Մի քանի ամիս առաջ սովորական էր բարձր կրթավճարից, ցածր թոշակից ու աշխատավարձից, երկրից ու իշխանությունից անհույս բողոքելը, ամեն ինչից հոգնած ու հիասթափված ապրելը, ընտրության գնալը և վստահ լինելը, որ դա կրում է ձևական բնույթ, որ ՀՀ հպարտ քաղաքացու ձայնը որոշիչ չէ, որ ոչինչ կախված չէ մեզնից, ոչինչ չենք կարող փոխել, կարճ ասած՝ երկիրը երկիր չէր։

Այժմ սովորական է դարձել երկրի ապագայի մասին լավատեսորեն արտահայտվելը, սեփական իրավունքների համար պայքարելը և վստահորեն ու անկեղծ ասելը, որ մենք ենք տերը մեր երկրի։ Սովորական է դարձել փողոցներում նստելը, ազգային ժողովի նիստերը նայելը։ Ես իմ տասնինը տարվա կենսափորձում երբեք չեմ տեսել ողջ աշխարհով մեկ տարածված հայ ժողովրդին այսքան երջանիկ, հպարտ, պայքարող ու վստահ իր ուժի վրա։ Վստահ, որ եթե բոլորս միանանք, հաղթանակը մերն է լինելու, որ փշալարերը, ջրցանները, ձայնային նռակները, բերման ենթարկելը ու հազար ու մի նման հնարքները մեզ չեն կանգնեցնելու, որովհետև մենք չենք պայքարում մեր ազգակից քույր-եղբայրների դեմ, մենք բաց ձեռքերով ենք ու պայքարում ենք անարդարության դեմ, իրավախախտման դեմ։

Առաջին հերթին սա կարծրացած մտածելակերպի հեղափոխությունն էր։ Մարդկանց մեջ վերացավ այն մտածելակերպը, թե ժողովուրդը ոչինչ անել չի կարող, կճնշեն: Մենք լավ գիտենք՝ գյուղ կանգնի, գերան կկոտրի, ու այդ գյուղը կանգնեց, ժողովուրդը կանգնեց՝ Չինարիի սահմանը պահող հողագործից մինչև հրապարակում օրեր շարունակ պայքարող ցուցարարը, յուրաքանչյուրը պայքարեց յուրովի, բայց մի նպատակի համար։

Սկզբում շատերը թերահավատորեն էին վերաբերվում շարժմանը, ուղղակի նայում քայլողներին, նկարում ու վերջ, բայց որոշ ժամանակ անց միացան բոլորը, որովհետև հասկացան, որ այս պայքարը վերջին բանալին է այս իրավիճակից դուրս գալու, որ վճռական ու անպարտելի ենք այս անգամ, որ այս շարժումը կանգնեցնելու մասին մտածելը նույնիսկ ծիծաղելի է։

Այգեպարում, Չինարիում մարդիկ գիշերը երկու հոգով են հուղարկավորում իրենց հարազատներին, որովհետև թշնամին կրակում է նույնիսկ թափորի, դիակի վրա։ Այսքանը ապրած ժողովրդին այլևս չեն կարող կանգնեցնել նրանք, ովքեր չգիտեն՝ որտեղ է ավարտվում մեր երկրի սահմանը, չգիտեն՝ որքան է միջին աշխատավարձը, միջին եկամուտի չափը, բայց լավ գիտեն՝ ինչքան է հարկի, տույժի, վճարի չափը…

Մենք հաղթել ենք, հաղթել ենք այն օրը, երբ արել ենք մեր քայլը՝ նախ և առաջ մեր մտքում, երբ հավատացել ենք մեր միասնության ուժին, մի կողմ ենք դրել ամեն տեսակ կասկած ու վախ ու դուրս ենք եկել փողոց։

Ես պայքարում եմ այն Հայաստանի համար, որտեղ մեզ չեն ստիպելու մասնակցել ինչ-որ նախընտրական համերգների, որտեղ բոլորը հավասար են լինելու օրենքի առաջ, որտեղ ուսանողը ստանալու է իրեն հասանելիք կրթավճարի զեղչը, որտեղ ավարտական քննությունները հանձնելու համար պարապմունքների չենք գնալու, որովհետև դպրոցում լինելու են արժանի մասնագետներ, որտեղ քննությունը չենք գնելու, այլ ստանալու ենք, որտեղ աշխատավարձը չենք օգտագործելու վարկերը մարելու վրա, որտեղ մտքի ազատության համար մարդկանց չեն կալանավորելու, որտեղ Երևանից հեռու ապրողը իրեն չի զգալու այլմոլորակային, որովհետև մշակութային, սպորտային և այլ ծրագրերը միայն Երևանում չեն լինելու։ Ես հաջորդ սերունդներին հպարտորեն պատմելու եմ, որ այս հզոր ու թավշյա հեղափոխության մի մասնիկն էլ ես եմ եղել։

Վաղուց չեմ գրել, իսկ հիմա ամենալավ առիթն է, որ մի փոքր ժամանակ տրամադրեմ ու գրեմ այն ամենը, ինչ հիմա հուզում է ինձ։

Ես ինքս ՀՀԿ-ի մի մասը չեմ կազմում։ Այն ժողովրդից եմ, ով այսքան ժամանակ ցույց էր անում, այն մարդկանցից եմ, ովքեր ապրում են գյուղում, այն երեխաների թվին եմ պատկանում, որոնց ծնողները իրենցից հեռու գտնվելով՝ աշխատում են, և այն մարդն եմ, ով այսքան ժամանակ չի նեղվել իր ապրելակերպից։ Ընդհակառակը, միշտ փորձել եմ թեկուզ և շրջապատումս ցույց տալ ավելին, քան եղել եմ։ Ապրում եմ իմ կյանքով։ Չեմ նախանձում այն երեխաներին, ովքեր ինձնից ավելին ունեն։ ՀՀ հպարտ քաղաքացի եմ, որ ունեմ ծնողներ, հարազատներ ու ընկերներ։ Այսքանն էլ ինձ բավարար է, չնայած նրան, որ հայրս ինձանից հեռու է, ու ես նրան չորս ամիսը մեկ եմ տեսնեմ, կամ վեց։

Այսօր ամեն աշխատանք էլ ունի իր դժվարությունը։ Այսքան ժամանակ լուռ հետևել եմ այն ամենին, ինչ կատարվել է հայրենիքումս։ Գիտե՞ք՝ ամաչում եմ ասել, որ այս ընթացքում քաղաքում չեմ եղել, չեմ մասնակցել քաղաքում տեղի ունեցող ցույցերին, որտեղ ամբողջ ժողովուրդը մի մարդ դարձած` պայքարել է ընդհանուր գաղափարի համար։ Փոխարենը, ամեն վայրկյան հետևել եմ սոցիալան ցանցերով, հեռուստատեսությամբ` ինչ-որ բան իմանալու նպատակով։ Հնարավորություն չեմ ունեցել, և բացի այդ` փորձել եմ գյուղում ինչ-որ բան անել։ Գիտեմ` ասածս զարմանալի չի թվա, բայց մենք գյուղի երեխաներով էլ ցույց արել ենք, բայց միևնույն է` ես ամաչում եմ քաղաքում ցույցերին չմասնակցելու համար։

Այսօր բոլորը իրենց անհատական կարծիքը ունեն։ Չի կարելի դիմացինին զրկել իր սեփական կարծիքից, չի կարելի դիմացինին վիրավորել կամ սին տեղեկություն տարածելով` փորձել մեկ ուրիշի աչքին բարձր երևալ։ Մի՞թե լեզվակռիվ տալով, մեկը մեկից հետ չմնալով` հարցին լուծում կտան, երևի որ լավ մտածենք, ավելի լավ ճանապարհներ կգտնենք։

Այսօր ես ժողովրդիս կողքին եմ հոգով և սրտով, բայց չեմ մեղադրում նաև այն մարդկանց, ովքեր ՀՀԿ-ից են։ Նրանք են ընտրել իրենց ճանապարհը, ինչքան էլ մեզ դժվար լինի կամ դուր չգա, դա նրանց ընտրությունն է, մենք պետք է ընդունենք։ Նրանք նույնպես պետք է ընդունեն ու համակերպվեն այն մտքի հետ, որ այսօր, պարոն Փաշինյանի գլխավորությամբ, մենք՝ հայերս համախմբված ենք, ինչի համար ես շատ-շատ ուրախ եմ։ Եվ համակարծիք չեմ, որ այսօր թշնամին ուրախանում է՝ այս ամենը տեսնելով, հակառակը՝ սարսափում է։ Թշնամին ուրախ կլինի այն ժամանակ, երբ տեսնի, լսի կամ կարդա՝ ոնց են հայերը, մեկ ազգ լինելով, «ուտում» իրար։ Ես համարելով ինձ երեխա՝ ուզում իմ մտածելակերպին հասու մի բան ասել. եթե այսօր ուզում ենք պայքարել վաղվա ապագայի համար, ուրեմն պետք է թույլ տանք դիմացինին արտահայտել նաև իր կարծիքը, որքան էլ դա մեզ դուր չգա։ Բոլորս էլ հայ ենք, բոլորիս նպատակը մեկն է՝ ապրել այնպիսի մի երկրում, որտեղ չկա կաշառակերություն, որտեղ ազնիվ մի ճանապարհով մարդը կարող է հասնել իր նպատակին։

Շատ շուտով կգտնենք մեր երկար սպասված խնդրի լուծումը։

Երբ տանը մենակ ես, ոչինչ չկա անելու, ձանձրալի իրավիճակ է, կամ էլ տանը աղմուկ ու ժխոր է, այդ ժամանակ քեզ օգնության են գալիս ականջակալներդ: Դրանք քեզ հնարավորություն են տալիս ավելի լավ ժամանակ անցկացնելու, անիմաստ աղմուկի փոխարեն բարձր երաժշտություն լսելու, և առօրյան ավելի հետաքրքիր անցկացնելու:

Ականջակալ. իր, որին շատ մեծ տեղ եմ տալիս իմ կյանքում: Կարողանում ես միայնակ լսել բարձր երաժշտություն, նայել ուշագրավ տեսանյութեր, դիտել հետաքրքիր ֆիլմեր, և դրանով ոչ մեկին չխանգարել:

Հաճախ եմ լինում ականջակալներով և երբ մտածելիս, ինչ-որ բան գրելիս, նույնիսկ հաց ուտելիս եմ լինում, գրեթե միշտ դրանք ականջներիս են: Երբ ականջակալներով ես լինում, անկախ քեզանից սկսում ես տաքանալ, ականջներդ, հաստատ է, որ տաքանում են: Մի անգամ ականջակալներս ուղղակի դրել և հեռուստացույց էի դիտում, մայրիկս մոտեցավ ու ասաց.

-Որ հեռախոսի մեջ չես, էլ ինչի՞ ես դրել ու իզուր տեղը ցավեցնում ականջներդ:

Ես էլ ի պատասխան նրան ասացի.

-Մամ, ցուրտ ա, դրա համար եմ դրել, որ մի քիչ տաքանամ: Թեկուզ, որ ականջներս էլ տաքանան, էդ էլ ա բոլ…

Մայրիկս ծիծաղեց ու ասաց, որ ինչ ասես՝ չեմ հնարի:

Մի անգամ էլ քույրս վերցրեց ականջակալներս և փորձեց քանդել կծիկը: Չկարողացավ, դժգոհ դեմքով ասաց.

-Էս ոնց ես խառնել իրար, քանդել չի լինում:

Ես էլ ծիծաղելով ասացի.

-Ախր, ես մեղք չունեմ, էն ձախը շատ ա սիրում աջին, դրա համար էլ իրար փաթաթվելիս խառնվում են:

Ինչ լավ է, որ աշխարհում կան այս «չարաճճիները»: Դրանց շնորհիվ է, որ կարողանում ես կտրվել այս աշխարհից, և քեզ թեկուզ քիչ ժամանակով լավ զգալ: Չգիտեմ՝ ով ոնց, բայց ինձ ավելի շատ է դուր գալիս այդ աշխարհը:

Բախտի բերմամբ հաճախ եմ լինում ինքնաթիռներում, և թռիչքները հաճախ տևում են 14-16 ժամ։ Շատերը մտածում են, որ 14 ժամ ինքնաթիռում նստելը, ամպերից վերև գտնվելն ու անգործությամբ զբաղվելը հերոսություն է։ Բայց ես միշտ սիրով կոտրում եմ այդ կարծրատիպը՝ մարդկանց ասելով, որ այդ ժամերը երբեմն շատ օգտակար կարող են լինել։ Ուրախ եմ, որ բախտ եմ ունեցել վայելել այդ 14 ժամերը 7 անգամ (շուտով 8-րդն էլ կավելանա)։

Երբ նստում եմ ինքնաթիռ, նախ հարմար «կահավորում եմ» իմ նստատեղը։ Այսինքն՝ տեղավորում եմ պայուսակս, բաճկոնս ու բոլոր-բոլոր այն պարագաները, որոնք ինձ պետք են գալու։ Ապա նույն բանն անում եմ եղբորս համար, քանի որ միշտ միասին ենք հայտնվում ամպերի վերևում։ Հետո ականջակալներով իմ սիրած երգերն եմ վայելում մինչև գետնից պոկվելն ու հանդարտ շարժվելը։ Դա տևում է երևի թե 30 րոպե։

Հետո մի քանի ֆիլմ եմ դիտում, սկսում եմ կարդալ այն գիրքը, որը պայուսակումս է, ու հաճախ էլ ավարտում եմ այն։ Երբ այս շարունակական պրոցեսը կրկնում էի արդեն 7-րդ անգամ (մարտի 19-ն էր), կողքիս նստած տղամարդը, որ ֆիլմ էր դիտում, խախտեց ինքնաթիռում տիրող լռությունը իր ծիծաղով։ Երևի ֆիլմի հերոսները ինչ-որ հումոր արեցին։ Ու քանի որ գրեթե բոլորը քնած էին, միայն ես լսեցի այդ ծիծաղը և ինքս էլ սկսեցի բարձր ծիծաղել։ Նա նկատեց ծիծաղս, հանեց ականջակալներից մեկն ու ասաց.

-Եթե ամերիկացի ես, անպայման կնայե՛ս այս ֆիլմը, շա՜տ լավն է, երևի թե միայն ամերիկացիները կհասկանան։

Խոսքն ավարտեց ու կրկին սկսեց քրքջալ։

Ես ասացի, որ ամերիկացի չեմ, բայց անպայման կնայեմ ֆիլմը։

Հետո կանգնեցրեց ֆիլմն ու ասաց.

-Տեսա, որ նկարում էիր քիչ առաջ, վատ չի ստացվում, բայց կարող ես ավելի լավ։ Ձեռքիդ շարժումները ճկուն չեն, տո՛ւր, ցույց տամ։

Առաջին անգամն էր, որ կողքիս նստած ուղևորը խոսում էր ինձ հետ։ Ուրախացա, ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչու։ Արագ հանեցի ալբոմս ու մի մատիտի հետ մեկնեցի նրա կողմը։ Նա ցույց տվեց՝ ինչպես ճիշտ մշակումներ անել, ճիշտ դիրք ընտրել մարմնի համար։ Հետո ասաց, որ իր անունը Ռոն է, ծնողները կողմ չէին, որ ինքը արվեստով զբաղվի, բայց հիմա գրաֆիկ դիզայներ է ու մեծ գումարներ է աշխատում։ Այսպես խոսեցինք, ու չնկատեցի՝ ինչպես վայրէջք կատարեցինք։ Երբ դուրս եկանք ինքնաթիռից, շտապում էր և արագ քայլերով առաջանում։ Մոտեցավ ինձ ու ասաց.

-Շատ հաճելի էր, հուսամ՝ կրկին կտեսնվենք։

-Ռո՛ն, իսկ ինչպե՞ս էր կոչվում ֆիլմը,- հարցրի ես ու նկատեցի, որ իմ նոր ընկերն արդեն չքացել է մարդկային հսկա ամբոխում:

Ուրբաթ է՝ ծանր օրվա վերջին ժամը դպրոցում։ Խիստ ուսուցիչ էր, պիտի ուշադիր լսեի։ Հեռախոսս զանգեց դասի ժամին, ի՞նչ անեմ։ Պարտադիր պիտի վերցնեի, քույրս էր զանգում։

-Ալո, ի՞նչ ա եղել։

-Է՛մ, ո՞ւր ես,- շնչակտուր ասաց քույրս։

-Դասի եմ, ուր եմ։

-Խոսա, մինչև բանասիրականից հասնեմ գլխավոր մասնաշենք, էլի։

-Բայց ի՞նչ խոսեմ, համ էլ՝ դասի եմ, չեմ կարա։

-Լավ, ես կխոսամ, դու մենակ լսի։

Հիմա ում լսեմ՝ քրո՞ջս, թե՞ ուսուցչուհուն։ Դե, իհարկե, քրոջս։ Իմ հարազատն ինքն է, իսկ պատմությունը կսպասի։ Վերցրեցի ականջակալներս, թաքցրի մազերիս մեջ, և սկսվեց զրույցը։

-Ասա, ես քեզ լսում եմ,- ասացի ես՝ դասարանում մի կերպ ձևացնելով, թե լսում եմ ուսուցչին։

Խոսեցինք երկար-կարճ, հարց ու պատասխանով 5-10 րոպե։

Լսվեց հեգնող մի ձայն.

-Էմմա՛, կրկնի՛ր։

-Կներեք, ի՞նչ։

-Ասում եմ՝ կրկնի՛ր։

Ես կանգնեցի՝ ականջակալս ականջիս, քույրս լսում էր, թե ուսուցչուհին ինչ էր ինձ ասում և լսել էր, թե ինչ դաս էր բացատրել։ Ականջակալից լսվում է քրոջս ձայնը։

-Է՛մ, բռնվեցի՞ր, լավ, ասում եմ՝ կրկնի, մենք էլ ենք էդ դասերը անցնում հիմա։

Որ ասում էի՝ ավելի լավ է քրոջս հետ խոսեմ, վերջին հուշումն էլ օգուտ մնաց։

-Նստի՛ր, աղջիկ։

Ոնց կլիներ՝ ուսուցչուհին ինձ չկոպտեր, հարցին պատասխանել էի, չէ։

-Սե՛ր, հաջորդ անգամ անգլի ժամին կզանգես։

-Հա, եղավ, ես հասա, անջատում եմ։

-Հաջողություն։

Ողջունում եմ ձեզ, Հայաստանի հպարտ ու արժանապատիվ քաղաքացիներ, ազգի պայքարող ու չհանձնվող երիտասարդություն, հեղափոխության ձգտած և այդ հեղափոխությունն ապրած հայորդիներ, ողջունում եմ բոլոր նրանց, ովքեր այժմ կարդում կամ երբևէ կկարդան այս տողերը:

Ես ավելի քան համոզված եմ, որ վերջին քսան օրերի ընթացքում բոլոր հայերը, ինչպես երբեք, մեծ ոգևորությամբ, եռանդով, շունչը պահած ու մատները խաչած հետևել են մեր երկրի քաղաքական գործընթացների զարգացմանը, ամեն օր պարտաճանաչ կերպով լսել են լուրերի թողարկումները, ժամերով նստել են ուղիղ եթերի առաջ, հետաքրքրվել ու տարվել են քաղաքականությամբ՝ սրտաբուխ մեկնաբանություններ թողնելով: Ու էլ չեմ խոսում այն հարյուր հազարավոր քաղաքացիների ու տարբեր բնագավառների գործիչների մասին, ովքեր ամեն օր ժամեր շարունակ քայլել են հանրապետության տարբեր փողոցներով, բղավել ու վանկարկել են՝ կորցնելով անգամ դրական ինքնազգացողությունը: Եվ այս ամենը տեղի է ունեցել միակ ու բոլորիս քաջ ծանոթ նպատակի համար, որին հասնելու ճանապարհին արդարացված էին բոլոր միջոցները:

Եթե քսաներորդ դարի խոշորագույն գրողներից մեկը՝ Թեոդոր Դրայզերը, ապրեր ժամանակակից աշխարհում, ապա նա իր հայտնի արտահայտությունը անպայմանորեն հայ ժողովրդին կհղեր. «Նրանց համար կյանքը միմիայն երկու կողմ ունի՝ ուժ և թուլություն…»: Ու նա հաստատ կշարունակեր իր տողերը, «…մինչդեռ նրանք սովոր չեն ապրել դրանցից երկրորդին առերեսված»: Հիրավի, չէր սխալվի Դրայզերը, ինչպես այսօր չի սխալվել հայ ժողովուրդը:

Դեմքիցս չհեռացող ժպիտը, օրավուր աճող հպարտությունս ու հայրենիքիս հանդեպ իմ սերը չի կարող թևեր չտալ ինձ ու վստահեցնել, որ ես ճիշտ եմ, ճիշտ եմ այն հարցում, որ Հայաստանն ավելի լավն եմ տեսնելու, որ այն արդեն ավելի լավն է: Ու թե կլինեն մարդիկ, ովքեր կժխտեն կամ չեն հավատա դրան, կլինեն դավաճանն իրենց սեփական գիտակցության: Ու թե հանակրծ կլինի այն ապագա երկրի գլուխը, ով ոչ մի կերպ չի արդարացնի միլիոնավոր մարդկանց հույսերը՝ նրանց հուսախաբ անելով, ինչին արդեն ամենաքիչն եմ հավատում, կլինի դավաճանն իր երկրի, ինքնասիրության ու մարդկային որակների:

Ուրեմն, եկեք վստահ առաջ քայլենք, չընկրկենք ու լավ իմանանք, որ եթե հազարամյակներ շարունակ գոյատևած փոքրաթիվ ազգը չի ոչնչացել անգամ աշխարհի ամենասարսափազդու թշնամու սրից, արհավիրքներից ու տանջանքներից, ապա մինչև աշխարհի վերջն էլ Աստծո ընտրյալ այդ ազգը կապրի, կհավատա ու երբեք չի հանձնվի:

Սեր, խաղաղություն ու ներդաշնակություն եմ մաղթում մեր երկրին ու մեզ բոլորիս: