Սկսվել է Չեմպիոնների Լիգան։ Օ՜, ինչքան եմ սպասել, ինչքան եմ սիրո՜ւմ ես այս ամենը։ Սկսվել են երկրպագուների անհանգիստ սպասումները, անքուն գիշերները, հաղթանակի դեպքում՝ գիշերվա հազարին բարձր բղավոցներն ու ծափերը։ Ֆուտբոլային գիշերվանից հետո առավոտյան մի կերպ արթնանում ես, նայում հայելու մեջ ու սարսափում. աչքերիդ տակ սև շրջանակներ են առաջացել։ Դուրս ես գալիս սենյակից ու բողոքներ են լսվում.

-Էդ դո՞ւ էիր, որ ամբողջ գիշեր չթողեցիր՝ քնենք։

-Դու աղջիկ ես, ֆուտբոլի հետ ի՞նչ գործ ունես։

-Տեսնես՝ էլ ո՞ւմ աղջիկն է էսպես ծուռ։

-Դասերդ արա, հերիք է «Մեսսի» գոռաս։

-Հեն ա՝ ֆուտբոլիստ կդառնայիր, էլի…

Այո՛, ես էի, իմ պատճառով դուք լավ չքնեցիք կամ, գուցե, ընդհանրապես չքնեցիք, այո՛, ես աղջիկ եմ ու ֆուտբոլ սիրելու մեջ վատ բան չեմ տեսնում, իսկ ո՞վ ասաց, որ ես «Մեսսի» գոռալով՝ չեմ հասցնում դասերս անել, այո՛, շատ կուզեի ֆուտբոլիստ դառնալ:

Ֆուտբոլը լոկ սպորտաձև չէ, այն շատ բան է սովորեցնում ու տալիս։ Տալիս է թիմ հասկացության իմաստն ու ասում, որ թիմը ուժ է, եթե ունի միասնական նպատակ: Ֆուտբոլը սովորեցնում է հանդուրժողականություն ու հարգանք ցուցաբերել ամեն պարագայում։ Ֆուտբոլը ցույց է տալիս թիմի ոգին, սովորեցնում է մինչև վերջ հավատալ ու վստահել քո սիրելի թիմին: Ֆուտբոլի երկրպագու եմ արդեն մոտ տասը տարի։ Ես ֆուտբոլը ճանաչել ու սիրել եմ Մեսսիով։ Սկզբում սիրեցի Մեսսիին, հետո «Բարսելոնա» ֆուտբոլային ակումբը, իսկ հետո այն աշխարհը, որը կոչվում է ֆուտբոլ։ Ֆուտբոլի հանդեպ սերն իմ մեջ արթնացրեց քույրս, որը նույնպես «Բարսայի» երկրպագու է։ Նա ինձ ցույց տվեց նրբություններ, առավելություններ, հանճարներ այս խաղում։ Ես Մեսսիին շատ եմ սիրում ոչ միայն այն բանի համար, որ նա կատարյալ ֆուտբոլիստ է, անգերազանցելի հարձակվող ու արտակարգ տեխնիկա ունի, այլ նաև այն պատճառով, որ լավ մարդ է։ Կատարում է մի շարք բարեգործություններ, օգնում է հիվանդ, միայնակ երեխաներին, չի անտեսում իր երկրպագուներին ու նվիրված է իր թիմին։ Մեսսին «Բարսայի» հոգին է։

Եթե հնարավորություն ունենայի կյանքում մեկ անգամ հայտնվել «Կամպ Նոու» խաղադաշտում ու այնտեղից դիտել Բարսայի խաղը, կյանքիս մեծագուն երազանքը կհամարեի կատարված։

Պարտություն, թե հաղթանակ, Բարսայի հետ է մի ողջ բանակ։

Ֆուտբոլն իմ տարերքն է: Դրա հետ կապված ամեն բան ինձ հետաքրքրում է: Ունեմ նախընտրած թիմ՝ Ռեալ Մադրիդը, որի բոլոր խաղերին հետևում եմ:

Ամռանը ընկերներս շատ հաճախ էին վիճում ինձ հետ, քանի որ գրեթե դուրս չէի իջնում և ժամանակ չէի տրամադրում իրենց, այլ տանը նստած՝ Եվրոպայի առաջնությանն էի հետևում: Նրանք հաճախ էին ինձ ասում.

-Անահի՜տ, լավ, վերջացրու՜: Ի՞նչ ես ժամանակդ զուր վատնում: Ֆուտբոլը հիմարություն է, ուղղակի 22 հոգի վազում են մի գնդակի հետևից:

Իսկ իմ ընկերուհին՝ Լիլիթը, հոգուս հետ խաղալու համար ասում էր.

-Ռեալ Մադրիդը ուղղակի խաղալ չգիտի, իսկ այդ տգեղ ֆուտբոլիստները…

Տանն էլ ինձ հանգիստ չեն տալիս: Հաճախ երեկոները, երբ բազմոցին նստած՝ վայելում եմ սիրածս թիմի հաղթանակները կամ հազվադեպ պարտությունից արտասվում, մայրս բարկացած ասում է.

-Վե՛ր կաց, գնա քնի՛ր, Անահի՛տ: Առավոտյան դասի ես:

Նա նաև բարկանում է, որովհետև իմ սենյակի պատերը զարդարում են Ռեալ Մադրիդի պաստառները:

Բոլորի այն հարցին, թե ինչու եմ սիրում Ռեալ Մադրիդը, չեմ զլանա և մեկ անգամ էլ կպատասխանեմ.

-Ռեալ Մադրիդն իսկական խաղ է ցուցադրում, որից հոգեկան մեծ բավարարվածություն եմ ստանում: Այնտեղ կա պայքար, ինչպես և կյանքում, կան արցունքներ, հիասթափություն, անակնկալներ, հաղթանակ և ուրախություն:

-Դու փոքր ես, դարպասի մոտ կանգնիր:

-Դե լավ էլի, բոլորիցդ էլ լավ եմ խաղում,-նեղանում էի ու կանգնում դարպասի մոտ: Չնայած, ի՞նչ դարպաս, երկու քարեր էին՝ իրարից երկու-երեք մետր հեռավորության վրա, այն էլ մեր՝ մատնաչափիկի ոտքերով չափված: Իսկ «թշնամի» թիմի դարպասին էլ իմ հասակակից մի աղջիկ էր կանգնում: Դե, սա ուղղակի, էն անհանդուրժողականության վերաբերյալ:

Բայց, մեր՝ փոքրիկ կասիլյասիկների ու մեսսիիկների մասնակցությամբ  ամենակարևոր հանդիպումներից  առաջ ծնվում էր բակային ֆուտբոլի ոսկե կանոնը.

-Դարպասապահը (մեր խոսքով ասած՝ вратарь-ը) խաղում է:

Հա, համաձայնվեք, որ մեղմ ասած, հեշտ չի և՛ խաղալ, և՛ դարպասը անառիկ պահել (ինչպես ասում են ֆուտբոլային մեկնաբանները):

Ի՞նչ էի ասում: Մեզ համար դա այնքան էլ մեծ խնդիր չէր: Իսկ ուրիշ կերպ չէինք էլ կարող:Թե չէ՝ ավագներից մեկը մեզ կդատապարտեր մինչև խաղի վերջը հանդիսատես լինելու:

Ախր,  այդ երկու՝ անհարթ ու ձևից զուրկ քարերից բաղկացած դարպասը ռազմական սրբություն էր, դե, զորամասի դրոշի նման, էլի, իսկ նրա մոտ թշնամու խաղացող կամ, առավել ևս, թշնամու կողմից ուղարկված գնդակ թողնելը դավաճանություն էր, ինչն էլ պատժվում էր որակազրկումով:

Այս ամենն այն ժամանակ էր, երբ ֆուտբոլը մեր՝ երեխաներիս համար դեռ 22 հոգի ու մեկ գնդակ չէր, այլ ընդամենը 6-7 հոգանոց մի խումբ ու ինչ-որ գնդաձև բան, որ  մեր ձեռքում վաղուց դադարել էր գնդակ լինել: Հա, կար ժամանակ, երբ ինձ, ու գիտեմ, էլի շատ աղջիկների համար, բարբի տիկնիկներից ավելի կարևոր ու սիրելի բան կար: Հետո ի՞նչ, որ «թիթիզ» հասակակից  հարևանուհիները  զարմացած աչքերով պիտի նայեին: Օրվա մեջ մի քանի ժամ մենք գնդակից  բացի ոչնչի չէին նայում:

Մեր ֆուտբոլի դաշտը տան դարպասներից այն կողմ էր՝ փողոցի վրա ու դրան կից մի քանի  քառակուսի մետր  տարածք կազմող փոշոտ վայրում: Բայց իրականում այդ վայրը դրախտի էր նման, մանավանդ, երբ հարևաններն էլ տանը չէին:

Բայց մենք խնդիրներ էլ ունեինք: Իսկ եթե մի օր էլ հարևանները թույլ չտայի՞ն իրենց բակում ֆուտբոլ խաղալ, մոտակայքում ավելի հարմար տարածք չկա, ախր: Էհ, ի՞նչ արած, պիտի համակերպվեինք: Բայց դրանից մեր խաղերը չէին վնասվում, ամենամեծ հարվածը մեր ֆուտբոլի դաշտում կառուցվող շինությունն  ու անցնող տարիներն էին: Հետո մեր եռանդուն թիմը ցրվեց: Մեծացանք, ասում են: Սկսեցինք ֆուտբոլ միայն հեռուստացույցով նայել: Իսկ մեզ փոխարինող սերունդն էլ  դեռ չի  եկել:

Կգա՞…

Հ.Գ Նյութն էլ հենց այնպես, Ռեալ Մադրիդ-Մանչեսթր Յունայթեդ խաղն էի դիտում:

Հերթական օր, հերթական ժամ ու «Էլ կլասիկո», երբ աշխարհը բաժանվում է երկու մասի, երբ քույրերով դառնում ենք մրցակիցներ, երբ ողջ մոլորակում քաոս է տիրում… Քաոս էր տիրում նաև մեր տանը. քույրս Բարսելոնային է երկրպագում, իսկ ես՝ Ռեալին: Ամեն անգամ «Էլ Կլասիկո» նայելիս մեր տանը «պատերազմ» է սկսվում: Այս անգամ խաղը հուլիսի 29-ին էր, ժամը 4:00-ին, հետաքրքիր է, տեսնես՝ ինչքա՞ն մարդ է այդ օրը անքնությամբ տառապել, կամ ինչքան մարդ է 3:30, 3:35, 3:55 զարթուցիչը միացրել խաղը դիտելու համար: Ես ու քույրս էլ էինք այդպես արել:

Մինչև ժամը 4-ը հազար անգամ անկողնու մեջ աջ-ձախ, վերև-ներքև արեցի, վերջապես խաղն սկսվեց: Տրամադրվածությունը մարտական է, չմոռանամ նշել, որ հեռախոսի լույսի վրա եկած մոծակների տրամադրվածությունն էլ ավելի մարտական էր: Ֆեյսբուքում գրառում արեցի, ու ինչքան արթուն մարդ կար, հավաքվեց՝ Ռեալի ֆաները #HalaMadrid, իսկ Բարսայի ֆաները՝ #ViscaBarca հեշթեգերով: Առաջին խաղակեսն ավարտվեց 2-2 հաշվով: Պայքարը թեժ էր, արդեն ժամը 5:15 էր, որոշեցինք դուրս գալ և պատշգամբից լուսանկարել Հալիձորի արևածագը, մի քանի լուսանկար արեցինք ու գնացինք երկրորդ խաղակեսը նայելու: Մինչև վերջին րոպեները շունչներս պահած էինք նայում, մի փոքր նյարդայնանում էի, որովհետև այդ ռուս մեկնաբաններն իրենց խոսքի մեջ ակնհայտ ցույց էին տալիս, որ իրենք Բարսելոնային են երկրպագում: Խաղն ավարտվեց ի ուրախություն Բարսելոնայի երկրպագուների. Բարսելոնան հաղթեց 3-2 հաշվով:

Արդեն ժամը 6-ն անց էր, երբ որոշեցինք գնալ և մի փոքր քնել… Հավատացեք, չկա ավելի ինքնավստահ մարդ, քան ամբողջ գիշերը չքնած ու «Էլ Կլասիկո» նայած մարդը:

Հիշում եմ, մեկ տարի առաջ, երբ պատրաստվում էի Ռեալ Մադրիդ-Բարսելոնա խաղին, որոշեցի տունը զարդարել Ռեալ Մադրիդի պաստառներով: Գիշերը զարդարեցի, առավոտյան գնացի դպրոց, իսկ երբ դպրոցից վերադարձա, տեսա, որ քույրս, որը Բարսայի ֆան է, իմ ողջ աշխատանքը «ջուրն է գցել»: Մի քիչ տխրեցի, բայց փոխարենը Ռեալը հաղթեց 2-1 հաշվով, սիրտս տեղն ընկավ: Ամեն խաղի ժամանակ նույն իրավիճակն է տանը, իսկ դպրոցում բոլոր դասաժամերին քննարկում ենք խաղը: Եթե խաղը ուշ ժամի էր լինում, մեր աչքերից երևում էր, որ դիտել ենք…

Չեմ ուզում երկար-բարակ խոսել Ռեալի մասին, միայն կասեմ՝ Hala Madrid:

Այն, որ կանայք իրենց ֆուտբոլային հմտություններով ոչնչով չեն զիջում տղամարդկանց, արդեն ոչ մեկի համար տարօրինակ չէ: Լավ, միգուցե մի քանիսի համար տարօրինակ է:

Կանայք թափանցում են բոլոր բնագավառները՝ նկարչություն, սպորտ, քաղաքականություն, բիզնես, ու դա ոչ թե տարօրինակ է, արտառոց կամ լավ, այլ պարզապես նորմալ: Որոշ բնագավառներում կանանց ներգրավվածությունը փոքր մասշտաբներ ունի: Դա բնավ նրանից չէ, որ նրանք ի զորու չեն կատարել այս կամ այն գործը, ուղղակի մարդկանց աչքին դեռևս անսովոր է կին մրցավար, ֆուտբոլային գործակալ կամ մարզիչ տեսնելը: Բայց այսօր էլ կան վերը նշված մասնագիտություններով հաջողակ կանայք:
Օրինակ՝ «Միլան» ֆուտբոլային ակումբի նախագահը ակումբի սեփականատիրոջ՝ Սիլվիո Բերլուսկոնիի դուտրն է՝ Բարբարան, որը հաջողությամբ կատարում է ակումբի նախագահի պարտականությունները:
Միա Հեմմը ԱՄՆ-ի ֆուտբոլի հավաքականի նախկին խաղացող է, 90-ականներին իր թիմի հետ երկու անգամ նվաճել է աշխարհի օլիմպիական չեմպիոնի կոչումը:
Ռեյչլ Անդերսոնը ֆուտբոլային գործակալ է, զբաղվում է տղամարդ ֆուտբոլիստների տրանսֆերներով, ՖԻՖԱ-ի կողմից առաջին լիցենզավորված գործակալն է:
Հելենա Կոշտան էլ երեք տարի առաջ ստանձնեց «Գրենոբլի» ակումբի ղեկավարի դերը: Սա առաջին դեպքն էր, երբ կին մարզիչը ղեկավարում էր թոփ 5 լիգաներից մեկում հանդես եկող թիմ:
Ի դեպ, այս ամիս մեր Դսեղ գյուղում էլ բացվեց աղջիկների մինի ֆուտբոլի թիմ: Առաջ էլ կար, ուղղակի ոչ կանոնավոր հավաքներ էին անում, իսկ հիմա խաղում են տարածաշրջանային լիգայում հարևան գյուղերի թիմերի հետ: Ես զբաղվածության պատճառով թիմի անդամ չեմ, բայց մարզումներին մեկ-մեկ գնում եմ: Անկախ գնալ-չգնալուս, մեկ է, հաճելի է իմանալ, որ քո համայնքում ևս աղջիկները սկսում են պայքարել իրենց ուզած ոլորտում իրենց տեղը գտնելու ու այն ամրապնդելու համար:

Երբ ես փոքր էի, ինձ զարմացնելն անչափ հեշտ էր։ Ես միշտ իմ տարիքի աղջիկներից տարբերվել եմ։ Չեմ սիրել երկար մազեր, չեմ սիրել պարել, չեմ սիրել վարդագույնը, չեմ ցանկացել լինել արքայադուստր, դեռ ավելին՝ դասարանցիներիս խաբում էի ու ասում՝ իբր գնում եմ կարատեի, մազերս ձգտում էի կարճ կտրել, աղջիկների հետ խոսելու ընդհանուր թեմաներ կարծես թե չունեի, իսկ տղաներին անդադար նեղացնում էի։ Ու ծնողներիս միշտ խնդրում էի, որ ինձ տանեն կարատեի։ Հա՜, մոռացա ասել, որ այդ ժամանակ 9 տարեկան էի։ Փոքր էի, չէ՞։ Ինչպես ասում է տատիկս՝ «մեյմուն» եմ եղել։

Ծնունդիցս օրեր անց հայրս, ձեռքիցս բռնած, ինձ տարավ որևէ «սպորտի տալու»։ Սկզբում ոտք եմ դրել մի սպորտդահլիճ, որտեղ ձյուդո էին պարապում, ու սարսափահար փախել եմ, հետո՝ ըմբշամարտ, հետո՝ սամբո։ Շարունակ վախկոտի նման փախչում էի։ Շուտով հայրիկիս հետ առաջին անգամ ոտք դրեցի մի սպորտդահլիճ, որտեղ առաջին անգամ տեսա հիմա ինձ արդեն հարազատ ուսուցչիս և ընկերներիս։ Տարիները ձգվում էին մեկը մյուսի հետևից, և արդեն 7 տարի է, ինչ ես զբաղվում եմ կարատեով։

Ջեյ Քեյ Էյ (JKA) Արմենիա շոտոկան կարատեի ֆեդերացիան միակ և բացառիկ կարատեի կազմակերպությունն է, որը համալսարաններում և միջազգային կառույցներում ևս սկսեց անցկացնել պարապմունքներ և մարզումներ։
1957 թվականին Ճապոնիայում տեղի ունեցավ JKA-ի առաջին կարատեի առաջնությունը։ Այս ընթացքում կարատեի ուսուցման համակարգը ապրեց իր հետագա զարգացումն ու մշակումը և ընդլայնեց իր մասնաճյուղերը ողջ Ճապոնիայի տարածքով։ 2016 թվականին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում Սևակ Հակոբյանը պաշտոնապես գրանցեց JKA Armenia-ի Ամերիկյան մասնաճյուղը, որը ստեղծեց սպորտային յուրահատուկ կամուրջ երկու երկրների միջև։ Ես շատ շնորհակալ եմ մարզիչիցս՝ Տիգրան Կարապետյանից, որ ծնողներիս հետ հավասար դաստիարակեց ինձ և սիրեց հարազատ աղջկա նման։ Լինելով նրա սանը՝ ծանոթացա ուրիշ տարբեր մարզիչների հետ, որոնցից շատ բան վերցրի և դեռ վերցնում եմ։ Սևակ Հակոբյանը նույնպես, և՛ ուսուցիչ է, և՛ ընկեր, լավ մարզիչ, և՛ ուղղակի սպորտին նվիրված մարդ։ Նրանք երկուսով բացեցին իմ առջև մի ճանապարհ, որով ես որոշել եմ ուղղորդվել ողջ կյանքիս ընթացքում։