Մեր գյուղերի բառն ու բանը խորագրի արխիվներ

Meri Muradyan

Եղիսաբեթի գերեզմանը

Ծննդավայր: Ահա այս բառի մեջ է ամփոփված հայրենասիրություն ասվածը: Ամեն անգամ պատմության էջերը թերթելիս տեսնում ենք, որ պատերազմ են գնացել հիմնականում այն մարդիկ, ովքեր ունեին ընտանիք, երեխա և իր ընտանիքը փրկելու համար գնացել են կռվելու, բայց ցավոք շատ անգամներ նրանք հետ չեն վերադարձել: Շատ անգամներ էլ նրանց կողքին կանգնել և հերոսաբար կռվել են այն տղաները, ովքեր դեռ նոր գիտակցում էին պատերազմ ասածի իմաստը: Ահա այսպես զոհվեցին վեց եղբայները: Հավանաբար կմտածեք, թե ինչ եղբայրների մասին է խոսքը: Պատմությունը կսկսեմ սկզբից:
Գարուն էր: Եղիսաբեթը մի գեղեցիկ աղջնակ էր, ով ընկերուհիների հետ գնացել էր գյուղի աղբյուրից ջուր բերելու: Նրանք չէին հասցրել աղբյուրից հեռանալ, երբ Եղիսաբեթը հեռվում նկատեց իր վեց եղբայրներին, ովքեր դանդաղ մոտենում էին իրեն: Բայց այս անգամ նա մի տեսակ անհանգիստ էր: Եվ նրա անհանգստությունը անտեղի չէր: Եղիսաբեթը նրանց դեմքերից հասկացավ, որ գյուղը կրկին հարձակման է ենթարկվել լեզգիների կողմից: Նա աչքերը սրբեց, հրաժեշտ տվեց եղբայրներին և կժով ջուրը լցրեց նրանց հետևից: Կռիվը այս անգամ կողբեցիների և լեզգիների միջև էր: Նրանք այս անգամ ևս հարձակվել էին գյուղը թալանելու համար: Ամեն անգամ նման կռիվների ժամանակ գյուղացիները հաց ու ջուր էին տանում իրենց հարազատներին: Եղիսաբեթը՝ այդ ջահել աղջնակը, ով ոչ ոք չուներ, բացի իր եղբայրներից, ամեն գիշեր աղոթում էր նրանց համար: Պատերազմի ժամանակ վիրավորվածները հետ էին վերադառնում, ապաքինվում, ու նորից հետ գնում կռիվ: Ամեն օրվա նման մի օր էլ Եղիսաբեթը հաց ու ջուր էր տանում եղբայրներին: Բայց այս անգամ նրա մեջ վախ կար: Կուժը ուսին, հացը ձեռքին գնում էր եղբայրների մոտ: Ճանապարհին հանդիպում է եղբայրների ընկերներից մեկին, ով վիրավոր վերադառնում էր գյուղ: Եղիսաբեթը կանգնում, խոսում է տղայի հետ, բայց նկատում է, որ նրա աչքերը ինչ-որ վատ բան են հուշում իրեն: Երբ նա հրաժեշտ է տալիս տղային՝ նրան առողջություն մաղթելով, տղան հետ է շրջվում և ասում, որ եթե առաջ գնա, ապա լավ բան չի տեսնելու: Եղիսաբեթը այս ամենը լսելուց հետո ավելի է արագացնում քայլերը, բայց հանկարծ նրա ականջին է հասնում այն, որ եթե առաջ գնա՝ կտեսնի իր վեց եղբայրների դիակները: Մի քանի վայրկյան լռությունից հետո լսվում է կժի կտոր-կտոր լինելու ձայնը: Այդ ամենը լսելուց հետո Եղիսաբեթի սիրտը պայթել էր: Նա իր վերջին հանգրվանը գտնում է մոտակայքում գտնվող սարի գագաթին, և այդ օրվանից տեղանքը անվանում են Եղիսաբեթի գերեզման:
Դեպքը կատարվել է Կողբ գյուղում: Գերեզմանը մինչ այժմ պահպանվում է: Գերեզմանից ոչ հեռու գտել են նաև խաչքարեր: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ տարիների ընթացքում սարի չորս կողմից սողանքներ են գրանցվել, բայց բնությունը կարծես հարգելով Եղիսաբեթի գերեզմանը, թողել է սարի գագաթին որպես սրբություն և հիշատակություն անձնուրաց սիրո:

Հալվա

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Մտքովս անցավ, որ այսօր հալվա պիտի ուտեմ…

Տատիկին շատ համոզելուց հետո՝ նա անցավ գործի… Դե, տարիքն իրենն ասում է, էլի. հալվայի բույրից իրեն լավ չի զգում, բայց քանի որ ես իր շատ սիրելի թոռնուհին եմ, չի կարողանում խնդրանքս մերժել:

…Պատրաստելու ընթացքում տատիկիս հարցեր էի տալիս. նա պատմում էր, որ հալվան հայկական ավանդական ուտեստ է, և հատկապես այն ժամանակ են պատրաստել, երբ ինչ-որ ուրախ տոնակատարություն է եղել կամ ուղղակի հենց այնպես:

Տատիկը պատմում է, որ հալվան սարքում էին հասանիքի ժամանակ: Երբ աղջիկը հարս էր գնում, իր հետ մի շարք ուտեստներ էր տանում, որոնց մեջ էր նաև հալվան, որը քաղցրացնում էր հարսին և փեսային: Նաև աղջկա հարսանիքի ժամանակ շատ հալվա են պատրաստում, ափսեների մեջ զարդարում և պարացնելով նվիրում են տղայի հարազատներին… Տյառնընդառաջի ժամանակ սկեսուրը և, ինչու ոչ, նաև զոքանչը պատրաստում էին հալվա և քաղցրացնում բոլոր հյուրերին: Հետո գարնան Զատիկին՝ նորահարսների դարձի ժամանակն է: Մի քանի օր աղջիկը ծնողների տանը մնալուց հետո՝ սկեսուրը քաղցրավենիքներ՝ հալվա, գաթա պատրաստելով, գնում է հարսին բերելու տուն:

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

-Իսկ հիմի, բալա ջա՛ն, ով բաշարում ա՝ սարքում ա հալվա ու պահում ա էդ ավանդույթները, ով չի բաշարում՝ չի անում:

Ինչպես տատիկն է ասում. «Ես հայկական ավանդական ուտեստները պահպանում եմ, և ինչի չէ, ով ուզում ա՝ սովորացնում եմ: Չնայած ջահելները էն ժամանակվա ուտեստները չեն ուտի… Բայց Աստված տա՝ չմեռնեմ, սաղ մնամ, եղբորդ հարսանիքի սինու մեջ պարտադիր դնելու եմ հալվա, որ ուտեն՝ բերանները քաղցրացնեն, որ մորդ շատ սիրեն»:

Հիմա անցնենք պատրաստմանը: Սկզբում տատիկը հալեցրեց յուղը, հետո ավելացրեց ալյուրը, հետո սկսեց մեկնաբանել, թե ինչ է անում.

-Լա՜վ խառնում եմ, բովում ալյուրը, մինչև կարմրի: Բալե՛ս, նախօրոք սարքում եմ մեխակով, դարչինով համեմված շիրեն, իսկ երբ կարմրում ա ալյուրը, շիրեն կամաց լցնում եմ բոված ալյուրի վրա, խառնում և լցնում ափսեների մեջ…

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Ա՛յ, այս մասն է ինձ դուր գալիս, որ տատիկը իր կոշտացած ձեռքերով մի կտոր լավաշի կամ գդալի օգնությամբ տմբտմբացնում և ամրացնում է ամանի մեջ հալվան, հետո վրան կոնֆետներ շարում, իսկ հետո… Չես կարող համի գայթակղությանը դիմանալ… Իսկ տատիկն ասում է. «Ով շատ է ուզում ձևը տեսնի, թող գա՝ սարքեմ, տեսնի, ուտի, կշտանա»։

bella Araqelyan

Ինձ համար տարօրինակ, բայց միևնույն ժամանակ՝ հարազատ լեզուն

Կփորձեմ ձեզ ծանոթացնել մեր բարբառին: Ես ապրում եմ Գեղարքունիքի մարզի Ծովազարդ գյուղում: Ճիշտ է, կան բառեր, որոնք չեմ հասկանում: Այդ դեպքում կդիմեմ տատիկիս օգնությանը: Դե ինչ, գնացինք.

Գիվա թե-իբրև թե

Բը իմալ-բա ոնց

Խա-հա

Գախ-ժամանակ

Ճիժ-երեխա

Յարա-վերք

Յոնջա-խոտ

Չուրի-մինչև

Ջոչ-մեծ

Գեղ-գյուղ

Խատիկ-հատիկ

Յողրան-վերմակ

Կոնախ-հյուր

Ֆլան-ֆստան – այսինչ-այնինչ

Հաշկ-աչք

Հուշիկ-կամաց

Խարսնքավոր-հարսանքավոր

Անգախ-անժամանակ

Չափալախ-ապտակ

Խամ-համ

Խինգ-հինգ

Մկա-հիմա

Հավար-տագնապի կանչ

Արաղ-օղի

Սուրու-ոչխարի հոտ

Պախկվել- թաքնվել

Խմուկ-խմած

Օյաղ-սթափ

Խոտ-հոտ

Գացի-գնացի

Քեֆովնալ-հարբել

Վայթե -երևի

Եքա-մեծ

Օղբաթ-փորձանք

Զոռել-ստիպել

Ջուխտ-զույգ

Իմ խետ-ինձ հետ

Գյուլաշ-կռիվ

Ծուռ- խենթ, խելառ

Հերգեն-երկար

Իլաջ- հնար, միջոց

Բառերը շատ-շատ են, բոլորը չեմ կարող գրել: Անկեղծ ասած՝ ես մինչև հիմա չեմ հասկանում թե ինչու են «քյավառցիք» բառերն էսպես «թարս» արտասանում, բայց երևի համն ու հոտն էլ հենց դրա մեջ է:

Anush abrahamyan

Վա՜յ, տատ

-Տա՛տ, բա չէիր վախենո՞ւմ,- անհամբերությամբ լի աչքերով ասաց նստածներից մեկը:

-Այ տղա՛, լա փեջն փեդ թալ, ցրտեց: Տո, չէ՜, այ բալամ, ի՞նչ վախենենք: Էն վախտ էդի նորմալ էր:
Վառարանը նորից սկսեց ագահությամբ խժռել փայտի կտորը ու եփել իր վրա շերտ-շերտ դրված կարտոֆիլը, որը սկսում էր կարմրել:
Երեխաները լռել էին: Չէ՞ որ շատ չեն նման դեպքերը, երբ տատիկը միանում է վառարանի շուրջը հավաքված չարաճճի երեխաներին:
-Հա՛,- կարծես հիշելով՝ շարունակեց տատիկը,-երբ օր էրգու մեշոկն բերնեբերան լցի (այստեղ տատս երկու ձեռքով այնպես ցույց տվեց լցված պարկն, ասես այն հենց մեր առաջ էր)՝ քաշելով հետ դարձա ավտոյի մոտ: Արդեն իրգուն էր, մութն էլ հա՜-հա էր (համարյա) վրա կհասներ: Հասա էն տեղն, դոր օր ավտոն պդի էղներ, է՛ ի՞նչ՝ ավտոն չկար, կող ու կուշտս էլ՝ չոլ: Հա կնայիմ, հա կնայիմ էս յան, էն յան, մտածիմ՝ կարող ա՞ ավտոն ա տեղն փոխե: Է, ո′չ ավտոն կա, ո′չ էլ՝ էդ կընգտիք: Մեշոկներն էլ՝ չարչրվիմ, խո չթողի՞մ:
Բոլորը շունչները պահեցին:
-Դու մի ըսա, էս ավտոն ընձի թողե, գածե, էսրա շոֆերն էլ ըսե, թե երևի ուրիշ ավտոյով ա գացե, արեք էրտանք: Ինչքա՜ն քուրըս լացե, թե բա՝ չէ՜, քուրս մացե դաշտ, չլսած, ելած, էկած: Օր էկած, խեղջ մերըս ըսե, թե իմ մեկել ախճիգ դո՞ր ա: Ըսած` ընչի չեգե՞: Էս խեղջ մերըս էլ ձենը թալա գլոխ, թե իմ ախճգան տարաք էրիք գիլու փայ: Հերըս էլ տրակտոր վերծա, գընգնի դար ու դաշտ: Սաղ հարևաներ գիկան, բա՝ ոչինչ, Մարկրիդ ջան, հեսա Ապետն կբերա: Մարդըս էլ էդ վախտ գեղն ա, դը մենք Զոմեն (յայլայի անուն) ինք:

Մգա հասեմ գիլու ձորի մոտ ահն ընգե սիրտս, կմտածիմ, թե մգա գելն է՞ս կողմից կերևա, չէ՛ էս մեգել: Մեգ էլ տենամ հեռվից հեռու երկու հադ լուս գիկա, ըսի գիլու աչքերն ին, բայց օր ձենն լսի հասկցա, օր ավտոյա: Եկավ, եկավ, տենամ հերըս ա: Նոր մեշոկներս թալի տրակտոր, ես էլ նստա ու էգանք:
-Տատ, բա էդ վիջագով իմալ է՞ր կերտեր դաշտ:
-Հա ի՞նճ կեղներ, 8 ամսկան ենք հղի, էլի:
-Վա՜յ, տատ,- լսվեց բոլոր կողմերից գոհունակությամբ:
Տատս վերցրեց վառարանի վրա դրված կարտոֆիլներց մեկը, աղ լցրեց և տվեց մեզնից ամենափոքրին:

…Երեխաները նորից սկսեցին աղմկել:

roza

Շամշադինի բարբառը

Ազար-համաճարակ                                         

Ազի-տատին դիմելաձև

Ակը-անիվ

Բազի-ոմն

Բեհ-կանխավճար

Բեջարել-մշակել

Բոչկա-տակառ

Դալդա-թաքուն վայր

Դյերիլ-բարձրանալ

Դվերիլ-իջնել

Դուշման-թշնամի

Եթիմ-որբ

Եսիր-խեղճ

Երիշ-քայլվածք

Զաթօ-համ էլ, դրա համար

Զոռ-դժվար

Էլհա-նորից

Իլլաջ-հնար

Syuzanna Andreasyan

Կատակում են մովսեսցիները

Սաքոն, տեսնելով, որ հարևանի հարսը գուլպաները լվացել է ու սիրուն փռել, նրա սկեսուրին հարցնում է.

-Սիրա՛ն ջան, ձեր հարսը էդ ի՞նչ սիրուն ա փռել, մեր հարսը վեր փռըմ ա, վենց վեր հյուսած վիլուկ (ավելուկ) ըլի։

***

Սաքոյի հեռուստացույցը փչանում է, տանում է մասնագետի մոտ։

-Էս մեջը խոզ ա մտե՞լ, վեր սհենց խառնած ա,- հարցնում է մասնագետը։

-Չէ՛, խոզ չի մտել, մեր հըրևան Ժորիկն ա մտել,- պատասխանում է Սաքոն։

***

-Սերո՛ժ, Ռաֆիկը մահացել ա, յե՝ քյնանք իրանց տուն։

-Կյալիս չեմ, տյու մենակ քյնա։

-Խի՞ չես կյալի։

-Նյա իմ թաղումովը կյալ դի՞, վեր ես քյնամ,- սրտնեղում է Սերոժը։

***

-Ապի՛, Նորաշենից հոքիրի րեխեքը եկել են, յե՝ քյնանք տուն,- ասում է Արշալույսի թոռնիկը։

-Էնա ասա՝ թթի ծառերի վրա չընգչընգուտ կարկուտ եկավ, է՛լի,- ասում է պապը։

***

Ավտոտեսուչը կանգնեցնում է Մարատի մեքենան հոծ գիծը տրորելու համար։

-Ա’յ տղա, հոծ գիծը չէիր տեսնո՞ւմ:

-Հոծ գիծը տենմ ի, քեզ չի տենմ։

***

Տեսուչը կանգնեցնում է Մարատի մեքենան.

-Դուք հոծ գիծը տրորելու համար տուգանվում եք։

-Ա՜յ ցավդ տանեմ, տրորել եմ, հու ջնջե՞լ չեմ,- բողոքում է Մարատը։

lia avagyan portret

Մութ պատմություն լուսավոր քաղաքում

Մոտ  երկու տարի առաջ՝ Բերդում:

Հիշեցնեմ, որ Բերդ քաղաքը գտնվում է Տավուշի մարզում, մեր գյուղից՝  Ներքին Կարմիրաղբյուրից մոտավորապես 12 կմ հեռավորության վրա: Մի խոսքով, Բերդում տեղադրվեց  գնդապետ Վազգեն Ղավալյանի կիսանդրին:  Վազգեն Ղավալյանը Վերին Կարմիրաղբյուրից էր: Այս գյուղի մասին պատմել եմ, բայց քիչ , մեր գյուղի հետ զույգ «եղբայրներ» են: Ես հաճախ եմ Բերդ այցելում, ամիսը մոտ երկու-երեք անգամ: Ու, երբ  նոր էին տեղադրել արձանը, մինչև պաշտոնական բացումը ջարդեցին:  Չէ,  ամբողջությամբ  չէ, միայն քիթը: Ու, երբ լսեցի այդ մասին, տատիս-պապիս պատճառ բռնած, մերոնց օրերով համոզում էի, որ գնանք Բերդ:  Գնացինք, բայց ահագին ժամանակ էր անցել արդեն, ու քիթն էլ վերանորոգել էին:

Ու հետո, որ Բերդ էի եկել, չգիտես ինչու, մտքովս անցավ, թե ինչու են էդ մարդու քիթը ջարդել, վերջիվերջո գնդապետ մարդ էր: Ու այս հարցիս պատասխանեց տատիկս, որին հյուր էի գնացել: Դե ինքն էլ իր հարևան ծանոթներից էր լսել: Պատմում է, որ վերջին կռիվների ժամանակ, երբ կրակում էին, մեր գնդապետ Ղավալյան Վազգենը չի թողել հակահարված տան մերոնք, դրա համար ջարդեցին: Ու տատս էլ բան չպատմեց, որովհետև  ինքն  էլ չգիտեր: Բայց պապս, ինչպես միշտ, հակաճառեց տատիս, կապ չունի՝ ճիշտ-սխալ, տեղի-անտեղի:

Ասում է.

-Չէ հա, տրա հըմար չի, տա վիրևների արած պան ա…

Դե պարզ է, տատս տակ չի մնում, մի երկու բան ավել էլ ինքն է ասում: Ու այդպես ամեն օր՝ տարբեր թեմաների շուրջ: Միայն թե թեմա լինի: Իսկ թեմա միշտ էլ կա ի դեմս Շամշադինի առաջին գնդապետ պարոն Ղավալյանի:

seda mkhitaryan

Բառեր՝ մեր լեզվից

Բարբառները մեր լեզվի աղն են, մեր բառապաշարի հիմքը հենց բարբառային բառերն են։

Ինձ միշտ հետաքրքրել են բարբառները և մանավանդ այն մարդիկ, ովքեր խոսում են բարբառով: Նրանք կոլորիտ են ձևավորում։ Իմ գյուղում՝ Քարինջում, նույնպես բարբառ են խոսում: Ես այսօր ներկայացնում եմ ամենաազդեցիկ ու տպավորիչ բառերը։

Տհե-այդպես

Բաբաթ-նորմալ, համարյա լավ

Բալի-երանի թե, լավ կլինի որ…(օրինակ՝ բալի լըվնանա-երանի լավանա)

Խարաբ- փչացած, չաշխատող, նաև ասում են խելապակաս մարդուն

Ղսմաթ-բախտ, հաջողություն

Ղորթ-ճիշտ, ճշմարիտ

Ղայդա- ձև

Ղայիմ- ամուր, պինդ

Ղմալթի- սուր ծայրով մեծ դանակ

Քյուլփաթ-ընտանիք

Քոմագ-օգնություն

Քյասիբ- աղքատ

Սփաթ- կեպար, պատկեր

Օքմին, իսան- մարդ, անձ

Ույուղ-խրտվիլակ (դրվում է այգիներում թռչուններին վախեցնելու համար)

Դուզ-ուղիղ

Բիրդան-հանկարծակի, միանգամից

Սհաթ- պահ, վայրկյան

Հըմբարել- հաշվել

Փափաղ- գլխարկ

Ըստի- այստեղ

Ընդի- այնտեղ

Դյերիլ-բարձրանալ

Դվերիլ-իջնել

Քյոբառ- այգու ծայրամասը

Սնուռ- կից հողակտորների սահմանը զատող նշանը

Չափար-ցանկապատ

Շըհանց տալ-ցույց տալ

Սոթ տալ- սայթաքել

Մեր կըշտին – մեր մոտ

Ղոչաղ- աշխատասեր

Չայր ու չիման տեղ- կանաչ, անարատ վայր

Չիմ- բոլորը

Ջղիր- արահետ, կածան

Կոթաշաղ- բարակ, առավոտյան անձրև, ցող

Բընջըրըփըսուք – բարակ, մանր ձյուն

Ղիամաթ- սաստիկ ցուրտ

Հըլենհե – հենց այնպես

Ղըփուլ-կափարիչ

Որձակ-աքլոր

Հըլլե հըրես կգա- էսէ կգա, հենց հիմա կգա

marat sirunyan

Լեռնավանի ավանդազրույցները. մաս 4

Ահա և շարքի վերջին պատմությունը:

Նախորդ պատմություններում դեպքերը տեղի էին ունենում մեր՝ Սպիտակի շրջանում, սակայն սատանան հո միայն մեր շրջանին չի՞ հատուկ, այն պետք է որ ամենուր լինի:


Եվ հենց այս պատմությունն էլ տեղի է ունեցել Արարատի մարզում, մոտ 1962 թվին: Այն ինձ ժամանակին պատմել է մայրական տատս՝ Նվադ Այվազյանը: Բարի ու հոգատար մի կին, որին սատանան ինչ ջանք էլ թափեր, ոչինչ էլ չէր կարողանա անել: Բայց նա մոտ 17-18 տարեկան աղջիկ էր, երբ այդ դեպքը պատահեց:

-Վանաշենից-Արարատ ոտքով, կարճ ճանապարհով, մածուն էինք տանում ծախելու: Մի պահ նստել էինք հանգստանալու, հանկարծ հեռվից, ոնց որ՝ սար ու ձորերից, անորոշ մի տեղից նվագի ձայներ լսեցինք: Հիշեցինք, որ պատմում էին, թե էդ կողմերում՝ սարերի մեջ սատանաներ կան ու հարսանիքներ են անում, թե խանգարես՝ լավ չի լինի: Էդ որ հիշեցինք, թողեցինք մածունն էլ, մերանն էլ ու մինչև տուն վախը սրտներումս փախանք՝ չլինի, թե էդ անտերները տեսած լինեն ու գան հետևներիցս… Մեզ պատմում էին, թե էդտեղ սատանաներ կան, չէինք հավատում, էդ օրը հավատացինք: Համ էլ ասում էին, թե շատ տգեղ, այլակերպ արարածներ են:

Տատիս պատմած այդ արարածների հետ կապված մի կարծիք էլ կա, որ հնարավոր է նրանք ոչ թե սատանաներ, այլ ինչ-որ թուրք-քրդական խմբեր, վայրի ցեղեր են եղել: 

Ավագ ընկերներիցս Արփինե Ղազարյանն էլ պատմում է իր պապի՝ Շիրակի մարզի Շիրակավան գյուի բնակիչ Մկրտիչ Հարությունյանի պատմածը.

-Պապս պատմում էր, որ իրենց գյուղում մի ժամանակ լուրեր էին տարածվել, թե գյուղում սատանա են տեսել: Իրենց հարևանի տղան էլ մի օր դաշտից տուն գալիս ինքն իր շողքը տեսել ու վախեցել է և որոշ ժամանակ անց, այդ վախի պատճառով մահացել: Պապս պատմում էր, որ այն ժամանակներում՝ սովետի տարիներին, շատ են խոսել ու պատմել չարքերի մասին, դե այն ժամանակ գիտությունը  զարգացած չի եղել ու ինչին չեն կարողացել գիտական բացատրություն տալ, վերագրել են չարքերին:

***

Բայց ինչպես այս, այնպես էլ մյուս պատմությունների տարօրինակ արարածների ով լինելը ոչ ոք չի կարող ասել: Ժողովուրդն իմաստուն է, և նրանց անվանել է ՝ սատանա: Իսկ թե ինչ է այդ «սատանան»՝  իրական-առեղծվածային բացասական կերպար, երևակայության արդյունք, հորինված կերպար, թե ինչ՝ դա ամենքն իրենք պետք է որոշեն: Եվ ինչպես ասում են՝ սատանան այնքան վախենալու չէ, որքան նրա անունը:
Բացի այդ, ինչպես նկատեցիք, գրեթե բոլոր պատմությունները տեղի էին ուեցել ԽՍՀՄ-ի ժամանակներում: Դա որևէ կապ ունի՞, թե՞ ոչ, թողնում եմ ձեր դատին: Իսկ պատմություններից գրեթե բոլորի հերոսներն այսօր չկան, և իրենց պատմություններն ինձ են հասել նրանց սերունդների միջոցով:

Համենայն դեպս, եթե հավատում եք կամ մի օր չարքերի հետ առնչվելու առիթ ստեղծվի. հիշեք այս պատմություններն ու նրանցում առկա մանրուք թվացող փաստերը. «Սատանան մանրուքներում է»: Եվ մի մոռացեք՝ ինչպես ժողովրդի պատմություններից է երևում՝ ավելի հաճախ նույն ինքը՝ սատանան է մարդկանցից վախենում:

diana hovsepyan

Նոր գրական ոճ

Տատիկս՝ Գոհարը, պատմում էր, որ շատ գրքեր են ունեցել իրենց տանը: Չկար մի գիրք, որ նա կարդացած չլիներ, ուստի ամեն ինչից գաղափար ունի: Շատ կարդալիս բոլորիս մոտ էլ նոր գաղափարներ են առաջանում, և սկսում ենք ստեղծագործել: Սակայն տատիկս ունի իր յուրօրինակ ոճը: Փոքր տարիքում որևէ բանաստեղծություն անգիր սովորելիս, բոլորիս հետ էլ պատահել է, երբ շփոթվել և բանաստեղծության կեսից որևէ այլ բանաստեղծություն ենք ասել: Հենց այս սկզբունքով էլ տատիկս ստեղծում էր իր մշակած զվարճալի ու հետաքրքիր բանաստեղծությունները: Ահա և դրանցից իմ ամենասիրելին:

«Տորք Անգեղ»

Շատ դարեր առաջ՝ Հին Հայաստանում, Տորք Անգեղ անվամբ մի մարդ էր կենում: Նրա բերանից` սկեսուր, սկեսրայր, ուրբաթ օրը համեցեք, տար: Ուրբաթ օրը քեռի Քուչին ելավ նստավ կայծակ յուր ձին, գնաց Թմկա բերդը պատեց.

-Հե՜յ, քաջ Թաթուլ, քանի՞ հատ ձագ ունես դու,- ասավ հասավ գառանը, առավ թռավ անտառը: Էս միջոցին մի պառավ կին կանգնել էր ձորի պռնկին, ձեն էր տալիս Մարոյին.

-Հե՜յ, լավ մանրուք, ասեղ, հուլունք, մատնիք, մարջան, ապարանջան, ջան, Մարո ջան: Նշանեցին Մարոյին, տվին չոբան Կարոյին…

Չնայած բանաստեղծությունն անավարտ է, բայց ինձ համար այն ամենահետաքրքիրն է: