Մեդիա ճամբարներ խորագրի արխիվներ
Ծաղկաձորյան օրագիր. Մեղրաձորի կոմպոտը
Լուսանկարը՝ Դավիթ Այվազյանի
Մեղրաձոր, բնություն, գյուղացիներ, կենդանիներ կամ, ինչպես իրենք էին ասում` անասուն, ու հետաքրքիրը գիտե՞ք որն էր, որ խոզին անասուն չէին համարում: Հերթով բոլորին հարցնում էի` անասուն պահո՞ւմ եք, ու ստանում նույն պատասխանը`չէ, մենակ խոզ: Մեջս կասկած ընկավ, ասացի` մտնեմ գոմ, տեսնեմ` ինչ խոզ է: Մտա գոմ, խոզը շատ փոքր էր: Իմիջիայլոց, շատ խելացի էր, երբ ասում էի` նայի նկարեմ, նայում էր: Մի խոսքով, խոզին հանգիստ թողեցի, մեղք էր: Խեղճ կենդանին հոգնեց գլուխը վար ու վեր անելով:
Լուսանկարը՝ Դավիթ Այվազյանի
Գյուղում շրջում էի: Տեսա մի կնոջ, որը շատ հյուրընկալ էր, մի անգամից նես հրավիրեց` ասելով.
-Արի, տղա ջան, քեզ կոմպոտ տամ:
-Բայց մենք շատվոր ենք:
-Ասա` քանի հոգով եք, էդքան տամ:
Կոմպոտը լցրել էր փոքր շշերի մեջ: Հետո առաջարկեց նկարել իր որդու ձեռքով պատրաստած ճոճանակը: Շատ գեղեցիկ էր, այսպես ասած, արվեստի գործ: Արեցի մի քանի լուսանկար տարբեր դիրքերից: Նկարելու ընթացքում նա կրկնում էր հետևյալ խոսքերը.
-Ը, տղա ջան, էլ ուրիշ հայաթ գեղումը էսպես սիրուն կա՞ր:
-Դե հա, ամեն մեկն էլ յուրովի էին սիրուն:
-Լավ դե, որ էդպես է, արի` թոնդրատունը ցույց տամ:
Լուսանկարը՝ Սեւակ Կիրակոսյանի
Այս անգամ սովորական թոնրատուն էր, որը կար յուրաքանչյուրի բակում:
-Սիրուն է, չէ՞, տղա ջան:
Շատ բարի կին էր, դրա համար ասացի, որ շատ սիրուն է: Կրկին կոմպոտ հյուրասիրեց, բայց կրկին հրաժարվեցի:
-Գիտեմ շատ համով է, բայց ծարավ չեմ:
Եվս մի քանի անգամ առաջարկելուց հետո էլ չառաջարկեց: Ինչ բարի են գյուղացիները:
Լուսանկարը՝ Դավիթ Այվազյանի
Ծաղկաձորյան օրագիր. Կինոարշավ Մեղրաձորում
Նարդի խաղացողները
Այսօր Մեղրաձորում մենք տեսանք մի փայտե տնակ, որի առաջ հավաքվել էին տղամարդիկ: Նրանց ողջունելով հարցրինք, թե ինչի՞ համար է այդ տնակը: Նրանք պատասխանեցին, թե. «Ծերանոց է»: Այդ պատասխանը լսելով ես մտածեցի, թե ծեր մարդիկ են ապրում այդտեղ, սակայն ներս մտնելով հասկացա, որ ծերուկները այդտեղ հավաքվել են, որպեսզի կտրվեն իրենց առօրյա հոգսերից և նարդի խաղան:
Նրանք իրենց խաղը յուրահատուկ կերպով էին մեկնաբանում. «Էս էրեխեքի խաթր պիտի կրեմ քեզ», իսկ մյուսը ասում էր. «Թոբա թե` կկրես»: Նրանցից մեկի անունը Ջամշևան էր: Նա նշեց, որ իր խաղընկերոջը անվանում են Հանգուցյալ: Պահը բաց չթողնելով՝ հարցրինք, թե ինչո՞ւ են նրան այդպես կոչում, և նա պատասխանեց. «Որովհետև մեծ է, շուտով կմեռնի», և ավելացրեց. «Ես նույնպես մեծ եմ, իմ վախտն էլ է շուտով գալու»: Այնուամենայնիվ, այդ վատ մտքերը շեղելու համար նրանք սկսեցին հումորներ անել և իրենց կյանքից զվարճալի դրվագներ պատմել: Ջամշևան պապը շատ հումորով էր: Նա պատմեց, որ սկզբում սովորել է Շենգավիթում: Երեք տարի սովորելուց հետո նրանք տեղափոխվել են Մեղրաձոր գյուղ, և նորից 7 տարի կրթություն է ստացել տեղի դպրոցում: Նա Երևանում իր սովորած տարիների մասին ասում էր. «Ինչ աղջիկ-տղա տեսնեի ինձնից փոքր, տփում էի: Էդ էր պատճառը, որ երրորդ դասարանում հեռացրին ինձ դպրոցից»:
Ինձ ոգևորեց նաև այն միտքը, որ նրանք լինելով յոթանասունն անց մարդիկ, հոգով մնում էին միշտ ուրախ պատանի:
Լիլիթ Կիրակոսյան, Հրազդան
***
Սվետան
Մեղրաձորցի մի կնոջից հարցրինք.
-Իսկ, այ էն վանքը, բա՞ց ա:
-Հա, քելեք էն դարպասից կանչեք՝ կգան կբացեն,- ասաց իր բան ու գործը թողած ու մեզ հետ զրուցող կինը:
Կրծոտելով մի ուրիշ մեղրաձորցի կնոջ տված խնձորը՝ քայլեցինք դեպի վանք: Մի աղջիկ արագ քայլելով ուզեց շրջանցել մեր խցիկներին ու մեզ, բայց չհաջողվեց:
-Էս վանքը բա՞ց է,- հարցրի ոչ այնքան վանք գնալու նկատմամբ տածած իմ հետաքրքրությունից, ինչքան նրա հետ զրույցի բռնվելու համար:
-Դե՜, ժամի դուռը փակ է: Տեր ունի,- ասաց ու քայլերն արագացնելով՝ «փախավ» մեզնից:
Մտանք վանքի բակ նկարելու համար: Ու քիչ անց տեսանք, որ այն աղջիկը եկավ: Փաստորեն «ժամի տերն» ինքն էր: Մեր հարցին, թե ինչու են վանքի բանալիները հայտնվել իր մոտ, պատասխանեց.
-Դե՜, մեր տունը մոտ ա, համ է՜լ…- Սվետան (այդ էր նրա անունը) պատասխանեց մոմավաճառի սեղանի հետևից:
-Դերասան,- պատասխանեց մեր` ինչ կուզես դառնալ հարցին:
-Բա չէի՞ր ուզի գյուղում թատերական խմբակ լիներ:
-Հա, շատ,- անկեղծ ափսոսանքով պատասխանեց Սվետան:
-Բա որ դարձար դերասան, գյուղում խմբակ կբացե՞ս:
-Չէ,- պատասխանեց գլուխը կախելով, բայց անկեղծ:
-Բա չէի՞ր ուզի ուրիշ երկրում ապրել:
-Հա, ո՞վ չի ուզի,- կիսաձայն ասաց Սվետան, բայց հետո հաստատակամ ավելացրեց,- է՜, չէ, կմնամ մեր գյուղում:
Սվետային դերասան պատկերցնելով՝ մտազբաղ դուրս եկա վանքից:
-Չէ, կդառնա,- որոշեցի նրա ճակատագիրը, ու անցանք առաջ:
Վահե Ստեփանյան, գ. Մալիշկա
Ծաղկաձորյան օրագիր. Մեդիա Ճամբար. Օր վեցերորդ
Այսօր մենք հանդիպում ունեցանք «Առավոտ» թերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանի հետ: Նա մեզ հետ կիսվեց մասնագիտական հմտություններով: Սկզբում անդրադարձավ իրավական հարցերին, ասաց, որ լրագրողն առաջին հերթին պետք է ճանաչի իր իրավունքները, չպիտի լինի կողմ կամ դեմ:
Իր նյութի համար լրագրողը պետք է ամեն ինչի գնա: Ցանկացած մասնագիտություն ունի իր դժվարությունները, իսկ լրագրության մեջ, ըստ Ռ. Մինասյանի, դժվարությունը կայանում է նրանում, որ այն հրապարակային մասնագիտություն է: Տիկին Ռուզանը մեզ՝ որպես ապագա լրագրողների, ասաց, որ միշտ պետք է պատրաստ լինենք դժվարությունների, բայց, անկախ ամեն ինչից, պետք է բարեխիղճ կատարենք մեր գործը:
Աստղիկ Ղազարյան, գ. Գետահովիտ
***
Այսօրն անցավ ավելի հետաքրքիր, քան ես պատկերացնում էի: «Առավոտ» թերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանի վարպետության դասն իմ բոլոր հարցերի պատասխանները տվեց: Քանի որ ես միշտ դժվարանում էի հարցազրույցի համար հարցեր պատրաստելու մեջ, նա տվեց ինձ մի քանի խորհուրդներ, որոնք ես կարող եմ գործածել հետագա անելիքներիս մեջ: Յուրաքանչյուր մասնագիտություն ունի իր կանոնները, այդ թվում նաև լրագրությունը: Լրագրողը նախ և առաջ պետք է իմանա գեղեցիկ վարվելակերպ, ինչ-որ տեղ «դերասանական» շնորհ, քանի որ ոչ բոլորն են, որ թույլ են տալիս իրենց նկարել կամ իրենց մասին նյութեր գրել: Ամեն լրագրող պետք է իր դիմացինի հետ խոսելիս մտնի այն հոգեվիճակի մեջ, որում դիմացինն է:
Այսօր նաև ես նկարվեցի ֆիլմում, որը ինձ մեծ հետաքրքրություն պատճառեց, չնայած որ անձրև էր գալիս: Ես նաև իմացա փիքսիլեյշոնի մասին: Իմացա, որ հարկավոր է մեկ վայրկյանում քսանչորս լուսանկար նկարել, որպեսզի ստացվի շարժում:
Սաթենիկ Գալստյան, գ. Արարատ
***
Այս օրն ավելի հագեցած և բազմաբովանդակ էր: Շարունակեցինք ֆիլմի նկարահանումները: Օրվա երկրորդ կեսին վարպետության դաս էր սպասվում Ռուզան Մինասյանի հետ: Նա իր մասնագիտական գիտելիքները հաղորդեց մեզ: Այս վարպետության դասընթացից նույնպես ձեռքբերումներ եղան:
Երեկոյան, երբ արդեն բարձրացել էինք մեր սենյակները, երեխեքից մեկը եկավ և հայտարարեց.
-Երեխեք, գնում ենք լողավազան, սակայն 10 երեխա են ուզել:
Սկզբից ոչ մի արձագանք, սակայն հետո բոլոր երեխաները ցանկացան գնալ, բայց պետք էր ընդամենը 10 երեխա: Եվ քանի որ բոլորն էլ ուզում էին գնալ, այդ հարցի շուրջ աղմուկ բարձրացավ: Մենք չէինք պատկերացնում, թե ինչքան բարձր ենք գոռգոռում: Սիսակը, լսելով մեր աղմուկը, բարձրացավ երրորդ հարկ: Նա հայտարարեց, որ ոչ ոք չի գնալու լողավազան: Այդտեղ արդեն բոլորի տրամադրությունը ընկավ: Ճիշտ է, ես չէի գնալու, սակայն իմ տրամադրությունն էլ ընկավ, և ես գնացի քնելու:
Մարիամ Հովհաննիսյան, Արարատ
***
Այդ օրը կատարվեց այն, ինչ ես շատ էի ուզում և շատ էի հետաքրքրված դրանով: Ես մեծ բավականություն ստացա նկարահանվելով ֆիլմում ու փիքսիլեյշնում: Ես այդ օրը համոզվեցի, թե ինչքան բարդ գործ է պատրաստել փիքսիլեյշն, նամանավանդ նկարողի համար: Շատ հաճելի էր մասնակցել դրան: Բացի դա, ես օր-օրի ձեռք եմ բերում լավ գրելու հմտություն:
Մեզ այցելել էր լրագրող Ռուզան Մինասյանը, ով մեզ պատմեց լրագրողի իրավունքների, հմտությունների, այդ աշխատանքի բարդության և մեզ հուզող շատ այլ թեմաների մասին: Ճիշտ է, ես չգիտեմ, թե հետագայում որ ուղղությամբ կշարժվեմ, բայց հաստատ այն ամենը, ինչ սովորեցի նրա ասածներից, համոզված եմ, անպայման մի օր պետք կգա: Ամենակարևորը, սովորեցի, որ երբեք պետք չէ խոստում տալ ոչ մեկին, հետո երբ չկարողանաս կատարել, վատ իրավիճակի մեջ չհայտնվես:
Լիլիթ Սուքիասյան, Ստեփանավան
***
Ես առաջին անգամ ֆիլմում նկարվեցի, և հետաքրքիր էր՝ անձրևի տակ: Վարպետության դաս անցկացրեցինք լրագրող Ռուզան Մինասյանի հետ: Չէի հանդիպել լավ լրագրողի, որը ինձ հետ կկիսվեր իր լրագրողական փորձով: Երեկ ես սովորեցի, որ պետք չէ անտեսել քեզ տրված խորհուրդները, այլ պետք է ուղղակի ընդունել ու կիրառել:
Սոսե Զաքարյան, գ.Դարպաս
***
Վեցերորդ օրվա վարպետության ժամը Ծաղկաձորում անցավ Ռուզան Մինասյանի հետ: Մենք ունեցանք բովանդակալից զրույց: Նա խոսեց լրագրողի իրավունքների, պարտականությունների, դժվարությունների և առավելությունների մասին, մարդկային այն հատկանիշների մասին, որոնցով պետք է զինված լինի լրագրողը: Նա ասաց. «Լրագրողը պետք է բարի լինի, պետք է կամեցող լինի, պետք է գթասիրտ լինի»: Տիկին Ռուզանը պատասխանեց մեզ հուզող հարցերին, քննարկել և բացատրել լրագրողի աշխատանքը: Նա մեկ անգամ ևս մեզ հիշեցրեց, թե ինչպես մոտենալ, ինչպես ծանոթանալ և ընկերանալ մարդկանց հետ: Երեկ տիկին Ռուզանը ասաց, որ ամեն անգամ խոստումներ չտանք, իսկ տալու դեպքում պահենք խոստումը, որպեսզի մեզ վստահեն և հետագայում կապ պահեն մեզ հետ: Պետք է ունենալ մարդկային հատկանիշներ, լինել լավ ընկեր: Չխախտել խաղի կանոնները, չհրապարակել այն նյութերը, որոնք խոստացել ենք չհրապարակել և որոնց հրապարակելուն տվյալ անձը դեմ է: Ասաց, որ լավագույն շփում հաստատելու ճանապարհը մարդամոտ լինելն է: Հաճախ լրագրողներին ստում են, սակայն պետք չէ հալած յուղի տեղ ընդունել ամեն բան, հարկավոր է փորփրել, ճշտել և ապացուցել տվյալ տեղեկությունները: Լրագրողին կարող են պատասխանատվության ենթարկել սխալ տեղեկություն տարածելու համար:
Արուսյակ Սահակյան, ք. Հրազդան
***
Մենք բոլորս օր-օրի սկսում ենք ավելի ու ավելի մտերմանալ իրար հետ, թեև տարբեր մարզերից ենք, բայց արդեն մտածում ենք համատեղ աշխատելու մասին նաև հետագայում:
Այսօր նկարեցինք անիմացիա, որը շատ զվարճալի և հետաքրքիր ընթացք ստացավ: Մենք երեկ վերջապես վերջացրինք նկարել մեր կարուսելի մասին ֆիլմը:
Հարություն Հայրապետյան, գ. Ամասիա
Ծաղկաձորյան օրագիր. Լինել լրագրող
Վարպետության դաս «Առավոտ» թերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանից
-Նախ ասեմ, որ մեծ սիրով եմ ընդառաջ գնում «Մանանա» կենտրոնի և համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի հրավերներին, որովհետև մարդը ինչքան էլ կայացած է լինում, երբեմն այսպիսի հանդիպումների ժամանակ այնպիսի հարցադրումներ են լինում, որ մեզ` լրագրողներիս, մտածելու տեղիք է տալիս:
Այսօր կա մի այսպիսի խնդիր, որ «դիկտաֆոն», լուսանկարչական սարք վերցնողները կարող են կոչվել լրագրող: Բոլորին թվում է, եթե ապահովված են վերջին տեխնիկական սարքերով և ունեն սոցիալական ցանցերում ակտիվ շփում, ուրեմն, կարող են նստել իրենց տանը և դռան վրա գրեն «խմբագրություն» և մի հետաքրքիր անուն, ապա կդառնան լրագրողներ: Իմ կարծիքով, նույնիսկ ամենալավ հեռախոսով ու ամենավերջին տեխնիկայով ապահոված մարդը չի կարող համարվել լրագրող, եթե իր առջև նպատակ չի դնում` ինչի մասին գրել, ինչն է իրեն սրտամոտ, ինչ թեմաների մեջ կարող է խորանալ և ինչպես մատուցել, որ կարդացողների մոտ հետաքրքրություն առաջացնի: Լրագրողների մեջ մի խումբ կա, որոնք արդեն ընտրել են իրենց հիմնական թեման: Դրա համար բոլոր թերթերը, կայքերը ունեն հատուկ բաժիններ և այդ բաժինների պատասխանատուներ, որոնք խորանում են այդ թեմայի մեջ: Մեկը կարող է խորանալ մշակութային, մյուսը` քաղաքական թեմայի մեջ, մեկն էլ իրեն տեսնում է իրավունքի ոլորտի լուսաբանման մեջ: Դրա համար նախկինում եթե մի լրագրողը կարող էր տվյալ թերթի համար գրել տարբեր թեմաներ, այսօր շատ քիչ պրոֆեսիոնալ թերթեր կան, որ պահում են այդպիսի լրագրողների: Ընդհակառակը, այդ թերթերը հակված են տալ այնպիսի լրագրողական «արտադրանք»` հոդված, հրապարակումներ, որոնք նեղ մասնագիտական խնդիրներին են առնչվում, այսինքն թերթերը, տվյալ դեպքում ես խոսեմ մեր թերթի՝ «Առավոտ»-ի մասին, որը նաև ունի aravot.am էլեկտրոնային կայքը, ունի բաժիններ, և ամեն մի լրագրող պատասխանատու է մի բաժնի համար: Օրինակ, ես համակարգում եմ իրավունքի ոլորտը, այսինքն, գրում եմ իրավական թեմաներով: Ի՞նչ է պահանջվում իրավական թեմայով գրող լրագրողից: Իրավական թեմայով գրող լրագրողին այսօր քիչ է համարձակությունը: Նա պետք է իմանա աշխատել փաստաբանների, քննիչների, արդարադատության և պաշտպանության նախարարությունների, ուժային կառույցների, ոստիկանության հետ: Նա պետք է իմանա լավագույնս այն օրենքները, գործողությունները, նաև իր իրավունքները, որ ոչ միայն իր իրավունքների պաշտպանությամբ հանդես գա, այլ նաև կարողանա պաշտպանել դիմացինի շահերը և, ամենակարևորը, կարողանա նյութ հրապարակել: Ես դժբախտաբար շատ եմ տեսել այնպիսի լրագրողների, որոնք նույնիսկ իրենց իրավունքները չգիտեն: Դա նշանակում է, եթե լրագրողը գնա քննիչի մոտ և հարցնի «Ես իրավունք ունե՞մ սա անել», պարզ է, որ քննիչը կկասկածի, որ լրագրողը պրոֆեսիոնալ է և արդեն կօգտվի այդ անփութությունից: Այս քայլով լրագրողը թույլ տվեց իր առաջին սխալը: Եթե լրագրողը ցանկանում է հրապարակել անչափահասի գործ, հայրենիքի դավաճանության կամ անձնական գաղտնիք, ապա պետք է նաև իմանա, որ կա տվյալների պաշտպանության մասին օրենք: Լրագրողը պետք է իմանա տեղեկատվության ազատության մասին օրենքը, թե ինչ սահմաններում և ինչ ժամկետում կարող է պահանջել տվյալ ինֆորմացիան: Նա պետք է իմանա, թե որ դեպքում կարելի է աղբյուրը, անուն ազգանունը հրապարակել: Լրագրողի համար շահագրգիռ կարևորը կողմ չդառնալն է: Եթե քաղաքացին հայց է ներկայացրել որևէ նախարարության դեմ, ապա ինչքանո՞վ ճիշտ կլինի, որ լրագրողը դատարան ներկայանա կողմերից մեկի մեքենայով: Թվում է` մանրուք է, բայց կարևոր է, որ նա լինի անաչառ:
Ես հիմա բերում եմ իմ ոլորտի օրինակով, սակայն այս կանոններն ասեմ, թե պայմանները հավասարապես վերաբերվում են նաև այլ, օրինակ քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, մարզական, առհասարակ բոլոր ոլորտներում աշխատող լրագրողներին:
Այսօր կա նաև լրագրողների դիտորդ մարմին և տեղեկատվական վեճերի խորհուրդ, որ մինչև դատարան դիմելը կողմերից մեկ որոշում է լրագրողի գործողությունները՝ էթիկայի կանոնները ինքը խախտել է թե ոչ: Այնպես չէ, որ միայն «Առավոտ» թերթը ունի էթիկայի կանոններ, և խախտումը վերաբերում էր, ենթադրենք, ներխմբագրական խնդիրներին, այլ այնպես է, որ դիտորդ մարմինը կամ տեղեկատվական վեճերի խորհուրդը որոշում է, թե որտեղ խախտեց լրագրողը օրենքը, և դա նախադեպեր է ստեղծում մյուս լրատվամիջոցների համար:
Երբ խոսում են վարպետության մասին, մի բան կարող եմ ասել, որ լրագրողի ամենամեծ հաջողությունը պայմանավորված է նրանով, որ լրագրողը պետք է ոչ միայն «մարզական վիճակում» լինի` իմանա, թե ինչ է կատարվում այդ հարցի շուրջ, այլ նաև պետք է սիրի այն գործը, որն ինքը անում է: Ես երբեք չեմ հասկանում այն լրագրողներին, որոնք կարող են զանգել ինձ և ասել.
-Ռուզան, այսինչ դատին գնացել ե՞ս:
-Հա, գնացել եմ:
-Դե մի հատ պատմի:
Ես չեմ հասկանում այդպիսի լրագրողների: Դա ինձ հիշեցնում է ուսանողական տարիներս, երբ զանգում ու ասում էին` հանձնարաված այսինչ վեպը կարդացե՞լ ես, մի հատ սյուժեն պատմի:
Հա, պատմելով մարդը ավարտեց, բայց որ պատմելով հիմա լրագրությա՞մբ են զբաղվում, այ դա արդեն դատապարտելի է: Եվ եթե դուք էլ նման իրավիճակում հայտնվեք, ապա հիշեք, որ կլինեն լրագրողներ և իրենք ուղղակիորեն օգտվելով, որ դուք չեք գնացել, կփորձեն ձեզ այնպես ներկայացնել, որ դուք հրապարակելուց հետո պատմության մեջ կընկնեք: Որ հարցնեն այս սխալ ինֆորմացիան որտեղից ես գրել, հո չե՞ք ասելու. «Գիտեք ինչ, ես զանգեցի նրան, նա ինձ այդպես ասաց»: Դա դատապարտելի է և նաև դատապարտելի է, որ այսօրվա սոցիալական ցանցերի ինֆորմացիան արտատպում են առանց հեղինակի կամ աղբյուրը նշելու: Դա սարսափելի բան է, երբ մարդը ի սկզբանե զբաղվում է գրագողությամբ:
Ես քիչ առաջ ծանոթացա մասնակիցներից Լիայի հետ: Լիան գրել էր իրենց սահմանամերձ գյուղի` Ներքին Կարմիրաղբյուրի մասին, որը մշտապես կրակահերթի տակ է և կարողանում է այնպիսի ինֆորմացիա տալ, որը չի վնասում մեր երկրի անվտանգությունը: Քանի որ այդպիսի տարածքներից եկող ոչ բոլոր ինֆորմացիաները կարելի է տարածել: Չէ որ մեզ կարդում է նաև թշնամին: Ես զարմացա, որ այդ տարիքում նա այնպես է գրում, որ նման հարցեր չեն առաջանում:
-Ի՞նչ դժվարություններ կան լրագրողի աշխատանքի մեջ:
-Գիտեք ինչ, ցանկացած մասնագիտության մեջ կա դժվարություն: Սկսած մեզ այստեղ բերած տաքսու վարորդից, մինչև ամենաբարձր պաշտոնները: Լրագրողի մասնագիտությունը այնքանով է դժվար, որ հրապարակային մասնագիտություն է, իսկ ցանկացած հրապարակային մասնագիտություն դժվար է, քանի որ քո միջոցով են տեղեկանում: Կարծում եմ ամենադժվարը մատուցելն է: Լրագրողի մասնագիտությունը թույլ է տալիս աշխատել բոլոր խավերի մարդկանց հետ: Ամենքը չեն իրենց պատկերացնում էկրանի առաջ: Ուղիղ եթերը միայն այն չի, որ մեկ կամ երկու ժամով հաջողված կամ չհաջողված մատուցես ու վերջացնես: Կյանքը դարձել է մի պատուհան, որտեղ մարդիկ անընդհատ տեսնում են քեզ, դու գնում-բերում և մատուցում ես այն ինֆորմացիան, որը տեսնում ես: Իսկ եթե աղավաղում ես ինֆորմացիան, ուրիշ բան ես գրել, ուրիշ բան նկարել, ապա դու չես լինի պրոֆեսիոնալ: Դժվարությունները կլինեն այդ առումով:
-Իսկ ինչպե՞ս մոտենալ մարդուն, որ նա թույլատրի իրենից հարցազրույց վերցնել, նկարել:
-Հիմա բոլորը քիչ թե շատ գիտեն իրենց իրավունքները: Փաստորեն դուք դեռ համոզելու փուլը չեք կարողացել անցնել: Ամեն մի տարիք սիրում է, թե իրեն ինչպես կմոտենաս, ինչպես կհամոզես: Օրինակ, ասացիք` տատիկը չի թողել, որ իրեն նկարեք: Դուք պետք է ներկայանայիք, ասեիք` ով եք, եթե վկայական ունեք լրագրողի, ցույց տաք: Ցանկացած մարդ էլ կվիրավորվի, եթե իրեն նկարողը չներկայանա: Իհարկե, լրագրողի վկայական ունենալը դեռ չի նշանակում, որ դու արտոնյալ վիճակում ես:Դու պետք է թույլտվություն ունենաս, եթե անչափահասը ծնողի հետ է: Նույնիսկ մենք, որ գնում ենք ինչ որ բան լուսաբանելու` մեր վկայականներով, պետք է կարողանանք համոզել: Այստեղ կարևոր է, այսպես ասած, ձեր` «հոգեբանի և դերասանի վարպետությունը», երբ զրուցակիցը տեսնում է, որ դիմացինը կարողանում է բացատրել իր նպատակը, թե ինչի համար է նկարում: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, փողոցում մեկը գա ձեզ նկարի ու թողնի գնա: Կվիրավորվեք հաստատ: Բայց երբ դուք մոտենաք և ասեք, օրինակ.
-Բարև Ձեզ, ես նկատեցի, թե ինչքան գեղեցիկ է կանգնած Ձեր երեխան, կարելի՞ է նկարել:
Նա հաստատ կհամաձայնի: Լրագրողը միշտ պետք է պատրաստ լինի աշխատելու: Հյուր եք գնացել, թե այցելել եք մի այլ նպատակով, միշտ կարող է պատահել գրելու համար հետաքրքիր նյութ: Եթե նույնիսկ գնում ես այլ բան լուսաբանելու, բայց ճանապարհին հանդիպում ես մի ծերունու, ով հետաքրքիր զրուցակից է, անպայման զրուցեք: Գուցե դա շատ ավելի կարևոր լինի, քան այն նյութը, որի մասին ուզում էիք գրել: Միշտ պատրաստ եղեք: Ու նյութը հրապարակելուց առաջ միշտ ճշտեք, արդյո՞ք նա ճիշտ է ասում, կարող է այդ ծերունին ասում է զավակ չունեմ, բայց զրույցի ընթացքում ասում է տղան Ռուսաստան է: Հրապարակելուց առաջ միշտ ճշտեք, քանի որ հրապարակելուց դուք եք դառնում նյութի տերը: Լրագրողի գործի մեջ վտագանվոր է նաև խոստում տալը, երբեք ոչինչ մի խոստացեք, եթե ձեզնից չի կախված խոստումը: Ձեզնից կախված ամեն բան արեք, բայց մի խոստացեք: Երբեք մի ամաչեք ձեր ստորագրություն համար ու մի ստորագրեք ծածկանունով:
-Ի՞նչ կասեք լրագրողների իրավունքների մասին:
-Կապ չունի, թե ինչ թեմայով ես գրում`մշակութային, իրավական թե մեկ այլ թեմա, դու պարտավոր ես իմանալ երկու կարևորագույն օրենք: Դա ԶԼՄ-ների մասին օրենքն է և Տեղեկատվության ազատության մասին օրենքը: Այդտեղ կա և իրավունքների և պարտականությունների մասին: Դու իրավունք ունես տեղեկություն ստալանու, բայց ումի՞ց, ո՞նց, ի՞նչ եղանակով: Հենց այդ մասին են ասում հիշյալ օրենքները: Դու իրավունք ունես պաշտոնյային դիմել գրավոր, բանավոր, ժամկետը սահմանես: Պետք է անպայման հղում անես, Տեղեկատվության ազատության մասին օրենքին, որ այս ժամկետում լինի իմ հարցի պատասխանը, ոչ թե պաշտոնյան երբ ուզի` պատասխանի, իսկ եթե հղում արել ես, ապա ուրեմն ժամկետը նշված է ու պետք է տվյալ ժամկետի մեջ լինի ինֆորմացիան: Այստեղ օգնության է գալիս օժանդակ օրենքը, եթե 5 օրվա ընթացքում պատասխան չկա, ապա կարող ես դիմել դատարան և ստանալ այդ ինֆորմացիան: Լրագրողը իրավունք ունի գտնվել ցանկացած դռնբաց տարածքներում`հանրահավաքներ, ցույցեր, դռնբաց դատական նիստեր: Բացառությամբ այն դեպքերի, որտեղ հավատարմագրում է պահանջվում, օրինակ` ԱԺ-ում: Նաև պետք է կարողանաք տարբերել զրպարտչին լրագրողից: Մի քանի օր առաջ եկել էր մեկը ու ասում էր որ իրեն շտապ լրագրող է պետք, հետս տանեմ մի տեղ: Պատասխանում եմ, որ մարդը պետք է նյութին տեղյակ լինի: Ասում է`ինձ պետք միայն տեսնեն, որ ինձ հետ լրագրող կա, ու վերջ: Ես ասացի` կներեք, նախ թերթում լրագրողների արտադրամաս չկա, որ արտադրենք, մեկն էլ տանք ձեզ, և երկրորդ, լրագրողը մինչև գալը պետք է տեղը, ժամանակը և որոշ ինֆորմացիա իմանա: Ոչ բոլորին պետք է հավատալ, քանի որ կարող է խաբում են` իրենց գործը առաջ տանելու համար:
Եթե ինչ որ բան մութ է մնում, մի’ ամաչեք, նորից տվեք հարցը: Ինձ հետ պատահել է, որ հարցը նորից տամ, ու զրուցակիցս մոռացել էր, որ այդ հարցին ինքը մեկ ժամ առաջ ուրիշ պատասխան էր տվել:
Ու կարևոր է նաև հիշեք. այս ձայնագրիչների վրա հույս չարժե դնել, փորձեք նաև հիշել, գրառումներ անել: Պատահում է` ուզում եք հավաքել հարցազրույցը ու հանկարծ տեսնում եք, որ ոչինչ չի ձայնագրել, ի՞նչ պետք է անեք: Ու հիշեք, զրուցակցին չի կարելի ընդհատել, հարցի պատասխանը չավարտած միանգամից մի տվեք հաջորդ հարցը, սպասեք` վերջացնի նոր: Ու եթե նա տեսնում է, որ դուք իրեն լսում եք, սկսում է բացվել և ինչ չէր ուզում ասել տասը րոպե առաջ, կամաց-կամաց ասում է:
-Ի՞նչ կասեք քաղաքականացված լրագրողների մասին:
-Ես 1989թ-ից աշխատել եմ մամուլում և փորձել եմ միշտ ապակուսակցական լինել և չհարել որևէ կուսակցության: Գուցե կան կուսակցություններ, որոնց այս կամ այն բանը ինձ դուր է գալիս, և դրանք ավանդական կուսակցություններն են, բայց միշտ փորձել եմ լինել ապաքաղաքական: Հիմանականում վտանգի են ենթարկվում այն լրագրողները, որոնք այս կամ այն կուսակցության գաղափարակիցն են: Ես դեմ եմ տեսակավորմանը, երբ մեկը իրեն ընդդիմադիր է համարում, մյուսը` դիմադիր: Ես կարծում եմ, որ լրագրողը պետք է մնա լրագրող: Բայց եթե լրագրողը գտնում է, որ պետք է լուսաբանի միայն այս կուսակցության խնդիրները, ուրեմն, մենք գործ ունենք ավելի շատ քաղաքական մեկնաբանի, կամ ավելի ճիշտ, կուսակցականի հետ, քան լրագրողի: Այդպիսի լրագրողը կունենա այն նույն խնդիրները, ինչ տվյալ կուսակցությունը:
Ես ամենասկզբում էլ ասացի և ուզում եմ դրանով էլ ավարտել. Բարդ, հրապարակային, բայց նաև անչափ հետաքրքիր ու պատասխանատու մասնագիտություն է լրագրողի մասնագիտությունը: Եվ եթե կլինեն ձեր մեջ մարդիկ, որոնք կընտրեն այս մասնագիտությունը, ապա ես անձամբ միշտ պատրաստ եմ օգնել:
Զրույցը գրի առավ Մուշեղ Վարդանյանը
Ծաղկաձորյան օրագիր. «Եղեք ազնիվ ձեր ստերի մեջ և ասեք այնպիսի սուտ, որը սուտ չէ»
Հարցազրույց կինոռեժիսոր Արման Երիցյանի հետ
-Մենք ծանոթ ենք Ձեր ստեղծագործական ուղուն, գիտենք, որ Ձեր ֆիլմերից «Վերջին լարախաղաց»-ը, «Մեկ, երկու, երեք»-ը (և ոչ միայն) արժանացել են «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի գլխավոր մրցանակին: Խնդրում ենք պատմել, թե ինչպես եք ընտրում ֆիլմերի գաղափարը:
-Ամենակարևորը, որ ուզում եմ ասել, հետևյալն է. տարիքը ընդհանրապես կապ չունի, քանի որ ինֆորմացիան միշտ նույնն է: Երբ մեծահասակ որևէ մեկը ձեզ ինչ-որ բան է ասում, բռնում է ձեր ձեռքից, բացատրում, թե որն է ճիշտը, դուք ենթագիտակցորեն զգում եք, որ այդ բոլորը գիտեիք, պարզապես ձեզ բառերը չեն հերիքել արտահայտելու համար: Ես չեմ ուզում այսօր բռնել ձեր ձեռքը, խրատել, պահանջել, որ լսեք ինձ, ես ուզում եմ խոսել այն մասին, որ դուք գիտեք ճշմարտությունը, քանի որ այն ձեր քթի տակ է, ձեզ մնում է միայն բռնել այն: Դուք բոլորդ հանճարեղ ու աճող օրգանիզմներ եք, որ գնում եք դեպի վեր: Ձեզ ասում են՝ հեռու մի՛ գնացեք, եկեք այսինչ բանը նկարեք, այսինչին նկարեք: Բոլորին թվում է, թե իրենք ֆիլմի թեմա են: Բայց երբ դուք վերցնում եք գրիչը, վերցնում եք տեսախցիկը, հասկանում եք, որ ամեն ինչ, մեղմ ասած, անհեթեթություն է: Այսինքն՝ այն, ինչ դուք տեսնում եք, չեք կարողանում պատմել, այն ճշմարտությունը, որ ձեր քթի տակ է, չեք կարողանում ներկայացնել: Ամբողջ գաղտնիքը թաքնված է համարձակության մեջ: Դեռ փոքր տարիքից ձեզ շարունակ վախեցրել են: Վախը ահավոր բան է: Երբ դադարեք վախենալ, կկարողանաք պատմել ազատ, չկոմպլեքսավորվել: Իսկ հիմա տեխնիկական առումով ձեր ներաշխարհը վախենում է: Վախենում է առավոտյան արթնանալ ու մայրիկին ասել բարի լույս, հարցնել, թե ոնց է, ծաղկեփունջ նվիրել քույրիկին առանց պատճառի, ուղղակի: Այս ամենը փոխկապակցված է ձեր աշխատանքի հետ: Այս ամենը հենց կյանքն է: Եվ եթե դուք տեր չլինեք ձեր առօրյայում այդ պատահական արտահայտություններին, չեք կարողանա լինել ո՛չ կինոռեժիսոր, ո՛չ օպերատոր, ո՛չ լրագրող, ո՛չ մտածող, ո՛չ քույր-եղբայր, ո՛չ էլ ծնող: Այլ կդառնաք շարքային, ամենասովորական մարդ: Այսինքն՝ ձեր գլխավոր խնդիրը ձեզ այդքան մոտ գտնվող ինֆորմացիան ձեզանով անելն է: Դրա համար տանից դուրս գալիս միացրեք ձեր միջի ալիքի անտենաները, որպեսզի լսեք ձեր հարևանի, կողքով քայլողի, ընկերոջ, անցորդի ձայնը, ֆիքսեք ինչ-որ մեկի քայլելը, պայուսակի գույնը: Դուք պետք է այնպիսի հոտառություն ունենաք, որ գործողությունը նկատեք դեպքը կատարվելուց էլ առաջ:
Ուզում եմ խոսել նաև խաբելու մասին: Մեր շուրջը ամեն բան մեզ խաբում է: Օրինակ՝ երբ սովորական աղջիկը հագնում է հարսի զգեստ, ամբողջովին փոխվում է: Մենք սկսում ենք նրան ուրիշ կերպ նայել, որովհետև նա, այսպես ասած, ապրանքային տեսք է ստանում, ինչն էլ մեզ խաբում է: Չէ՞ որ իրականում աղջիկը չի փոխվել: Ամեն ինչն էլ սուտ է. Սուտ է աճպարարությունը, լրարգրությունը, արվեստը: Սուտ է, քանի որ դու անում ես մի բան, որն այդպես չէ: Սա է ձեր մասնագիտությունը: Լինել ազնիվ ձեր ստերի մեջ և ասել այնպիսի սուտ, որը սուտ չէ: Եթե դուք ազնիվ եք, ձեզ կհիշեն, եթե ազնիվ չեք, էլի կհիշեն: Բայց անազնիվին շուտ կմոռանան, որովհետև նա տհաճ է: Առհասարակ տհաճ դեպքերը շուտ են մոռացվում: Իմացեք՝ եթե լինեք անտարբեր, անտարբեր կլինեն նաև ձեր նկատմամբ, և եթե անեք ինչ-որ բան առանց սիրելու, չեն սիրի և ձեզ: Հետևաբար ձեր ստեղծագործություններում փորձեք հասնել կատարյալին, զոհաբերեք, փնտրեք, գտեք, մի՛ ապրեք իմիջիայլոց, մի՛ դադարեք ձգտել, շարժվել, որովհետև հենց դադարեք շարժվել, կյանքը կանգ կառնի:
Գրի առավ՝ Միլենա Խաչիկյանը
Ծաղկաձորյան օրագիր. Օր հինգերորդ
Ճամբարային հինգերորդ օրը նույնպես հագեցած էր: Բացի այն, որ այսօր գնացինք նկարահանումների, մենք ունեցանք նաև մի շատ հետաքրքիր հյուր: Խոսքս կինոռեժիսոր Արման Երիցյանի մասին է, ով, ի դեպ, այս տարի «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնում արժանացավ գլխավոր մրցանակի: Նա խորհուրդ տվեց միշտ լինել ազնիվ նույնիսկ մեր ստերի մեջ, այսինքն՝ ասել այնպիսի սուտ, որը սուտ չէ: Ըստ կինոռեժիսորի՝ հիշվում է թե՛ ազնիվը, թե՛ անազնիվը, բայց ամեն դեպքում անազնիվը ավելի շուտ է մոռացվում: Նա սովորեցրեց ջնջել ամեն տեսակ վախ ու կասկած մեր ներսից, չանել ոչինչ առանց սիրելու, քանի որ այդ դեպքում ինքներս չենք սիրվի: Այս բոլորը շատ կարևոր են ոչ միայն կինոյի ոլորտում, այլև կյանքի ցանկացած պահի: Մենք դիտեցինք նաև կինոռեժիսորի «Մեկ, երկու, երեք» ֆիլմը, որը պատմում էր մեծահասակների վախերի, սերերի, մենակության և առհասարակ ամեն տեսակ ապրումների մասին: Ֆիլմը վերջին շրջանում ամենալավն էր իմ տեսած այն ֆիլմերի մեջ, որոնք պատմում են մարդկային այդպիսի ճակատագրերի մասին:
Միլենա Խաչիկյան, Երևան
***
Ես ծանոթացա կինոռեժիսոր Արման Երիցյանի հետ: Պարոն Երիցյանը մեզ համար վարպետության դաս անցկացրեց ռեժիսուրայի վերաբերյալ: Բացատրեց, թե ինչպես կինոյի, ֆոտոյի թեմա գտնենք: Արման Երիցյանի հետ եկել էր նաև Նահապետ անունով մի աճպարար: Նրա աճպարարությունները ամենահետաքրքիր ու չբացահայտված մասն էին: Արման Երիցյանը մեզ բերեց մի եզրակացության, որ մենք շատ ենք սիրում խաբվել: Իսկ Շուշանը ամբողջ ժամանակ ուզում էր Նահապետի աճպարարությունները բացահայտել, բայց դա նրան չէր հաջողվում: ԴիտեցինքԱրման Երիցյանի ֆիլմերից «Մեկ, երկու, երեք»-ը: Ֆիլմում պատմվում է մի քանի տարեց մարդկանց մասին: Նրանցից մեկը իր տանը մինչև առաստաղ հասնող ավելորդ իրեր էր հավաքել: Իրերն այնքան շատ էին, որ կարելի էր դրանով մի ահռելի «թանգարան» բացել: Փողկապներով լի ճամպրուկ, բազմահատոր գրքեր, որոնցով կարելի էր նոր գրադարան բացել, պարկերով շորեր, որոնցով շատ անապահով ընտանիքներ կարող են հագնվել: Բայց դա չէ կարևորը: Շատերը կան, որ մեծ տարիքում սկսում են «փակվել» և կրկնում են, որ «բեռ են դարձել», բայց նրանք չեն ասում, որ բեռ են: Նրանք ակտիվ կենսակերպ են վարում՝ պարում են, երգում, ուրախանում, մասնակցում մրցույթների: Նույնիսկ շատերի համար դառնում օրինակ: Մի հետաքրքիր կարգախոս կա. «Ապրիր այնպես, որ ներկայությունդ լինի հաճելի, իսկ բացակայությունդ՝ նկատելի»: Այդ տարեցները արդեն չեն պատկերացնում իրենց կյանքն առանց իրար: Մեկի ներկայությունը հաճելի է մնացածին, իսկ բացակայությունը նկատվում է: Հատկապես, երբ 84-ամյա ֆիզիկայի ուսուցիչը հիվանդացավ, բոլորով գնացին նրան տեսակցության: Նրանք այնքան են մտերմացել, որ նույնիսկ երկուսը մտածում էին կյանքի մնացած մասը համատեղ անցկացնել: Ընկերության համար տարիքը չի խանգարում. կարող է մանկությունից ճանաչած մարդը լինի «անծանոթ», իսկ մեկ օրվա ծանոթը դառնա կյանքի ուղեկից: Ընկերները կյանքը դարձնում են հիասքանչ ու հետաքրքիր:
Մուշեղ Վարդանյան, ք.Վայք
***
Մեր մտածած սցենարով մենք նկարեցինք մի ֆիլմ: Ֆիլմը կյանքի նկատմամբ տարբեր մարդկանց վերաբերմունքի մասին է: Ճոճանակին հայտնվում են տարբեր մարդիկ, ապրում իրենց տարբերվող կյանքը: Մեկը սիրում է մյուսի հաշվին ապրել, մեկն իր կյանքի իմաստը ուտելն է համարում, մյուսը քնած է անցկացնում…
Ալբերտ Մկրտչյան, գ.Վահրամաբերդ
***
Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի
Վերջապես եկավ մեր հերթը, ու պետք է կինո նկարեինք: Ուղևորվեցինք գյուղ Սոլակ: Ֆոտոներ և հարցազրույցներ արեցինք տեղի բնակիչների հետ: Հետո եկանք, և ես նկարահանվեցի ֆիլմում: Ճիշտ է, դերը փոքրիկ էր ու, ես եսասեր մարդու դեր էի տանում, բայց ինչպես ասում են, ամեն մեծ բան փոքրից է սկսվում: Կինոռեժիսոր Արման Երիցյանը մեզ վարպետության դաս տվեց: Ու շատ դրական լիցքեր ստացա նրանից: Այնքան սիրուն էր պատմում ֆիլմի մասին, որ ակամայից ես էլ սիրով լցվեցի: Նրանից սովորեցի շատ օգտակար բաներ: Օրինակ, պետք չէ հեռուն գնալ նոր գաղափարներ գտնելու համար: Պետք է ուղղակի նայել շուրջը, և գաղափարները ակամայից կծնվեն:
Լիա Ավագյան, գ. Կարմիրաղբյուր
***
Մեր առաջարկած գաղափարներով նկարահանվեց ֆիլմ: Ինձ շատ դուր եկավ այդ գործընթացը: Ճիշտ է, իմ դերը այնքան էլ դժվար չէր, բայց ես այն մեծ պատասխանատվությամբ և հպարտությամբ կատարեցի:
Ձեռքբերում էր այն, որ իմ մեջ արթնացավ ռեժիսորի ունակություններ, և ես սկսեցի ռեժիսորի նման մտածել:
Հետաքրքիր էր կինոռեժիսոր Արման Երիցյանի հետ հանդիպումը, ով իր աշխույժ և հումորով լեցուն խորհուրդներով իր փորձը կիսեց մեզ հետ:
Հետաքրքիր էր Արման Երիցյանի «1,2,3» ֆիլմը, որը չնայած նրան, որ սովորական մարդկանց մասին է, բայց շատ լավ և հետաքրքիր ֆիլմ էր:
Հարություն Հայրապետյան, գ. Ամասիա
***
Այսօր ես առաջին անգամ իմ կյանում մասնակցեցի ֆիլմի նկարահանումների: Ինձ միշտ հետաքրքրել է, թե ինչպես են դրանք ընթանում, բայց իմ պատկերացրածից ավելի հետաքրքիր էր: Տարբեր մարդիկ, տարբեր դերերով էին հանդես գալիս, այդ թվում նաև ես: Այնուհետև մեզ հետ իր փորձով կիսվեց կինոռեժիսոր Արման Երիցյանը: Մենք դիտեցինք նրա նկարահանած «1,2,3» ֆիլմը: Տպավորությունները մեծ էին, ֆիլմը վավերագրական էր և պատմում էր ծեր մարդկանց կյանքի պատմությունը, ովքեր թեև տարիքով շատ մեծ էին, սակայն պարում էին պարի համույթում: Պարը օգնում էր իրենց ապրել:
Լիլիթ Կիրակոսյան, ք. Հրազդան
***
Ես շատ էր սպասում այս օրվան, թե երբ կհանդիպեմ «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի այս տարվա մրցանակակիր ռեժիսոր Արման Երիցյանին: Տպավորությունները շատ մեծ էին «1,2,3» ֆիլմից: Անկախ ինձնից ուրախացա, երբ ֆիլմի հերոսներից մեկի` Միքայելի տունը մաքրած տեսա:
Սևակ Կիրակոսյան, գ.Վահան
***
Ձեռքբերումներիցս մեկը երևի դերասանություն անելն էր, որը կարծում եմ, վատ ստացվեց: Փորձեցի նյութեր գրել և ուղղել նախկինում թույլ տված սխալները: Մեծ ձեռքբերում էր նաև սովորել ֆիլմի նկարահանման հետ կապված հմտություններ: Բացի այդ, դիտեցինք հուզիչ վավերագրական ֆիլմ, որը միայնակ մարդկանց մասին էր: Ես հասկացա, որ չնայած միայնակ լինելուն, մարդիկ փորձում են ուրախ լինել, պարի են գնում, երգում են:
Սոնա Զաքարյան, գ. Դարբաս
***
Ես տեսա, թե ինչպես են ընթանում ֆիլմի նկարահանման աշխատանքները, և դա ինձ ուղղակի հաճույք պատճառեց: Ինձ շատ էր հետաքրքրում այս ամենը: Ինչպես խաղալ, ինչպես բռնել տեսախցիկը, երբ խոսել ու էլի շատ-շատ բաներ: Ես այսօր տեսա այն, ինչ ուզում էի տեսնել, և նույնիսկ մասնակից դառնալ:
Մեզ հյուր էր եկել ռեժիսոր Արման Երիցյանը: Նա ինձ շատ դուր եկավ: Նա մեզ պատմեց, թե ինչի մասին և ինչպես կարելի է ֆիլմ նկարել: Ինձ համար նորություն էր, որ ֆիլմի նկարահանումը կարող է տևել երեքից չորս տարի: Ես նրանից սովորեցի կյանքի տված հարվածներին պատասխանել աշխուժությամբ ու կենսուրախությամբ:
Լիլիթ Սուքիասյան, ք.Ստեփանավան
***
Ես ունեցա իմ դերը և հենց այսօր էլ նկարահանվեցի:Այսօր ինձ համար ավելի հետաքրքիր էր, քանի որ մենք նկարահանեցինք ֆիլմի մի մասը, հետո անձրևը վարարեց, ու մենք դադարեցրինք նկարահանումները: Սովորեցի ինչպես դերասանություն անել, ինչպես գաղափարը դարձնել սցենար ու ինչպես նկարահանել ֆիլմ, որն ինձ շատ պետք կգա հետագայում:
Մարիամ Հովհաննիսյան, ք.Արարատ
***
Այնպիսի օր չեմ տեսել, որ պարապ մնանք: Ամեն օր առավոտյան արթնանում, նախաճաշում ենք և անցնում գործի: Այսօր, ինչպես մյուս օրերը, շատ հագեցած էր:
Մենք նկարահանեցինք ֆիլմ: Մինչև ֆիլմ նկարելը ինձ թվում էր, որ այդ ամեն ինչը շատ հեշտ է, բայց պարզվեց, որ դրա համար շատ աշխատանք պետք է անել:
Մերի Սարգսյան, ք. Ճամբարակ
***
Լուսանկարը՝ Դավիթ Այվազյանի
-Ու՞ր ենք գնալու նկարահանման:
-Սոլակ:
-Ցոլա՞կ:
-Սոլակ, ս, ս…
Այս երկու օրվա ընթացքում համարյա բոլորի միջև այս զրույցն էր լինում: Օրվա սկզբին մեզնից վեց հոգի գնաց Կոտայքի մարզի Սոլակ գյուղ՝ ֆիլմ նկարելու: Իսկ մյուսներս տեղում այլ ֆիլմ նկարելու և «Խաբարբզիկի» համար նյութեր գրելու:
Աստղիկ Ղազարյան, գ.Գետահովիտ
***
Պետք է ամեն ինչի մեջ հետաքրքրություն փնտրել, բայց նաև պետք չէ հետաքրքիր նյութեր փնտրել բոլորին ծանոթ ու հայտնի մարդկանց և իրադարձությունների մեջ: Հարկավոր է նկարելու նյութ փնտրել ամենահասարակ մարդկանց մեջ, քանի որ այն, ինչը ճոխացված է և հայտնի բոլորին, արդեն իսկ անհետաքրքիր է:
Արման Երիցյանի «Մեկ, երկու, երեք» ֆիլմը դիտելով տեսա, որ ամեն մարդ, ամեն անհատ ունի իր կյանքի պատմությունը, որը ժողովրդին հետաքրքրում է ավելի, քան ինչ-որ սերիալներ կամ հայտնի մարդկանց մասին նկարահանված ֆիլմեր:
Ինչպես ֆիլմի հերոսները` ովքեր տարեց էին, ես նույնպես մեկ անգամ համոզվեցի, որ կյանքի ամեն րոպեն պետք է ապրել, չպետք է մտածել մենության մասին ու տխրել: Այսօր վարպետության դասին ես նաև որոշ բաներ իմացա կինոարվեստի մասին: Հասկացա, որ իսկապես ֆիլմ նկարելը խաղ ու պար չէ, ամեն դետալ պետք է մշակվի մանրակրկիտ, քանի որ ֆիլմի իմաստը հասկանալու համար պետք է պատկերները հստակ մտածված լինեն:
Սաթենիկ Գալստյան, գ. Արարատ
Ծաղկաձորյան օրագիր. Ֆոտոյի համար պետք չէ լեզու հասկանալ
-Ի՞նչ ես ուզում դառնալ,- շատ հաճախ ինձ տեսնելիս հարցնում են մարդիկ:
-Ռազմական բժիշկ,- գլուխս բարձրացնելով ու հպարտ պատասխանում եմ ես:
-Հետաքրքիր է: Ուզում ես դառնալ ռազմական բժիշկ, բայց խորացել ես ֆոտոյի և լրագրության ոլորտում: Իսկ միգուցե դառնաս լրագրողառազմաբժի՞շկ:
-Հետաքրքիր անվանում է: Կարելի է…
Անցավ որոշակի ժամանակ, և ահա ես նորից նման խոսակցության ներկա դարձա: Մի քիչ մանրամասնեմ` վերջում կհասկանաք:
«Մանանա»-ն ֆոտոյի մասին երեխաներին ավելի շատ գիտելիքներ տալու համար հրավիրել էր ֆոտոլրագրող Վարո Ռաֆայելյանին:
-Ես ֆոտոլրագրող եմ, բայց ես ինձ ավելի շատ «ֆոտոգրաֆ» եմ անվանում,- ասաց նա հանդիպման հենց սկզբից,- վարպետության դասը սկսեմ երևի նրանից, թե ինչ է նշանակում ֆոտոլրագրությունը: Սոցիալական ինչ-որ կոմունիկացիայի տեսակ է, վիզուալ լուծում ունենալով: Օրինակ, ժուռնալիստները ինչ-որ նյութ գրելիս, կամ ինչ-որ պատմություններ պատմելիս տեքստ են գրում: Ոչ բոլորի լեզուն է նույնը, կամ ոչ բոլորն են հասկանում հայերեն: Ֆոտոյի առավելությունը լրագրության նկատմամբ այն է, որ այն վիզուալ է, ու դրա համար լեզու հասկանալ հարկավոր չէ: Պետք է բացատրել ինչ-որ իրավիճակը, թեման, նյութը պատկերների միջոցով:
Հետաքրքիր ճակատագրի խաղ
-Ես լուսանկարիչ չեմ մասնագիտությամբ, ես ատամնաբույժ եմ: Բայց լուսանկարչությունը սիրում էի: Մի անգամ ընկերներս ասացին, որ լուսանկարչի աշխատատեղ կա, կարող ես դիմել: Ես որոշ ժամանակ նրանց համար լուսանկարեցի, ու նրանք ինձ ընդունեցին:
Շատ երկար ժամանակ ես օբյեկտիվի և սուբյեկտիվի տարբերությունը չէի հասկանում: Բայց որոշ ժամանակ անց պատկերացրեցի տարբերությունը: Ու նաև հասկացա, որ լուսանկարչության մեջ կարևոր է նաև այն, որ քո կարծիքը շատ հաճախ նկարելուց հաշվի չեն առնում: Պատվիրել են, որ նկարես, ուրեմն պետք է նկարես, առանց ինչ-որ «կամակորությունների»:
Օբյեկտիվի և սուբյեկտիվի ճիշտ դրսևորում:
-Երբ ինչ-որ բան ենք նկարում, օրինակ՝ ցույց, չպետք է այդ ցույցին սուբյեկտիվ ձևով վերաբերվել: Կարևոր չի, դու ընդդիմադիր ես, թե ոչ: Այսինքն, չստացվի այնպես, որ ես ընդդիմադիր եմ, ուրեմն պետք է նկարեմ այնպես, ինչպես կնկարեր ընդդիմադիրը: Ֆոտոլրագրության մեջ պետք է լինի ճշմարտություն:
Ֆոտոլրագրության ներքին խոհանոցը
-Աշխատանքը կատարվում է հետևյալ կերպ. տրվում է ինչ-որ թեմա, նյութ կամ միջոցառում: Խնդիրը հետևյալն է. շատ քիչ նկարներով ֆոտոլրագրողը պետք է կարողանա տեղեկատվությունը փոխանցել հանրությանը կամ մարդուն:
Պարոն Ռաֆայելյանը պատմեց, թե ինչքան երկար ժամանակ է տրամադրում լուսանկարներ «ստեղծելուն»: Ֆոտոպատմություններից մեկը, որ նա ցուցադրեց, Երևանի Աղի լճակի ֆոտոշարքն է: Ասաց, որ մի քանի շաբաթ գնում էր լիճ: Սկզբում առանց ֆոտոխցիկի, ուղղակի ծանոթանալու համար, հետո կամաց-կամաց սկսեց ծանոթանալ մարդկանց հետ, հետո լուսանկարել: Նա մեզ ներկայացրեց մարդկանց արձագանքների մասին, երբ իրենց նկարում էին: Շատ հաճախ մարդիկ չէին ցանկանում, որ իրենց լուսանկարեն: Պետք է միշտ պատրաստ լինել նաև դրան: Երբ մարդկանց հետ երկար ես շփվում, քեզ արդեն ճանաչում են, հանգիստ են վերաբերվում ֆոտոխցիկին:
Ինձ շատ դուր եկավ, թե ինչպես է Վարոն գտնում ֆոտոպատմություններ: Օրինակ, մի շարքը նվիրված էր Երևանի Քոչար փողոցում գտնվող նկարիչների արվեստանոց-բնակարանների շենքին: Նա նույն ռակուրսից նկարել էր արվեստանոցներն իրենց «բնակիչներով»: Շատ հետաքրքիր ու անսպասելի էր: Ասես ներս ես մտնում նրանց աշխարհը և դիտում, թե նմանատիպ տարածքում ինչքան տարբեր մարդիկ են ապրում, ստեղծագործում:
Ես հիմա այլ հայացքով եմ նայում լուսանկարչությանը, կփորձեմ կիրառել Վարոյի խորհուրդները:
Ծաղկաձորյան օրագիր. Մի կրկնեք ոչ մեկին, ունեցեք ձեր մոտեցումը
Վարպետության դաս ֆոտոլրագրող Վարո Ռաֆայելյանից
-Ես Վարո Ռաֆայելյանն եմ, աշխատում եմ «Պանֆոտո» գործակալությունում: Իմ աշխատանքը կոչվում է ֆոտոլրագրող, բայց ես ինձ ավելի շուտ ֆոտոգրաֆ եմ կոչում: Նախ ասեմ, թե ինչ է ֆոտոլրագրությունը: Ֆոտոլրագրությունը սոցիալական կոմունիկացիայի տեսակ է` ունենալով վիզուալ լուծում: Օրինակ, լրագրողները ինչ-որ նյութ ներկայացնելիս տեքստ են գրում, ոչ բոլորի մոտ է լեզուն նույնը, կամ ոչ բոլորն են հասկանում հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն: Ֆոտոն լավ է նրանով, որ այն վիզուալ ինֆորմացիա է տալիս: Ֆոտոյի համար պետք չէ լեզու հասկանալ, պետք է բացատրել ինչ-որ իրավիճակ, թեմա` վիզուալ ձևով:
Ես մասնագիտությամբ լուսանկարիչ չեմ, ատամնաբույժ եմ: Ֆոտոն հոբբի էր, և անկախ ամեն ինչից, շատ պատահաբար հայտնվեցի «Պանֆոտոյում», չնայած ընդհանրապես չէի նախատեսում դառնալ ֆոտոժուռնալիստ: Մի անգամ պատահաբար ընկերներիցս մեկը ասաց, որ ազատ աշխատատեղ կա, ես էլ ֆոտոներս տվեցի, ընտրեցին, երկու օր աշխատեցի իրենց հետ և մնացի այնտեղ:
Անդրադառնանք Հայաստանում ֆոտոժուռնալիստիկային: Իրականում ես չեմ ցանկանում, որ դուք դառնաք ներկայիս վատ գույներով հավաքված խճանկարի մի մասը: Դե, դա սուբյեկտիվ կարծիք է, բայց ինչի շուրջ է պտտվում ներկայիս ֆոտոժուռնալիստիկան: Ամեն ինչ քաղաքականացված է, կամ դարձել է բիզնեսի մի մաս: Իրականում ֆոտոժուռնալիստիկայում, եթե ուզում ես ասել ինչ-որ բան, այն պետք է ասել ոչ սուբյեկտիվ: Եթե ինչ-որ բան եք նկարում, ասենք `ցույց: Պետք է այն նկարել ոչ սուբյեկտիվ: Եթե դուք ընդդիմադիր եք և նկարում եք ընդդիմադիրի աչքով, կամ կուսակցական եք և նկարում եք կուսակցականի աչքով, այն իրական չի լինի: Անկախ նրանից, թե ինչպես եք դուք կարծում, նյութը պետք է ներկայացված լինի ճիշտ, նույնիսկ եթե այն չի համապատասխանում ձեր կարծիքին: Իսկ մեր մոտ ամեն ինչ ներկայացվում է շատ սուբյեկտիվ, դրա համար մենք միշտ նայում ենք նույն բաները` քաղաքականություն, Գագիկ Շամշյան և այլն: «Պանը» առանձնանում է նրանով, որ բացի առօրյա այդ թեմաներից մենք ներկայացնում ենք նաև այլ թեմաներ: Մեր աշխատանքը նման է մի երաժշտության, որը մեծ մասամբ ամեն օր կրկնվում է: Մենք մեծ մասամբ նկարում ենք ասուլիս, որոնք իրարից շատ չեն տարբերվում, քանի որ ֆոտոյում ձայնը չի լսվում ուղղակի ակնոցներով մի մարդ նստած է բարձրախոսի մոտ: Դա համարելով աշխատանքի մի մասը, պետք է աշխատել երկիրը ներկայացնել մի այլ կողմից ևս:
Տրվում է թեմա, կամ նյութ, կամ միջոցառում: Պետք է մինիմալ քանակի ֆոտոներուվ այդ ամենը ներկայացնել մարդուն: Եթե նկարում ես մի միջոցառում և անում ես հիսուն ֆոտո, այդ հիսունը ցույց տալը իրադարձությունը նկարագրելու համար անիմաստ է, ընտրվում է մաքսիմում տասը ֆոտո, որոնք լավագույնս կպատմեն այդ օրվա մասին: Այսինքն մեր գործը միայն գնալ նկարելը չէ, այլ նաև գիտակցելը, թե ինչպիսի ֆոտոներ պետք կլինեն: Քանի որ հնարավոր է ինչ-որ լավ իրադարձությունից ունենալ վատ ֆոտոներ, որոնցով հնարավոր չլինի փոխանցել ասելիքը:
Ֆոտոյի վրա լուսանկարչից բացի աշխատում է նաև ֆոտոխմբագիրը: Քանի որ շատ անգամ ֆոտոլրագրողը ժամանակ չի ունենում նայել իր ֆոտոները, ընտրություն կատարել, դա անում է ֆոտոխմբագիրը, ով նույնպես ինչ-որ չափով լուսանկարիչ է համարվում: Նա այնքան լավ պետք է տիրապետի լուսանկարչի աշխատանքին, զգա նրա ճաշակը, որ դուք նրան վստահեք ձեր ֆոտոն:
Կա նաև երրորդ գործոն. Առաջ, երբ նկարում էին ժապավենով, այդ ժապավենը մինչև ֆոտո դառնալը երկար ճանապարհ էր անցնում: Կային ֆոտոլաբորատորիաներ, ժապավենը երևակել են, հետո կատարել են կադրերի ընտրություն, հետո տպում և վերջում միայն ֆիքսաժ: Իսկ հիմա թվային դարաշրջանում, չիպը տեղադրում են համակարգչի մեջ և ֆոտոշոփի միջոցով, որը համարվում է այժմյան ֆոտոլաբորատորիան, աշխատում ֆոտոյի վրա: Կոպիտ ասած, այն ժամանակվա երևակումը այժմյան ֆոտոշոփն է: Ֆոտոշոփի արդյունքում ֆոտոն որևէ իմաստային փոփոխություն չպետք է կրի:
Գործի մյուս մասը ավելի հետաքրքիր է: Ժուռնալիստը ցանկացած իրավիճակում պետք է սառը դատողություն ունենա: Քանի որ եթե ինչ-որ էմոցիոնալ շեղում լինի, նորից կարող են սուբյեկտիվ կարծիքներ առաջանալ: Օրինակը իմ վրա բերեմ: Ես ֆուտբոլ չեմ սիրում և ի սկզբանե ասել եմ, որ ինձ չուղարկեն ֆուտբոլ նկարելու, քանի որ դա ինձ համար ահավոր անհետաքրքիր է: Բայց այս վերջին հինգ խաղերը ինձ են ուղարկել նկարելու: Քանի որ մեկ այլ լուսանկարիչ, ով ասենք, թիմերից ինչ-որ մեկին է երկրպագում, գնում է ֆուտբոլը նայելու, այլ ոչ թե նկարելու, իսկ դրանք տարբեր բաներ են: Նայելով նկարել հնարավոր չէ: Ես տեղյակ չեմ, որ համարի տակ, ով է խաղում: Վերջերս ալբանացիները կարծեմ մեզ հաղթեցին: Եթե ես երկրպագու լինեի, կմտածեի. «Չնկարեմ ալբանացիներին, նրանք մեզ հաղթեցին»:
Նկարելուց անընդհատ փորձեք փոխել ձեր կետը, ուշադիր եղեք, թե ինչ է կատարվում շրջապատում: Հիմնականում գործողությունները չեն կատարվում միայն բեմում, ուշադիր եղեք, թե ինչ է կատարվում շրջապատում: Դա ձեր ֆոտոն ավելի պատկերավոր կդարձնի, և շրջապատը նկարելու միջոցով ավելի լավ կփոխանցեք ձեր ասելիքը: Ամեն ինչի մեջ գտեք կոնտրաստներ:
Եվ մի կարևոր նկատառում. ես նկատել եմ, որ ֆոտոլրագրողները բնազդային են ավելի շատ աշխատում, եթե մեկը խցիկը ձեռքին վազում է մի տեղ, մյուսները նույնպես գնում են այդ նույն բանը նկարելու: Մի օրինակ բերեմ: Եթե դուք նկարում եք նախագահի այցը, կամ ինչ-որ միջոցառում, բնական է, որ պետք է ունենաք ֆոտո, որտեղ նախագահն է: Բայց կա մի ռեֆլեքս, որ բոլորը գալիս և նկարում են միայն նախագահին: Դա սխալ է, քանի որ բոլոր ֆոտոներում միայն նա է լինում, բայց իրականում պետք է ցույց տալ նաև իրադարձությունը: Նախագահը եկել է մի բան տեսնելու` բայց ի՞նչ: Պետք է ցույց տալ նաև այն, ինչ կատարվում է այդ պահին նախագահի շուրջը, այն, ինչին նա եկել է նայելու, դրա կողքը, վերևը, դուրսը և այլն:
Երբեք մի փորձեք նմանվել ուրիշին: Ասենք, նրան, ում աշխատանքը ձեզ դուր է եկել, մի եղեք նրա «քոփին»: Սովորեք ինչ-որ բան, ձևավորեք ձեր մեջ մի բան, որը կլինի ձերը:
Եթե կոնկրետ նպատակադրված գնում եք ինչ-որ բան նկարելու, և չի ստացվում, մի հուսահատվեք, քանի որ վստահ եմ, կգտնեք ուրիշ լիքը նկարելու բաներ, որոնցով ցույց կտաք ձեր նույն ասելիքը, որը ցանկանում էիք:
Ֆոտոների մեծ մասը տխուր թեմաներով են արվում, բայց ես կողմ եմ ավելի շատ ուրախ ֆոտոների, ճիշտ է, տխուր ֆոտոներով ավելի հեշտ է տպավորություն գործելը` ավելի մուգ գույներով, տխուր թեմաներով և այլն, բայց շատ ուրախ թեմաներ կան, որոնք կարելի է նկարել:
Պրոյեկտներ անելուց երբեք չես գնում և սկսում նկարել: Մեծ մասամբ նախապատրաստական աշխատանքները ավելի երկար են տևում, քան բուն նկարահանումները: Աղի Լիճը նկարելուց ես երկու շաբաթ առանց խցիկի գնացել և ուղղակի նայել եմ, թե ինչպես են մարդիկ լողանում, ինչ է կատարվում, մոտավոր կադրեր եմ կառուցում, քանի որ այս դեպքում քո առջև չկա ինչ-որ խնդիր դրված, դու ողջ պրոյեկտը պետք է հավաքես ինքնուրույն և զրոյից: Երկու շաբաթ հետո ևս երեք շաբաթ տևեց նկարահանումը: Մի շարք խոչընդոտներ էին առաջանում նկարելուց, քանի որ մենք հայ ենք, և լողացողները մեծ ասամբ թույլ չէին տալիս նկարել իրենց: Այդպիսի դեպքերում պետք է մարդկանց հետ ընկերանալ և մաքսիմալ իրենց ներկայացնել, թե ինչ ես ուզում ցույց տալ: Հնարավոր է նաև կռիվներ առաջանան, դա էլ է նորմալ, բայց ցանկալի է հնարավորինս հեռու մնալ նման իրավիճակներից: Միշտ լինելու են մարդիկ, ովքեր ձեր աշխարհայացքին դեմ են լինելու, չեն հասկանալու ձեզ: Պետք չէ հուսահատվել, պետք է ընկերանալու, պատմելու միջոցով հասնել նրան, որ հենց այդ մարդը ասի, որ նկարես իրեն:
-Իսկ դրանից չի՞ տուժում ֆոտոն:
-Եվ այո, և ոչ: Մեծ մասամբ ընկերանալուց հետո մարդիկ ավելի անմիջական են լինում ֆոտոյի մեջ: Եթե իհարկե, չես նկարում միտինգ: Այդ ժամանակ հաստատ պետք չէ գնալ ելույթ ունեցողների հետ ընկերանալ: Մենք այդ դեպքում մարտավարություն ունենք մշակած. աշխատում ենք շատ աչքի չընկնել, ավելի մուգ գույներով ենք հագնվում, փորձում ենք չառանձնանալ:
Մի կարևոր բան մոռացա ասել` ոչ մի կադր չարժի մարդու կյանքը, չունի այդ գինը: Ինչ-որ կադր անելուց առաջ, որը որևէ ռիսկային բան է պարունակում պետք է մտածել. արդյո՞ք արժի դա այն գինը, որը կարող եք վճարել: Մենք երբեք ապահովագրված չենք որևէ բանից: Ես էլ շատ անգամ ինձ վտանգի ենթարկելով տարբեր ռակուրսներ եմ փնտրում, տարբեր դիրքեր: Բայց ես նույնպես ապահովագրված չեմ:
Շատ անգամ էլ իրավիճակներ են լինում, որ մտածում ես` նկարե՞մ, թե՞ օգնեմ; Ասենք պատերազմական խրոնիկաներում տեսնում ես տարբեր կադրեր, որ լուսանկարիչը հաստատ մտածում է` հիմա նկարի՞, թե՞ օգնություն ցուցաբերի: Ինձ հետ բարեբախտաբար չի եղել նման բան, բայց ֆոտոլրագրողի կյանքում այդպիսի դեպքեր էլ են լինում:
Իմ այսքան պատմածից հուսով եմ եզրակացրեցիք, որ ֆոտոլրագրողի մասնագիտությունը ավտովթարներ և այլ լուրեր նկարելով չի սահմանափակվում: Ֆոտոլրագրողը այն մարդն է, ով իր ֆոտոյի միջոցով պատմություն է պատմում:
-Իսկ ֆոտոլրագրողը ֆոտոպատմություն պատրաստելու համար ինչքա՞ն ժամանակ է ունենում:
- Կա պարտադիր հատված, որ լուսանկարչին ուղարկում են կոնկրետ, իրադարձություն նկարելու` օրինակ, մի ժամ, կամ հիմա այս զարգացած տեխնիկական դարում կարող է տևել նույնիսկ տասը րոպե:
-Իսկ միջոցառման ժամանակ պարտավո՞ր է լուսանկարիչը մինչև վերջ մնալ:
-Ոչ, դու պետք է, քո առաջ խնդիր դնես, թե ինչպես ես պատրաստվում ներկայացնել միջոցառումը, և հնարավոր է հինգ րոպեում ստանալ այն կադրերը, որոնք կպատմեն միջոցառման մասին:
-Իսկ ֆոտոպրոյեկտներ անելուց, թեման դո՞ւք եք ընտում, թե՞ ձեզ տալիս են թեման:
-Թեման մենք ենք ընտրում: Պրոյեկտը համարվում է ավարտված միայն այն ժամանակ, երբ դու ունենում ես բոլոր այն անհրաժեշտ կադրերը, որոնք մաքսիմալ ներկայացնում են ասելիքը:
-Եղե՞լ է, որ գնաք ինչ-որ բան նկարելու ու այդպես էլ չստանաք այն, ինչ ուզում եք:
-Ոչ, պետք է մնալ այնքան, մինչև ստանաս քո ուզածը:
-Իսկ ո՞րն է ձեր սիրած թեման:
-Ես սիրում եմ նկարել հին շենքեր և ուտելիքներ:
Գրի առավ Դիանա Շահբազյանը
Ծաղկաձորյան օրագիր. Օր չորրորդ
Մեր հյուրն էր այսօր PanPhoto-յի ֆոտոլրագրող Վարազդատ Ռաֆայելյանը: Նա մեզ հետ կիսվեց իր փորձով և սովորեցրեց բաներ, որոնք պետք կգան այս մասնագիտությամբ շարունակողներին: Օրինակ՝ պետք է լուսանկարելիս փոխել կետը, լուսանկարել ոչ միայն բուն իրադարձությունն ու դրա ընթացքը, այլև այն, ինչ կատարվում է շրջապատում:
Օգտակար տեղեկություններ էին հատկապես այն կայքերը, որտեղ ներկայացված է պրոֆեսիոնալ ֆոտոների ընտրության գործընթացը, ինչպես նաև՝ հայտնի լուսանկարիչների անունները, որոնց դեռևս ծանոթ չէինք: Մենք սովորեցինք, որ ֆոտոլրագրությունը չպետք է լինի սուբյեկտիվ, և մինիմալ կադրերի միջոցով պետք է կարողանանք ներկայացնել մաքսիմալ ինֆորմացիա: Այս դետալները թերևս շատ կարևոր են այս ոլորտում:
Միլենա Խաչիկյան, Երևան
***
Գնալով ավելի ու ավելի եմ հմտանում լուսանկարչության ու ֆիլմի գաղափարներ մտածելու մեջ: Մեծ տարբերություններ կա առաջվա Լիլիթի ու ներկայիս Լիլիթի միջև թե գաղափարի զարգացման, և թե շփման հարցում:
Ճիշտն ասած, ես բնույթով փակ երեխա էի: Այս ճամբարը ինձ հնարավորություն տվեց ազատ շփվել մարդկանց հետ և աշխույժ լինել:
Չորրորդ օրը մենք գնացինք Հրազդանի կարիքավոր մարդկանց հանրակացարաններից մեկը նկարահանումների: Ես առաջին անգամ էի հանրակացարան մտնում: Իմ մեջ այնպիսի կարծիք ձևավորվեց, որ բոլոր հանրակացարանները այդ վիճակում են: Այստեղ մարդիկ շատ վատ էին ապրում: Սենյակները փոքր էին, ընդհանուր միջանցքը կարծես երկար, ցուրտ ու խոնավ թունել լիներ, որ վերջանում էր կիսաքանդ դռներով: Էլ չեմ խոսում կոմունալ հարմարությունների մասին: Թեպետ կային մարդիկ, ովքեր հարմարվել էին այս պայմաններին, դեռ ավելին, ժպիտով էին խոսում այս ամենի մասին: Մի խոսքով, մարդիկ, ովքեր ոչ թե ապրում էին, այլ գոյատևում:
Միջանցքում կային բազմաթիվ հետաքրքիր իրեր, և ես բազմաթիվ լուսանկարներ արեցի հենց այդ միջանցքում: Բացի այդ մենք հարցազրույց վերցրինք մի քանի բնակչից: Մեր տված հարցերին տալիս էին բողոքներով լի պատասխաններ: Լսելով նրանց հուսահատ ձայները ու տեսնելով նրանց վիճակը, ես ևս մեկ անգամ համոզվեցի, որ ամենաբախտավորն եմ այս կյանքում, որի համար շնորհակալ եմ Աստծուն:
Կեսօրից հետո մեր հյուրն էր Պան Ֆոտո գործակալության ֆոտոլրագրող Վարո Ռաֆայելյանը, ով վարպետության դաս անցկացրեց: Ես սովորեցի նաև, որ ֆոտոպատմություն անելիս շատ կարևոր է նախապատրաստական փուլը:
Լիլիթ Սուքիասյան, Ստեփանավան
***
Այսօրվա ձեռքբերումներից մեկը Վարազդատ Ռաֆայելյանի՝ Պան Ֆոտոյի ֆոտոլրագրողի տված խորհուրդներն էին: Նախքան այդ վարպետության դասը ես կարծում էի, որ ֆոտոշոփը նկարներում տարբեր պատկերներ ավելացնելու կամ պակասեցնելու համար է, սակայն այսօր ես սովորեցի, որ ֆոտոշոփի միջոցով հնարավոր է «վառված» կամ խամրած նկարը մշակել, և առհասարակ, ֆոտոլրագրությունը ֆոտոյի աղավաղմանը դեմ է: Իմացա, որ յուրաքանչյուր խմբագրություն ունի իր լուսանկարիչը և ֆոտոխմբագիրը: Վարո Ռաֆայելյանը ցուցադրեց նաև իր մի քանի ֆոտոպատմությունները, պատմեց, թե ինչպես է ստեղծել դրանք, ինչպես է աշխատել:
Մենք այսօր սովորեցինք, թե ինչպես ամսագրի մակետ կազմել: Եվ այսպես, ինձ համար ամենահետաքրքիր օրերից մեկն էր այսօր:
Լիլիթ Խառատյան, Գյումրի
***
Ճամբարի չորրորդ օրն էր: Ես այսօր ավելի մանրամասն ծանոթացա լրագրողական կյանքին: Մեզ այսօր բացատրեցին, թե ինչպես է ծնվում ամսագրի կամ թերթի նոր համարը, որ էջերում ինչ նյութեր են տեղադրում, ինչպես են ձևավորում, լուսանկարներ անում, հետո միասին պլանավորեցինք «Խաբարբզիկի» հերթական համարը, կազմեցինք մակետը: Որոշեցինք, թե ինչ ձև է լինելու, թե քանի էջից պետք է բաղկացած լինի, համարակալեցինք էջերը և այդ էջերում պետք է տեղադրենք նյութեր, օրինակ՝ ունենք մարզային թեմաներ, փոքրերի էջ և այլն:
Հետո մեզ հյուր էր եկել ֆոտոլրագրող Վարո Ռաֆայելյանը: Այդ հանդիպումն ինձ օգնեց ավելի շատ բան իմանալ ֆոտոլրագրության մասին:
Երեկոյան նորից ֆիլմերի գաղափարներ քննարկեցինք: Օրինակ, ինչպես պատկերներով ցուցադրել, ասենք, սերը: Մենք պետք է մտածենք ֆիլմերի գաղափարներ, քննարկենք և ընտրենք ընդամենը երկու գաղափար: Ֆիլմը պետք է նկարահանվի վաղը: Հույս ունենանք, որ եղանակը մի քիչ կբացվի:
Մերի Սարգսյան, Ճամբարակ
***
Ում ասում եմ, որ պետք է ֆոտոլրագրող դառնամ, բոլորը ասում են՝ հա, Գագիկ Շամշյան, կամ էլ ասում են, որ ֆոտոլրագրություն կարող ես չսովորել. «էդ ի՞նչ փեշակ է, որ»: Հազիվ եմ կարողանում բացատրել, թե դա ինչ է: Շատերը հասկանում են, շատերը՝ոչ: Բայց երեկ ես ևս մեկ անգամ համոզվեցի, որ ճիշտ մասնագիտություն եմ ընտրել,այն բանից հետո, երբ վարպետության դաս անցկացրեց Պանֆոտոյի ֆոտոլրագրող Վարազդատ Ռաֆայելյանը: Առաջին անգամ հանդիպեցի ֆոտոլրագրողի հետ: Առաջին անգամ ինձ հնարավորություն տրվեց մասնակցել թերթի ձևավորման աշխատանքներին: Առաջին անգամ աշխատեցի ֆիլմի սցենարի վրա: Բացահայտեցի իմ մեջ նոր ձիրքեր, որ առաջ չգիտեի: Օրինակ, որ կարող եմ 30 րոպեում նյութ գրել:
Սոսե Զաքարյան, գ.Դարբաս