Սպորտ 17.am խորագրի արխիվներ

astghik qeshishyan

Կիսաշրջազգեստով պելեները

Գաղտնիք չէ, որ ֆուտբոլն աշխարհի ամենատարածված սպորտաձևն է: Աշխարհի բնակչության մոտ կեսը՝ 3.5 միլիարդ մարդ, հետաքրքրված է ֆուտբոլով:

Տարիներ շարունակ ֆուտբոլը համարվել է տղամարդկանց սպորտաձև: Ու թեև քիչ չեն ֆուտբոլասեր կանայք, տղամարդկանց զգալի մասը անլուրջ է վերաբերվում նրանց. «Աղջիկները ֆուտբոլից ոչինչ չեն հասկանում, հետաքրքրված են միայն ֆուտբոլիստների արտաքինով», կամ անհեթեթության հասնող այս մյուսը. «Նրանք ձևացնում են, թե սիրում են ֆուտբոլը, որ դուր գան տղաներին»: Մոտավորապես նույն կերպ են վերաբերվում և կին ֆուտբոլիստներին: Չնայած նրան, որ օրինակ՝ բրազիլուհի Մարթան կենդանի լեգենդ է, կամ ամերիկուհի Ալեքս Մորգանը տարեկան գրեթե կես միլիոն դոլար է վաստակում, միևնույնն է, «գուգլ»-ում կին ֆուտբոլիստների փնտրելիս նախևառաջ կտեսնենք «ամենագեղեցիկ և սեքսուալ ֆուտբոլիստուհիները» վերնագրով նյութեր:

Մինչդեռ կանայք ֆուտբոլով սկսել են հետաքրքրվել տղամարդկանց հետ միաժամանակ՝ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից: Պահպանված է 1869-ին արված մի նկար, որում կիսաշրջազգեստով ու երկարաճիտ կոշիկներով աղջիկները ֆուտբոլ են խաղում: Սրանից 25 տարի անց Անգլիայում ստեղծվեց կանանց ֆուտբոլային առաջին ակումբը՝ «British Ladies»-ը: Ակումբի հիմնադիր, կանանց իրավունքների պաշտպան Նելի Հադսոնն ասել էր, որ ստեղծել է ակումբը՝ ապացուցելու աշխարհին, որ կանայք այնպիսի անպետք ու դեկորատիվ էակներ չեն, ինչպիսին նրանց փորձում են ներկայացնել տղամարդիկ:

1920թ.-ին Անգլիայում արդեն կին ֆուտբոլիստներից կազմված 150 թիմ կար: Նույն թվականին՝ «Նվերների օրը» (Սուրբ Ծննդին հաջորդող օրն է, երբ շատ անգլախոս երկրներում ընտանիքները փաթեթավորում են տոնական ընթրիքի մնացորդներն ու այլ նվերներ և նվիրում աղքատներին), 53 հազար հանդիսական էր հավաքվել «Էվերթոն»-ի «Գուդիսոն Փարք» ստադիոնում և հազարավորներն էլ՝ մարզադաշտի դարպասների մոտ՝ դիտելու կանանց ֆուտբոլը: «Էվերթոն»-ի տղամարդկանց թիմի խաղերը 2014-15 մրցաշրջանում դիտել են 39 հազար մարդ:

Հենց 1920-ին էլ «Dick Kerr Ladies» թիմը պատմության մեջ առաջին անգամ խաղադաշտ դուրս եկավ ինչպես տղամարդիկ՝ կարճ շորտերով: Նախկինում հագնում էին ծնկից ներքև հասնող տաբատներ. ոչ մի բաց մաս մարմնի վրա:

Այնուհանդերձ, 1921-ի դեկտեմբերի 5-ին ֆուտբոլի ասոցիացիան արգելում է կանանց ֆուտբոլ խաղալ՝ համարելով այն անպատշաճ: Թեև այս քայլն էապես դանդաղեցրեց կանանց ֆուտբոլի զարգացումը, նրանք չհանձնվեցին: 1966-ին Անգլիայում տեղի ունեցավ առաջին ոչ պաշտոնական «World Cup»-ը. կանանց ֆուտբոլն սկսեց վերակենդանանալ:

1972թ.-ից ֆուտբոլն ամերիկուհիների շրջանում ամենատարածված խաղերից է, իսկ ԱՄՆ-ի կանանց հավաքականը՝ լավագույններից մեկն աշխարհում, մինչդեռ տղամարդկանց ֆուտբոլն այս երկրում անհամեմատ պակաս է զարգացած: Միայն 1991-ին Չինաստանում անցկացվեց կանանց ֆուտբոլի առաջին պաշտոնական աշխարհի առաջնությունը, որում հաղթեցին ամերիկուհիները: ԱՄՆ-ի թիմն ամենահաջողակն է՝ հաղթել է անցկացված 7 առաջնություններից 3-ում: Այլ է պատկերը Հայաստանում: Մեզ մոտ չի  անցկացվում կանանց թիմային առաջնություն, մինչդեռ տղամարդկանց բարձրագույն խմբում վեց թիմ կա:

Ինչևէ, այսօր ՖԻՖԱ-ն ու ՈՒԵՖԱ-ն մեծ գումարներ են ծախսում կանանց ֆուտբոլը զարգացնելու համար: ՖԻՖԱ-ի հաշվարկով այժմ ֆուտբոլ է խաղում ավելի քան 30 միլիոն կին, իսկ երիտասարդ ֆուտբոլիստների 14%-ը աղջիկներն են: Ո՞վ գիտե, գուցե կանանց ֆուտբոլն էլ ժամանակի ընթացքում նույնքան պոպուլյար ու մասսայական դառնա, որքան տղամարդկանցը:

Ֆուտբոլիստուհին

Հարցազրույց 12-րդ դասարանի աշակերտուհի Կարինե Վահրադյանի հետ

-Քանի՞ տարեկանից սկսեցիր սիրել ֆուտբոլը, և ինչի՞ց առաջացավ այդ սերը

-Փոքր տարիքից երազել եմ մեծ դաշտերում ֆուտբոլ խաղալ, հագնել մարզական համազգեստ: Սկսել եմ ֆուտբոլով զբաղվել 15 տարեկանից: Սիրել եմ այն պատճառով, որ միշտ պապիկիս հետ ֆուտբոլ էի նայում, ոչ մի խաղ բաց չէի թողնում: Եղբայրներիս, բակի տղաների, մորեղբորս հետ միշտ բակում խաղացել եմ ֆուտբոլ: Շատ էի սիրում սպորտը, մասնավորպես՝ ֆուտբոլը: Միշտ հաճույք եմ ստացել այդ ամենից: Դասերս էական չէին ինձ համար: Տուն գալուն պես վազում էի բակ, տղաներին ձայն էի տալիս, ու սկսում էինք խաղը:

-Իսկ աղջիկները ի՞նչ կարծիք էին հայտնում քո նախասիրությունների վերաբերյալ

-Միշտ ասում էին, որ ֆուտբոլը աղջկա խաղ չի: Մեր հարևանները, դասարանի երեխաները, մայրս միշտ ինձ նախատում էին: Մամաս իրեն վատ էր զգում, որ տղաների հետ եմ խաղում: Բայց հայրս նորմալ էր այդ ամենին նայում: Մայրս ինչքան էլ ինձ արգելում էր, ես միևնույն է, գնում էի խաղալու: Խաղի ժամանակ լինում էին և՛ հաղթանակներ, և՛ պարտություններ: Պարտվելիս չէի հանձնվում, այլ առաջարկում էի նորից խաղալ: Առանձին գնում պարապում էի, ուժ էի հավաքում:

-Ֆուտբոլի պարապմունքների գնո՞ւմ ես

-Դպրոցում զբաղվել եմ թեթև աթլետիկայով: Հետո, մեր հարևաններից մեկը տեսավ, թե բակում ինչքան լավ եմ խաղում, և ինձ առաջարկեց գնալ ֆուտբոլի՝ իր ծանոթ մարզչի մոտ: Առաջին օրը, երբ գնացի ֆուտբոլի, թիմը մրցումների էր գնացել: Մարզիչը՝ ընկեր Լիանը, ինձ հարցրեց, թե որ դիրքում կցանկանամ խաղալ, ես ասացի՝ հարձակվող: Հենց սկսվեց խաղը, առաջին գոլը ես խփեցի: Հետո սկսվեցին մարզումները հավաքականի երեխաների հետ: Ես էլ ընդգրկվեցի հավաքականի մեջ և խաղացի ձախ կիսապաշտպան-հարձակվողի դիրքում:

-Մրցումների մասնակցե՞լ ես

-Մրցումներից ամենակարևորն այն էր, որ տղաների թիմի հետ էինք խաղում: Տղաների հետ խաղալով՝ փորձում էինք մեր ուժերը: Բնականաբար, տղաները ավելի կոփված էին, սակայն հաղթանակներ էլ ունեցանք: Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան կազմակերպեց մրցումներ արտերկրում: Այս դեպքում խաղը արդեն կայանում էր ոչ թիմերի միջև, այլ երկրների: Մենք ներկայացնում էինք Հայաստանը: Առաջինը գնացինք Բելառուս, հետո՝ Լեհաստան, Վրաստան: Վրաստանի հետ խաղում հաղթել ենք: Վրացիները իրենց թիմով ժամանեցին Հայաստան՝ պատասխան խաղի: Մենք կրկին հաղթեցինք նրանց մեր երկրում:

-Ձեր թիմը ունի՞ որևէ անվանում

-Այո, «Երևան ԼՀ»: Մեր մարզիչի անվան սկզբնատառերն են՝ Լիանա Հայրապետյան:

-Դու այս տարի դիմորդ ես, որտե՞ղ ես ցանկանում շարունակել ուսումդ

-Սկզբում մտածում էի դիմել Ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտ՝ «մարզիչ-մանկավարժ» բաժինը: Հետո ընկերներիցս մեկը առաջարկեց, որ ֆուտբոլը մնա որպես հոբբի, իսկ մասնագիտության հարցում ավելի լավ մտածեմ: Ես որոշեցի դառնալ բուժքույր, որովհետև մարզիչ դառնալով դվար թե հետագայում աշխատանք ունենամ:

-Այսինքն, պատրաստվում ես դո՞ւրս գալ ֆուտբոլի թիմից

-Այո, կան որոշ պատճառներ, բացի մասնագիտական ընտրությունից:

-Իսկ չե՞ս ցանկանում համատեղել ուսումը ֆուտբոլի հետ

-Համատեղել կարող եմ, բայց ժամանակի մեծ մասը պետք է տրամադրեմ ընտանիքիս, մնացածը` ուսմանս:

-Ֆուտբոլը ի՞նչ դեր ունեցավ քո կյանքում

-Ֆուտբոլի միջոցով ես հասկացա, որ պարտություն կրելիս պետք չէ հանձնվել: Պապիկս միշտ ասում էր. «Պայքարել, պայքարել, պայքարել հանուն նպատակների»:

Mariam barseghyan

Անկախ Հայաստանի պատմության մեջ առաջին դեպքը

Զրույց աշխարհի կրկնակի չեմպիոն Դավիթ Դադիկյանի հետ

-Քանի՞ տարեկանից ես սկսել զբաղվել բազկամարտով, ի՞նքդ ես ընտրել այս սպորտաձևը:

-Սպորտի նկատմամբ իմ մեջ սեր է սերմանել հայրս, ով ժամանակին զբաղվել է ծանրամարտով: Հենց նա էլ 6 տարեկան հասակում ինձ տարել է ըմբշամարտի դասընթացների: Արդեն 15 տարեկանում ես ինքս եմ կայացրել բազկամարտով զբաղվելու որոշումը:

՞ր մրցումներն ես համարում քո մարզական կարերիայի գլխավոր նվաճումները:

-Յուրաքանչյուր մրցույթ, յուրաքանչյուր հաղթանակ և պարտություն կարևոր դեր են խաղում իմ կյանքում: Կարևոր մրցույթներից մեկը դա Լոռու մարզի բազկամարտի առաջնությունն էր, որտեղ դարձել եմ բացարձակ չեմպիոն: Հաջորդ նվաճումս Հայաստանի մեծահասակների առաջնությունում, 15 տարեկան լինելով հանդերձ, երկրորդ հորիզոնական զբաղեցնելն էր: 17 տարեկանում դարձել եմ Եվրոպայի չեմպիոն: Հաջորդ և ինձ համար ամենակարևոր  նվաճումը Աշխարհի կրկնակի չեմպիոնի կոչմանը արժանանալն է:

՞նչ էիր զգում, երբ կանգնած էիր պատվանդանի վրա:

-Ամեն անգամ պատվանդանի վրա կանգնելիս, սեփական հաղթանակից չափազանց ուրախանալով, ես երբեմն չեմ էլ հասկանում` ինչ է կատարվում, ամեն ինչ շատ արագ է տեղի ունենում: Սակային այս անգամ ես հպարտություն էի զգում և գիտակցում էի հաղթանակիս կարևորությունը: Ես հպարտ էի, որ այդ օրը հնչեց հենց Հայաստանի օրհներգը, և բարձրացավ իմ երկրի եռագույնը: Ուրախ էի, որ բարձր եմ պահել երկրիս, քաղաք Վանաձորիս և մարզչիս անունը:

-Իսկ ո՞վ է մարզիչդ և ի՞նչ դեր է խաղում քո կյանքում:

-Չնայած նրան, որ ես Վանաձորից եմ, բազկամարտով զբաղվել եմ քաղաք Արմավիրի «Օլիմպ» մարզասրահում: Եվ մարզիչս էլ Արման Փիրոյանն է` սպորտի վաստակավոր գործիչ և հիանալի մարզիչ: Այն մասին, թե ինչ դեր է խաղում իմ կյանքում, կարող եմ ասել միայն մի բան, եթե չլիներ նա, ես այսօր չէի զբաղվի նրանով, ինչով զբաղվում եմ:

-Ու՞մ ես համարում քո ամենաուժեղ մրցակիցը:

-Կարծում եմ ամենաուժեղ մրցակիցներիս հանդիպել եմ Աշխարհի բազկամարտի առաջնության ժամանակ: Մրցակիցներիցս մեկը ազգությամբ ռուս Զախար Բադաևն էր, մյուսը` ուկրաինացի Ալեգ Դանիլովը: Սակայն կամքի ուժը և վստահությունը սեփական ուժերի նկատմամբ, թույլ տվեցին հեշտությամբ հաղթել երկու ուժեղագույն մարզիկներին էլ:

-Որտե՞ղ եք սովորում այժմ և ի՞նչ պլաններ ունեք ապագայի համար:

-Այժմ սովորում եմ Երևանի ՖԿՀՊԻ-ի  երկրորդ կուրսում: Հաջորդ 2 տարիների ընթացքում պլաններս ամբողջությամբ պատկանում են ՀՀ բանակին, իսկ հետո կշարունակեմ ուսումս և կսկսեմ պատրաստվել նոր առաջնություններին, որոնք դեռ շատ կլինեն իմ կյանքում:

Հարցազրույցը վարեց Մարիամ Բարսեղյանը

Պայքարում եմ մինչև վերջին ուժերս

-Խնդրում եմ ներկայացիր և մի փոքր պատմիր քո մասին: 

-Ես Արսեն Մանուկովն եմ, ծնվել եմ 1993 թվականին Արմավիր քաղաքում և մինչև հիմա բնակվում եմ Արմավիրում: Ավարտել եմ տեղի վարժարանը, իսկ այժմ սովորում եմ Երևանի ֆիզիկական կուլտուրայի պետական ինստիտուտի 5-րդ կուրսում:

-Որքա՞ն ժամանակ է, որ զբաղվում ես սպորտով:

-Չորս տարեկան էի, երբ ծնողներս ինձ տարան մարզադպրոց: Երկար տարիներ մարմնամարզությամբ զբաղվեցի, ավելի մեծ տարիքում սկսեցի հաճախել ձյուդոյի, իսկ հիմա զբաղվում եմ բազկամարտով, որն ինձ ավելի է դուր գալիս:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիր հենց բազկամարտը:

-Դեռ վաղ տարիքից սիրել եմ բազկամարտը: Ցավոք, այդ ժամանակ չկար համապատասխան հնարավորություն մարզվելու համար:

-Կպատմե՞ս քո առաջին հաջողության մասին: 

-Նոր էի սկսել զբաղվել պրոֆեսիոնալ բազկամարտով, երբ մարզիչս ասաց, որ առաջիկա օրերի ընթացքում մրցումներ են տեղի ունենալու Գյումրիում: Ես էլ մասնակցեցի և, ի ուրախություն ինձ, զբաղեցրի պատվո հարթակի առաջին տեղը:

-Ի՞նչ նշանակություն ունի սպորտը քո կյանքում:

-Սպորտը իմ կյանքում մեծ նշանակություն ունի: Եղել են ժամանակներ, երբ հիասթափվել եմ, բայց հասկացել եմ, որ առանց սպորտի ուղղակի անհնար է:

-Զբաղվում ես միայն սպորտո՞վ, թե՞ փորձում ես նաև ուրիշ ոլորտներ էլ համատեղել: 

-Եթե զբաղվում ես պրոֆեսիոնալ սպորտով, չես կարող համատեղել ուրիշ զբաղմունքներ կամ գործեր: Միայն մարզվում եմ:

-Մրցումներից առաջ ի՞նչ ես մտածում: Արդյո՞ք կա քեզ ոգևորող բան: 

-Դե, մրցումներից առաջ և ընդհանրապես աղոթում եմ, ընկերներս էլ են ոգևորում: Այդպես ամեն ինչ լավ է ստացվում:

-Առաջիկայում ի՞նչ պլաններ ունես: 

-Պատրաստվում եմ մասնակցել Լեհաստանում կայանալիք Եվրոպայի առաջնությանը, որը քրտնաջան մարզումեր է պահանջում:

-Ունե՞ս կարգախոս, որով առաջնորդվում ես:

-Չէի ասի կարգախոս, բայց սիրում եմ պայքարել մինչև վերջին ուժերս:

Ani Ghulinyan

Մրցավարներն ու սպորտը

Սպորտում հաճախ հաղթանակի նժարը մարզիկի կողմն է թեքվում ոչ միայն մարզիկի ու մարզիչի, այլև մրցավարի՝ ճիշտ աշխատանքի շնորհիվ: Ես ավելի հաճախ հետևում եմ ֆուտբոլային հանդիպումներին, բայց այլ մարզաձևերում նույնպես երբեմն մրցավարական կոպիտ սխալների եմ ականատես լինում:

Բոլորիս հիշողության մեջ դեռ թարմ են Ռիոյի ամառային օլիմպիական խաղերը, որը յուրահատուկ էր ոչ միայն իր լավ կազմակերպվածությամբ ու գեղեցկությամբ, այլև մեր՝ հայերիս, քսանամյա դադարից հետո օլիմպիական ոսկու նվաճումով: Բայց հիշում ենք նաև, որ կարող էինք երկու ոսկի բերել Հայաստան, միայն թե սերբ մրցավարի բավականին կողմնակալ վարմունքի արդյունքում բավարարվեցինք երկրորդ տեղով, մեր մարզիչների հուսահատ գործողություններով, Միհրանի հիսաթափությամբ, Կարեն Գիլոյանի ու ողջ հայ ազգի այսպիսի օլիմպիական խաղերի վրա «թքած ունենալով»:

Թեև այս անարդարության հետևում մրցավարը չէր կանգնած, բայց նա հանդիսանում էր կատարման գործիք: Այս ամենը բուռն արձագանք գտավ մեր կողմից, որովհետև կատարվում էր ազգությամբ հայ մարզիկի նկատմամբ, բայց օրեկան տասնյակ այսպիսի դեպքեր են պատահում, որոնց մասին չենք էլ իմանում կամ պարզապես «աչք ենք փակում», որովհետև մեզ չի վերաբերում:
Պատահում են նաև մրցավարական սխալներ, որոնք միայն անուշադրության ու ցրվածության արդյունք են: Հատկապես ֆուտբոլային խաղերի ժամանակ դժվար է մեկ հայացքով տեսադաշտում պահել դաշտում կատարվող բոլոր իրադարձությունները, բայց մրցավարի աշխատանքի կարևորությունն էլ հենց դա է: Ֆուտբոլի պատմության մեջ երկու անգամ է պատահել, երբ մրցավարը ինքն իրեն կարմիր քարտ է ցույց տվել ու հեռացել դաշտից, երկու դեպքում էլ՝ սպասվող կոնֆլիկտից խուսափելու համար: Իսկ օրինակ իսպանացի մրցավարները, ովքեր հռչակված են իրենց բացառիկ «արդարամտությամբ», նման դեպքերում մրցավարի սխալը բացատրել փորձող ֆուտբոլիստնրին տասնյակ դեղին քարտեր են ցույց տալիս, որոշներին էլ՝ հեռացնում դաշտից:
Չգրված օրենք է, երբ մրցավարը մի թիմի օգտին պատահական սխալ է թույլ տալիս, իր սխալն ուղղելու համար կարող է համարժեք սխալ էլ մյուս թիմի օգտին թույլ տալ:
Եթե միցավարները շատ կոպիտ սխալ են թույլ տալիս, ՖԻՖԱ-ն խաղից հետո տուգանում կամ որակազրկում է նրանց, բայց այդ տուգանքից կորցրած հաղթանակը հետ չի գալիս:
Ախ, եթե միայն պատկերացնեք, թե ինչ ատելությամբ է լցվում երկրպագուն մրցավարի հանդեպ, երբ նա իր գործողություններով խլում է սիրելի թիմից հաղթանակը…
Սպորտը գեղեցիկ է, ֆուտբոլն ավելի, և եթե ամեն մարդ, մասնավորապես մրցավարները ճիշտ կատարեն իրենց գործը, սպորտով զբաղվելն ու այն դիտելը կդառնա ավելի հաճելի զբաղմունք:

Seroj araqelyan

Դե, սիրում եմ սպորտը, ի՞նչ անեմ

Սկզբից երբ ասում էին սպորտ, ասում էի, այ մարդ, լավ է, ի՞նչ սպորտ: Նկարչություն, դե բնականաբար, պարզ է, ամեն մարդ սիրում ու գովաբանում է իր ընտրած ճյուղը, մասնագիտությունը:

Մի անգամ, երբ ներկա գտնվեցի սպորտ վարժանքների, մի տեսակ փոշմանեցի, որ սպորտի մասին այդ կարծիքին եմ եղել: Որ ասում էին սպորտ, պատկերացնում էի մարզասրահ, ծանրություն ու գերխոշոր մարդիկ:

Բայց խոսքերս հետ եմ վերցնում: Որոշեցի ես նույնպես զբաղվել սպորտով, վերջապես հասկացա, որ դա առողջ ապրելակերպ է, և արժե ժամանակ տրամադրել: Անընդհատ ուզում էի զբաղվել, բայց չէի զբաղվում: Խանգարում էր այն հանգամանքը, որ սպասում էի գյուղում մարզասրահ բացվի: Երևի ամեն ամիս չշահագործվող շենքերի նկարներ էին խնդրում տարբեր կազմակերպություններից, որ շենքը կամ սենյակներից մեկը վերանորոգեն ու մարզասրահը կառուցեն: Նկարները ուղարկվեցին: Բայց կարելի է ասել, միայն ուղարկվեցին, նկարների պատասխանը չտեսանք:

Ինչպես մեծերն են ասում, «ջանիս հասավ», ու սկսեցի իմ միջոցներով պարապել: Մի օր վազել, մի օր պտտաձող, մի օր ձգումներ, բայց ինչքան կարելի է նույն վարժությունները կրկնել: Վերջը գցեցի-բռնեցի, հայրիկից օգնություն խնդրեցի:

-Պապ ջան, քեզնից մի բան եմ խնդրում, չգիտեմ ոնց, բայց ինձ համար մի հատ «գանտել»` մարզաքար սարքի, էլի, ու քեզնից էլ ոչինչ չեմ ուզում:

-Լավ մի բան կանենք:

Մարզաքարս սարքվեց, անգամ ժամ ունեմ սահմանած մարզվելու համար` 19:30: Գիտեմ, երեկոյան այդքան էլ ճիշտ չի մարզվելը, բայց դե ամենահարմար ժամն է, որովհետև այդ ժամերին ես անելու ոչինչ չունեմ: Ու եթե ուրիշ ժամ ընտրեի, հաստատ գրաֆիկը կխախտեի, ինչը անթույլատրելի սխալ է: Ավելի ուշ իմացա, որ Նոյեմբերյանում մարզասրահ է գործում: Ճիշտն ասած, այդքան մտադրություն չունեի գնալու, որովհետև միշտ չէ, որ կարող ես գյուղից քո մեքենայով գնալ: Շատ ժամանակ գնում էի պատահական մեքենաներով, ինչը այդքան էլ հեշտ չի ու հաճելի: Ասեմ ինչու՝ շատ ժամանակ մեքենա չի կանգնում, կամ եթե կանգնում է, ապա վարորդին առաջին անգամ ես տեսնում, ու ծանոթ մարդու հետ գնալը միշտ չէ, որ ստացվում է: Մեկ-երկու գնացի, հետո ասացի՝ չէ, էսպես չի կարելի, բացի գնալը, հետ գալ է պետք:

Լսել եմ, որ նոր քաղաքապետը մեքենա է տրամադրելու ճանապարհի համար: Բայց մինչև տրամադրելը անծանոթ մարդկանց հետ ճանապարհ գնալը այդքան էլ ճիշտ չի, ու մինչև ե՞րբ:

Այ, մարդ, չէ~: Ես` իմ հին տաշտակը: Իմ գրաֆիկից լավը չկա: Ականջակալներ, մաքուր օդ, ու սպորտային տրամադրություն: Այսօր 1 տարի, 8 ամիս 13 օր է, ինչ զբաղվում եմ սպորտով: Որոշ չափով հպարտ եմ, որ ինչի հիմա հասել եմ, իմ ջանքերի շնորհիվ եմ հասել: Վարժություններ, որի կատարման մասին անգամ չէի ուզում պատկերացնել, բայց հիմա արդեն կարողանում եմ ու սպորտը թողնելու մտադրություն չունեմ, ու մտքովս անգամ չի անցել: Ու երբ ինձ համեմատում էի սպորտից առաջ և հետո, այ, այդ ժամանակ հասկացա, թե ինչու են ասում՝ մարդու մտքին տեղ լինի:

Մի ուրիշ աշխարհ

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Խուդավերդյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Խուդավերդյանի

Այն, ինչ հիմա կասեմ, կհասկանան միայն իրական ֆուտբոլասերները, քանի որ այդ աննկարագրելի զգացումը, սրտի թրթիռը, որին հաջորդում է այն բարձր բղավոցը` «գոոո~լ», բնորոշ է միայն մեզ:

Ես նկատել եմ, որ ֆուտբոլային երկրպագուները բաժանվում են մի քանի խմբի: Առաջինը այն մարդիկ են, ովքեր անմնացորդ նվիրվում են իրենց սիրելի թիմին: Նրանք, ում հետ ասես կարող են «պատերազմել» իրենց ակումբի համար: Միայն իրական երկրպագուները  գիտեն, թե ինչ բան է ուրախությունը հաղթանակի դեպքում, և տխրությունը` պարտության: Երբ մինչև խաղի ավարտը շունչդ պահած հետևում ես խաղի ընթացքին, աղոթում հաղթանակի համար և ցանկացած դեպքում ասում` մենք հաղթեցինք: Երբեմն էլ` մենք պարտվեցինք: Չէ՞ որ ամեն երկրպագու իր նախընտրած թիմի անբաժան մասնիկն է: Գիտենք, որ երկրպագուների աջակցությունը անգին է սիրելի ակումբի հաղթանակի գործում, և առանց երկրպագուների` ֆուտբոլն ուղղակի անիմաստ կլիներ: Երկրպագուների մյուս խումբը նրանք են, ովքեր թիմի կողքին են միայն հաղթանակի ժամանակ: Նրանք ավելի շատ ատում են հակառակորդ թիմին, քան սիրում իրենցը: Այդ մարդկանց գլխավոր նպատակն է` վիրավորել հակառակորդ ակումբի ֆուտբոլիստներին և երկրպագուներին: Նրանց անվանում են «Գլոր»: Եվ կան մարդիկ, ովքեր ուղղակի անտարբեր են:

Ես երկրպագում եմ կատալոնական Բարսելոնային: Իմ գլխավոր երազանքներից մեկն է` լինել Կամպ Նոու մարզադաշտում: Բարսելոնայի երկրպագուներին անվանում են «Կուլե»: Ես «Կուլե» կլինեմ մինչև կյանքիս վերջը, որովհետև իմ երակներով կապտանռնագույն արյուն է հոսում: Ես Բարսան չեմ սիրում սրտով, քանի որ այն մի օր կանգ է առնում: Ես Բարսան սիրում եմ հոգով, որովհետև հոգին հավերժ է. «Visca Barca», «Visca Catalunia»:

artyom safaryan

Հաղթահարել և առաջ գնալ

Հարցազրույց ֆուտբոլիստ և «Ադանա» մանկապատանեկան թիմի մարզիչ Գագիկ Խոջոյանի հետ

-Քանի՞ տարեկանից եք զբաղվել ֆուտբոլով, և ի՞նչն է ամենաշատը գրավում ֆուտբոլում։

-Ֆուտբոլով սկսել եմ զբաղվել դեռ շատ փոքր տարիքից, քանի որ հայրս մարզիչ է և մանկուց զբաղվել է ինձ հետ: Ֆուտբոլը ինձ գրավում է իր աշխուժությամբ, իր բարդությամբ և անկանխատեսելիությամբ։ Փոքր ժամանակ ինձ շատ էր ոգևորում Իտալիայի հավաքականը, հատկապես Դել Պիերոյի խաղը, իսկ հիմա ոգեշնչվում եմ Բարսելոնայով եւ նրա տոտալ ֆուտբոլով։

-Ո՞ր դիրքում եք հանդես գալիս որպես ֆուտբոլիստ։

-Ես հանդես եմ գալիս կիսապաշտպանի դիրքում։ Լավ կիսապաշտպանը թիմի սիրտն է: Նա պետք է արտակարգ տեսնի դաշտի յուրաքանչյուր հատվածը, քանի որ կապող օղակ է, պետք է ունենա լավ տեխնիկա և ոգևորի թիմակիցներին։

-Ի՞նչ հաջողություններ եք հասցրել գրանցել։

-Սկսել եմ «Ադանայում»` հայրիկիս թիմում, դարձել եմ մարզի չեմպիոն, առաջնության լավագույն խաղացող: Արդեն ավելի մեծ տարիքում հաջողություններ եմ գրանցել «Բանանցի» կազմում. երկու տարի անընդմեջ եղել ենք Երևանի չեմպիոն, եղել եմ առաջնության լավագույն կիսապաշտպան և լավագույն «դիսպետչեր»։ Հետագայում մեկնել եմ Մոլդովա` պատանիների Չեմպիոնների լիգա «Բանանցի» կազմում և գրավել 3-րդ, իսկ հաջորդ տարի` 4-րդ տեղը։

-Ներկայումս ինչով եք զբաղվում։

-Հիմա վերադարձել եմ զինվորական ծառայությունից, աշխատում եմ մարզիչ մեր մարզադպրոցում և դասախոս եմ մեր տեխնիկումում։ Պարապում եմ անհատական, սակայն արդեն կան առաջարկներ դրսից, հատկապես Մոսկվայից, քանի որ մեկ տարի այնտեղ եմ անցկացրել։12669668_953161841437951_1082311518190117593_n

-Ո՞վ է Ձեզ համար մարզչական գործի լավագույն օրինակը:

-Ներկայումս շատ եմ հավանում Գվարդիոլայի խաղաոճը, քանի որ նա այն եզակի մարզիչներից է, որ կարողանում է արդյունք ապահովել տարբեր թիմերի հետ, ինչը շատ քիչ է պատահում: Նա Կրոյֆի փիլիսոփայության կրողն է։ Եթե տիրում ես գնդակին, տիրում ես նաև խաղին։ Նա օգտվում է տոտալ ֆուտբոլի փիլիսոփայությունից։

-Կխնդրեի բացատրել, թե ինչ է տոտալ ֆուտբոլը։

-Տոտալ ֆուտբոլը գնդակի ամբողջական տիրապետումն է և բոլոր խաղացողների ակտիվ աշխատանքը: Եթե նախկինում խաղի ելքը որոշում էին առանձին խաղացողներ, ապա հիմա խաղը հաղթում է թիմը։

-Դուք հիմա աշխատում եք երեխաների հետ, որոնք բնականաբար չեն ցույց տալիս նույն խաղամակարդակը։ Ինչպե՞ս եք պահում թիմի հոգեբանական բալանսը, որ ոչ մեկը չմեծամտանա։

-Մենք խաղից առաջ և հետո զրույցներ ենք անցկացնում երեխաների հետ։ Բացատրում, որ ֆուտբոլում բոլորը հավասար են անկախ խաղամակարդակից և սոցիալական դիրքից։

-Հաճախ ֆուտբոլում տեղի են ունենում խաղեր, որոնց ընթացքում թիմը պարտվում է առաջին խաղակեսը, սակայն երկրորդին կարծես մեկ այլ թիմ է դուրս գալիս և հաղթում է խաղը։ Ի՞նչ մեթոդով է մարզիչը այդպես «թափ տալիս» թիմին։

-Մենք ունեցել ենք նման խաղեր, և ընդմիջման ժամանակ հայրս`ընկեր Խոջոյանը, փորձում էր մեր մեջից դուրս բերել այդ լարվածությունը, ուղղակի մեզ բացատրելով, որ մենք կարող ենք, ուղղակի վախկոտություն ենք արել: Նա հանում էր բոլոր հոգեբանական խնդիրները և թողնում միայն խաղային որակները: Երբեմն նույնիսկ կոպտությամբ էր արթնացնում մեր որակները և հասնում ցանկալի արդյունքի։

-Ամբողջ աշխարհում ընդունված են ֆուտբոլի Եվրոպական ստանդարտները, ինչքանո՞վ է մեր հայկական ֆուտբոլը համապատասխանում այդ ստանդարտներին։

-Մեր հայկական ֆուտբոլը մոտենում է UEFA ի ստանդարտներին, քանի որ մեր լավ մարզիչները` Սանամյանը, Խաշմանյանը և էլի շատերը, անցել են UEFA-ի A, B, C, Pro դասընթացները և գրանցում են որոշակի հաջողություններ: Սակայն ֆուտբոլիստների կատարողականը բավականին թույլ է, այդ պատճառով չեն աշխատում Եվրոպական սխեմաները, իսկ դրա մեղավորն է մանկապատանեկան դպրոցների ցածրորակ լինելը։

-Ո՞րն եք համարում ամենահզոր ֆուտբոլային դպրոցը:

-Ես շատ եմ հետաքրքրվել և կարող եմ նշել երկու դպրոց. դա Բարսելոնայինն է, որովհետև ներկայիս Բարսելոնայի կազմը մեծ մասամբ այդ դպրոցի սաներն են, և Ամստերդամի «Այաքսը», որը տվել և տալիս է շատ տաղանդավոր ֆուտբոլիստներ, ինչպիսիք են` Սուարեսը, Կրոյֆը, Իբրահիմովիչը և էլի շատ-շատերը։

-Որո՞նք են ժամանակակից ֆուտբոլի պահանջները։

-Ներկայիս ֆուտբոլը շատ արագ է, դրա համար պահանջվում են ատլետներ, որոնք կարող են արագ կողմնորոշվել։ Ինձ շատ է զայրացնում, որ ասում են` 22 հոգի մի գնդակի հետևից են վազում, քանի որ ֆուտբոլը ինտելեկտուալ խաղ է, և այդ արագության ներքո կողմնորոշվելը ամեն մարդու բան չէ։ Ներկայումս ֆուտբոլին պետք են խաղային կիրք ունեցող ֆուտբոլիստներ, որոնք անընդհատ ձգտում ունեն և շատ աշխատասեր են։-Վերջերս տեղի ունեցավ Պոգբայի տրանսֆերը 110 մլն դոլարով: Նա տեղափոխվեց «Յունայթեդ»։ Ի՞նչ եք կարծում, մեծ գումարների մուտքը ֆուտբոլ փչացնո՞ւմ է այն, թե՞ մոտիվացնում է խաղացողներին։

-Ես կարծում եմ, որ այդ գումարները կարող են ավելի կարևոր նպատակների ուղղված լինել, սակայն մյուս կողմից դա ֆուտբոլիստի տանջանքի վարձն է, բայց միևնույն է, այդ գումարները շատ ուռճացված են: Սակայն շատ ֆուտբոլիստներ ուղղում են այդ գումարի մի մասը բարեգործության, և դրա համար, ինչո՞ւ ոչ, թող լինեն։

-Մի շատ հետաքրքիր դեպք հիշեցի, եթե չեմ սխալվում 1994թ-ի Աշխարհի առաջնության ժամանակ, երբ Ռոբերտո Բաջոն եզրափակիչում չկարողացավ իրացնել 11 մետրանոցը, և դա դարձավ ճակատագրական իր համար։ Ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս է դա հոգեբանորեն ազդում ֆուտբոլիստի վրա, և ինչպե՞ս կարելի է դա հաղթահարել։

-Դե, պետք է լինել ուժեղ և հաղթահարել այդ իրավիճակը: Բոլորն էլ պարտվում են, սակայն ուժեղ է նա, ով կարողանում է հեշտ հաղթահարել այդ վիճակը, Տիմատի Գոլբը հրաշալի գիրք ունի «Թենիսի ներքին խաղը», որտեղ ասվում է, որ յուրաքանչյուր պարտությանը պետք է նայել որպես դեպք, որը արդեն եղել է, իսկ կյանքը շարունակվում է, և եթե ծանր տանես այդ ամենը, չես կարողանա առաջ գնալ։

 

Ani Harutyunyan

Հանուն ֆուտբոլի լիարժեք ընկալման

Կարծում ես՝ ֆուտբոլը բիզնե՞ս է, իսկ թիմը միլիարդատերերի կո՞ւյտ: Ուրեմն ավելի լավ է` երբեք չխառնվես, չխոսես այդ խաղի մասին։ Մի՛ փորձիր կարծիք հայտնել, քանի դեռ չես տեսել այն տղաներին, որոնք մտնում են դաշտ ու պատրաստ են պատառ-պատառ անելու մրցավարին, եթե նա անազնիվ որոշում կայացնի։ Պատրաստ են բոլոր գրված ու չգրված օրենքներով, իրենց վերջին ուժերով պայքարել հանուն ակումբի, հաղթանակի, իրենց նվիրյալ երկրպագուների։

Նրանք պայքարել սովորել են դեռ մանկուց, երբ ցեխոտ ու քարքարոտ փողոցներում խաղում էին իրենց հին ու մաշված գնդակով։

Ասում են՝ լավագույն ֆուտբոլիստները ծնվում են փողոցում ու գալիս են` համաշխարհային մարզադաշտեր նվաճելու, այնտեղից իրենց հետ բերելով սերը։ Դու երևի չես տեսել Պույոլին…Իսկ ես, տանը նստած, ամեն անգամ զգացել եմ նրա ուժը, երբ նա պարտվելիս գոռում, սթափեցնում էր ֆուտբոլիստներին։ Նա չէր խաղում փողի համար, նա իր կյանքն էր դնում ֆուտբոլի մեջ։

Ահա քեզ մի փոքրիկ պատմություն, որը պատմում է Պիկեն. «Մի անգամ, երբ Պույոլը նոր էր ապաքինվել վնասվածքից և փոխարինման դուրս եկավ, ես նրան ասացի` բարի գալուստ: Նա պատասխանեց՝ կտրի՛ր ձայնդ և կենտրոնացի՛ր խաղի վրա»:

Իսկ դու հերթական միլիոնը բերող խթանն ես համարում գոլը։ Դու տեսե՞լ ես այն տարեց, ծերուկ մարդուն, որ ամեն գոլի ժամանակ վազում է դաշտի երկայնքով, հրճվանքից իրեն չի խնայում, ինչպես երեխան իր այդքան սպասված հեծանիվը ստանալիս։ Նա մարզիչն է, հերթական միլիարդատերը չէ, աստղակույտը կառավարողը չէ, նա ամեն խաղացողի զարգացրած մկանի հետ իր սև մազերից մի քանիսն է նվիրել։ Ես վստահ եմ՝ դու չես տեսել այն կայացած տղամարդկանց արցունքները, որոնք երեխայի նման լաց են լինում պարտության ժամանակ։ Մի՞թե նրանք էլի չեն ստանալու իրենց ամսական միլիոնը…Նրանք ընկնում են, կանաչ խոտի սառնությունը զգում իրենց մարմնով ու նորից բարձրանում, ցավից ատամները իրար սեղմած` շարունակում խաղը. առանց դրա էլ նրանք ստանալու էին իրենց միլիոնը…

Դու միշտ ասում ես.

-Քեզ ի՞նչ՝ ով կհաղթի, միևնույնն է, իրենք են փող աշխատում, դու միայն նյարդերդ ես փչացնում։

Գրո՛ղը տանի, դու երբևէ զգացե՞լ ես այն սերը, որը մենք՝ երկրպագուներս ենք զգում։ Երբևէ արտասվե՞լ ես ինձ նման, այն մեկի նման, ով հազարավոր կիլոմետրեր կտրել-անցնելով գնում է մարզադաշտ` խաղը դիտելու։ Երբևէ ցնծացե՞լ ես այն փոքրիկի նման, որը դեռ լիարժեք չի հասկանում՝ ինչ է ֆուտբոլը, բայց սերը ժառանգել է իր ծնողներից։ Ու երկրպագուներին տեսնելով՝ ուզում ես ֆուտբոլ կոչվել, որ միլիոնավոր սրտեր քեզ համար բաբախեն, սիրեն, նվիրվեն՝ երբեք չդավաճանելու խոստումով։ Հենց այդ մեծ սերն է, յուրաքանչյուր իրական երկրպագուի անմնացորդ սերը, որ միշտ մաքուր է, հեռու ամեն տեսակ բիզնեսից ու շահից: Դու չես տեսել պարտություն եզրափակչում, խաղի վերջին րոպեներին, դու չես տեսել՝ ինչպես է թիմիդ ավագը, իր վերջին խաղում հաղթելով, գավաթը բարձրացնում ու հեռանում, դու չես զգացել՝ ինչպես է ամեն հեռացող ֆուտբոլիստի հետ քո սրտի մի փոքր անկյունը դատարկվում։ Ա՛խր, դու չես զգացել ֆուտբոլը։

90 րոպե տևող այդ հույզերը ես քեզ երբեք չեմ կարող բառերով փոխանցել։ Ու քանի դեռ չես զգացել այն, ինչ մենք, մի՛ փորձիր ասել՝ դա անիմաստ խաղ է. ֆուտբոլը կյանք է:

Ֆուտբոլը ես եմ, ֆուտբոլը Էրիկ Աբիդալն է, որին ամենածանր հիվանդությունն անգամ չստիպեց ծնկի գալ. նա նորից խաղաց, բայց ոչ փողի համար։ Ու փողի համար չէր, որ ծանր վիրահատությունից արթնանալով՝ հարցրեց` ինչպե՞ս է խաղացել իմ «Բարսելոնան»…