Չէ, բայց դուք պատկերացնո՞ւմ եք, 120 կմ ճանապարհ մեն-մենակ միջին վիճակագրական  հայ տաքսիստի հետ: Օրվա էներգիադ սպառած ուզում ես մի կերպ տուն հասնել, միակ շփումը պատկերացնում ես ականջակալներիդ երգերի հետ, բայց մեր էս  հորեղբայրը որոշել է, որ ես լուսանկարիչ եմ, ու ուզում է պատմել  արվեստի հետ իր ունեցած բոլոր կապերից, Րաֆֆու «Սամվելի» նկարագրությունների մանրամասնությամբ բացատրում է, թե իրենց տան դաշնամուրը որ պատի տակ էր դրած, լույսն էլ ինչ աստիճանի անկյան տակ էր ընկնում, թե ինչպես ինքը էդպես էլ չսովորեց ակորդեոն նվագել ու մի օր իրենց բարեկամի տան ոչխարի արձանիկը դրեց մեկին մեկ նկարեց:
Դե իհարկե, 120կմ-ում այսքանով չես սահմանափակվի:  Մենք ծանոթացանք Սամվել պապիի ամբողջ գերդաստանին,  բոլոր նախորդ մեքենաներին իրենց տեխնիկական խնդիրներով, հիացանք Սևանի հայելու վրա ընկած լուսնի լույսով,  բայց որ ամենակարևորն էր` ի տարբերություն միջին վիճակագրական հայ տաքսիստի, էս մարդը Ռուսաստանում բիզնես չուներ:  Սամվել պապիին բոլոր մնացած տաքսիստներից առանձնացնում էր այն, որ ինքը ինձ թվում է, վերջի  30 տարին չի ապրել այս աշխարհի վրա,  և ահա ամեն ինչ սկսվեց այսպես.

Էպիզոդ 1

-Սպասեք` տամ վարորդին, բացատրեք ձեր տեղը, լա՞վ,- հայկական մուննաթով արտասանեց հեռախոսավարը:
-Լավ
-Բարև Ձեզ, կարո՞ղ եք մոտենալ Պարույր Սևակ-Ուլնեցի խաչմերուկ, «Պեպսիի» գործարանի մոտ:
- Բայց «Պեպսիի» գործարանը շամպայնի գործարանի մոտ ա:
-Ըը, չէ, սրտաբանական հիվանդանոցի  մոտ ա:
-Լավ, բալես, դե ես 20 րոպեից  կգամ, բայց հեռախոս չունեմ: Էս դիսպետչերի համարն ա, ըտեղից չշարժվես, որ գամ` կարենամ գտնել:
-Ը, լավ էդ դեպքում ես մեծ ուսապարկով եմ,  երևի կնկատեք:

Էպիզոդ 2.

25 րոպե հետո.
-Ո°ւր ենք գնում:
-Ճամբարակ, Շորժայի կողմերը:
-Հա~, բալես, ես Սևանի էդ կողմը չեմ քշել ընդհանրապես, ճանապարհներին ուշադիր կլինես, չքնես` սխալ չքշեմ:
-Լա~վ (պլաններս խախտեց):

Էպիզոդ 3.

Մեկ րոպե անց.
Պ.Սևակ-Ազատության պողոտա:
-Բալե՞ս:
-Լսում եմ:
-Կարո°ղ ա իմանաս` էս խաչմերուկում  թողո՞ւմ ա աջ անել (լուրջ էր հարցնում):

Էպիզոդ 4.

-Բալես, հեռախոս ունեիր, չէ՞:
-Հա, իհարկե:
- Դե լավ ա: Ես ճիշտն ասած,  իմ ավտոն էսօր խփել եմ, ուրիշի մեքենան եմ վերցրել, հեռախոսս էլ փչացել ա, ճանապարհի վրա ենք, մարդ ես, էլի:

Էպիզոդ 5.

-Բայց էդ Ճամբարակը ընդհանրապես չեմ լսել:
-Սովետական շրջանում տարածաշրջանը Կրասնոսելսկ ա կոչվել:
-Հա, Կռասնին ա՞, մի հատ էլ գյուղ ունի` Արծվաշենը: Բարեկամ ունենք էնտեղ, փոքր ժամանակ գնացել եմ:
-Հա, բայց  երևի էլ չունեք, Արծվաշենը հիմա անկլավային տարածք ա, Ադրբեջանի սահմանում :
-Ո°նց, Արծվաշենը վերցրե՞լ են, էդ  ե՞րբ, Ապրիլյանի՞ն:
- Չէ, 27 տարի առաջ, օգոստոսին:
Իհարկե Սամվել պապին շատ տխրեց, երբ իմացավ իրենց հեռու բարեկամը  էլ 27 տարի է` էդ գյուղում չի ապրում, ինչին հաջորդեց.
-Բալես, կարա՞մ ծխեմ:

Ես խորը շունչ քաշեցի, ուժ հավաքեցի, որ ասեմ` չէ, հետո հիշեցի, որ Սամվել պապին հենց նոր կորցրեց իր հեռու Արծվաշենի բարեկամներին, հեռախոսը չի աշխատում,  մեքենան խփել ա,  էս մարդը հենց նոր ա  իմացել, որ «Պեպսին» էլ շամպայնի գործարանի մոտ չի, ու չի եղել, Ճամբարակը նույն Կրասնին ա, Պարույր Սևակից էլ կարելի ա աջով մտնել Թբիլիսյան: Մի խոսքով, հարգեցի էս մարդու վիշտը ու ասացի.
- Եթե ուզում եք` կանգնեք, դուրս եկեք, ծխեք:

Էս անգամ է՛լ ավելի հետաքրքիր ստացվեց։ Հիմա՝ թռիչքիցս երկու ժամ առաջ, արդեն պատրաստ, դասավորված ճամպրուկիս դիմաց նստած, ուզում եմ գրել երախտագիտության մասին։

Օրեր առաջ հին դպրոցիս իմ ուսուցիչներից մեկն ինձ նամակ ուղարկեց․ իրար հարևանությամբ կոկիկ շարված անգլերեն գրքերի լուսանկարներ էին։ Արդեն հասկացա, գրքերը հասան նաև ի՛մ դպրոց։ Գլենդելի Կրթաշրջանի ՖԼԱԳ ծրագրի նախաձեռնությամբ և «Մանանա» կենտրոնի հետ համագործակցությամբ ու ջանքերով մեծ թվով անգլերեն գրքեր են հասել թե՛ իմ նախկին դպրոցին, թե՛ Սյունիքի մարզային գրադարանին, թե տարբեր մարզերի այլ դպրոցների:

Ընկերներս (ավելի պաշտոնական ասած՝ կոլեգաներս), որոնց դպրոցներ նույնպես հասել են գրքերը, գրել են իրենց զգացողությունների, տպավորությունների  մասին։ Ես էլ եմ ուզում իմով կիսվել։

Կապանից, դեռ ավելին՝ Հայաստանից հեռու ապրելով՝ էլ ավելի շատ եմ ուզում մտածել, որ քաղաքիս, երկրիս համար արժանի քաղաքացի եմ։ Ավելի հաճախ եմ ուզում զգալ, որ ինչ-որ բանով կարողանում եմ մի դրական փոփոխության առիթ հանդիսանալ։ Նախ՝ գրադարանավարների, հետո արդեն՝ ուսուցիչներիս ոգևորված ու անակնկալի եկած նամակները ստանալուց հետո ինչ-որ խառը, մի քիչ փշաքաղեցնող բան զգացի։ Էնքան ուրախ էին, էնքան շնորհակալ։ Եվս մի անգամ ուրախ ու հպարտ զգացի, որ 17-ի թղթակիցներից եմ, որ «Մանանայի» հետ համագործակցության հասուն պտուղերը քաղելու հնարավորություն են ստացել նաև ինձ համար շա՜տ կարևոր հաստատությունները։

Ես մեր մարզային գրադարանում եմ մեծացել։ Առաջին դասարանից մասնակցել եմ մեծ ու փոքր բոլոր միջոցառումներին, ասմունքել եմ, երգել, պարել, դաշնամուր եմ նվագել ու հետո արդեն սկսել եմ վարել այդ միջոցառումները։ Դպրոցս փոքր է, շա՜տ փոքր, երևի քաղաքի ամենափոքրը։ Թվով մոտ 30 աշակերտ կա, բայց թվանշանով նկարագրել չկարողանալու չափ ջերմություն, հոգատարություն, կարեկցանք ու հարգանք։

Էստեղ գալով, բնականաբար, ավելի քիչ եմ այցելում գրադարան, դպրոցս քաղաքից մի փոքր հեռու է, ձմռանը՝ բավականին դժվար հասանելի, իսկ ամռանը վերադառնալիս արդեն արձակուրդներ են։ Չեմ հասցնում «մարդավարի» կարոտս առնել, տեսնել, խոսել։ Բայց շնորհակալ եմ՝ ինձ տված ջերմության ու մտերմության համար, իմ հանդեպ դրսևորած հավատի, վստահության ու հպարտության համար։ Ու թող էս գրքերը լինեն էդ շնորհակալության գեղեցիկ դրսևորումը։

Իսկ մյուս, ամենամեծ շնորհակալությունս «Մանանայինն» է։ 17-ին թղթակցելու մեծաքանակ առավելություններից մեկն էր էս հնարավորությունը։ Հնարավորություն՝ էսքան հեռավորության վրա ինձ հարազատ հաստատություններին երախտիքս հայտնելու։

Իսկ հիմա, շնորհակալության ու գոհունակության էս գեղեցիկ նոտայի վրա, ճամպրուկս վերցնեմ ու գնամ կանգառ․․․ Ուշանալ չկա․․․ Տուն եմ գալիս․․․

Գլենդելի կրթաշրջանի ՖԼԱԳ ծրագրի նախաձեռնությամբ Կոտայքի մարզի Նոր Երզնկայի միջնակարգ դպրոցի աշակերտները հնարավորություն ունեն սովորելու անգլերեն`   չսահմանափակվելով միայն դասագրքի տված տեղեկությամբ։ Համայնքը գրքերի մեծ ընտրանի է ուղարկել աշակերտներին, որոնց շնորհիվ կբարելավվի նրանց կրթության որակը, քանի որ գրքերը ընդգրկում են բոլոր այն բնագավառները, որոնք հետաքրքրում են 21-րդ դարի երեխային։

Դպրոցի անգլերենի ուսուցչուհին նշեց,որ գրքերը կարող են օգտագործվել տարրական և միջին դասարաններում ՝ դասապրոցեսի ժամանակ և արտադասարանական ընթերցանության համար:

Դպրոցի անձնակազմը և աշակերտները շնորհակալություն են հայտնում Գլենդելի  ամերիկահայ մեր հայրենակիցներին ծանրոցի համար։

00:00, ոչինչ չպատահեց: Եթե վերջակետերը հանենք, կարելի է այն կոչել նախասկիզբ կամ մեկնարկ, ոնց կուզես: Բայց վերջակետերը դրել են զուտ նրա համար, որ աշխարհի մի անկյունում կիսաքնած պարապող մեկը հասկանա, որ օրը փոխվեց, արժի դադարեցնել ու քնել: Ասենք թե քնեց, եթե վերցնենք ողջ ընթացքը, այսինքն՝ նրա քնի տևողությունը, ու հանենք թվերի արանքում խցկված վերջակետը, որ սահմանափակում է անվերջությունը, կստանանք, որ նա մոտավորապես 8 դար, կամ որ նույնն է` 800 տարի կորցրեց դրա վրա ու չտեսավ՝ ինչպես օրինակ, հայերը հաստատեցին թագավորություններ, մոնղոլներն ու մամլուքներն իրար միս կերան, արաբները եկան, թալանեցին ու մեծ ավարով, գերիներով հեռացան, կամ ինչպես իր նման պարապող աշակերտ, որ ժամանակին լավ ուսում էր ստացել, ջանք չխնայեց ստեղծելու մի ժողովրդի գոյության անկյունաքարերից մեկը՝ այբուբենը: Ա՜յ թե ինչ կորցրեց նա այդ ութ ժամվա ընթացքում: Բայց դե մնացած 16 ժամը հո գիտի՞ ճշգրիտ օգտագործել: Գիտի, որ պարտադիր պետք է երազանք պահել 17:17-ին կամ 19:19-ին, կամ երբ ուզի: Չէ՞ որ երազանքները ժամանակ ու տարածություն չեն ճանաչում:

Մինչև պարապմունքի գնալը, օրինակ, անպայման մտաբերում է Պոլսի գրավումը (1453 թվական կամ որ նույնն է` 14:53) ու դուրս գալիս տնից, որ ավտոբուսից չուշանա:

Ինչպես այս շիլաշփոթ տողերից հասկացաք, ես պատմություն եմ պարապում: (Ի դեպ, նույն հաջողությամբ կարող էի ասել, որ 00-ից հետո դրված վերջակետից հետո գրված զրոն պիտի մեծատառ գրվեր, բայց չեմ ասի): Իրականում, օրվա բոլոր ժամերն ինձ համար ասոցացվում են ինչ-որ պատմական իրադարձությունների հետ, ու դա միշտ այդպես է եղել: Բայց ես ստիպված եմ կապանքներ դնել «բոլոր ժամեր» կոչվածի վրա, քանի որ իմ հիշողությունն ու պատկերացումը բավականացնում են մինչև  20:19-ը (2019): Դե որովետև չեմ կարող գուշակել, թե մեկ րոպե հետո՝ ավելի կոնկրետ մեկ տարվա ընթացքում, պատմական ինչ իրադարձություններ տեղի կունենան անկանխատեսելի աշխարհիս վրա: Գիտե՞ս՝ մտքովս հենց նոր ինչ անցավ: Առաջարկում եմ 2020-ի բոլոր 20:20-ներին երազանք պահել, եթե օրինակ, բոլորս միասին ցանկանանք, որ աշխարհում խաղաղություն տիրի, հաստատ կկատարվի: Ես հավատում եմ, այ դու՝ չգիտեմ:

Արդեն 23:44 է, բայց ես տխուր եմ կամ էլ անորոշ: Ինձ նորություններ ու փոփոխություններ են պետք: Ես այսօր կքնեմ 10 րոպե շուտ ու առանց վերջակետի, կամ էլ` 00:00-10: Ժամացույցիս սլաքը կշրջվի մեր թվարկությունից առաջ, ու ես կշարունակեմ կորցնել նույն 800 տարին և ևս 10 րոպե: Այս սևացրած թղթերի պարունակությունն էլ սովորությանս համաձայն կարտագրեմ, կտպեմ մի քանի օրինակից, որ, մեկ էլ տեսար,2000 տարի հետո պեղումներ իրականացնելիս բարձիս տակ գտնեն մի քանի օրինակ ու…Եսիմ:

Զգում եք, չէ՞՝ արդեն քունը հաղթել է ինձ, խառնվել պատմության հետ ու քիչ-քիչ հոգեկան աշխարհս խառնաշփոթի է մղում:

Արմինե Կարապետյան, 23:50, 2019 թվական, Երկիր մոլորակ: Բոլոր իրավունքները պահպանված են: Բարի գիշեր:

«Ինչի՞ համար պիտի գնամ անվճար աշխատեմ», «Մի հատ թղթի կտորի համար չեմ վատնելու ժամանակս» և նման այլ մեկնաբանություններ են անում այն մարդիկ, ովքեր կամավորությունը պատկերացնում են որպես ժամանակի կորուստ կամ շահագործում։ Ոչ, սիրելիներս, ընդլայնեք ձեր մտահորիզոնը և լայն բացեք ձեր աչքերը, այդքան նեգատիվ մի տրամադրվեք ամեն ինչի հանդեպ։

Երբ առաջին անգամ պետք է գնայի կամավորության՝ մտածում էի, որ ոչ մի լուրջ բան չկա, հատկապես, որ անծանոթ միջավայր չէի գնալու։ Բայց արի ու տես, որ կամավորությունը շատ պատասխանատու գործ է, այնքան պատասխանատու, որ դու ժամանակ էլ չես ունենում մտածել վարձատրվելու մասին։ Ինձ առաջին անգամ ուղարկեցին թռուցիկ բաժանելու: Ես շատ էի ամաչում մարդկանց առաջարկել այդ թռուցիկները, քանի որ ինքս էլ միշտ չէ, որ վերցնում եմ դրանք։ Սակայն 1-2 անգամ բարեհամբույր պատասխան ստանալուց հետո ես հասկացա, որ ժպիտը շատ մեծ դեր ունի, և սկսեցի միայն ժպիտով ներկայացնել այն ընկերությունը, որում կամավոր էի։ Եթե չլիներ կամավորության իմ այդ փորձը՝ հիմա ես շատ դժվար հարցազրույց կվերցնեի մարդկանցից, իսկ այդ մի փոքր առաջադրանքը, որն ինձ հանձնարարված էր՝  մեծ դեր ունեցավ իմ հաղորդկացվելու ունակությունների համար։ Դրանից հետո ես սկսեցի վերցնել բոլոր՝ ինձ առաջարկվող թռուցիկները, քանի որ հասկանում էի, թե ինչ դժվար բան է` հանդիպել արհամարհական վերաբերմունքի։

Եթե դուք մտածում եք, որ կամավորությունն անիմաստ ժամանակի կորուստ է, ապա ձեզ հարմար տեղ չեք գնացել։ Ներկայումս Հայաստանում շատ են կամավորության ոլորտները, և զարգացած ու գիտակից երիտասարդն ուղղակի չի կարող իրեն հարմար որևէ կամավորական աշխատանք չգտնել։ Վերջին կամավորությունս ավարտեցի անցած շաբաթ։ Բանավեճ էի վարում։ Իսկ գիտե՞ք, թե ինչ տվեց ինձ այդ կամավորությունը։ Ի զարմանս ինձ՝ զսպվածություն ձեռք բերեցի։ Երբ մասնակիցները բանավիճում էին, մտածում էի, որ հիմա ես էլ կխառնվեմ ու իմ կարծիքը կասեմ: Ի՞նչ կլինի որ, միևնույն է, ես վարողն եմ, և ինձ կարելի է։ Բայց 1-2 անգամ ինքնատիրապետումս չկորցնելու արդյունքում դա դարձավ բնավորության գիծ: Հասկացա, որ կապ չունի քո տեղն ու դիրքը, առավել ևս հենց դիրքն է պատճառն ավելի լուրջ և զուսպ լինելու։

Կամավորության ամենալավ պահը նոր ծանոթություններ ձեռք բերելն է։ Հատկապես ընդմիջումներին, երբ միասին նստում և զրուցում եք տարբեր թեմաներից։ Ամենահաճելի պահն այն է, որ բոլորը տարբեր բնագավառներից են, միանման չեն մտածում և բազմակողմանի զարգացած են։ Բոլորս միշտ որևէ բան սովորում ենք իրարից։ Թերևս կամավորության համար տարիքային սահմանափակում չկա, սակայն, կամավորները մեծ մասամբ լինում են 16-22 տարեկան, քանի որ ավելի մեծ տարիքային խումբը չի ցանկանում անվճար աշխատանք կատարել, կամ ամաչում է կամավոր բառից։ Սակայն նշեմ, որ անվճար ասվածը այնքան էլ տեղին չէ, քանի որ վճար միայն չի կարելի գումարի կոնտեքստում հասկանալ։ Յուրաքանչյուր միջոցառումից հետո կազմակերպությունը կամավորին տրամադրում է հավաստագիր, որը շատ դռներ է բացում համալսարանում, աշխատանքի ընդունվելիս և հատկապես արտասահմանում աշխատանք և ուսում փնտրելիս։ Կամավորական աշխատանքը շատ գործատուների մոտ հանդիսանում է հենց աշխատանքային փորձ։

Ամեն դեպքում կարծում եմ, որ երիտասարդ տարիներն արժի նվիրել զբաղվածության այդ ուղղությանը՝ չմտածելով վարձավճարի մասին։ Քանի որ փորձ ձեռք բերելն ավելի եմ կարևորում, քան անփորձ և անտեղյակ լինելով՝ աշխատելը որևէ ոլորտում։