Վանաձոր քաղաքում 2018 թվականի նոյեմբերին մի խումբ ուսանողների կողմից ստեղծվեց ֆեյսբուքյան մի խումբ և ստացավ «Նոր Վանաձոր» անունը: Ճիշտ է, խումբը ստեղծվեց պատահական, սակայն այն դարձավ խմբի յուրաքանչյուր հիմնադիր անդամի անբաժանելի մասը: Հունիս ամսին Սեդա Մխիթարյանը 17.am-ում անդրադարձել էր «Նոր Վանաձոր» ուսանողական նախաձեռնությանը: Մեկ ամսում խումբը ունի նոր մտահղացումներ, որի մասին արժե տեղեկացնել, սակայն՝ առանց փակագծերը բացելու, քանի որ խումբը ցանկանում է գործն անել և միայն դրանից հետո խոսել:

Նախաձեռնության նպատակն է` Վանաձորը տեսնել ավելի մաքուր, ավելի բարեկարգ, ավելի մշակութային և պարզապես ավելի լավը: Խումբը ստեղծված է բացառապես քաղաքի խնդիրները բարձրաձայնելու և լուծումներ գտնելու համար, շատ հաճախ այդ լուծումները իրականացնում են հենց խմբի անդամները: Խումբը ապաքաղաքական է, ունի բնապահպանական ուղղվածություն, նաև՝ մշակութային և երիտասարդական: Խմբի անդամները նշում են՝ հետևողական են լինելու քաղաքի մաքրությանը, սակայն ցանկություն ունեն, որպեսզի քաղաքի բնակիչներն էլ ավելի ընդգրկվեն երիտասարդների նախաձեռնություններին: Խմբի անդամները նաև հավելեցին, որ առաջիկայում համագործակցություն են սկսելու տարբեր ուղղություններով, որ արդյունքը տեսանելի լինի: Արդեն ունեն հստակ ծրագրեր և տեսլական, օրինակ՝ պլանավորված շաբաթօրյակներ՝ քաղաքի տարբեր թաղամասերում:

Շատ անելիքներ կան, բայց առաջին հերթին հարկավոր է ցանկություն, իսկ վերջինիս առկայության դեպքում անհնարինը կդառնա հնարավոր:

Արդեն 12-րդցի եմ։ Ոմանց մեջ ուրախություն, ոմանց մեջ տխրություն, ոմանց մեջ էլ անորոշություն առաջացնող նախադասություն։

Դե, ուրախություն, որովհետև վերջապես դուրս կգան դպրոցի պատերից ու կմտնեն ազատ կյանք, դպրոցի պատերի ներսում կթողնեն դպրոցական առօրյան, դպրոցական հանձնարարությունները։ Ոմանց համար տխրություն կառաջացնի, որովհետև այլևս երեխա չեն, չեն էլ կարող դառնալ երեխա, ու նորից 6 տարեկան՝ մի քիչ վախեցած, մի քիչ էլ հուզված չեն սպասի իրենց առաջին սեպտեմբերի 1-ին։ Ոմանց մոտ էլ անորոշություն կառաջանա, որովհետև նոր կյանք մտնելու ճանապարհը մի քիչ բարդ ու խնդիրներով կսկսվի, որոնք ցանկության դեպքում շատ արագ լուծում կգտնեն։

Արդեն տասներկուերորդցի եմ։

12 տարի առաջ էր, երբ ես սեպտեմբերի մեկին արթնացա, հագնվեցի, դպրոցական պայուսակս, որի մեջ մի քանի գրիչ ու տետր էր, գցեցի ուսիս ու գնացի դպրոց։ Չեմ կարող նկարագրել, թե ինչ էի զգում, բայց մի բան հաստատ էր՝ գնում էի նոր ընկերներ, նոր գիտելիք ձեռք բերելու։

12 տարի եղել եմ Կեչուտի միջնակարգ դպրոցի սան ու հպարտ եմ եղել դրա համար։ 12 տարիների ընթացքում ունեցել ենք շատ դժվարություններ, եղել են և՛ լավ, և՛ վատ օրեր, և՛ ուրախ, և՛ տխուր օրեր։ 12 տարիների ընթացքում ինձ հնարավորություն ընձեռվեց ճանաչել այնպիսի մարդկանց, որոնք հետագայում իմ կողքին էին լինելու դժվար պահերին։ Այդ տարիների ընթացքում, երբ հոգնել եմ դպրոցական առօրյայից ու առաջադրանքներից, եղել են շատ ու շատ դեպքեր, երբ շատ եմ ցանկացել ավարտել դպրոցս, բայց երբ արդեն 12-րդ դասարանի աշակերտ եմ, էլ չեմ ուզում ավարտել ու դուրս գալ այն միջավայրից, որտեղ անցել է իմ մանկությունն ու պատանեկությունը։

12-րդցիների կյանքը մի քիչ տարբերվում է մյուս դպրոցականների կյանքից։ 12-րդցիները մյուս դպրոցականների նման չեն շտապում ավարտել ուսումնական շաբաթը, այլ վայելում են վերջին շաբաթները այդ պատերի ներսում։

Իմ դպրոցն ինձ շատ բան է տվել ու սովորեցրել։ Իմ դպրոցն ինձ տվել ու սովորեցրել է մարդկային էնպիսի արժեքներ, որոնք ինձ հետ կմնան մինչև կյանքի վերջ։ Իմ դպրոցում ինձ տվել են գիտելիք, որը ինձ կօգնի հետագայում լավ կրթություն ստանալու հարցում։

Երբ 12-րդ դասարանի աշակերտուհի եմ, հասկանում եմ, որ երբ դուրս գամ այդ պատերից, կկարոտեմ բոլորին, նախ և առաջ այն ուսուցիչներին, որոնք ինձ դասավանդել են։ Կկարոտեմ այն դասարանը, որտեղ մի ժամանակ անցել է իմ օրվա մեծ մասը։ Կկարոտեմ դասընկերներիս, որոնց հետ ունեցել եմ շատ ու շատ ուրախ ու տխուր ակնթարթներ։

Գիժը մեր թաղի հին դոնժուաններից է։ Չնայած երիտասարդ տարիքին, որը հազիվ երեսունի շեմը հատած լինի՝ կյանքի մեծ փորձ ունի։ Ասում են, արտաքնապես հորն է նման։ Այս փաստը ոչ ոք հաստատել կամ հերքել չի կարող, քանզի նրան ոչ ոք մեր թաղում չի տեսել։

Մեր թաղ կոչվածը քաղաքի ծայրին՝ սարափեշերին փռված մի փոքրիկ բնակատեղի է, որտեղ ինչ տեսակի մարդու ասես, կարող ես հանդիպել։ Պատկերացնենք ֆրանսիական փոքրիկ արվարձան, բայց ի տարբերություն ձեր պատկերացրածի՝ այստեղ ոչ թե ճեմում են հովհարավոր մադմուազելներ, այլ սովորական արևից ու ցրտից կարմրած դեմքերով կանայք, ովքեր կամ զոր ու գիշեր շաղակրատում են հազար ու մի դատարկ բանից, կամ քչփչում շոր ու կարից, կամ հայհոյում Աստված ու մարդ։ Ա՜յ, այն նկուղի դիմաց կանգնած հայհոյող կանանցից ամրակազմն էլ Գժի՝ Համոյի մայրն է։

Համոն տասնհինգ տարեկան էր, որ մեր թաղ եկավ՝ իր հետ բերելով հազար ու մի վեճ ու կռիվ, իսկ Սուսանը՝ Համոյի մայրը, միանգամից նվաճեց թաղի տարիքավոր տղամարդկանց ուշադրությունը։ Մի անգամ էլ տատս ասաց՝ «բռնացրեց»։ Թե ով ինչ բռնացրեց՝ չիմացա, միայն գիտեմ, որ այդ օրից Համոն աչքով աչք չունի Սուսանին տեսնելու։

Գիժը սիրուն տղա էր՝ աչքերը սև էին, մազերը՝ ոսկի, ձեռքից էլ ամեն ինչ գալիս էր։ Մեկի կտուրը կաթում էր՝ հասնողը Գիժն էր, մեկի ալյուրը հատնում էր՝ հասնողը Գիժն էր, փայտ բերողը Գիժն էր, խանութ գնացողը Գիժն էր։ Ոսկի տղա էր Գիժը, բայց մի քիչ էլ աչքաշոռ էր. թաղում ջահել կին ու աղջիկ չմնաց։

Ասում են՝ Գիժը հարս է բերել, Սաքոյի տան մի սենյակը վարձով առել, մտել է մեջը։ Ո՜նց է սիրում Գիժը Լուսիկին։ Լուսիկն էլ, ասում են, արև աղջիկ է, բայց թե ինչ գույնի է, մի տարի է` չենք տեսել։

Ոնց է սիրում Գիժը Լուսիկին ու ոնց է ծեծում ամեն գիշեր, թե շրթունքդ կախ է, թե հագածդ բաց է, թե ինձ էլ չես սիրում, խալխի տուն ես գնում, քո հոր տունն ու մերդ, քո էդ ամբողջ ցեղը։ Ու մինչև լուսաբաց, երբ Լուսիկի ձայնը կամաց մարում է, Գիժը դուրս է պրծնում, թաղերն ընկնում, ու չի իմանում՝ ոնց են կնկան կարգին սիրում։

Բայց Լուսիկը լուռ է։ Ոչ հոր տուն է գնում, ոչ ճամփեն է ելնում, պատշգամբում կանգնած՝ սև զգեստը հագին, մազերն արձակ արած ինչ-որ բան է մանում։

Սուսանը, որ վաղուց որդու տան ճամփեքով գնալ ու գալ չուներ, երկու օր է` թաքուն սրանց տուն է գալիս ու Լուսիկի աչքից արցունք բերում, թե «լակոտիդ հանիր, հորդ տունը գնա», թե «դու լրբի ցեղ ես», թե «իմ տղի գլխին էլ ջառմա մի կապիր», թե «անիծվի ճամփեն, որ իմ տունը մտար, էդ լակոտդ մեռնի, որ իմ տղի ոտը քեզնից պիտի կապի»։ Ու Լուսիկը ձև չունի, ճար չունի ու վախենում է Գժին խոստովանել։

Տարեմուտի մի օր էլ Գիժն իմացավ, որ Սուսանը գնում-գալիս է, ու Լուսիկին հանեց մի բարակ շորով դուռը գցեց, տարավ գոմում կապեց, թե «դու ով ես դառել, որ իմ գլխից թռչես», «դու էլ դրա նման մի պոռնիկ ես, էլի», «քեզ կվառեմ գոմում», «քեզ կթաղեմ հեռվում»։ Ու Լուսիկի ձայնը էլի մարեց, ու թաղը արթնացավ խաղաղ քնից։

Գարունը վրա է հասել։ Մեր թաղը ցեխերի միջից հարություն է առնում։ Ամենուր ծաղիկ ու կանաչ է, առվի զնգոց է, ծիծառի կանչ։ Տղա է բերելու Լուսիկը, դեռ ոչ ոք չգիտի։

***

Թաղի վերին ճամփեն ելած, Լուսիկին առաջ արած՝ տանում է Սուսանը։

Լուսիկի մեջ սիրուն երկու թաթեր կային, աչքեր կային ոսկի։ Լուսիկի մեջ առվի երկու զնգոց կար ու լեզվակ կար վանքի։

Թե ուր են գնում` չգիտեմ, միայն գիտեմ արդեն, որ դրանից հետո Լուսիկը խելագար, Լուսիկը վշտահար տան պատերն է ծեծում, ցավից հեծեծում, կարմրում է, դեղնում ու տենդի մեջ կորած հոգին տալիս։

Լուսիկի մեջ երկու սիրուն թաթեր կային, աչքեր կային ոսկի…

Համոն էլ ոսկի տղա էր, բայց շան պես վախենում էր, որ Լուսիկը մի օր «վեշերը» վեր կառնի, մեկի հետ կգնա, դրա համար էլ «աչքը վախեցրած էր պահում»։ Թե ինչ ապրեց Համոն այդ լուսաբաց, ոչ ոք չիմացավ, միայն երբ հողը դրեցին Լուսիկին, Համոն դառավ մեր թաղի Գիժը…

***

Գիժը սիրում էր Լուսիկին, Աստված վկա, սիրում էր, պարզապես ձևը չգիտեր։ Չգիտեր, որ կինը վարունգի թուփ է՝ տրորում ես՝ դառնանում է։ Չգիտեր, որ կնոջ բերանը ոչ թե հարվածով են փակում, այլ երկարատև, սիրուն մի համբույրով։ Չգիտեր, որ նրա հագուստները պիտի գովի, որ ցանկություն ունենա դրանցից ազատվելու։

Գիժը սիրում էր Լուսիկին, բայց չգիտեր, որ իր թևերը նրան պաշտպանելու համար են, ոչ թե հարվածելու։ Չգիտեր, որ որքան հարվածով բերանը փակում էր, ոտքերը կապում էր, այնքան հեռանում, գնում էր Լուսիկը։ Չգիտեր, որ Լուսիկը Սաքոյի տան գերանն էր, որ եթե չլիներ, տանիքը փուլ կգար գլխին…

***

Գիժը մեր թաղի հին դեղ անողներից է։ Ասում են՝ մի լուսե կնիկ է ունեցել, մեռել է։ Ասում են՝ փտում է Գիժը։ Ասում են՝ սիրտ չունի։ Բայց Աստված վկա, սիրում է կնկան, ուղղակի ձևը չգիտի…

Ամառ, վերջապես կարող եմ հանգստանալ պարապմունքներից, քննությունների մասին խոսակցություններից, կրթության և գիտության ծրագրերի փոփոխությունների հետ չհամակերպվող հասարակությունից և նոր խստացված ծրագրերը չընդունող հասակակիցներից:

Մեկ, երկու, երեք… Հասկացա, որ անգործությունս ինձ ավելի է ձանձրացնում, և սկսում եմ ժամանակս անտեղի վատնել:

Շոգ ու միապաղաղ ամառս հետաքրքիր դարձնելու համար շատ էի տանջվում:

Էլ ինչ ասես չանցավ մտքովս, բայց ոչ մի գաղափար չէի իրականացնում, մինչ որոշեցի ավելի լուրջ մոտենալ հարցին ու ստեղծել այն «իմը», որ երբեք չի ձանձրացնի:

Բավականին հաջողված գրաֆիկներ էի կարողանում ստանալ ու որոշեցի բացել իմ սեփական խանութը: Տպագրում եմ իմ գրաֆիկները շապիկների վրա և վաճառում: Ինստագրամում տարածում գտավ էջս, և մարդիկ հավանում էին իմ աշխատանքը:

Շապիկները տարատեսակ են․ հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն գրությունները համապատասխանեցնում եմ գրաֆիկներին ու ստանում թրենդային շապիկներ, որոնք գրավում են երիտասարդությանը:  Քանի որ խանութը դեռ առցանց է, կա առաքում ամբողջ ՀՀ տարածքում և ԼՂՀ-ում:

Առաջին գնորդս պատվիրեց Never Give Up գրությամբ շապիկ։ Պատասխանատվության զգացումը մեծ էր, քանի որ փորձ չունեի և չգիտեի, թե ինչպես ավելի լավ կստացվի:

Չեմ թաքցնի, որ կասկածում էի՝ շարունակել, թե ոչ, բայց հենց շապիկի գրվածքը ինձ հուշում էր առաջ շարժվել՝ առանց երկմտելու:

Ահով, դողով տարա շապիկը և սպասում էի արձագանքի։ Ի ուրախություն ինձ՝ այն լավն էր, և դա օգնեց ինձ կիսատ չթողնել սկսածս:

Աշխատածս աստղաբաշխական գումար չէ, սակայն ծնողներս հպարտանում են, որ անգործ նստելու փոխարեն որոշել եմ ինչ-որ բան անել: Ոչ ոքից օգնություն չեմ խնդրել և միայն վերջում պատմել եմ ծրագրերս ու ներկայացրել, թե ինչ եմ որոշել:

Ծնողներս ապահովում են մեզ ամեն ինչով, բայց իմ աշխատած գումարը ավելի մեծ հաճույքով եմ ծախսում, և դա օգնում է ինձ ինքնուրույն դառնալ և կախված չլինել նույնիսկ հարազատ ծնողներիցս:

Հիմա ուրախ եմ, որ իմ մասին պատմելիս կարող եմ նշել փոքրիկ բիզնեսի մասին ու շարունակաբար պատմել, թե ինչ նպատակներ ունեմ ապագայում:

Կբացեմ իմ խանութը, որտեղ էկրանի վրա ինքներդ կցուցադրեք ձեր պատկերացումները, և միասին կստեղծենք ձեր երազանքների շապիկը:

Կունենամ այն տարբերվող բրենդը, որը թույլ կտա ինձ նման մեծ երևակայություն և ստեղծագործ միտք ունեցող մարդկանց արտահայտել իրենց մտքերը և կրել դրանք:

Համաձայն եմ, չպիտի անձնուրաց նվիրվեմ աշխատանքին ու թողնեմ պարապմունքներս, դպրոցական վերջին տարվա ընթացքում խորացված պիտի նպատակներս ուղղեմ դեպի բուհ՝ իմ բարձրագույն կրթությանը՝ ծնողներիս չարչարանքը գնահատելու կարողությամբ։ Չէ՞ որ արդեն գիտեմ, որ «գումարը հեշտ չեն վաստակում»-ը ոչ թե լեգենդ է, այլ քրտնաջան աշխատանք:

Մետրոն ուշացավ, ու ես չունեցա ռոմանտիկ նյութ՝ գրելու համար: Գրեմ նրա մասին, որ ալիքները փոխանցումներով ձգտում են ափին ու խեղդվում դրան չհասած: Չէ, Սարյանն արդեն գրել է ալիքների մասին:

Արձագանքը արթնացրեց, ու ներս մտա, ինչպես սովորաբար են անում: Արթուն աչքեր չկային, կամ մեռած, կամ հանգած:

-Նստե՛ք:

-Չէ լավ ա, ես կկանգնեմ:

Նստեց:

Ուշադրությունս հատկապես գրավեց մի զույգ: Ձկնատիպ շրթունքներով ու երկնագույն սավանով մի աղջիկ, որը, ինչպես հասկացա, դուրս էր նայում՝ ոչ թե կողքին կանգնած ընկերոջից նեղացած լինելու, այլ զուտ շրթներկը ուղղելու, կամ լղոզելու համար: Իսկ վերջինս, որ առանձնապես հարիֆ էր, իբր սիրո կամ հաշտության դրսևորում սահեցնում էր ձեռքերը էդ լպրծունի մարմնի տարբեր մասերով, հետո սևեռվում դեմքի միմիկաների վրա՝ հասկանալու արածի արձագանքը: Սա էլ մտքում ֆշշցնում ու նորից լպստում էր շրթներկը: Մի խոսքով, զազրելի տեսարան: Դասատուս ճիշտ էր, երբ ասում էր.

-Այ տղա, ե՞րբ ես հասկանալու, որ իրենք են ձեզ գտնում, ոչ թե դուք եք իրենց «կպցնում»:

Բայց և այնպես չկարողացա չմտածել մի աղջկա մասին, ու եթե ասեմ, որ չեմ հիշում անունը նրա, հավատացեք ինձ այնպես, ինչպես յուրաքանչյուրդ է հավատում աշխարհի տարբեր լրագրերի… Չէ, սա էլ Սևակն էր ասել: Ես հիշում եմ, հիշում ու նեղվում այն մտքից, որ քաղաքում իր գեղեցկությամբ երկրորդն աչքի ընկնող աղջնակը, որ ներսից ավելի փչացած էր, քան դրսից գեղեցիկ, սկսել էր ինձ էլ դուր գալ:

Արձագանքն արթնացրեք, ու իջա, ինչպես սովորաբար են անում: Զգում էի հոգնածություն Սևանում անցկացրած օրվա պատճառով ու միաժամանակ նկատում, որ կայարանը մխում է ձանձրույթից, շոգը դառնում տանելի, տոթը՝անտանելի, Ավոն շուտով կնկատի ինձ, իսկ իմ ավտոբուսը չկա: Ուզում եմ սարսափել Երևանում գիշերելու մտքից. չի ստացվում: Լուծումներ միշտ գտնվում են:

Դեռ մի ժամ ժամանակ ունեի ոչինչ չանելու համար: Այնուամենայնիվ չէի կարող ականջ չդնել կողքիս նստածի հեռախոսազրույցին, ով ընկերուհուն բավականին գունագեղ տեսարաններով ու չնաշխարհիկ բառերով բացատրում էր այն, որ մենք՝ տղամարդիկս, բութ ու ստոր արարածներ ենք, ու խոսում էր այնպես, ասես կյանքի՝ ինչպես հասկացա երեսուն տարիները, անցկացրել էր աշխարհի բոլոր տղամարդկանց ճանաչելու, կամ ավելի ճիշտ թեթև աչք կպցնելու վրա:

«Բայց հալալ ա քեզ, ծյոծ: Երեսուն տարի ոնց էլ ձգել ես քո ձեռը: Ես քո փոխարեն արդեն հավեսից ընգած կլինեի»:

Լույսը խամրեց, պայծառացավ, խամրեց, ու առողջ բանականությունը ծխելով լքեց տրանսպորտը:

«Տնաշենը գոնե մի քիչ սիրուն լիներ»:

Ավոն սովորության համաձայն անհոգ ծիծաղում էր ոչնչի վրա ու ցրում ավտոբուսի կանգնած օդը. պիտի տանեին մի քանի օրից: Կողքիս նստածին հաստատ դուր էի գալիս: Ինքն էլ գիտեր: Իրեն դուր գալով իջա ավտոբուսից ու թույլ տվեցի EMINEM-ին գոռալ ականջներումս, խլացնել մտքերս: Երեք տարվա ծանր պարապմունքները, ստիպված զբաղմունքները, սենյակիս չորս պատերն ու գրությունները դրանց վրա, որ կտրեցին շրջապատից ու շփումից, քննությունները, էս աժիոտաժը, ծանր տապը, աղջիկը, ում անունը հաստատ հիշում եմ, մետրոն, որ ժամ-պատարագ չի ճանաչում… Թեթևանալու կարիք ունեմ: Գյուղ, միանշանակ…

-Այ տղա, էլի բո՞ւն ես դրել՝ գնում ես գյուղ,- ոնց որ միշտ նույն կատակը, որ իննսուն տոկոսանոց լուրջ ենթատեքստով են մատուցում:

Բացատրե՞մ, որ էնտեղ թոքերս ազատություն են շնչում, միտքս՝ դատարկություն, թրիքն՝ անպակաս, օդը՝ այլանդակ մաքուր, հայհոյելուց չեմ քաշվում, բա պապուս հետ գարեջուր չխմե՞մ: Ոչ ոք չի գոռում կամ շտապում, կոմպս մոտս է, ու մատերիս կարող եմ լիցենզավորել գրկելու երանելի ստեղնաշարը, իսկ ծրագրավորման լեզուները դեռ վաղուց «կոնյակ-բոնբոներկայով»-ով դռան դիմացն ինձ են սպասում:

Ծը: Չարժե. նոր ճառեր ինտրովերտության բացասական լինելու ու ամեն մեկի հետ ազատորեն շփվելու կարողության բացակայության մասին չեմ ուզում: Անգիր գիտեմ: