թեպետ տարբերություն չկա:

Հայկոն էր ասում, չէ՞,

որտեղ դու կաս, այնտեղ է տունը իմ:

 

բայց այս տանը ջեռուցում ու լույս չկա, մրսում եմ, երևի գնամ մյուս տուն:

գիտեմ` դու էլ ես գալու:

 

լա´վ մնա, իմ ամենալա´վ ընկեր:

մինչ հանդիպում

Lilit Poghosyan - Ulnetsi

Աղջիկն ամպերից վեր

Թվում էր՝ ամեն ինչ ճիշտ է ընթանում. արևը փայլում էր, Երկինքը բարևում իր կապույտով մինչև գարնան պայծառ օրերին փոխարինելու եկավ արծաթաթույր ձմեռը: Փաստորեն կյանքում ոչ մի բան իր հիմնական հունով չի ընթանում: Լինում են պահեր, կարճ կամ երկար, որոնք փոխում են մեր պատկերացումների համակարգի հունը: Իմ պատկերացումներն ու ես արդեն հասել էինք «ԴԵՊԻ ԿԱՆԱՉ» քաղաք տանող կանգառին, երբ տեղեկացրին, որ վերոնշյալ համարի ավտոբուսի փոխարեն ժամանել է «Դեպի Սպիտակ» տանող ավտոբուսը: Դե, ես էլ ստիպված նստեցի, ու շարժվեցինք: Ողջ ավտոբուսում տեղում էր ձյուն, ավտոբուս մտնող ճանապարհի վրա տեղ-տեղ մերկասառույցներ էին, իսկ ճանապարհային աշխատողները նույնիսկ չէին հասցնում կատարել ձնամաքրման աշխատանքները, բայց մեզ դա չէր խանգարում. Մեր ավտոբուսն ընթանում էր: Դե, որպեսզի ժամանակը շուտ անցնի, բացեցի նոթատետրս:

Առաջին էջում պատկերել էի մեծ արև, իսկ ներքևում` Բ-տառը. Սլաքով միացրել էի արևի շողերին, արդյունքում ունեցա «Բարև»-ը, կողքին կանաչ ու կապույտով իմ մոլորակն  էի նկարել, շուրջբոլորը` աստղեր, թերթեցի, մյուս էջերում էլի գունավոր պատկերներ էին, ամպեր, սարեր, դեղին ավտոբուս, ոլորաններ, ու ես` պայուսակն ուսիս կանգառում կանգնած…

Եթե վերլուծենք էս ամեն ինչը, արդյունքում կունենանք «հրաշախառը» մի պատմություն:

Մի քանի ամսվա բոլոր շաբաթ կիրակիները ես անց էի կացնում Կոլյա պապիկի ամենադեղին ավտոբուսով երթևեկելիս…

Հա՛, հա՛, ես հենց էն հացատան մոտ իջնող աղջիկն եմ:

Թե ոնց ստացվեց, որ ինձ էդպես էին հիշում հիմա կբացահայտենք… Ընդամենը մի քանի ամիս, ու ես քննությունների էի, պետք էր մի քիչ գոնե պատրաստվել, նախքան թեստ գրելը: Ես ինչքան էլ ինքս ինձ վրա աշխատում էի, չարչարվում էի, գրում-ջնջում էի, միևնույն է, շատ անինքնավստահ էի, անընդհատ սթրեսներ, լաց, վախ, ընթացքում նույնիսկ որոշել էի, որ չպետք է շարունակեմ ուսումս… Բայց շուտով որոշեցինք, որ պետք է ստուգենք՝ ինչքանով եմ պատրաստ:

Քանի որ իմ հայրենիքը գտնվում է ամպերից վեր, մի քիչ դժվար է Ա-ից Բ կետ հասնելը, ու քանի որ իմ ինքնաթիռի վերանորոգումը ես չէի ավարտել և ժամանակն էլ բավականին քիչ էր, որոշեցի Կոլյա պապիկի ավտոբուսով տեղաշարժվել, բայց հավատացեք, իմ ինքնաթիռից էլ արագ էր ընթանում… էնքա՜ն արագ, որ ես ճանապարհի կեսին պետք է ասեի` հացատան մոտ պահեք, հակառակ դեպքում չէի հասցնի իջնել: Մի քանի անգամ մոռացել եմ ասել ու վերջին կանգառից մինչև հացատուն ոտքով ստիպված եմ եղել քայլել, հետո սովորեցի ավելի ուշադիր լինել ճանապարհներին:

Դեղին ավտոբուսին հաջորդում էր ամենաժպտերես ու ջերմ ուսուցչուհիս, ով իր ամեն մի խոսքով ինձ մոտիվացնում ու սթափեցնում էր: Իր հետ իմ խնդիրները յուրօրինակ լուծում էին գտնում: Ես սովորեցի իր պես մտածել ու իմ մոլորակին նայել ամենավերևից, ներքևից ու մնացած բոլոր կողմերից…

Ոլորանները, որոնք սկզբից բարդ ու խճճված էին թվում, հիմա ես անցնում էի սավառնելով…

Բացի խնդիրներին լուծում տալուց, ես հասցնում էի իմ թռիչքի ընթացքում հետևել Փոքրիկ իշխանին ու իր վարդին…

Թվացյալ մութ պատերով մոլորակը, որտեղ ես ապրում էի, գույներով լցվեց, վախերին փոխարինելու եկան ամենաջերմ ու գունեղ ժպիտները, ինձ մոտ կարծես թե ամեն ինչ ստացվում էր, ու հանկարծ ավտոբուսը բախվեց մեկ այլ ավտոբուսի… Դուռը բացվեց, արևի շողերը ողջունեցին ինձ, և լսվեց իմ անուն ազգանունը: Իջա և ասացին, որ պետք է նստեմ մյուս՝ ավելի մարդաշատ ավտոբուսը…

Ավտոբուսը կանգնեց սիրուն պատուհանիկներով «տան» դիմաց:

Իսկ ես մտածում էի, թե հացատնից համալսարան երկու կյանք է պետք հասնելու համար: Տեսնու՞մ եք, Կոլյա պապիկի ավտոբուսը, չէ՜, ինքնաթիռը հրաշքներ է գործում…

Նոթատետրս փակեցի, տեղավորեցի պայուսակումս և հեռացա ավտոբուսից…

Արդեն ամառ էր. համարյա վերջը: Իմ ինքնաթիռի վերանորոգման աշխատանքներն ավարտել էի, հիմա այլևս ոչ ոք ու ոչինչ չի կոտրի նրա թևերը:

Գուցե կարիք կա…

Կյանքում դեռ բաներ կան, որ կարելի է սիրել։ Այո’, բնությունը, ծառը, ծաղիկը, կենդանիները, բնության երևույթները, լեռը, քարը, ամեն ինչ…

Ամեն ինչի մեջ սեր կա դեռ, ես նոր եմ հասկացել, կամ գուցե կարիք կար մի քիչ մեծանալու, որպեսզի զգայի ամեն ինչի մեջ թեկուզ չնչին երջանկությունը։ Գուցե կարիք կար մեծանալու, որպեսզի զգայի, թե որքան գեղեցիկ է ամեն բան ստեղծել Աստված։

Այո’, ժամանակի հետ սովորում ես կարևորել ամեն բան քո կյանքում, նույնիսկ այն, ինչ քոնը չէ, այն, ինչին առաջ կարևորություն չէիր տալիս, այն, ինչ մի ժամանակ քեզ մի տեսակ անգույն ու անիմաստ էր թվում։

Կյանքումս ունեցած ամենագեղեցիկ առավոտները հենց այստեղ` իմ հին ու նոր, բայց միշտ ուրիշ, միշտ գեղեցիկ ու տարբերվող գյուղում են բացվել։ Ամեն առավոտ թռչունների երգի ներքո, ամեն առավոտ մաքուր օդ շնչելով, թարմ միրգ ուտելով։ Երևի դա է ինձ համար ամենագեղեցիկ ու երջանիկ առավոտը։ Արթնանում ես, անփութորեն արագ հավաքում մազերդ ու շտապում այգի` թարմ մրգերի ետևից։ Երևի կյանքում գեղեցիկ երևույթներից մեկն էլ հենց դա է, ու երբ չգիտես, թե երբ ես վերջին անգամ լինելու այստեղ` քո փոքրիկ գյուղի ծայրում գտնվող մեծ տանը։ Ու երևի դա էլ է առեղծվածային, հետաքրքիր ու տարբերվող, երբ չգիտես, թե քանի տարի, քանի ամիս, քանի օր ու ժամ է մնացել քեզ վայելելու այս ամենը։

Գուցե կարիք կա այդ ամենը մի քիչ շուտ նկատել, մի քիչ շուտ կարևորել երբեմն չերևացող այդ փոքրիկ երջանկությունները, որ հաճախ այնպե՜ս են լցնում կյանքդ։ Երևի կարիք կա հաճախակի դուրս գալ փողոց ու նայել քո տան պատերին, դուրս գալ այգի ու միրգ հավաքել, դուրս գալ պարզապես քայլելու քո գյուղի փողոցներով, դուրս գալ նայել սարերին, տներին, կենդանիներին, մարդկանց…

Գուցե կարիք կա գնահատել ամեն ինչ ավելի, քան առաջ էր, որ գոնե կյանքը մի քիչ շունչ առնի…

Գուցե կարիք կա…

Երկինքներ իմ աշխարհից

Կյանքը`  երգի, երկնքի՜ պես անհո՜ւն, անհո՜ւն,

Կյանքը` կորած աստղերի՜ պես հազարանուն:

Կյանքը` կրակ ճահիճներում՝ կա ու չկա,

Կյանքը` ճամփորդ, սպասված հյուր, որ պետք է գա:

Կյանքը` երգի, երկնքի՜ պես անհո՜ւն, անհո՜ւն,

Կյանքը` կորած աստղերի՜ պես հազարանուն…

 

Հայրենիքս ու ես

Ես հայ եմ։ Անվախ, քաջ և հզոր ազգի զավակ: Այնպես է պատահել, որ ծնվել, մեծացել և ապրում եմ Վրաստանում։ Չնայած այն բանին, որ ապրում եմ այստեղ՝ Հայաստան աշխարհը միշտ իմ սրտի մի անկյունում եղել է, կա և կմնա։

Մի քանի շաբաթ առաջ մեկնարկեց «Քայլ դեպի տուն» ծրագիրը, ես էլ առաջին հոսքի մասնակից էի։ Սա այն ծրագիրն է, որը հնարավորություն է տալիս ծանոթանալ տարբեր երկրներում ապրող հայ երիտասարդների հետ, տեսնել, ճանաչել, բացահայտել և կրկին ու կրկին սիրել մեր հայրենիքը։ Հենց այդպես էլ եղավ…

Կլինեմ անկեղծ՝ այս 13 օրերը իմ կյանքի ամենագունավոր, ամենապայծառ, ամենաուրախ օրերն էին, որ երբևէ կարող էի ունենալ։ Շրջապատված էինք այնպիսի լավ ու բարի մարդկանցով, որոնց մոռանալը անհնար է, ստեղծվել էր այնպիսի լավ միջավայր, որ բոլորիս մոտ տուն վերադառնալու ցանկությունը անհետացել էր։ Բազմատաղանդ, խելացի ջոկատավար-ուսուցիչներ, ծրագրի ղեկավարներ, ովքեր իրենց գործը կատարում են մեծ նվիրվածությամբ, սիրով ու ջերմությամբ։ Այս 13 օրերը ապրել ենք մեծ ընտանիքի նման, մեկը բոլորի համար, իսկ բոլորը՝ մեկի։ Եվ այս օրերը անմոռանալի են։

Էքսկուրսիաներից տպավորություններս բառերով նկարագրելը անհնար է։ Ամեն օր երկուժամյա ճանապարհին մեր աչքի առջև բացվում էր Հայաստանիս աննկարագրելի բնության հրաշալի տեսարան։ Իսկ Հայաստանի տարբեր վայրերը, ուր մենք հասցրեցինք այցելել, խոսում էին նրա հազարամյա պատմության մասին։

Մեր այցելած վայրերից կառանձնացնեմ Եռաբլուրը, ուր մեր այցին շատ էի սպասում, որտեղ կամա թե ակամա, թափվում են մարդկանց ամենաանկեղծ արցունքները։ Չէ՞ որ յուրաքանչյուրս պարտավոր ենք իմանալ մեր հերոսների ազգանվեր սխրանքի մասին, ծաղիկներ դնել և խոնարհվել նրանց շիրիմին…

Եվ այնքան հաճելի էր, երբ ուր էլ գնայինք, ասում էին. «Դուք ձեր տանն եք, ձեր հայրենիքում»։ Եվ այո, դա այդպես էր։   Սովորեցինք Հայոց պատմություն, Հայոց լեզու, ազգագրական երգ ու պար։ Այս ամառվա շոգին անգամ դասի նստելն էլ էր հետաքրքիր ու հաճելի։

Ծանոթացանք և ճանաչեցինք Հայաստանի տաղանդավոր մարդկանց, որոնց գործին կհետևենք միշտ։

Ծրագրի առաջին օրերին ամեն բան այլ էր. մասնակիցներից շատերին չէինք ճանաչում, բայց շատ-շատ էինք ուզում ծանոթանալ, փոքր-ինչ ամաչում էինք,  իսկ երբ արդեն ժամանակն էր վերադառնալու մեր երկրներ, իրար այնքան հարազատ էինք դարձել, որ բաժանումը արցունքներով էր ու ծանր, կապը` ամուր, որը շարունակվելու է միշտ։

Ամեն օրը մեծ երջանկությամբ եմ հիշում ու կարոտում։