Առավոտյան 6:27 Alarm-ն է զանգում:  Ինչ-որ սղոցող աղմուկ: Որովհետև մի բան վաղուց եմ հասկացել. սիրելի երգերը զարթուցիչ դնել չի կարելի: Սա նախնանախնական արթնացուցիչն է: Անջատում եմ, ժպտում. դեռ 2 ծըլնգ քնելու ժամանակ կա: 6:43 հաջորդ զանգն է: Երբեմն չձգելով ցավոտ պահը՝ հենց էդ ժամանակ էլ զարթնում եմ: Երբեմն էլ սպասում եմ 6:47-ին. (զույգ ու կլոր թվերը տանել չեմ կարողանում) հայրիկը թեյ է բերում ու համոզում, որ ես դժբախտ չեմ, որ բոլորն էլ ի վերջո արթնանում են: Սենյակում կատարյալ մութ է ու ցուրտ: Նայում եմ Արևիկին՝ քնած է: Մի օր ես էլ 4-րդ կուրս կլինեմ, եթե գոյատևեմ: Հագնելու բան եմ ընտրում՝ քանդրտում եմ դարակները, թափրտում շորերս, որովհետև եթե ես քիչ եմ քնում, թող մյուսները շատ հավաքեն: Գիտեմ՝ հիմարություն է, հատկապես, որ էդ «մյուսները» սովորաբար հենց ես եմ լինում: Աստիճաններով իջնելիս ուտում եմ, մեքենայում՝ կոշիկներիս թելերը կապում:

Միշտ ծայրահեղ ատել եմ ուշանալը: Արևը նույնիսկ կատակում էր, թե առաջին ժամադրությանս մի քանի ժամ շուտ եմ գնալու ու սպասեմ: Հիմա անտարբեր եմ: Ուսանողական ավտոբուսի շարժվելու ճիշտ ժամը անցել է: Հանգիստ եմ ու չեմ զանգում վարորդին, որ սպասի. ոնց էլ լինի, ուրիշ ուշացածներ ու զանգածներ կլինեն:  Ու, իհարկե, չեմ սխալվում: Բարձրանում ենք ավտոբուս: Տղաները տեղ են  զիջում: Ուզում եմ ասել՝ չէ, մերսի, նստեք: Չէ՞ որ ես գիտեմ, որ չի կարելի ամեն անգամ էդպես շահագործել նրանց: Բայց թքած, նստում եմ: Պատահում է՝ առանց շնորհակալություն հայտնելու:
Գիշերը մի 3-4 ժամ եմ քնում: Մի օր՝ 3 ժամ. դաս եմ անում, որ ուսանողականում քնեմ, մի օր՝ 4 ժամ. քնում եմ, որ ուսանողականում դաս անեմ: Էս ավտոբուսում միշտ Էդվարդ Նորթընի Fight Club-յան հայտնի դեմքով եմ, որովհետև everything is a copy of  a copy of a copy of a … Իջնելիս վճարում եմ մեր «անվճար ուսանողականին»: Վարորդը՝ Սիմոնը, որ իմ ու Արևի թեթև մտքով Սայմըն է դարձել, ինչպես միշտ, բարի-դեբիլոտ ժպտալով վերադարձնում է մանրը: Մոտավորապես էսպես ես բարևում եմ մետրոյի՝ ժետոն վաճառող կանանց: Ու ինչպես իրենք են իմ բարևն անպատասխան թողնում, էնպես էլ ես՝ Սայմընի ժպիտը:  Օրիգինալ սիրային եռանկյունի ենք:

Չեմ իջնում էնտեղ, որտեղ ԵՊՀ-ում սովորող երեխեքն են իջնում: Շատ քայլել ու մենակ քայլել: Սա, եթե դրական լիցքեր չի տալիս, գոնե բացասականից է մի քիչ մաքրում:
Հասնում եմ համալսարան՝ շնչակտուր: Կես ժամից ավել ժամանակ դեռ կա, բայց արագ քայլելը չբուժվող հիվանդություն է: Բարևում եմ շենքի մաքրուհիներին, գնում՝ 4-րդ հարկի հայելուն այցի: Դասամիջոցներին էստեղ փումփուլիկաաղջիկախառը ռոմանո վիճակներ են: Հիմա մենակ ես եմ: Օ՜, որքան գոհ է հայելին դրանից: Մեյքափով մաքրում եմ Էդվարդ Նորթընին, ժպիտ եմ նկարում ու գնում լսարան: Երաժշտություն եմ լսում, ծիտիկների հետ շփվում (Ռոմանոյի չէ՝ իսկական), գրատախտակին Բարսայի լոգոն նկարում, հաստ տառերով YNWA գրում: Հետո կամաց-կամաց գալիս են երեխեքը: Իսկ ես արդեն մի քիչ պայծառ եմ:  «Ինչի՞ ես տխուր» հարցի ամենահեշտ պատասխանն եմ գտել. ուղղակի աշխատում եմ տխուր չերևալ:
Դասերից հետո համալսարանում իվենթ կար: Էս անգամ մնացի: Արդեն ժամը 4-ն է, կուրսեցիներս տանն են, ես՝ երկրորդ տանս՝ Մետրոնոմում: (Եթե ուշացել ես ուսանողականից, հեհե, հաջորդ ավտոբուսը ժամը 6-ին է: Իսկ եթե դրանից էլ ես ուշանում, հաջորդը ուժս կինո ժանրից է, չեմ պատմի): Մտածում եմ, եթե Նոր տարվան Մետրոնոմի Հանրապետության նախագահը պարգևներ բաժանի, ինձ առաջինն ա «պատվավոր քաղաքացի» տալու: Բայց ես չեմ գնա, որովհետև ոչ մի տեսակի նախագահից չարժի մեդալ ստանալ, կամ ավելի ճիշտ՝ որովհետև հոգնած կլինեմ: Հետո կայարան եմ գնում՝ մետրոյում սիրահարվելով կամ էլի մետրոյին սիրահարվելով: Ավտոբուսում տեղ եմ պահում ու չվում պոնչիկանոց: Մի հատ թռչնի կաթ: Նայն, հարուստ չեմ, ուղղակի ատում եմ պոնչիկը:
Ավտոբուսը գնում է, գնում է, գնում է… Ես փակում եմ աչքերս, դնում ականջակալներս, որ չտեսնեմ, չլսեմ բարձրահասակ, մկանուտ տղաներին, որոնց կարող էի սիրահարվել, բայց որոնք ոստիկան են ու հրճված պատմում են, թե ոնց են ցուցարար ծեծել: Ավտոբուսը գնում է: Ես համարյա լացում եմ: Ավտոբուսը դեռ գնում է… Մի քանի հավերժություն անց քայլում եմ գյուղի մութ ու դատարկ փողոցներում ու 15 րոպեով սիրում մեր գյուղը: Հետո տանն եմ: Մի քանի ժամ նստում եմ անջատված, էս ընթացքում կարող եմ ժպիտոտ նկար փոսթել՝ տափակ գրությամբ կամ քո նկարը լայքել: Հետո, երբ կուրսեցիներս գնում են քնելու, ես միանում եմ ու անցնում դասի:
3-ն անց ա: Ուզում եմ օրագրիս պատմել, թե ինչքան սիրահարված եմ ու ինչքան կոտրված: Բայց հոգնած եմ, թող մնա վաղը:
…Հոգնած եմ AC/DC լսելուց ու երևակայելուց, թե Դինի Impala-յում եմ, ու սլանում ենք Թեքսասի անմեքենա, անծայր փողոցներով, երբ իրականում Սիմոն-Սայմընի ուսանողականում եմ, գնում ենք հավերժական հյուսիս-հարավով ու լսում «Գիտե՞ս՝ հիմա ինչ կուզեի»: Հոգնած եմ Լուսառատի փողոցներում Englishman in New York լսելուց, արթհաուս ֆիլմի աղջիկ ապրելուց, պարապելով ֆուտբոլ լսելուց…

Հահ, սրանք երևի անցյալում կմնան: Հիմա այնքան հոգնած չեմ, որ նյութ եմ գրում: Այսուհետ գոնե մի քանի ամիս Երևանում եմ ապրելու ու… Ու ուշանալու եմ դասից՝ առնվազն կես ժամ: Վրեժ է, սիրելի՛ս:

Տատիկս, իմ լուսավորը…

-Լուսինե՛, տա՛ք հագնվիր՝ դուրս գալիս չմրսես, հա՛ց կեր՝ չվատանաս, դասերդ լա՛վ սովորիր…

Տատիկս ամեն օր այսպես է ինձ դպրոց ճանապարհում: Նա միշտ ինձ լավ խորհուրդներ է տալիս։ Հաճախ նրան հարցնում եմ. «Տատիկ, թոռնիկներիցդ ո՞ւմ ես ամենաշատը սիրում», ակնկալելով, որ պետք է ասի՝ Լուսինեին, բայց նա պատասխանում է. «Բալես, ո՞ր մատդ կտրեն, որ չցավա»։ Եվ ես ճիշտ հասկանում եմ նրան ու համամիտ եմ իր հետ։ Տատիկս արմատներով խութեցի է։ Նրա պապերը այնտեղից են գաղթել։ Մեր գյուղում շատ են Խութից գաղթածների սերունդները։ Եվ, ինչպես ասում են, ամեն մի տոհմ ունի իր առանձնահատկությունները, այսինքն՝ ինչ-որ մի բան մեծերից ժառանգել են, իմ տատն էլ երևի իր տոհմի լավագույն հատկանիշներն է ժառանգել։ Տատիկիս անունը Մարուսյա է, նա շատ ավանդապաշտ կին է։

Քանի որ աշուն էր,  մարդիկ բերքահավաք էին անում։ Իսկ ես ու տատիկս գնում էինք այգի, ու այնտեղից​ ընկույզ հավաքում։ Արդեն տատիկս շարել է ընկույզները, և պատրաստվում ենք սուջուխ թաթախել։ Ես սիրում եմ այն պահը, երբ արդեն կախում են սուջուխները, որ չորանա, մեկ էլ հանկարծ՝ ճը՜թ, ընկավ վրայի շփոթը։ Ու դա ամենահամեղ պահն է։ Նա պահածոներ էլ է փակում, և ես նրան սիրով օգնում եմ։

Տատիկս արդեն 73 տարեկան է, և կարող եմ ասել, որ մեծ աշխարհ եմ անցել նրա հետ։ Նա ինձ համար միշտ ամեն ինչ արել է, ու ես շնորհակալ եմ, որ ինքը կա։ Արդեն աշնան երեկոներ են, ես ու տատիկս նստում ենք պատուհանի մոտ, տաք թեյ ենք խմում ու նայում թախծոտ աշնանը։ Ուշադիր նայում ենք, թե տերևները մեկ առ մեկ ինչպես են պար գալով ընկնում ցած, իսկ ես գիրք եմ կարդում, տատիկս ուշադիր լսում է։ Ուզում եմ, որ տատիկիս կյանքում միշտ արևոտ գարուններ լինեն, նա արժանի է դրան։ Իմ համով-հոտով տատիկը:

«Աբու-Լալա Մահարին,
Հռչակավոր բանաստեղծը Բաղդադի,
Տասնյակ տարիներ ապրեց
Խալիֆաների հոյակապ քաղաքում,
Ապրեց փառքի և վայելքի մեջ,
Հզորների և մեծատունների հետ սեղան նստեց…»։

Նա էլի դասն էր ներկայացնում: Սովորաբար ես լսում եմ նրան, ոչնչով չէր տարբերվում և այս անգամը, բայց… Ա՜խ, այս «բայցը»։
-Ընկեր Սահակյան, մրսում եմ, կլինի՞ գնամ արևի տակ նստեմ։
-Այո, բայց արագ կազմակերպվիր։

Տեղավորվեցի, ձեռքս դրեցի սեղանին, գլուխս՝ ձեռքիս, աչքերս դեպի ուսուցիչն ուղղեցի և հանկարծ սեղանի վրա տեսա մի սարդ։ Մենք հանդիպեցինք աչքերով, նա շուռ եկավ և սկսեց հեռու գնալ ինձնից։

«Գիտունների և իմաստունների հետ վեճի մտավ,
Սիրեց և փորձեց ընկերներին…»:

Մեկումեջ ես լսում էի ուսուցչի ձայնը, և մեկ էլ աչքերով հանդիպում սարդին, ապա ամեն ինչ թողած՝ անցնում մտքերի գիրկը։
Ասում են՝ չի կարելի կարծիք կազմել մարդու մասին՝ առանց նրան ճանաչելու, ուրիշից լսած տեղեկությունով։ Պետք է մարդուն ճանաչես ու նոր ինքդ կարծիք կազմես։ Հիշեք էս խոսքը, հիմա մեկ ուրիշը կասեմ։ Նույնպես ասում են, որ խելացին ուրիշների սխալների վրա է սովորում։ Իրականում, դու ինչքան էլ խելացի լինես, չես կարող սովորել ուրիշի սխալների վրա։ Դե, եթե դիմացովս մարդ քայլի ու ոտքը ուժեղ քարին հարվածի, ես էլ հո չե՞մ անի նույնը, ես ուշադիր կլինեմ: Բայց խոսքն ավելի խորը բաների մասին է։ Հիմա մի դեպք պատմեմ։
Օրեր առաջ ծանոթացա մեկի հետ, և ինձ նախազգուշացրին, որ ոտքս քարին կտամ։ Ես չլսեցի՝ մտածելով, որ պետք է մարդուն ճանաչես, նոր ինքդ կարծիք կազմես։ Վերջնական արդյունքում նա ինձ վնասեց և անմեղ դուրս եկավ մարդկանց աչքերում։ Դե, ասա, ո՞նց ես միշտ ցեխից մաքուր դուրս գալիս, ջրից էլ՝ չոր:
Կարող եմ մեկ ուրիշ պատմություն էլ պատմել, թե ինչպես նույն ձևով չլսեցի մարդկանց և հիմա կողքիս ունեմ մեկին, ում ընկերուհի եմ կոչում, բայց դե, դա ձեզ հետաքրքիր չէ։

«Աշխարհն էլ ասես մի հեքիաթ լինի՝ անսկիզբ, անվերջ, հրաշք դյութական։ Եվ ո՞վ է հյուսել հեքիաթն այս վսեմ…»:

Սարդը, որին ես այդպես էլ անուն չտվեցի, սեղանին թափառելուց հետո գտավ մի արևոտ հատված և հենց արևի տակ կանգնեց, մնաց անշարժ։ Ես հիշեցի Ամալյայի խոսքերը՝ մեզ մի բուռ արև է պակասում։ Արդյո՞ք սարդերն էլ արևի պակաս ունեն։ Այսուհետ, եթե տանը սարդ տեսնես, չհանես հողաթափդ ու լույսի արագությամբ չմտրակես նրան: Միջիդ արևը կմիացնես։ Սենտիմենտալ կթվամ, բայց ուզում եմ մտածես ասածներիս ուղղությամբ, հասկանաս՝ ո՞րն էր ճիշտ, ախր, երկուսն էլ ճիշտ են։
Իսահակյանը վերջում հասկացավ, որ միայն մայրն է իրական սիրով լցված, իսկ ե՞ս… Ես ի՞նչ հասկացա…

Բարև: Այսօր խոսելու ենք թեյնիկի մասին… Կրոնական տեսանկյունից:

1952 թվականին անգլիացի փիլիսոփա Ռասելը գրում է մի հոդված, որի բովանդակությունը մոտավոր այն էր, որ եթե ինքն ասի, թե Երկրի և Մարսի մեջ կա մի ճենապակյա թեյնիկ և այդ թեյնիկը այնքան փոքր է, որ նույնիսկ ամենաուժեղ հեռադիտակը այն չի կարող բացահայտել, մարդիկ չեն կարող հակառակը համոզել: Եվ եթե այդ ուսմունքը որպես սրբազան ճշմարտություն դասավանդվեր, նրա գոյությանը հավատալու տարակուսանքը արտառոց երևույթ կդիտվեր:

Ես քրիստոնյա եմ: Ամեն դեպքում ինձ այդպես են ասել:

Եթե ծնվեի Հնդկաստանում, անկախ իմ կամքից բուսակեր կլինեի: Դե, կենդանիների մեջ հնարավոր է ամփոփված է աստվածներից մեկի հոգին, հո չե՞մ ուտելու:

Այ, եթե շատ հետ գնամ ու ծնվեմ կենտրոնական Եվրոպայում, կհավատամ փերիներին ու էլֆերին (ափսոս՝ էդպես չի): Իսկ Գերմանիայում Ք.ա. 4-րդ դարում նույնիսկ մերոնք առանց ֆիլմ նայելու կհավատային Թորին ու նրա մուրճին (զվարճալի է):

Եգիպտոսում կոկորդիլոսին սրբազան կենդանի համարելու մասին բան չեմ ասում, այ թե իմանային, որ Հայաստանում Նոր տարվա սեղանին են դրել…

Մարդիկ հավատացել են էս ամենին, մարդիկ կհավատային նաև Ռասելի թեյնիկին: Ես նույնպես կհավատայի, եթե մի շարք խելոք մարդիկ գիտական ոլորտում լիքը հայտնագործություններ չանեին, ու ես, իրենց հայտագործություններից օգտվելով, չսկսեի մտածել՝ ինչն է տրամաբանված, ինչը՝ ոչ:

Մարդիկ ստեղծեցին ու հավատացին էս ամենին, որովհետև լիքը անպատասխան հարցեր ունեին: Տարիների ընթացքում որոշ հարցեր քչացան, ըստ դրա՝ հավատալիքներն ու աստվածների քանակը՝ նույնպես: Հավատը դարձավ տրամաբանված, բայց հավատը ինչ-որ գերագույնի հանդեպ կլինի էնքան ժամանակ, քանի մարդկությունը չի ստացել բոլոր հարցերի պատասխանները, կամ քանի դեռ չի կարողացել ապացուցել, որ Ռասելի թեյնիկը գոյություն չունի:

Հենց պարապ եք մնում, սկսեք ձեզ ուսումնասիրել։ Էնքան հետաքրքիր բաներ են ի հայտ գալիս, որ չեք էլ պատկերացնի։

Ես ենթադրում եմ, որ ամեն զգայարան իր առանձնահատկությունն ունի։ Ամեն զգայարան ունի իր նախասիրությունները։

Լսողությանս համար, օրինակ, թմբկաթաղանթի չափ անհրաժեշտ են երգերը։ Ինքնագլուխ կազմակերպած երաժշտական «քուիզերի» շնորհիվ զգացել եմ, որ ամբողջ օրը երգում եմ՝ մտքում կամ քթիս տակ։ Մի անգամ էլ, երբ էլի մտքում երգում էի ու դրան զուգահեռ հաց ուտում, հայրիկս ասաց. «Էդ երգո՞ւմ ես»։ Ես էլ ինձ չհասկացողի տեղ դրեցի ու ասացի՝ չէ։ Հետո պարզվեց, որ գլուխս շարժում էի տակտով։ Արդյունքում եկել եմ էն եզրակացությանը, որ ամեն մեկն էլ իր կյանքի «սաունդթրեքն» ունի։ Էն ֆոնի երգը, որ միշտ հետդ է, ոնց որ կինոներում է լինում։ Ու ամեն պահի, ամեն տրամադրության համար առանձին երգ կա։

Երգ կա, որ տրանսպորտում լսես, երգ կա, որ երեկոյան տուն գնալիս լսես փողոցում, երգ էլ կա, որ դրա տակ ատամներդ լվաս ու մի պահ դադար տաս, որ ողողում անես, հետո էլի շարունակես։ Երգեր կան, որ միայն բաղնիքում ես երգում, որովհետև այլ հավասար պայմաններում դրանք ազդում են նյարդերիդ։ Դե, եսիմ, քանի տարի առաջ ավելացրածներն են, որ ձեռքդ չի բռնում ջնջել։

Ամեն անգամ, որ պիտի մի բան գրեմ, երգ եմ միացնում, մի երկու րոպե երգում եմ հետը, հասկանում եմ, որ չէ, էդպես չեմ կարողանում կենտրոնանալ։ Անջատում եմ ու հետո անցնում գործի։ Ամեն անգամ։

Մի պահ էլ զգացի, որ իրականում ուղղակի բզիկներով մարդ եմ, ով ցանկացած սարքի ձայնը մենակ կլոր թվերի վրա է դնում, կամ եթե թիվ չի, այլ պատկեր (շրջանաձև կամ հեռախոսակապի անտենայի պես), պատկերի ուղիղ մեջտեղում։ Դե, սիմետրիա կա, հազար ու մի ուրիշ բան, որ պարտադիր են թվում լսողությանը։

Եթե հոտառությանն անդրադառնանք, ասեմ, որ մի անգամ փակ սենյակում էնքան նստեցի, օդը տաքացրի իմ արտաշունչով, որ արդեն բոված պիստակի հոտ էր գալիս։ Շատ հաճելի էր, իհարկե, բայց տարօրինակ։ Երևի ամեն մեկը տարբեր ձևով է ընկալում իր արտաշնչածը։

Երբ սենյակում եղբայրս օծանելիք է ցանում, ռեֆլեքսորեն կռանում եմ, աշխատում եմ մի բանով ծածկել գլուխս, որ եթե հանկարծ էլի որոշի իմ վրա ցանել, ինչպես տարիներ առաջ էր անում, պատրաստ լինեմ հարվածին։ Չեմ դիմանում էդ հոտին։ Չէ, էլի սիրում եմ, բայց ուրիշի վրա, ու էն աղջիկների չափ չէ, որ իրենց պապաների օծանելիքը տանում են, ու իրենք սկսում օգտագործել։ Չափի մեջ, էլի։

Համից բերեք չխոսենք, դեռ չեմ հասել դրան։

Ինչ վերաբերում է տեսողությանը, էդ իմ թույլ տեղն է։ Ոչ թե վատ եմ տեսնում, այլ վախենում եմ սկսել վատ տեսնել։ Ու դրանից ամեն անգամ ավելի շատ եմ լարում աչքերս, հենց վախը սրվում է։ Երևի հոգեբանական բան կա էս ամեն ինչի մեջ։ Օրինակ՝ երբ կարոտում ես մեկին կամ ուղղակի շատ ես մտածում մեկի մասին, ում վաղուց չես տեսել կամ սպասում ես, աչքերիդ առաջ հա ինքն է գալիս։ Մանավանդ օրվա մութ ժամերին, որ էլ նորմալ չես էլ տարբերում դեմքերը, ամեն հաջորդը քո սպասած մարդն է դառնում։ Կամ եթե չսպասես էլ, ուղղակի մտածես, մեկ է, աչքերիդ առաջ կգա, իր դեմքը մեկին կհագցնի ու քեզ կհամոզի, որ ինքն է, մինչև չթարթես ու նորից չնայես։ Ինքդ քեզ համոզում ես, որ ուզածդ մարդն է, որ հետո հետ համոզես, թե սխալ ես տեսել։

Մնաց շոշափելիքը, չէ՞։ Պարզ օրինակ. ձեռնոցներս էնպես եմ դնում, որ օդ չմնա մաշկիս ու ձեռնոցի արանքում։ Այսինքն՝ որ շատ-շատ կիպ նստի, հնարավորինս քիչ շարժվի ձեռքի վրա։ Կամ էլ պայուսակը դասավորելիս էնպես պիտի շարեմ ամեն ինչ, որ որևէ բան չցցվի, դրսից «բլուր» չառաջացնի պայուսակիս մակերեսին։ Ակնոցն էնպես եմ դնում, որ թարթիչներիս չկպչի, ականջօղերս էնպես եմ հագնում, որ ականջներիս վրա հավասար ճնշում գործադրեն։ Ու որ մի քիչ էլ պատմեմ, հաստատ ավելի տարօրինակ բաներ կասեմ։ Ձեզ պե՞տք է։

Հենց վեցերորդ զգայարանս հայտնաբերեմ, կամ կայծակը խփի ինձ, ու էդ ժամանակ ի հայտ գա, լրացում կգրեմ նյութիս։

Մեկ օր էր մնացել: Ամբողջ գիշեր անհամբերությունից տեղս չէի գտնում: Մի՞թե այն, ինչի մասին այդքան երազում էի, պատկերացնում ու ստեղծում տարբեր աշխարհներ, տարբեր իրականություններ, որտեղ կիրականանար երազանքս, վաղը կիրականանա իմ աշխարհում:

Առավոտ էր, ընկերներիս հետ Ջերմուկից ուղևորվում էի դեպի երազանքս: Սկզբում՝ մինչ տեղ հասնելը, մտանք Երևան: Այվազովսկու նկարները դիտեցինք: Չէինք ուզում թանգարանից դուրս գալ: Ինչքան խորն իմաստ կար այդ զարմանահրաշ մարդու ստեղծագործությունների մեջ: Այնքան խորն էին նկարներն ու այնքան շատ բան էին պատմում Այվազովսկու մասին: Նա իր նկարների օգնությամբ մեզ սովորեցրեց, ու դեռ շատերին էլ կսովորեցնի, որ նույնիսկ մեր կյանքի մռայլ նկարներում չմոռանանք լույսի շողեր նկարել:

Արդեն երեկո էր: Մտավախություն ունեինք, որ երկնքում ամպեր են լինելու, բայց, ի ուրախություն մեզ, ոչ մի ամպ չկար: Մտանք ներս, բարձրաձանք շենքի տանիք ու անհամբերությամբ սպասում էինք մեր հերթին: Վերջապես հասավ իմ հերթը, ու ես սրտի տրոփյունով աստիճաններով բարձրացա ու շունչս պահելով՝ նայեցի աստղադիտակից դեպի ամենապայծառ աստղերից մեկը՝ Վեգան: Ինչքան գեղեցիկ էր, ինչքան խորհրդավոր էր փայլում: Հետո դիտեցի «Զևսի յոթ աղջիկներ» անվանվող աստղերի խումբը: Ու վերջում տեսա տասհազարավոր աստղեր, որոնք անզեն աչքով երկնքում նույնիսկ չէին էլ երևում: Ափսո՜ս, որ չկարողացանք տեսնել լուսինը: Բայց չէ՞որ մեկ այցելությունը դեպի Բյուրականի աստղադիտարան իրականացրեց իմ երազանքը: Ուղղակի հպարտանում էի, երբ պատմում էին, որ Վիկտոր Համբարձումյանը առաջին աստղաֆիզիկոսն է եղել, որ հայտնաբերել է, թե աստղերը, ինչպես և մարդիկ, ծնվում ու մահանում են: Հետաքրքիր էր նաև այն փաստը, որ նա Նոբելյան մրցանակ չի ստացել այն պատճառով, որ իր շատ գյուտերի հիման վրա այլ գիտնականներ ստեղծել են տարբեր սարքեր:

Ես երբեք չեմ մոռանա 2017 թվականի նոյեմբերի 18-ը. չէ՞ որ այդ օրն իրականացավ ապուշիս երազանքը…

Ես մանկուց սիրել եմ հաշվել օրերը, օրինակ՝ թե քանի օր է մնացել դպրոցին, Ամանորին և, իհարկե, ծննդյանս օրվան։ Ես ուզում էի շուտ անցնեն դպրոցական տարիները, որ ավարտեմ դպրոցը և սովորեմ համալսարանում, քանի որ համալսարանում սովորելով՝ ես կգնամ իմ երազանքի հետևից։

Պապիկս ուզում էր, որ ես բժիշկ դառնամ, իսկ տատիկիս երազանքը ինձ ուսուցչուհու կերպարում տեսնելն էր։ Շատ շատերը, իրենց սիրելի մասնագիտությունը թողնելով, ընտրում են իրենց ընտանիքի անդամների ընտրած մասնագիտությունը, բայց ժամանակի ընթացքում հասկանում են, որ սխալ ընտրություն են կատարել և ափսոսում են այն տարիները, որոնք նվիրել են այլ մասնագիտություն սովորելուն։ Ես փորձեցի խուսափել նման իրավիճակից, այդ պատճառով տարբեր կարծիքներ շատ լսեցի, բայց մնացի իմ կարծիքին։

Փոքր տարիքից երազել եմ դառնալ լրագրող, քանի որ ես ինձ միայն այդ բնագավառում էի տեսնում։ Ես որոշեցի, որ պետք է իմ մանկության երազանքը նպատակ դարձնեմ և ամեն գնով փորձեմ հասնել դրան։

Մոտեցան քննության օրերը. շփոթված մտա քննության։ Դրանք բարեհաջող հանձնելուց հետո ընդունվեցի համալսարան։ Հիմա ես սովորում եմ Երևանի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում և մեկ րոպե անգամ չեմ զղջում իմ ընտրության համար։ Թող ինձ ներեն պապիկս և տատիկս, որ ես չկարողացա արդարացնել իրենց սպասելիքները։ Գնալով ես հասկանում եմ, որ իմ ընտրած ուղին ճիշտ է, քանի որ լրագրող լինելով՝ ես հնարավորություն կունենամ շփվել տարբեր բնագավառի մարդկանց հետ և ստանալ ինձ հետաքրքրող, բայց առայժմ անհայտ բոլոր հարցերիս պատասխանները։ Ես քաջ գիտակցում եմ, որ լրագրողի աշխատանքը վտանգավոր է և դժվարին, բայց, չնայած դրան, ես պետք է գնամ մինչև վերջ, մինչև իմ նպատակակետը։ Լրագրող լինելով՝ ես կբացահայտեմ աշխարհը, իսկ աշխարհը՝ ինձ։

(Վերնագրի մասին շատ մի մտածեք, ուղղակի տրամադրությունս այդպիսին է)

Դու ճանաչածս այն եզակի մարդկանցից ես, ովքեր արժանի են դառնալու ամենաերջանիկն աշխարհում։ Անկախ մեր միջև եղած տեսանելի ու անտեսանելի հեռավորություններից՝ ես միշտ հարգել եմ քեզ, քո՝ գործնական մարդու բնավորությունը, քո կամքն ու ինքնասիրությունը, ամենակարևորը՝ քո հպարտությունը։ Այսօր միայն ինքս իմ մեջ խոստովանեցի, որ ինձ համար միշտ էլ «գրեթե կատարելատիպ» ես եղել, ու ընտրածս գործում հաջողության հասնելու համար մեջս անձնային հատկանիշներ դաստիարակելու ժամանակ որպես օրինակ քեզ եմ ունեցել։ Ուզեցել եմ, որ սովորելուս ընթացքում լինես, օրինակ, գոնե՝ իմ խմբից, որ էլի քեզնով ոգեշնչես ու ավելիին մղես։

Դու ավելի առաջ էիր ինձնից։ Մի քանի տարով։ Ընդամենը մի քանի տարի շուտ էիր դուրս բերել «հաջողության բանաձևը», ես դեռ նոր պիտի գլուխ հանեի։ Դու ավելի շուտ էիր հասկացել, թե ինչ ես ուզում։ Երևի հատուկ մտածված էր. դու պիտի ինձ սովորեցնեիր, որ իմ գլուխը շատ չցավեր. բանաձև դուրս բերելը միշտ էլ ամենաչսիրածս գործն է եղել բոլոր իմացածս գիտությունների մեջ, հիմա է՛լ։
Ցավոք, նման էինք միայն աշխատանքային պրոցեսում մեր դրսևորած վարքագծով, հեռուն գնացող մեծ նպատակներով, մեր ուզածին հասնելու ընթացքում գործ դրած միջոցներով, ազնիվ միջոցներով՝ մեր սովորելով ու շատ աշխատելով։ Նմանությունների շրջանակն ի զորու չէր կարող լինել անցնելու զուտ գործնականի, ծայրահեղ դեպքում՝ իրար միշտ հասկացող, ոգևորող ու օգնող ընկերների սահմանը։ Դա ե՛ս հասկացա, դու՝ չգիտեմ։ Երևի չզգացիր, ես էլ չասացի։ Ու, ընդհանրապես, շատ բան չասեցի, որ եթե ասեի, երևի ավելի ճիշտ լիներ, ու հիմա ավելի քիչ փոշմանեի։

Բախտ չվիճակվեց դառնալ գոնե ուրախ կոլեգաներ, չհաճեցանք գոնե ամուր պահել մեր մտերմությունը, ու երկուսս էլ կորցրինք մի-մի լավ բարեկամի։

Դրանից հետո եթե մեկ-մեկ էլ առիթ ընձեռվեց մի երկու բառ փոխանակելու, էլի կոպիտ խոսեցի, որովհետև մտածեցի, թե նեղացած ես։ Մենակ մնացած ժամանակ մտքումս սիրուն ասելիքս դասավորեցի, որ քեզ տեսնեմ ու վերջապես ամեն ինչ ասեմ, էլի չկարողացա։ Բայց դու գոնե հարցնեիր։ Դու էլ չուզեցիր, ամեն անգամ սիրուն ժպտացիր, ոչ մի կերպ մտածածդ չգուշակեցի։

Զգացի, որ արդեն մոռանում եմ քեզ։ Չուզեցի։ Վերանայեցի քեզնից ինձ մնացածը, որ էլի հիշեմ, որ միշտ հիշեմ։ Նորից, ավելի ընդարձակ տեքստով ասելիքս ուղեղումս դրեցի։ Գոնե մյուս անգամ քեզ տեսնելու հնարավորություն ունենալիս չորոշեմ, որ լռելը պահին ամենահարմարն է, ասելիքս չմոռանամ կամ էլ քեզ տեսնելիս չշփոթվեմ։ Հիմա էլ որոշեցի մի տեղ գրի առնել, որ եթե նման բան պատահի կամ զգամ, որ այսօր վերջին հնարավորությունս սպառեցի, գոնե հետո ինչ-որ մի դիպվածով սա կարդաս։ Գրեցի, իբր մտքերս ի մի բերելու համար, բայց էլի համարյա բան չասացի… Դու էլի չես իմանա։

Պարզ տեսա, որ իմ ամենալավ, ամենաբարի ու հոգատար ընկերն ես եղել, երբ արդեն էլ քո մեծահոգությունից օգտվելու, սուտ ջղայնանալու ու քեզ ջղայնացնել փորձելու հնարավորություն չունեմ, երբ արդեն քեզ ուղղակիորեն հարցնելու փոխարեն, ցավոք, անհույս մտածում եմ. տեսնես՝ ո՞նց ես…

-Իմ աղջիկ, հեսա վերջացնում եմ, համբերի,- արդեն 7-րդ անգամ վերջացնում էր մայրս ու ամեն վերջացնելուց ավելի ուժեղ էր ձգում մազակալը։

Սա դեռ քիչ է, մի հատ էլ տնից դուրս գալիս ընտանիքիս բոլոր անդամները իմ ու սպիտակ սևամորթների, ձկների ու էլի շատ անհավանական բաների միջև զուգահեռ պիտի անցկացնեին ու հետո ինձ ու մորս ուղեկցեին մինչև դուռը։ Ատում էի ամեն օր ավելի տարօրինակ թվացող սանրվածքներս, որովհետև հատուկ դրանց համար մաման գիշերվանից ինձ տրամադրում էր, որ առավոտյան պիտի նոր ապուշություն շինի գլխիս վրա։ Բայց էդ ինձ էդքան էլ չէր ջղայնացնում, որքան լուրջ մեծահասակների կիսազմայլ հայացքները սանրվածքներս տեսնելիս։ Մեկ-մեկ քիչ էր մնում գային շոշափեին, նկարվեին հետս։ Թանգարանում վերջին նմուշի տեղ կանցնեի։ Հասնում էինք մեր խմբի դռան մոտ։ Գրողը տանի, լավ է՝ մեր խումբը առաջին հարկում էր, որովհետև բացի սանրվածքներիցս ու կիսազմայլ հայացքներից՝ ես նաև մանկապարտեզի աստիճաններն էի ատում, երբ տանում էին դահլիճ՝ եսիմինչեր անելու։ Ի դեպ, ես էդ եսիմինչերի գլխավոր թիրախն էի, քանի որ պարի էի գնում ու իբր տաղանդավոր երեխա էի։ Միակ բանը, որ էնտեղ սիրում էի, կիսելիս բաժակն էր։ Հոգ էի տանում դրա մասին էն օրվանից սկսած, երբ տեսա, թե ոնց մեր խմբի Ռուբենը ջարդեց կիսելիս առաջին բաժակը։ Քիչ էր մնում՝ գազարիս բարձով խեղդեի։ Հա, ես գազարն էի, ոչ մի տեսանկյունից բախտս չէր բերել։ Կիսելիս բաժակը էնքան փխրուն էր, մեծահասակի պատասխանատվությամբ խնամում էի, ինքս էի լվանում ու տալիս Նարինե մորաքրոջը։ Անփույթ շարժուձև ուներ Նարինե մորաքույրը, մեկ էլ տեսար՝ գցեր, ջարդեր, իրեն շատ չկար։ Մինչև կիսելիս բաժակը ջարդելը մտածում էի՝ վատ տղա չի Ռուբոշը։ Հետո հերիք չի ջարդեց, մի հատ էլ մի անգամ լեգոյով խփեց, ու ճակատիցս արյունը ֆշշաց։ Ինքն էլ էդ օրերից միացավ սանրվածքներիս, աստիճաններին, մեծահասակների հայացքներին, ու մի խոսքով՝ ես իրեն էլ սկսեցի չսիրել։ Վերջիվերջո, մեծ բան չէի կորցնում։ Մեզ կապում էր միայն չկերած բորշը ու դրա փոխարեն՝ իր տատիկի բերած աղցանները, թե բա՝ մեղք ենք, սոված չմնանք։ Ամեն երեքշաբթի ու հինգշաբթի պարի էի։ Դեռ հետո իմացա, որ երեքշաբթի- հինգշաբթի էին։ Այն ժամանակ գիտեի՝ ամեն օր եմ։ Նշված օրերին մաման ինձ պիտի շուտ վերցներ, ասում էր.

-Կես ժամ կպառկես, կգամ ես։

Չէի սիրում էդ պարի օրերը։ Ես կես ժամ պառկում էի ու աղոթում, որ մաման էդ օրը շուտ չգա, չգնանք պարի։ Երկուշաբթի, չորեքշաբթի, ուրբաթ աղոթքներս տեղ էին հասնում, մնացած օրերին փուչ էին լինում։ Նեղվում էի մի քիչ։ Կյանքիս առաջին հիասթափությունն էր ընդունելը, որ ոչ մեկը վերևում նստած ցանկություններովդ չի հետաքրքրվում, ու էդ օրերին էլ ուղղակի պար չկար, դրա համար մաման չէր գալիս։ Կիսելիս բաժակն էլ ամբողջ կյանքում ինձ նույն հավատարմությամբ չպիտի պատասխաներ։ Ռուբոշն էլ վատը չէր, կարևորը՝ ճակատիս սպին անցավ։ Ինքն էլ երևի դեռ բորշ չի սիրում, բայց ընկեր Գայանեն ասում էր.

-Սոված մնա, լավ էլ կուտի։

Հաստատ կուտի։