Իմ էջը խորագրի արխիվներ

Anush margaryan

Չուղարկված նամակ

Ողջո՜ւյն, ես Անուշն եմ: Ապրում եմ Երկիր մոլորակում: Հարյուրավոր գալակտիկաներից, միլիոնավոր աստղերից ու ինը մոլորակներից այն կողմ գտնվում է իմ աշխարհը: Այն լի է ուրախությամբ ու տխրությամբ, սիրով ու ջերմությամբ, հոգսերով ու խնդիրներով, հույսերով ու երազներով: Կարծում եմ՝ արդեն հասկացար, որ այն նման չէ Ալիսայի հրաշքների աշխարհին: Բայց ես սիրում եմ իմ փոքրիկ աշխարհն այնպես, ինչպես դու սիրում ես շոկոլադե պաղպաղակ:

Գիտե՞ս, թե որքան եմ փորձել ուղարկել քեզ այս նամակը, բայց հաջորդ վայրկյանին մտածել եմ, որ քեզ հետաքրքիր չի լինի կարդալ այնպիսի աշխարհի մասին, որտեղ հրաշքներ չեն լինում: Ո՛չ, չմտածես, որ ես հեքիաթային աշխարհներ չեմ սիրում: Անկեղծ ասած՝ եթե ինձ մնար, կուզեի, որ անունս Սպիտակաձյունիկ լիներ, իսկ աշխարհս՝ թզուկներինը:

Լսի՛ր, ես քեզ կպատմեմ մեր աշխարհի մասին: Ուզում եմ այն ներկայացնել իրական գույներով, այնպիսին, ինչպիսին կա: Քո բարության մոլորակից այն շատ է տարբերվում: Կարծում եմ՝ լսել ես, որ մեր աշխարհում կեղծիքն ու չարությունը երբեմն բույն են դնում. նրանք նման են թռչունների: Լսե՞լ ես կետուսի մասին: Նրա մարմնի գարշահոտ ճարպի մեջ գտնվում է անուշաբույր համպարը, որից ստանում են օծանելիք: Այդպիսին է նաև մեր աշխարհը: Այն արտաքինից կարող է վատը թվալ, բայց որքա՜ն բարություն կա ներսում: Քեզ ուզում եմ հրավիրել մեր աշխարհ, կարող ես գալ ընկերներիդ հետ:

Օ՜, մայրս է կանչում…

-Գալի՜ս եմ, մայրի՛կ:

Կներես, ընկեր, նամակս անավարտ մնաց: Ես այն էլի չուղարկեցի քեզ…

anna sargsyan malishka

Երևի նման ենք իրար, դրանից է

Երեկ նստած էի, երևի այս ամիս առաջին անգամ փորձում էի հանրահաշվի տնային կատարել, ու ի՞նչ… Գագիկ Սուրենյանը հայտարարեց, որ Հայաստանի ողջ տարածքում ձյուն է սպասվում: Ըմ, լավ: Այդ նորությունն ինձ համար բոթ էր, որովհետև ես չեմ սիրում ձյունը: Այո, այո, ես գոյություն ունեմ:

Անխոս, ձյունը շատ գեղեցիկ է: Ես ուղղակի էսթետիկական հաճույք եմ ստանում, երբ նայում եմ արծաթե թիթեռնիկներին՝ պոկված կապույտ հեքիաթներից: Սիրում եմ նկարել այն, բայց հավատացեք, իմ կյանքի առաջին ձնագնդին եղել է անցած տարի ձմռանը, երբ դասընկերներս որոշեցին գնալ խաղալու, իսկ ես գնացի, որպեսզի «վախս» հաղթահարեմ: Դա իմ առաջին և մինչ օրս վերջին ձմեռային ամենազվարճալի խաղն էր:

Շատ եմ մտածել, թե ինչու չեմ սիրում, ուրիշների նման, երբ ձյան փաթիլները, հպվելով դեմքիս, միանգամից անէանում են: Թե ինչու չեմ սիրում քայլել ձյան միջով, ինչպես մյուսները, կամ խաղալ ձյան փաթիլների հետ և այլն: Ինձ հուշել են պատասխանը: Ինձ թվում է, որ ես ու ձյունը նման ենք իրար: Կամ ես ու ձմեռը, ես ձմեռն էլ չեմ սիրում նույնքան, ինչքան ձյան հետ խաղալը: Լսել եք, չէ՞, որ ասում են՝ եթե մարդիկ բնավորությամբ իրար նման են լինում, ապա միասին չեն կարող գոյատևել անգամ:

Ես էլ եմ ձմռան պես սառն ու գունատ: Բայց ընկերներիցս քչերը, ովքեր ինձ լավ են ճանաչում, ասում են, որ իմ մեջ ավելի շատ գույն կա, ավելի շատ եմ երջանկացնում մարդկանց, քան մյուսները: Ձմեռն էլ է, չէ՞ էդպիսին: Նա էլ առաջին հայացքից շատ հանգիստ ու գունատ է, սառն է: Բայց երբ սկսում ես շփման մեջ մտնել նրա հետ, շատ ես երջանկանում: Կթվա, թե ինձ եմ գովում: Լավ, թող թվա: Միևնույնն է՝ ես, ձյունն ու ձմեռն իրար նման ենք, դրա համար իրար տանել չենք կարողանում: Իրար հետ չենք կարողանում ապրել:

Նա ինձ համար անկոչ հյուր է, ես նրան ուրիշների պես չեմ ընդունում իմ դեմքի կամ մատների վրա: Բայց, դե ձմռանը ձյունն անխուսափելի է: Դրա համար ձմեռն էլ է ինձ համար նույն հարթակի վրա, ինչ ձյունը:

Չնայած ասում են՝ շատ մի ատիր, սիրել կա: Հնարավոր է, ես էլ ձմռան հետ ընկերանամ, ու այն դառնա իմ եղանակը:

Ani Ghulinyan

Ինչի՞ց է

Ինչից է, որ երբ մի մարդու ի սկզբանե չես սիրում՝ հենց առաջին հայացքից, հետո էդպես էլ նրա մեջ միայն վատ գծերն ես տեսնում, թերությունները, ու սիրելու ոչ մի պատճառ չի մնում:

Դրա հակառակն էլ կա, երբ մարդուն առանց որևէ պատճառի, առանց ծանոթ լինելու սկսում ես հազար տարվա ծանոթի պես սիրել:
Հիմա դա ինձնի՞ց է, թե՞ մարդկանցից: Էդպես էլ չեմ հասկանում, գիտեմ միայն, որ միշտ էլ պետք են թե՛ լավ, թե՛ վատ մարդիկ, որ իրար հետ համեմատելու բան ունենաս, որ կարողանաս տարբերել՝ որն է լավը, ու որը՝ վատը:
Երբևէ փորձե՞լ եք ինչ-որ բան անելու հիմք ընդունել այն բոլոր աֆորիզմները, որ կարդում եք գրքերում, լսում եք հեռուստատեսությամբ, տեսնում եք համացանցում: Քանի որ ես դեռ պատանի եմ ու ամեն ինչ պիտի փորձեմ, դա էլ փորձեցի: Ասեմ, որ դա անելը գործնականորեն անհնար է, որովհետև նույնիսկ մի մարդու երկու մտքերը հակասում են իրար, յուրաքանչյուրը այս կամ այն միտքը արտածում է ելնելով իր փորձից, կյանքի պատմությունից ու հաղթահարած դժվարություններից: Բայց չէ՞ որ բոլոր մարդկանց կյանքերը տարբեր են, հնարավոր չէ մեկ ուրիշի կյանքի կանոնով կառավարել սեփական կյանքը, հարկավոր են նոր կանոններ, որովհետև ինչպես ամեն մարդ ունի չկրկնվող ու յուրահատուկ մատնահետք, այնպիսի էլ կյանք ունի՝ միայն իրա համար կարևոր ու միայն իր համար ստեղծված:
Գիտե՞ք՝ ինչքան դժվար է դեռահաս լինելն ու հիմնական տեսակետ ձևավորելը: Մեր ուղեղը մի սովորական հարցի շուրջ այնքան աղբով է լցվում, և մարդիկ այնքան են սիրում իրենց կարծիքները փաթաթել վզիդ, որ սեփական տեսակետը ձևավորելու համար ժամանակ չի մնում: Հետո, այս տարիքում պատահում է, որ տարված ես լինում ինչ-որ գաղափարով, երազանքով, մեկ էլ մի անզգույշ խոսք, մի չմտածված քայլ, ու ամեն ինչ փլվում է, հարկ է լինում նոր աշխարհ կառուցել՝ նախորդից լավն ու ամուրը, էդպես կատարելագործելով՝ մի օր էլ աշխարհդ անմատչելի է դառնում: Լավ է՝ գոնե բավարար ժամանակ կա ինքնակատարելագործվելու: Կյանքի մեջ ամենից շատ այդ ինքնամաքրվելու ու կատարելագործվելու հատկությունն եմ սիրում:

Անհասցե նամակ

IMG_4831Բարև պապիկ,

Որոշեցի այս անգամ այսպես խոսել քեզ հետ: Կարծում եմ, դեմ չես լինի:

Պապ, ինչո՞ւ այդքան շուտ հեռացար ինձնից: Ես երկու տարեկան էի, բայց արդեն հասցրել էի քեզ անսահման սիրել: Ասում են՝ դու ամենալավ ժամագործն ես եղել: Գիտե՞ս, ինչքան եմ ցավում, որ քեզ հիշում եմ միայն պատմությունների միջոցով: Սիրում եմ բոլոր այն պատմությունները, որոնց հերոսները մենք ենք` ես ու դու: Գիտե՞ս որն եմ ամենից շատ սիրում, այն մեկը, երբ ես փոքր էի ու բառերը չէի կարողանում ճիշտ ասել ու պաղպաղակին «մալոժիկ» էի ասում: Ու մի օր եկել եմ, կանգնել քո արհեստանոցի մոտ ու ասել. «Պապի՜, մալոժիկ», իսկ դու թողել ես բոլոր գործերդ, ձեռքս բռնել, ու միասին գնացել ենք «մալոժիկ» առնելու: Չես պատկերացնի՝ ոնց եմ ուզում, որ հիմա էլ ձեռքս բռնես ու միասին գնանք զբոսնելու, անընդհատ զրուցենք. դու ինձ քո անցած-գնացած պատմությունները պատմես: Չգիտեմ ինչից է, բայց բոլոր այն պահերին, երբ ես քո կարիքն եմ ունենում՝ կողքիս զգում եմ քեզ: Ամեն անգամ քո նկարները տեսնելուց երկար նայում եմ քո ժպիտին, քո բարի ժպիտին, այնքան կյանք կար այդ ժպիտի մեջ, ցավում եմ, որ իմ աչքերը չեն կարողացել այն դաջել իմ հիշողության մեջ:

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Հովհաննիսյանի

Ասում են՝ ես ու դու իրար շատ նման ենք արտաքինով, համ էլ բնավորությամբ:

-Որտեղ երաժշտություն և ուրախություն, այնտեղ՝ պապիկդ, անընդհատ ուրախ էր, ժպիտը դեմքին:

Պապ, ես զգում եմ, թե ինչքան ես սիրում ինձ, իսկ իմ սերը տեսնես քեզ հասնո՞ւմ է: Դու իմ կյանքի ամենամեծ ու կարևոր կորուստն ես: Ես եղբորս միշտ պատմում եմ քո մասին: Դե նա քեզ չի տեսել, շատ փոքր է: Այնքան եմ նկարներով ցույց տվել, որ առանց ինձ էլ նա արդեն գտնում է քեզ նկարներում: Ամեն անգամ քո մասին ինչ-որ մեկին պատմելուց հուզվում եմ, աչքերս արցունքոտվում են, բայց ժպիտով եմ խոսում քո մասին:

Պապիկ, ուզում եմ բոլորն իմանան քո մասին, որ իմ Հովհաննես պապիկը ամենա-ամենա լավն է: Ուզում եմ իմանաս, որ քեզ անսահման սիրում եմ:

margarita voskanyan lori

Իմ երեք կյանքերը

Իմ կյանքը 1000 հատիկ ունեցող փազլ է:

Դու իմացար, որ այն այդքան շատ հատիկներ ունի: Իմացար ու վախեցար: Վախեցար ու փախար: Փախար ու էլ hետ չեկար: Ես անգամ չհասցրի ասել, որ 999-ը ես արդեն վաղուց հավաքել եմ, քեզ միայն մեկն էր մնացել: Մեկը, բայց ամենակարևորն ու պատասխանատուն:

Քո գնալուց հետո իմ փազլի բոլոր հատիկները խառնվեցին իրար: Բայց ես քեզ պես վախկոտ չէի: Փազլիս՝ կյանքիս 999 հատիկը հավաքեցի ու սկսեցի փնտրել քեզ: Փնտրեցի ու չգտա: Չգտա ու տխրեցի:

Որպես օրենք՝ փազլ հավաքելիս մարդիկ կորցնում են վերջին հատիկը, փնտրում են ամենուր՝ տուփի մեջ, սեղանի ու բազմոցի տակ, անգամ այն տեղերում, որտեղ չեն էլ եղել, ու վերջում, երբ չեն գտնում՝ կանոնի համաձայն ասում են. «Ի սկզբանե տուփի մեջ չի էլ եղել այդ վերջին մի հատիկը»:

Կանոնից չշեղվելով՝ ես էլ չէի գտնում իմ վերջին ու 1000-րդ հատիկը, ու չէի կարողանում հասկանալ՝ կորցրել եմ, թե ի սկզբանե չի եղել:

Հիմա հասկացա, որ այդ մի հատիկը դու տարար քեզ հետ՝ չմտածելով, որ իմ մի մասնիկն ուրիշ փազլների համար խորթ է լինելու ու տարբեր: Իսկ դու միայն այդ մի հատիկն ունես՝ ամբողջություն լինելու համար:

Էլ ինչպե՞ս չատեմ քեզ, կամ էլ` ինչպե՞ս ներեմ, որ քո լինել-չլինելու պատճառով ուրիշները փորձում են իրենց կեղտոտ, ճմրթված ու անհամապատասխան փազլի հատիկը մտցնել իմ կյանք: Միևնույնն է՝ թույլ չեմ տա:

Եվ վերջապես, դու գիտես, թե ինչ է նկարված իմ փազլի վրա: Որքան էլ զարմանալի թվա քեզ, բայց փոկ, հեռավոր հյուսիսում ապրող փոկ: Դու ինձ սառն ու հաջողություն չբերող համարեցիր, փոխեցիր ճանապարհդ ինձ տեսնելիս: Իսկ ես գալիս էի քեզ մոտ, որ հասկանամ՝ ինչ կերպարանք ունես: Բայց դու միշտ փախչում ես ինձնից, նույնիսկ իմ մասնիկն ես վերցնում ու կորչում՝ չմտածելով ո՛չ իմ, ո՛չ էլ քո մասին: Չէ՞ որ դու կամ ավելի ես լինելու կամ պակաս, իսկ այդպիսի կիսատ-պռատ պատկերներով ո՞ւմ ես պետք: Հավատա, բոլորն էլ մեծ ու խոշոր, հասկանալի փազլներ են փնտրում, միայն ես եմ քեզ նման անհասկանալի, բայց նաև տարբերվող փազլի հետ կռիվ տալիս: Շատ եմ խնդրում, էլ ճամփադ մի փոխիր ինձ տեսնելիս, ես սառն ու անհաջողակ չեմ: Ես քո կիսատ սառնությունը լրացնող միակ մասնիկը կլինեմ։

Ես փազլի 1000, չէ՛, արդեն 999 հատիկից կազմված և 3 կյանք ունեցող փոկ եմ: Դու մի անգամ հեռացար ու սպանեցիր ինձ: Ես փազլի 999 հատիկից կազմված, 2 կյանք ունեցող փոկ եմ:

astghik qeshishyan

Մի կտոր իմ իրականությունից

Առավոտյան 6:27 Alarm-ն է զանգում:  Ինչ-որ սղոցող աղմուկ: Որովհետև մի բան վաղուց եմ հասկացել. սիրելի երգերը զարթուցիչ դնել չի կարելի: Սա նախնանախնական արթնացուցիչն է: Անջատում եմ, ժպտում. դեռ 2 ծըլնգ քնելու ժամանակ կա: 6:43 հաջորդ զանգն է: Երբեմն չձգելով ցավոտ պահը՝ հենց էդ ժամանակ էլ զարթնում եմ: Երբեմն էլ սպասում եմ 6:47-ին. (զույգ ու կլոր թվերը տանել չեմ կարողանում) հայրիկը թեյ է բերում ու համոզում, որ ես դժբախտ չեմ, որ բոլորն էլ ի վերջո արթնանում են: Սենյակում կատարյալ մութ է ու ցուրտ: Նայում եմ Արևիկին՝ քնած է: Մի օր ես էլ 4-րդ կուրս կլինեմ, եթե գոյատևեմ: Հագնելու բան եմ ընտրում՝ քանդրտում եմ դարակները, թափրտում շորերս, որովհետև եթե ես քիչ եմ քնում, թող մյուսները շատ հավաքեն: Գիտեմ՝ հիմարություն է, հատկապես, որ էդ «մյուսները» սովորաբար հենց ես եմ լինում: Աստիճաններով իջնելիս ուտում եմ, մեքենայում՝ կոշիկներիս թելերը կապում:

Միշտ ծայրահեղ ատել եմ ուշանալը: Արևը նույնիսկ կատակում էր, թե առաջին ժամադրությանս մի քանի ժամ շուտ եմ գնալու ու սպասեմ: Հիմա անտարբեր եմ: Ուսանողական ավտոբուսի շարժվելու ճիշտ ժամը անցել է: Հանգիստ եմ ու չեմ զանգում վարորդին, որ սպասի. ոնց էլ լինի, ուրիշ ուշացածներ ու զանգածներ կլինեն:  Ու, իհարկե, չեմ սխալվում: Բարձրանում ենք ավտոբուս: Տղաները տեղ են  զիջում: Ուզում եմ ասել՝ չէ, մերսի, նստեք: Չէ՞ որ ես գիտեմ, որ չի կարելի ամեն անգամ էդպես շահագործել նրանց: Բայց թքած, նստում եմ: Պատահում է՝ առանց շնորհակալություն հայտնելու:
Գիշերը մի 3-4 ժամ եմ քնում: Մի օր՝ 3 ժամ. դաս եմ անում, որ ուսանողականում քնեմ, մի օր՝ 4 ժամ. քնում եմ, որ ուսանողականում դաս անեմ: Էս ավտոբուսում միշտ Էդվարդ Նորթընի Fight Club-յան հայտնի դեմքով եմ, որովհետև everything is a copy of  a copy of a copy of a … Իջնելիս վճարում եմ մեր «անվճար ուսանողականին»: Վարորդը՝ Սիմոնը, որ իմ ու Արևի թեթև մտքով Սայմըն է դարձել, ինչպես միշտ, բարի-դեբիլոտ ժպտալով վերադարձնում է մանրը: Մոտավորապես էսպես ես բարևում եմ մետրոյի՝ ժետոն վաճառող կանանց: Ու ինչպես իրենք են իմ բարևն անպատասխան թողնում, էնպես էլ ես՝ Սայմընի ժպիտը:  Օրիգինալ սիրային եռանկյունի ենք:

Չեմ իջնում էնտեղ, որտեղ ԵՊՀ-ում սովորող երեխեքն են իջնում: Շատ քայլել ու մենակ քայլել: Սա, եթե դրական լիցքեր չի տալիս, գոնե բացասականից է մի քիչ մաքրում:
Հասնում եմ համալսարան՝ շնչակտուր: Կես ժամից ավել ժամանակ դեռ կա, բայց արագ քայլելը չբուժվող հիվանդություն է: Բարևում եմ շենքի մաքրուհիներին, գնում՝ 4-րդ հարկի հայելուն այցի: Դասամիջոցներին էստեղ փումփուլիկաաղջիկախառը ռոմանո վիճակներ են: Հիմա մենակ ես եմ: Օ՜, որքան գոհ է հայելին դրանից: Մեյքափով մաքրում եմ Էդվարդ Նորթընին, ժպիտ եմ նկարում ու գնում լսարան: Երաժշտություն եմ լսում, ծիտիկների հետ շփվում (Ռոմանոյի չէ՝ իսկական), գրատախտակին Բարսայի լոգոն նկարում, հաստ տառերով YNWA գրում: Հետո կամաց-կամաց գալիս են երեխեքը: Իսկ ես արդեն մի քիչ պայծառ եմ:  «Ինչի՞ ես տխուր» հարցի ամենահեշտ պատասխանն եմ գտել. ուղղակի աշխատում եմ տխուր չերևալ:
Դասերից հետո համալսարանում իվենթ կար: Էս անգամ մնացի: Արդեն ժամը 4-ն է, կուրսեցիներս տանն են, ես՝ երկրորդ տանս՝ Մետրոնոմում: (Եթե ուշացել ես ուսանողականից, հեհե, հաջորդ ավտոբուսը ժամը 6-ին է: Իսկ եթե դրանից էլ ես ուշանում, հաջորդը ուժս կինո ժանրից է, չեմ պատմի): Մտածում եմ, եթե Նոր տարվան Մետրոնոմի Հանրապետության նախագահը պարգևներ բաժանի, ինձ առաջինն ա «պատվավոր քաղաքացի» տալու: Բայց ես չեմ գնա, որովհետև ոչ մի տեսակի նախագահից չարժի մեդալ ստանալ, կամ ավելի ճիշտ՝ որովհետև հոգնած կլինեմ: Հետո կայարան եմ գնում՝ մետրոյում սիրահարվելով կամ էլի մետրոյին սիրահարվելով: Ավտոբուսում տեղ եմ պահում ու չվում պոնչիկանոց: Մի հատ թռչնի կաթ: Նայն, հարուստ չեմ, ուղղակի ատում եմ պոնչիկը:
Ավտոբուսը գնում է, գնում է, գնում է… Ես փակում եմ աչքերս, դնում ականջակալներս, որ չտեսնեմ, չլսեմ բարձրահասակ, մկանուտ տղաներին, որոնց կարող էի սիրահարվել, բայց որոնք ոստիկան են ու հրճված պատմում են, թե ոնց են ցուցարար ծեծել: Ավտոբուսը գնում է: Ես համարյա լացում եմ: Ավտոբուսը դեռ գնում է… Մի քանի հավերժություն անց քայլում եմ գյուղի մութ ու դատարկ փողոցներում ու 15 րոպեով սիրում մեր գյուղը: Հետո տանն եմ: Մի քանի ժամ նստում եմ անջատված, էս ընթացքում կարող եմ ժպիտոտ նկար փոսթել՝ տափակ գրությամբ կամ քո նկարը լայքել: Հետո, երբ կուրսեցիներս գնում են քնելու, ես միանում եմ ու անցնում դասի:
3-ն անց ա: Ուզում եմ օրագրիս պատմել, թե ինչքան սիրահարված եմ ու ինչքան կոտրված: Բայց հոգնած եմ, թող մնա վաղը:
…Հոգնած եմ AC/DC լսելուց ու երևակայելուց, թե Դինի Impala-յում եմ, ու սլանում ենք Թեքսասի անմեքենա, անծայր փողոցներով, երբ իրականում Սիմոն-Սայմընի ուսանողականում եմ, գնում ենք հավերժական հյուսիս-հարավով ու լսում «Գիտե՞ս՝ հիմա ինչ կուզեի»: Հոգնած եմ Լուսառատի փողոցներում Englishman in New York լսելուց, արթհաուս ֆիլմի աղջիկ ապրելուց, պարապելով ֆուտբոլ լսելուց…

Հահ, սրանք երևի անցյալում կմնան: Հիմա այնքան հոգնած չեմ, որ նյութ եմ գրում: Այսուհետ գոնե մի քանի ամիս Երևանում եմ ապրելու ու… Ու ուշանալու եմ դասից՝ առնվազն կես ժամ: Վրեժ է, սիրելի՛ս:

Lusine Manukyan bazmaghbyur

Իմ համով-հոտով տատիկ

Տատիկս, իմ լուսավորը…

-Լուսինե՛, տա՛ք հագնվիր՝ դուրս գալիս չմրսես, հա՛ց կեր՝ չվատանաս, դասերդ լա՛վ սովորիր…

Տատիկս ամեն օր այսպես է ինձ դպրոց ճանապարհում: Նա միշտ ինձ լավ խորհուրդներ է տալիս։ Հաճախ նրան հարցնում եմ. «Տատիկ, թոռնիկներիցդ ո՞ւմ ես ամենաշատը սիրում», ակնկալելով, որ պետք է ասի՝ Լուսինեին, բայց նա պատասխանում է. «Բալես, ո՞ր մատդ կտրեն, որ չցավա»։ Եվ ես ճիշտ հասկանում եմ նրան ու համամիտ եմ իր հետ։ Տատիկս արմատներով խութեցի է։ Նրա պապերը այնտեղից են գաղթել։ Մեր գյուղում շատ են Խութից գաղթածների սերունդները։ Եվ, ինչպես ասում են, ամեն մի տոհմ ունի իր առանձնահատկությունները, այսինքն՝ ինչ-որ մի բան մեծերից ժառանգել են, իմ տատն էլ երևի իր տոհմի լավագույն հատկանիշներն է ժառանգել։ Տատիկիս անունը Մարուսյա է, նա շատ ավանդապաշտ կին է։

Քանի որ աշուն էր,  մարդիկ բերքահավաք էին անում։ Իսկ ես ու տատիկս գնում էինք այգի, ու այնտեղից​ ընկույզ հավաքում։ Արդեն տատիկս շարել է ընկույզները, և պատրաստվում ենք սուջուխ թաթախել։ Ես սիրում եմ այն պահը, երբ արդեն կախում են սուջուխները, որ չորանա, մեկ էլ հանկարծ՝ ճը՜թ, ընկավ վրայի շփոթը։ Ու դա ամենահամեղ պահն է։ Նա պահածոներ էլ է փակում, և ես նրան սիրով օգնում եմ։

Տատիկս արդեն 73 տարեկան է, և կարող եմ ասել, որ մեծ աշխարհ եմ անցել նրա հետ։ Նա ինձ համար միշտ ամեն ինչ արել է, ու ես շնորհակալ եմ, որ ինքը կա։ Արդեն աշնան երեկոներ են, ես ու տատիկս նստում ենք պատուհանի մոտ, տաք թեյ ենք խմում ու նայում թախծոտ աշնանը։ Ուշադիր նայում ենք, թե տերևները մեկ առ մեկ ինչպես են պար գալով ընկնում ցած, իսկ ես գիրք եմ կարդում, տատիկս ուշադիր լսում է։ Ուզում եմ, որ տատիկիս կյանքում միշտ արևոտ գարուններ լինեն, նա արժանի է դրան։ Իմ համով-հոտով տատիկը:

elizabet harutyunyan

Մտածելու մասին

«Աբու-Լալա Մահարին,
Հռչակավոր բանաստեղծը Բաղդադի,
Տասնյակ տարիներ ապրեց
Խալիֆաների հոյակապ քաղաքում,
Ապրեց փառքի և վայելքի մեջ,
Հզորների և մեծատունների հետ սեղան նստեց…»։

Նա էլի դասն էր ներկայացնում: Սովորաբար ես լսում եմ նրան, ոչնչով չէր տարբերվում և այս անգամը, բայց… Ա՜խ, այս «բայցը»։
-Ընկեր Սահակյան, մրսում եմ, կլինի՞ գնամ արևի տակ նստեմ։
-Այո, բայց արագ կազմակերպվիր։

Տեղավորվեցի, ձեռքս դրեցի սեղանին, գլուխս՝ ձեռքիս, աչքերս դեպի ուսուցիչն ուղղեցի և հանկարծ սեղանի վրա տեսա մի սարդ։ Մենք հանդիպեցինք աչքերով, նա շուռ եկավ և սկսեց հեռու գնալ ինձնից։

«Գիտունների և իմաստունների հետ վեճի մտավ,
Սիրեց և փորձեց ընկերներին…»:

Մեկումեջ ես լսում էի ուսուցչի ձայնը, և մեկ էլ աչքերով հանդիպում սարդին, ապա ամեն ինչ թողած՝ անցնում մտքերի գիրկը։
Ասում են՝ չի կարելի կարծիք կազմել մարդու մասին՝ առանց նրան ճանաչելու, ուրիշից լսած տեղեկությունով։ Պետք է մարդուն ճանաչես ու նոր ինքդ կարծիք կազմես։ Հիշեք էս խոսքը, հիմա մեկ ուրիշը կասեմ։ Նույնպես ասում են, որ խելացին ուրիշների սխալների վրա է սովորում։ Իրականում, դու ինչքան էլ խելացի լինես, չես կարող սովորել ուրիշի սխալների վրա։ Դե, եթե դիմացովս մարդ քայլի ու ոտքը ուժեղ քարին հարվածի, ես էլ հո չե՞մ անի նույնը, ես ուշադիր կլինեմ: Բայց խոսքն ավելի խորը բաների մասին է։ Հիմա մի դեպք պատմեմ։
Օրեր առաջ ծանոթացա մեկի հետ, և ինձ նախազգուշացրին, որ ոտքս քարին կտամ։ Ես չլսեցի՝ մտածելով, որ պետք է մարդուն ճանաչես, նոր ինքդ կարծիք կազմես։ Վերջնական արդյունքում նա ինձ վնասեց և անմեղ դուրս եկավ մարդկանց աչքերում։ Դե, ասա, ո՞նց ես միշտ ցեխից մաքուր դուրս գալիս, ջրից էլ՝ չոր:
Կարող եմ մեկ ուրիշ պատմություն էլ պատմել, թե ինչպես նույն ձևով չլսեցի մարդկանց և հիմա կողքիս ունեմ մեկին, ում ընկերուհի եմ կոչում, բայց դե, դա ձեզ հետաքրքիր չէ։

«Աշխարհն էլ ասես մի հեքիաթ լինի՝ անսկիզբ, անվերջ, հրաշք դյութական։ Եվ ո՞վ է հյուսել հեքիաթն այս վսեմ…»:

Սարդը, որին ես այդպես էլ անուն չտվեցի, սեղանին թափառելուց հետո գտավ մի արևոտ հատված և հենց արևի տակ կանգնեց, մնաց անշարժ։ Ես հիշեցի Ամալյայի խոսքերը՝ մեզ մի բուռ արև է պակասում։ Արդյո՞ք սարդերն էլ արևի պակաս ունեն։ Այսուհետ, եթե տանը սարդ տեսնես, չհանես հողաթափդ ու լույսի արագությամբ չմտրակես նրան: Միջիդ արևը կմիացնես։ Սենտիմենտալ կթվամ, բայց ուզում եմ մտածես ասածներիս ուղղությամբ, հասկանաս՝ ո՞րն էր ճիշտ, ախր, երկուսն էլ ճիշտ են։
Իսահակյանը վերջում հասկացավ, որ միայն մայրն է իրական սիրով լցված, իսկ ե՞ս… Ես ի՞նչ հասկացա…

Nelli Khachatryan

Ռասելի թեյնիկը

Բարև: Այսօր խոսելու ենք թեյնիկի մասին… Կրոնական տեսանկյունից:

1952 թվականին անգլիացի փիլիսոփա Ռասելը գրում է մի հոդված, որի բովանդակությունը մոտավոր այն էր, որ եթե ինքն ասի, թե Երկրի և Մարսի մեջ կա մի ճենապակյա թեյնիկ և այդ թեյնիկը այնքան փոքր է, որ նույնիսկ ամենաուժեղ հեռադիտակը այն չի կարող բացահայտել, մարդիկ չեն կարող հակառակը համոզել: Եվ եթե այդ ուսմունքը որպես սրբազան ճշմարտություն դասավանդվեր, նրա գոյությանը հավատալու տարակուսանքը արտառոց երևույթ կդիտվեր:

Ես քրիստոնյա եմ: Ամեն դեպքում ինձ այդպես են ասել:

Եթե ծնվեի Հնդկաստանում, անկախ իմ կամքից բուսակեր կլինեի: Դե, կենդանիների մեջ հնարավոր է ամփոփված է աստվածներից մեկի հոգին, հո չե՞մ ուտելու:

Այ, եթե շատ հետ գնամ ու ծնվեմ կենտրոնական Եվրոպայում, կհավատամ փերիներին ու էլֆերին (ափսոս՝ էդպես չի): Իսկ Գերմանիայում Ք.ա. 4-րդ դարում նույնիսկ մերոնք առանց ֆիլմ նայելու կհավատային Թորին ու նրա մուրճին (զվարճալի է):

Եգիպտոսում կոկորդիլոսին սրբազան կենդանի համարելու մասին բան չեմ ասում, այ թե իմանային, որ Հայաստանում Նոր տարվա սեղանին են դրել…

Մարդիկ հավատացել են էս ամենին, մարդիկ կհավատային նաև Ռասելի թեյնիկին: Ես նույնպես կհավատայի, եթե մի շարք խելոք մարդիկ գիտական ոլորտում լիքը հայտնագործություններ չանեին, ու ես, իրենց հայտագործություններից օգտվելով, չսկսեի մտածել՝ ինչն է տրամաբանված, ինչը՝ ոչ:

Մարդիկ ստեղծեցին ու հավատացին էս ամենին, որովհետև լիքը անպատասխան հարցեր ունեին: Տարիների ընթացքում որոշ հարցեր քչացան, ըստ դրա՝ հավատալիքներն ու աստվածների քանակը՝ նույնպես: Հավատը դարձավ տրամաբանված, բայց հավատը ինչ-որ գերագույնի հանդեպ կլինի էնքան ժամանակ, քանի մարդկությունը չի ստացել բոլոր հարցերի պատասխանները, կամ քանի դեռ չի կարողացել ապացուցել, որ Ռասելի թեյնիկը գոյություն չունի:

anush davtyan

Հինգ զգայարաններս

Հենց պարապ եք մնում, սկսեք ձեզ ուսումնասիրել։ Էնքան հետաքրքիր բաներ են ի հայտ գալիս, որ չեք էլ պատկերացնի։

Ես ենթադրում եմ, որ ամեն զգայարան իր առանձնահատկությունն ունի։ Ամեն զգայարան ունի իր նախասիրությունները։

Լսողությանս համար, օրինակ, թմբկաթաղանթի չափ անհրաժեշտ են երգերը։ Ինքնագլուխ կազմակերպած երաժշտական «քուիզերի» շնորհիվ զգացել եմ, որ ամբողջ օրը երգում եմ՝ մտքում կամ քթիս տակ։ Մի անգամ էլ, երբ էլի մտքում երգում էի ու դրան զուգահեռ հաց ուտում, հայրիկս ասաց. «Էդ երգո՞ւմ ես»։ Ես էլ ինձ չհասկացողի տեղ դրեցի ու ասացի՝ չէ։ Հետո պարզվեց, որ գլուխս շարժում էի տակտով։ Արդյունքում եկել եմ էն եզրակացությանը, որ ամեն մեկն էլ իր կյանքի «սաունդթրեքն» ունի։ Էն ֆոնի երգը, որ միշտ հետդ է, ոնց որ կինոներում է լինում։ Ու ամեն պահի, ամեն տրամադրության համար առանձին երգ կա։

Երգ կա, որ տրանսպորտում լսես, երգ կա, որ երեկոյան տուն գնալիս լսես փողոցում, երգ էլ կա, որ դրա տակ ատամներդ լվաս ու մի պահ դադար տաս, որ ողողում անես, հետո էլի շարունակես։ Երգեր կան, որ միայն բաղնիքում ես երգում, որովհետև այլ հավասար պայմաններում դրանք ազդում են նյարդերիդ։ Դե, եսիմ, քանի տարի առաջ ավելացրածներն են, որ ձեռքդ չի բռնում ջնջել։

Ամեն անգամ, որ պիտի մի բան գրեմ, երգ եմ միացնում, մի երկու րոպե երգում եմ հետը, հասկանում եմ, որ չէ, էդպես չեմ կարողանում կենտրոնանալ։ Անջատում եմ ու հետո անցնում գործի։ Ամեն անգամ։

Մի պահ էլ զգացի, որ իրականում ուղղակի բզիկներով մարդ եմ, ով ցանկացած սարքի ձայնը մենակ կլոր թվերի վրա է դնում, կամ եթե թիվ չի, այլ պատկեր (շրջանաձև կամ հեռախոսակապի անտենայի պես), պատկերի ուղիղ մեջտեղում։ Դե, սիմետրիա կա, հազար ու մի ուրիշ բան, որ պարտադիր են թվում լսողությանը։

Եթե հոտառությանն անդրադառնանք, ասեմ, որ մի անգամ փակ սենյակում էնքան նստեցի, օդը տաքացրի իմ արտաշունչով, որ արդեն բոված պիստակի հոտ էր գալիս։ Շատ հաճելի էր, իհարկե, բայց տարօրինակ։ Երևի ամեն մեկը տարբեր ձևով է ընկալում իր արտաշնչածը։

Երբ սենյակում եղբայրս օծանելիք է ցանում, ռեֆլեքսորեն կռանում եմ, աշխատում եմ մի բանով ծածկել գլուխս, որ եթե հանկարծ էլի որոշի իմ վրա ցանել, ինչպես տարիներ առաջ էր անում, պատրաստ լինեմ հարվածին։ Չեմ դիմանում էդ հոտին։ Չէ, էլի սիրում եմ, բայց ուրիշի վրա, ու էն աղջիկների չափ չէ, որ իրենց պապաների օծանելիքը տանում են, ու իրենք սկսում օգտագործել։ Չափի մեջ, էլի։

Համից բերեք չխոսենք, դեռ չեմ հասել դրան։

Ինչ վերաբերում է տեսողությանը, էդ իմ թույլ տեղն է։ Ոչ թե վատ եմ տեսնում, այլ վախենում եմ սկսել վատ տեսնել։ Ու դրանից ամեն անգամ ավելի շատ եմ լարում աչքերս, հենց վախը սրվում է։ Երևի հոգեբանական բան կա էս ամեն ինչի մեջ։ Օրինակ՝ երբ կարոտում ես մեկին կամ ուղղակի շատ ես մտածում մեկի մասին, ում վաղուց չես տեսել կամ սպասում ես, աչքերիդ առաջ հա ինքն է գալիս։ Մանավանդ օրվա մութ ժամերին, որ էլ նորմալ չես էլ տարբերում դեմքերը, ամեն հաջորդը քո սպասած մարդն է դառնում։ Կամ եթե չսպասես էլ, ուղղակի մտածես, մեկ է, աչքերիդ առաջ կգա, իր դեմքը մեկին կհագցնի ու քեզ կհամոզի, որ ինքն է, մինչև չթարթես ու նորից չնայես։ Ինքդ քեզ համոզում ես, որ ուզածդ մարդն է, որ հետո հետ համոզես, թե սխալ ես տեսել։

Մնաց շոշափելիքը, չէ՞։ Պարզ օրինակ. ձեռնոցներս էնպես եմ դնում, որ օդ չմնա մաշկիս ու ձեռնոցի արանքում։ Այսինքն՝ որ շատ-շատ կիպ նստի, հնարավորինս քիչ շարժվի ձեռքի վրա։ Կամ էլ պայուսակը դասավորելիս էնպես պիտի շարեմ ամեն ինչ, որ որևէ բան չցցվի, դրսից «բլուր» չառաջացնի պայուսակիս մակերեսին։ Ակնոցն էնպես եմ դնում, որ թարթիչներիս չկպչի, ականջօղերս էնպես եմ հագնում, որ ականջներիս վրա հավասար ճնշում գործադրեն։ Ու որ մի քիչ էլ պատմեմ, հաստատ ավելի տարօրինակ բաներ կասեմ։ Ձեզ պե՞տք է։

Հենց վեցերորդ զգայարանս հայտնաբերեմ, կամ կայծակը խփի ինձ, ու էդ ժամանակ ի հայտ գա, լրացում կգրեմ նյութիս։