Երբ մասնագիտական կողմնորոշումդ դառնում է համանուն հիվանդություն, իսկ մասնագիտությունների մասին պատմող հոլովակներ նայելը կամ նյութեր կարդալը՝ ռեֆլեքս, ապա դու իմ պես հաջողությամբ ընկել ես անվերջ նեղացող պարույրի մեջ: Պարույրը նեղանում է քո՝ մասնագիտություն ընտրելու ժամանակի փոքրանալուն զուգընթաց: Եվ ինչպես ասում են՝ чем дальше, тем больше։ Քանի որ ինֆորմից սկսել ես գլուխ հանել, մտովի ստեղծում ես ալգորիթմ՝ իր ցիկլով, որում ամեն օր X-ին (X- ը դու ես ապագայում) տալով որևէ արժեք՝ մասնագիտություն, հաջորդ օրը նրան կրկին տալիս ես 0, քանի որ նրանցից հիասթափվել ես, կամ ավելի վատ՝ բացասական արժեք: Մյուս օրը X-ին կրկին տալիս ես որևէ նախնական մասնագիտություն, կարդում դրա մասին այնքան, որ հիասթափվում ես, կամ ընդհակառակը, տարվում դրանով, սուզվում ապագայի մասին երազանքներիդ մեջ: Բայց առավելագույնը մեկ շաբաթ հետո, ավելի ու ավելի շատ կարդալով կամ լսելով այդ մասնագիտության մասին՝ սկսում ես ակամա գտնել դրա թերությունները, որոնց թեկուզ չնչին լինելու դեպքում՝ դարձնում ես նոր պարույրի ստեղծման պատճառներ: Բայց այս դեպքում պարույրը լինում է փոքր ու արագ նեղացող:

Մյուս օրը ցիկլը կրկնվում է:

Որոշ ժամանակ անց, երբ վերջնականապես նյարդահան ես լինում այդ ցիկլից, սկսում ես շարժվել վերջերս մեզ մոտ բավականին հայտնի հեղինակի՝ Մարկ Մենսոնի գրքի վերնագրին համապատասխան։

Բայց ցիկլը վերցնում է գերակայությունը գիտակցությանդ վրա ու նեղացնում այն բոլոր պարույրները:

Ու էսպես օրեցօր փորձում ես ամեն խնդիր վերագրել անցումային շրջանիդ ու դեռահասությանդ:

Իսկ ցիկլը քիչ-քիչ տեսլականից դառնում է քո նյութական գերակա բաղադրիչը:

«Ես ու՞ր, դասատուն ու՞ր». այսպես արձագանքեց ազատամարտիկ Ռազմիկ Մադարյանը Վանաձորի 17-րդ դպրոցում ռազմագիտություն դասավանդելու առաջարկին։ Բայց այնուամենայնիվ մտածեց, որ իր փորձն ու գիտելիքները պետք է փոխանցի սերունդներին։

-Ես աշակերտներիս փորձում եմ տալ այն, ինչը չկա դասագրքում, ուզում եմ, որ նրանք ինձնից «գողանան» այն, ինչ չեն կարող կարդալ գրքում։
Ռազմիկ Մադարյանը Արցախյան շարժմանը մասնակցելը բախտավորություն է համարում, քանի որ իր համար շատ կարևոր էր հանուն հայրենիքի որևէ լավ բան անելը։ Ռազմիկ Մադարյանը ծնվել է հայրենիքից դուրս` Հալեպ քաղաքում, բայց սա չի խանգարել նրան մանկուց իր մեջ կրել հայրենասիրությունը և ազգին նվիրումը։

-Հայրենասիրությունը ինձ փոխանցվել է արյան ու մորս կաթի միջոցով։ Լուսահոգի տատիկս միշտ պատմում էր ջարդի, կոտորածների ժամանակ կատարված վայրագությունների մասին։ Մեր տան թեման եղել է հավատի, լեզվի, ազգի պահպանությունը։

Ազատամարտիկը արմատներով մշեցի է։ Նրա նախնիները ջարդերի ժամանակ Մշից գաղթել են Ուրֆա և հաստատվել այնտեղի միակ հայկական գյուղում` Մուճում։
Պատերազմին մասնակցելու համար Ռազմիկին ոգեշնչել է նաև ԱՍԱԼԱ-ի (Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ) շարժումը։

-Իմ հորեղբոր տղան` Մկրտիչ Մադարյանը, 1983 թվականին, լինելով այդ բանակի մարտիկ, Ստամբուլի մեջ ռազմական գործողություն կատարեց։ Վերջում էլ ինքն իրեն պայթեցրեց, որ գերի չընկնի։ Այդ ամեն ինչը կար՝  հողը, հիմքը կար, և մենք էլ անմասն չմնացինք։
Ռազմիկ Մադարյանը իր մարտական ուղին սկսել է Արցախյան շարժման հենց սկզբում, երբ եղբոր հետ զինվորագրվեցին Վանաձորի «Զորավար Անդրանիկ» ջոկատին։ Այս ջոկատը պահպանում էր Հայաստանի սահմանամերձ գոտիների անվտանգությունը։

-1992 թվականի հունվարի 15-ից  Վանաձորի «Նժդեհ» ջոկատի hետ միասին «Զորավար Անդրանիկ» ջոկատը նախարարությունից զենք ստացավ, ու գնացինք Արցախ։ Այն ժամանակ ճանապարհ չկար, ուղղաթիռով գնացինք Արցախի Հադրութի շրջան։

Այնտեղ մնացել է մոտավորապես վեց ամիս։ Հետո Ռազմիկը վերադառնում է Հայաստան։

-Տանը ընդամենը մի գիշեր մնացի, հետո «Մեծն Մուրադ» ջոկատի կազմում գնացինք Մարտակերտի շրջան։

Այս ժամանակ Շահումյանի շրջանում թեժ մարտեր էին։ Արդեն կամավորական ջոկատները կազմալուծում էին, ու ձևավորվում էր բանակ։ Ռազմիկ Մադարյանը Մարտակերտի շրջանում կռվելիս վիրավորում ստացավ, բայց հրամանատարի բացակայության պատճառով իր վրա վերցրեց ջոկատի ղեկավարումը և շարունակեց վիրավոր կռվել։

-Երբ վերադարձա Հայաստան, արդեն ապաքինվել էի, ոչ մի բան չէր մնացել։
Ռազմիկ Մադարյանի համար հատկապես տպավորիչ էր Քարվաճառի ազատագրումը։

-Կամո Հովհաննիսյանը գլխավորում էր մեր 30 հոգանոց ջոկատը, որը ծուղակի մեջ ընկավ, մեր ընկերներից ինը զոհվեցին, իսկ տասնութը` վիրավորվեցին։

Վիրավորված ազատամարտիկների թվում  էր նաև Ռազմիկ Մադարյանը։ Երկու տեղից ծանր վիրավորված լինելը նրա մարտական ուղին ընդհատեց գրեթե 3 տարով։ Ապաքինվելուց հետո վերադարձավ բանակ և ծառայության անցավ հոսպիտալում` որպես կադրերի բաժնի պետ, հետագայում որպես հոսպիտալի պետի տեղակալ։ Հոսպիտալում 10 տարի ծառայելուց հետո, իր խոսքով ասած, թոշակի անցավ։
Պատերազմի տարիները Ռազմիկից խլեցին նրա լավագույն ընկերներին։

-Իսկ իմ բախտը չբերեց, ու ողջ մնացի։

Ազատամարտիկը կարծում է, որ եթե չլինեին քաղաքական ելևէջումները, իրենց պայքարը ավելի արդյունավետ կլիներ, և գրաված տարածքներն էլ ավելին կլինեին։
Հիմա դպրոցում դասավանդելուց զատ Ռազմիկը նաև Վանաձորի «Ինտերկապ» բարեգործական կազմակերպության փոխնախագահն է, ինչպես նաև Երկրապահ կամավորական միության Վանաձորի բաժանմունքի նախագահը։ Դպրոցում դասավանդելը օգնեց մեր հերոսին ավելի լավ պատկերացնել այսօրվա սերնդի հոգեբանությունը։ Ըստ նրա` այսօր ունենք խելացի, բանիմաց ու նվիրված երիտասարդություն, որն ունենալով նախնիների փորձը, հիմա ծառայում է արժանապատիվ և հաղթանակած բանակում։

-Բանակին նայում եմ որպես իմ զավակի։ Բանակ և անկախ պետություն ունենալը իմ ու իմ ռազմական ընկերների երազանքն էր, և այսօր մենք ունենք երկուսն էլ։ Ես շատ ցավ եմ ապրում, երբ բանակում տեսնում եմ այն, ինչը պետք է չլիներ, ու մենք չէինք էլ հանդուրժի։ Բանակի կազմավորման, ձևավորման, ստեղծման գործում մեր կամավորականները մեծ դեր ու նշանակություն են ունեցել։

Ազատամարտիկի կարծիքով Հայաստանը էլ ավելի հզոր կլինի, եթե ավելանա հավատը մեկը մյուսի հանդեպ։

-Երիտասարդները պետք է ընդունեն նախորդների փորձը, իսկ ավագ սերունդը պետք է հավատա այսօրվա երիտասարդին ու նրա ներուժին։

Ռազմիկ Մադարյանի համար կարևոր է, որ այսօրվա երիտասարդները նվիրված լինեն.

-Պարտադիր չէ, որ բոլորը զինվոր դառնան, բայց թող զինվորի պես նվիրված բանվոր դառնան, մտավորական կամ ցանկացած այլ բան, կարևորը` հավատարիմ լինեն իրենց հողին ու արմատներին:

16.03.18

-Հայկո, Ֆլեքսի պատասխանները եկել են: Անուշն ու Վալենտինան չեն անցել: Շուտ ստուգի մեյլդ` տես գոնե դու անցե՞լ ես,- դպրոցում ոստրեի նման նստած էի, երբ մայրս այս խոսքերը արտաբերեց իր ռուսական շրթունքներից:

-Օ, Տիեզերք,- տակնուվրա եղան ներքին օրգաններս,- բայց անցնողներին զանգում են, մենակ չանցնողներին են նամակ ուղարկում,- այդժամ հուզմունքս և հիասթափությունս կաթի և սուրճի պես միաձուլվեցին:

-Մեկ ա` մի հատ ստուգի:

Ստուգեցի` չէի անցել…

21.03.19

-Հայկ, անցնողներին էսօր զանգել են` քեզ չե՞ն զանգել,- հաղորդագրություն ստացա Անուշից: Այս տարի էլ էինք փորձել ներխուժել ԱՄՆ` Միացյալ Նահանգների կառավարության հովանու ներքո (այս տարի էլ էինք դիմել Ֆլեքսին): Ուղղակի այս անգամ առանց Վալենտինայի: Պարզվեց` նա երկու օրով «ծեր ա» Ֆլեքսի համար: Մեզ հետ էր նաև արևաշուք Արփինեն, ցավոք, ՖԼԵՔՍ-ը բավականաչափ լավը չէր նրա համար (տխուր էմոջի):

-Չէ, Անուշ, չեն զանգել: Բա քե՞զ,- անհասկանալի զգացողությունների տեղատարափ` ուրիշ ոչ մի կերպ չեմ կարող բնութագրել:

-Չէ, չեն զանգել: Լսի, ոնց որ էս տարի չանցնողներին էլ են զանգում:

-Լավ, որ զանգեն` անպայման կասես,- ճանաչելով Անուշին, ես գիտեի, որ եթե ինքն անցնի ու ես չէ`  չի ասի, որ ինքը անցել է, որպեսզի ես չտխրեմ կամ չնեղանամ:

Ինչևէ, մեզ ոչ ոք չէր զանգել, այդ իսկ պատճառով էլ շարունակում էի ամիոբայի ռեժիմով ապրել ու բացի փլաններումս գրած պլաններից ամեն ինչով զբաղվել: Օրինակ, ինստայում թափառել, ֆեյսբուքում ճոճվել, ինստայում թափառել, ֆեյսբուքում ճոճվել…

-Ալլո՞:

-Բարև ձեզ, Հայկ Սարգսյանի հե՞տ եմ խոսում:

-Այո,- գաղտնի ու էլեգանտ ձայնի տոնով պատասխանեցի ես:

-Ձեզ անհանգստացնում են Ամերիկյան խորհուրդների գրասենյակից,- ահա, էս տարի անգամ պարտվողներին են զանգում, ուրեմն ես պարտվող եմ` կարճ նրա մասին, թե ինչպես է մեր ուղեղը ֆիլտրում ինֆորմացիան,- շնորհավորում ենք ձեզ, դուք դարձել եք Ֆլեքս ծրագրի հաղթող

-Ի՞նչ, ահ, լու՞րջ եք ասում,- մաման կողքից զգում ա, որ մի բան կատարվում ա, ու ինձ ուզում ա հասկացնի, որ պատասխանեմ, թե ով ա զանգել ու կամաց հարցնում ա` ֆլեքսի՞ց են զանգել, բայց ես էքստազի մեջ եմ ու չեմ նայում նրան:

-Այո, այո: Շնորհավորում ենք:

-Մերսի շատ…

-Մամ, ես հաղթել եմ Ֆլեքսը,- չգիտեմ, թե ինչպես նկարագրեմ հույզերս: Պատկերացրեք, թե ձեր առջև հայտնվել է փիրուզագույն առյուծ, որի մասին դուք 2 տարի է, ինչ երազում էիք: Պատկերացրեք, թե ձեզ նվիրել են ադամանդե քարով մատանի, որը կշռում է 5 կգ, ու դուք այդ մատանին կարող եք վաճառել: Պատկերացրեք, թե դուք հովազ եք ու վերջապես գտել եք միայնակ եղնիկի ու պատրաստվում եք նրան հոշոտել: Լավ, դա ահավոր համեմատություն էր… Երջանկությունս տևեց 38,9 վայրկյան, քանի դեռ չհիշեցի Անուշի մասին: Այն վերափոխվեց սրտի արագ տրոփյունի` բա Անուժ Անո՞ւշը:

-Ան, ինձ հենց նոր զանգեցին:

-Ինձ էլ:

-Ու՞, անցել ես:

-Անցե՞լ ես ,-միաժամանակ գրենցինք իրար:

-Հա…

-Հա,- ես սկսեցի գոռալ ինչպես ատամնաբուժարանում առանց անզգայացման ատամ հանող հիվանդը:

-Ա….

-Ա…

-Չեմ հավատում, ա…

-Ա…

Шёл четвёртый час: Մաման մեր բոլոր հարազատներին, ծանոթներին, ընկերներին զանգում ու տեղյակ էր պահում, որ ես ու Անուշը անցել եք ֆլեքսը:  Ես նույնպես ինձ չկորցրեցի ու ֆեյսբուքում ստատուս գրեցի: Ի՞նչս ա պակաս, որ…

Էստեղ կարող էր լինել խոհափիլիսոփայական պերճախոսություն` չհանձնվելու մասին, ու այն կլինի (լավ ոչ այդքան պաթոսախեղդ, ստեցի): Երազանքնե՞ր, վատ ա հնչում, չէ՞: Մի տեսակ անիրական ու ֆանտազիայի ճահճից: Երբ 2 տարի առաջ Խաղաղության կորպուսի կամավորից իմացա, թե ինչ է ֆլեքսը, իմ երազանքն էր` դիմել դրան ու մասնակցել: Ես երազում էի Ամերիկա գնալու մասին: Բայց երբ անցյալ տարի ես իմացա, որ չեմ անցել, երազանքս փուչիկի պես տրաքեց: Բայց ես ռետինից էի` չկոտրվեցի: Այդժամ սկսեցի ինքնակատարելագործվել ու վերլուծել քայլերս: Հասկացա, որոնք են սխալներս ու աշխատեցի դրանք շտկել: Ես հասա իմ ուզածին:

Ոչ ոք բախտավոր չի ու ոչ ոք բախտի բերմամբ հաջողության չի հասնում: Մի կոտրվեք ու թույլ մի տվեք, որ ընկճվածությունը հաղթի ձեր միջի նպատակասլացին: Ու երբեք, երբեք ու էլի երբեք մի հանձնվեք: Բոլորին տիեզերական փոշի եմ «հուու» անում ու ասում` Valar Morghulis, քանի որ շուտով «Գահերի խաղի» վերջին եթերաշրջանի պրեմիերան է:

Եթե չլիներ Լոռու Սմարթը, շատ երիտասարդներ չէին ձգտի ինչ-որ նոր բան սովորել: Սմարթը հնարավորություն տվեց ինձ, որ միշտ ձգտում ունենամ սովորելու հանդեպ: Եթե չլիներ Սմարթը, գուցե չիմանայի, թե ինչպես պետք է կամավորություն անեմ: Սմարթի միջոցով ես հասկացա, որ երեխաները կարող են ունենալ աշխատակազմին հավասար իրավունքներ, ծրագրավարների հետ լինել ընկերական և չկաշկանդվել խոսելիս:

Յուրաքանչյուր մարդու կյանքում պետք է լինի փոփոխություն, ու իմ կյանքի փոփոխությունը այն եղավ, որ Դսեղ-Դեբեդ խաչմերուկում բացվեց պայծառ Սմարթ-ը: Վայր, որտեղ կարող ես ամբողջ օրդ անցկացնել, բայց չձանձրանալ, որովհետև Սմարթի պայծառ դեմքերը թույլ չեն տա:

Երբ իմ ընկերների հետ խոսելիս մի պահ շեղվում եմ թեմայից ու սկսում անդադար խոսել Սմարթից, ու հարցնում են՝ Սմարթը ի՞նչ է, զարմանում եմ, թե ինչպես չգիտեն: Սմարթը էն տեղն է, որտեղ գնում են գյուղաբնակ երեխաները ու զարգանում, սովորում, Սմարթը էն տեղն է, որ կոտրեց այս կարծրատիպը՝ ուսուցիչները աշակերտներից բարձր են։

Սմարթը տվեց ամենակարևորը՝ ընկերներ, ընկերներ, ովքեր օգնում են ամեն հարցում:

Եկե՛ք Սմարթ. զարգանանք միասին։

Գիտե՞իր, որ երեկ հուլիսի 1-ն էր: Հիմա հավանաբար մի պահ կանգ առար ու մտածեցիր, թե վրիպել եմ: Իրականում կատակում էի: Ապրիլի 1-ն էր՝ ծիծաղի օրը: Տարբեր պատմություններ են կապվում այս տոնի սկզբնաղբյուրի հետ, բայց անկախ նրանից, թե որն է իրականը, մի բան հաստատ է՝ սա այն հազվադեպ օրերից մեկն է, երբ մարդիկ ուղղակի փորձում են ուրախանալ և ուրախացնել մյուսներին: Մարդիկ իրենց աշխատանքային լուրջ ու երբեմն էլ ձանձրալի մթնոլորտից մի պահ շեղվում են ու փոխում օրվա սովորական ընթացքը: Դե մենք՝ աշակերտներս էլ, հնարավորություն ենք ստանում մեկս մյուսի և ուսուցիչների գլխին մի չար կատակ խաղալ՝ առանց պատժվելու վախի:

Վստահ եմ, որ գոնե մեկ անգամ յուրաքանչյուրդ էլ ինչ-որ մեկի կատակի զոհն եք դարձել կամ ինքներդ եք մեկին խաբել: Ուղղակի հետաքրքիր է, թե որ տեսակի կատակ անողներից եք դուք: Նրանց կարելի է բաժանել երեք հիմնական խմբի՝ անհամ կատակներ անողներ, հետաքրքիր ու խելամիտ կատակներ անողներ և չար կատակներ անողներ: Հիմա անդրադառնանք դրանցից յուրաքանչյուրին:

Մեր առաջին խմբին հիմնականում պատկանում են երեխաները: Նրանք այնպիսի բաներ են ասում, որ շատ հնարավոր է, որ պատահի, և դրա լինել չլինելուց առանձնապես բան չի փոխվում, ինչպիսին է, օրինակ՝ վրադ փոշի կա, երբ այդպիսի բան գոյություն չունի:

Երկրորդ խմբին պատկանում են այն մարդիկ, ովքեր օրվա իրական իմաստը հասկանալով, այնպիսի կատակ են անում, որ վերջում երկու կողմն էլ մի լավ ծիծաղում և ուրախանում է: Հումորը սովորաբար լինում է շատ տեղին ու խելացի:

Իսկ երրորդ խումբը, իմ ամենաչսիրած խումբն է: Երևի հասկացաք՝ ինչու: Նրանց կատակը միայն իրենց է ուրախացնում, իսկ դիմացինին սովորաբար վախեցնում կամ էլ վատ վիճակի մեջ է գցում:

Իրականում այս երեք խմբերը և նրանց բնորոշ կատակները ներկայացնում եմ, որ ընթերցողս լավ մտածի նախքան կատակ անելը: Հաջորդ ապրիլի մեկին և ինքը, և դիմացինը մի լավ  կծիծաղեն, և օրը իր խորհրդով կլինի ստացված:

Այրուձի,

Գնդացիր,

Հետևակ,

Ճակատամարտ,

Տանկեր,

Ինքնաթիռներ,

Կալաշնիկով,

Ճակատամարտ,

Միջուկային զենք,

Սառը պատերազմ,

Արժեքների պատերազմ,

Սա արժեքների պատերազմ ա,

Ես ամեն օր նոր աշխարհում եմ աթնանում,

Մենք ամեն օր հերքում ենք նախորդ օրվա  ճշմարտությունը:

 

Սա  արժեքների պատերազմ ա,

Մենք  իբր  կարծրատիպեր ենք քանդում

Աճեցնելով նորերը` մերը,

Սա արժեքների պատերազմ ա,

Բոլորը ազատություն են փնտրում  քառակուսիներից դուրս,

Մենք կոտրում ենք դրանք, հայտնվում նորերի, ավելի մեծերի մեջ,

Սրանք անվերջ իրար ներգծված քառակուսիներ են,

Մի  ստանդարտից մյուսի մեջ անընդհատ հայտնվելով

Սա պատերազմ ա,

Ուր ամեն օր  արժանապատվություններ են զոհվում

Ու հաղթում են էգոներ:

 

Սա արժեքների պատերազմ ա,

ես կուզեի հիմա չծնվել,

Ինձ ծնեք պատերազմից հետո.

Երբ բոլորդ հայտարարի կգաք,

Ես արդեն հոգնում եմ մտածել,

Էստեղ մեզ միայն շեղում են ապրելուց.

Ինձ ծնեք պատերազմից հետո

Ու թաղեք մինչև դրա դասական հերքումը:

 

Սա արժեքների հավերժ պատերազմ ա,

Մենք էլեկտրոնների պես անկանոն շարժվում ենք,

Իսկ նեյտրոնները  Տիբեթի լեռներում նիրվանա են փնտրում,

Մենք վազում ենք բարձր խոտերի միջով,

Ուզում եմ վերևից տեսնել

Էս ուր ենք գնում,

Սա անվերջանալի ճառագայթ ա, թե կրկնվող շրջան, գրողը տանի:

 

Սա արժեքների պատերազմն ա

Նույնքան հերքելի, ինչպես բոլոր նախորդները,

Բոլոր իզմերի պես ժամանակավոր

Սա արժեքների պատերազմ ա,

Ես ուզում եմ դուրս գալ էս մրցադաշտից,

Ուր աստվածները խաղադրույք են արել մեզ վրա,

Էյ, լսու՞մ եք, բոլորդ, ովքեր կաք, ու ում հորինել ենք վերևներում,

Հանե՛ք ինձ էս անկանոն ռիթմերից

Ուր չկան զուգահեռ ճշմարտություններ:

 

Սա արժեքների պատերազմ ա,

Ու ես վախենում եմ, որ հենց էսպես էլ սկսվում են դրանք,

Ես վախենում եմ չնկատելով սկսեմ սեփական պատերազմը:

Խաղաղություն եմ ուզում,

Նիրվանա ~,

Ինչպե՞ս հավատամ քո գոյությանը,

Եթե նույնիսկ Կուրտն ինքը չհավատաց,

Աստվածներ, ուրիշ ելքեր հորինեք էս խաղին:

Հույսը վերջինն է մեռնում

«Բարև, բարև, երկար սպասված սիրելիս ու թանկագինս…

Վերջապես դու բարեհաճեցիր մեր տուն մտնել: Իսկ ես քեզ ամբողջ տարին սպասում էի… Ոչի՛նչ, մենք դեռ իրար հետ շատ-շատ ժամանակ ենք անցկացնելու, որպեսզի ամբողջ տարվա տեղը հանենք… Պատահաբար չի, չէ՞, որ հենց այսօր եկար: Դու եկել ես՝ իմ ծննդյան օրը շնորհավորելու, այնպես չէ՞: Դու ամենալավ նվերը կլինես ինձ համար»- մտածում էի ես, երբ մեր տանը ինտերնետ էին ակտիվացնում:

-Վերջ, մոդեմը միացրեցի: Ձեզ մնում է ընդամենը զանգահարել օպերատորին, որպեսզի նա թելադրի հրահանգները,- ասաց աշխատողը:

Ես անհամբեր սպասում էի: Հայրիկս զանգեց օպերատորին: Հեռախոսն անջատելուց հետո ասաց.

-Այսօր շաբաթ ա: Նրանք երկուշաբթի օրվանից են աշխատում: Ոչինչ, մի տարի դիմացել ես, երկու օրն ի՞նչ ա, որ չդիմանաս:

Ասեմ, որ սարսափելի դժվար է ամբողջ տարվանից հետո երկու օր սպասելը:

«Դու ուզում ես իմ համբերությունը փորձել, ինտերնե՛տ: Լավ: Ոչինչ, կսպասեմ»,- մտածեցի ես:

Եկավ երկուշաբթին: Ես զանգեցի օպերատորին:

-Ի՞նչ, էլի՞ չբացեց,- լսվում էր հեռախոսի միջից:

-Չէ՛, ոչ մի կայք չի բացում,- պատասխանեցի ես:

-Լավ, նորից մտեք, նորից հավաքեք նույն կոդը:

Ես հավաքեցի: Արդեն հինգերորդ անգամն էի նույն բանն անում:

-Ըհը, եղավ, բացեց,- հազիվ զսպելով ուրախությունս՝ ասացի ես:

-Դե, լավ: Եթե խնդիր առաջանա, կզանգեք:

Ես առաջին կայքի հասցեն էի հավաքում, երբ ոտքս հանկարծ կպավ համակարգչի լարին: Այն անջատվեց: «Ուֆ» ասելով՝ նորից միացրեցի համակարգիչը: Այդ երկու րոպեն, մինչ միանում էր համակարգիչը, ինձ համար անվերջանալի էր թվում:

Ահա, վերջապես հավաքեցի կայքի անունը, սեղմեցի «Enter» և… Սենյակը մթնեց… Լույսերը անջատվեցին… Եվ անջատել էին ոչ միայն լույսերը, այլև իմ մեկ տարվա և երկու օրվա սպասումները…

Իննա Ազնաուրյան, 15 տարեկան

 

Ինչու՞ գրանցեց

 

-Մարիա՛մ, դու ո՞ր թվին ես ծնվել,- զանգելով ինձ՝ հարցրեց մեր դասարանի Մերին:

-97-ին: Ինչի՞դ է պետք:

-Դե, ուզում եմ քեզ «Facebook»-ում գրանցել:

-Դե, եթե ուզում ես, գրանցի,- ասացի ես:- Բայց գոնե ծածկագիրս կասե՞ս:

-Հեռախոսով չեմ կարող ասել: Հետո կգրեմ:

Հաջորդ օրը հայերենի ժամին լսվեց.

-Մարիա՛մ, Մարիա՛մ:

Եվ հանկարծ օդով սավառնեց մի փոքր թուղթ: Այդ թուղթը հասավ ինձ: Բացելով այն՝ կարդացի. «Մարիա՛մ, այստեղ քո «Facebook»-ի ծածկագիրն է գրված՝ ********»:

Հաջորդ ժամին դիմեցի Մերիին.

-Մե՛ր, կտա՞ս հեռախոսդ, մտնեմ «Facebook»:

-Հա՛, վերցրու՛, բայց փողերս լրիվ չվատնե՛ս,- փնթփնթաց Մերին:

-Լավ:

Հաջորդ օրը նորից.

-Մե՛ր, կտա՞ս հեռախոսդ:

-Չէ՛:

Եվ ամեն անգամ, երբ նրանից բջջայինն եմ խնդրում, չի տալիս: Հարց է առաջանում. իսկ ինչու՞ էր ինձ «Facebook»-ում գրանցել, եթե չէր թողնելու իր հեռախոսով մտնել: Չէ՞ որ գիտեր, որ ես ինտերնետ չունեմ:

Մարիամ Թումանյան, 13 տարեկան

 

«Odnoklassniki.ru»-ի չարիքը

-Ի, էս ի՞նչ ես գրել նկարիս տակ, արա՛,- գոռաց կողքիս տղան այնքան ուժգին, որ ականջներս պայթեցին:

-Ի՞նչ եմ գրել որ,- կամաց ասաց Էրիկը:

-Ուշադիր նայիր շրթունքներիս՝ ան-կա-պու-թյուն:

-Վայ, լավ, կարո՞ղ ա կռվեք, երեխե՛ք,- փորձեցի միջամտել նրանց խոսակցությանը ես:

-Ավա՛գ ջան, դու մի՛ մտիր տղաների խոսակցության մեջ,- ասաց Էրիկը:

-Դի՛ն ջան, ի՞նչ կռվել, հեսա գլուխն եմ ջարդելու,- նորից գոչեց Գոռը:

-Դե, արի՛, է՞, ա՛յ տղա, զզվացրեցիր արդեն,- գոչեց Էրիկը:

Դըմփ, դըմփ…

-Վայ, երեխե՛ք, վե՛րջ, հանգստացե՛ք,- գոռացի ես,- վերջապես, մոտիկ ընկերներ եք, չէ՞:

-Հա՛, ճիշտ ա, Դի՛ն ջան: Ախպե՛րս, կներե՛ս,- փոշոտված ձեռքը մեկնելով Գոռին՝ ասաց Էրիկը:

-Այ, միշտ տենց կարողանում ես իրար սպանող դեբիլներին բաժանել իրարից,- ասաց մեր դասարանի Էդգարը ժպտալով:

-Ի, ո՞վ ա դեբիլ,- միահամուռ ասացին բոլորը, և նորից սկսվեց…

Դիանա Խուզատյան, 13 տարեկան

 

Ինչո՞ւ ես ոչ մի կայքում չկամ

Ընդհանրապես, մեր ընտանիքում բոլորը, բացի ինձանից, գրանցված են տարբեր կայքերում: Օրինակ, քույրս «Odnoklassniki»-ում է, մայրս, հայրս, եղբայրս՝ «Mail»-ում, իսկ ես ոչ միայն ոչ մի կայքում չկամ, այլև համակարգչից էլ այդքան լավ գլուխ չեմ հանում: Ինչ մեր տան համակարգչին ինտերնետ են միացրել, օր ու գիշեր բոլորը համակարգչից այն կողմ չեն գնում: Մի խոսքով, եթե մտնես համակարգչի սենյակ, կտեսնես մարդկանց, ովքեր, կարելի է ասել, կպած են ինտերնետից: Իսկ ինձ օր ու գիշեր հանգիստ չեն թողնում՝ ասելով.

-Ա՛շ, բա դու ինչու՞ չես մտնում ինչ-որ կայք:

-Վայ, դե, չեմ ուզում, պրծա՞նք:

Այդպես էի պատասխանում հարցնողներին:

Մի անգամ էլ մայրս ճաշը դրել էր գազօջախին և տարվել ինտերնետով:

-Ֆու, էս ի՞նչ վառածի հոտ ա գալիս,- տուն մտնելով՝ ասացի ես:

Ես  ու մայրս վազեցինք խոհանոց և տեսանք, որ ճաշը վառվում է:

Այդ օրվանից ես միշտ օրինակ եմ բերում այս պատմությունը՝ ասելով, որ ինտերնետ մտնելով՝ կարող եմ իրենց պես տարվել ու ճաշը վառել:

Հիմա հասկացա՞ք, թե ես ինչու չեմ ուզում ինտերնետում իմ էջը բացել:

Աշնա Գրիգորյան, 11 տարեկան

 

Այսպես էլ է պատահում

Արդեն երեք օր էր՝ «Odnoklassniki.ru» չէի մտել, քանի որ քաղաքում չէի: Երբ մտա, ինձ մի հաղորդագրություն եկավ ինչ-որ Արեգից, որտեղ գրված էր. «Վաղը դպրոց կգաս, ու ես հետդ կխոսեմ, դեռ հալդ կտեսնես»: Ես չճանաչեցի հեղինակին:

Հաջորդ օրը երկուշաբթի էր, ես գնացի դպրոց: Երբ դասամիջոցին դասարանից դուրս եկա, ինձ մոտեցավ մի տղա, որը քիչ էր մնում հարվածեր նյարդայնությունից: Դասարանիս տղաները մոտեցան, հանգստացրեցին նրան և ստիպեցին, որ ասի, թե որն է բարկության պատճառը: Տղան ասաց, որ «Odnoklassniki.ru»-ի իմ էջից հայհոյանքներով լի նամակներ է ստացել: Ես նրան հասկացրեցի, որ իրեն չեմ ճանաչում, որ ամեն ինչ կճշտեմ: Երբ եկա տուն, բացեցի էջս և տեսա, որ իրոք, իմ էջից Արեգին նամակներ են գնացել, որոնք ես չէի ուղարկել: Չէ՞ որ վերջին երեք օրերին կայքը չէի էլ բացել, իսկ նամակները ուղարկվել էին այն ժամանակահատվածում, երբ ես քաղաքում չէի:

Այդ դեպքից հետո երկու օրը մեկ ծածկագիրս փոխում եմ, որ էլ այդպիսի վեճերի մեջ չընկնեմ:

Գայանե Մարտիրոսյան, 14 տարեկան

 

Առանց ձանձրույթի՞

-Վայ, ինչ լավ ա՝ դասերը վերջացրեցինք, հիմա կգնամ տուն ու քանի որ մենակ եմ մնալու, ինչքան կուզեմ, «Odnoklassniki» կմտնեմ,- ասաց իմ դասընկերուհի Աննան՝ աչքերը փայլեցնելով:

-Բայց ի՞նչ կա, է՞, էդ «Odnoklassniki»-ում, որ էդքան մտնում ես,- հարցրեցի ես:

-Մտնում եմ ու ինտերնետով ընկերուհիներիս հետ եմ խոսում:

-Բա քանի՞ ժամ:

-Դե, օրական մի հինգ ժամ:

-Օրական հինգ ժամ ընկերներիդ հետ ես խոսում ու չես ձանձրանու՞մ,- զարմացած հարցրեցի ես:

-Հա՛, ի՞նչ կա որ, դու էլ մտի մի անգամ ու կտեսնես, որ էլ դուրս գալ չես ուզի,- պատասխանեց նա:

-Բայց ես ցանկություն չունեմ մտնելու էդ ձանձրալի կայքը: Փոխարենը ես մտնում եմ ավելի հետաքրքիր կայքեր:

-«Odnoklassniki»-ից բացի ինձ համար ոչ մի ուրիշ հետաքրքիր կայք չկա,- ասաց նա ու դուրս եկավ դասարանից:

Սիրան Մանուկյան, 13 տարեկան

 

Ինտերնետը՝ մեզ ընկեր, չի երևում դեմքը մեր

Ամեն ինչ սկսվեց ամռանը, երբ ես գրանցվեցի «BeOn.ru» կայքում: Դա օնլայն օրագրերի կայք է: Սկսեցի վարել իմ օրագիրը, ծանոթացա նոր երեխաների հետ՝ երկու Դիմաների, Լիզայի, Նատաշայի, Կատյայի, Մաքսիմի և Սաշայի: Հենց այսպես էլ կազմավորվեց մեր խումբը: Անընդհատ իրար հետ շփվում էինք:

Մի անգամ Դիման ինձ գրեց. «Վի՛կ, դու «Skype» ունե՞ս»:

«Ունեմ: Բայց էնտեղ քիչ եմ լինում»:

«Իսկ ես վերջերս եմ իմը բացել: Ուզու՞մ ես խոսենք»:

«Արի»:

Առաջին տպավորությունս էր՝ ինչ բարձր ձայն ունի… Դե լավ, ոչինչ: Անցումային շրջան է, կանցնի…

Հետո մեզ մյուսներն էլ միացան:

Վերջերս էլ «Vkontakte.ru»-ում գրանցվեցի: Որոշել էի Սաշային գտնել այնտեղ: Գրեցի Տանանին ազգանունը և սեղմեցի «Փնտրել» կոճակը: Կայքն ինձ առաջարկեց ինչ-որ Տատյանայի: Որոշեցի նայել նրա էջը, ուղղակի հետաքրքրության համար: Ինչ-որ  ֆոտոալբոմ տեսա: Վերնագիրը՝ «Սաշա, Koad-Sata, այդ բոլորը ես եմ»: Այդ նույն ժամանակահատվածում ես նաև Լիզայի հետ էի խոսում «Skype»-ով, և նա ահավոր վախեցավ իմ ճչոցից:

-Ի՞նչ պատահեց:

-Սաշան աղջիկ է:

-Ի՞նչ:

-Հա՛, նայի՛ր:

Ես նրան ուղարկեցի կեղծ Սաշայի էջի հասցեն: Արդեն իմ հերթն էր Լիզայի ճչոցից աթոռին ընկնելու:

-Սպասի՛ր, ես հիմա Դիմային կգրեմ,- ասացի ես:

Դողացող մատներով տպեցի. «Դի՛մ… Սաշան աղջի՞կ է»:

«Է… Դե…»:

«Դի՛մ, լուրջ եմ հարցնում»:

«Դե… մի խոսքով… հա՛»:

«Վի՛կ…»:

«Հա՛»:

«Եկել է քեզ ճշմարտությունն ասելու ժամանակը o_O»:

«Դե, ասա՛ -_-»:

«Ես վախենում եմ»:

«Դիմա՛ -.-»:

«Դե, դու ինքդ արդեն ամեն ինչ հասկացել ես >_<»:

«Ոոոոոչ >_>»:

«Աղջիկ եմ ես >_<»:

«o_O o_O o_O Շատ ծիծաղելի է: Իսկ հիմա արի՛ ավելի լուրջ»:

«Ճիշտ եմ ասում >.<»:

Մեկ էլ «Skype»-ով ինձ զանգեցին Դիման և Մաքսիմը:

-Լի՛զ, դու սպասի՛ր, չանջատվե՛ս, լա՞վ,- դիմեցի ես Լիզային:

-Լավ: Ինձ էլ տեղյակ պահիր՝ ինչ է կատարվում,- լսեցի համակարգչի այն կողմից:

Ես սեղմեցի «Պատասխանել» կոճակը: Լսում եմ ծիծաղ: Դողացող ձայնով հարցրեցի.

-Դիիիիիիիմ… Չես խաբու՞մ:

-Չէ՛: Ու հետո, ես Տանյան եմ:

Ես վնգստացի:

-Մաքսի՛մ, գոնե դու տղա՞ ես:

Ծիծաղի պայթյուն:

-Վի՛կ, ուրեմն սենց՝ ես էլ եմ աղջիկ:

-Գնա գիտես ու՞ր:

-Լուրջ եմ ասում: Անունս էլ Լերա է:

-Իսկ ձայնե՞րը:

-Դե, ես ու Դիման երկար պարապել ենք, որ սովորենք տղաների պես խոսել:

-Աստված իմ…

Մաքսիմ-Լերան քմծիծաղով հարցրեց.

-Սաշային հիշու՞մ ես:

-Դե՞:

-Ինքն էլ է աղջիկ, անունն էլ Տանյա:

Այն ամենը, ինչ հետո ես գոռում էի, հիմա ամաչում եմ գրել: Երկար ժամանակ նրանցից նեղացած էի: Բայց եթե մարդը լավն է, սեռը նշանակություն չունի, այնպես որ՝ մենք մինչ օրս էլ շփվում ենք: Ուղղակի երբեմն «կծում եմ» նրանց՝ հիշեցնելով այն պատմությունը:

Վիկտորյա Անանյան, 14 տարեկան

2010թ.

Լա՞վ եք ապրում։
Դուք գուցե, բայց ես՝ չէ։

Եթե ձեզ համար լավ ապրելը ասոցացվում է լավ սննդի, լավ հագուստի, թանկարժեք մեքենայի ու էսպես լիքը նյութական բաների հետ, ուրեմն դուք կարող է` լավ եք ապրում։
Այս կյանքում անտարբերությունը դեպի դիմացինն էնքան շատ է, որ կյանքում մարդկային հոգու արժեքը արժեհամակարգում ավելի ու ավելի ներքև է իջնում։
Երեքշաբթի է։ Ինձ համար հասարակ դարձած ծանր երեքշաբթի, պարապմունքից վազելով հասա տրանսպորտին, նստեցի ու րոպեներն էի հաշվում, որ տուն հասնեմ ու տաքանամ։ Հասանք գիշերօթիկի մոտ։ Երթուղայինը կանգնեց, մի երեխա բարձրացավ։ Նրան գրեթե շպրտեցին գազելի դռնից ներս, դաստիարակն էր կամ գիշերօթիկի աշխատողներից մեկը։
Սակայն էս ամենի մեջ ինձ ամենաշատը հուզող հարցերից մեկը այն էր, թե ուր էին երեխայի հարազատները, ու թե ինչի իրեն դիմավորող չկար։
Մի 7 տարեկան տղա էր, ֆիզիկական ու մտավոր խնդիրներ ուներ։ Գազելի մեջ տեղ չկար, տեղս իրեն տվեցի, նայեց աչքերիս մեջ․ չեմ կարողանում մոռանալ աչքերը, էդքան բարություն ու անկեղծություն կյանքում տեսած չկայի։ Ասաց՝ բարև, էնքան բարև կար իր բարևի մեջ, ժպտացի, ես էլ իրեն բարևեցի։ Գազելի վերջում ինձ տեղ տվեցին, սկսեցի հետևել պուճուր Բարևին։
Տեղավորվեց, նայեց նստածներին, ժպտաց, սկսեց բարևել ու ձեռքի շարժումով հերթով բոլորին ողջունել։ Ինքն իր անկեղծ բարևներից էր ուզում, բայց իր բարևները անպատասխան էին մնում, չէր հիասթափվում, էլի ու էլի բարևում էր։ Բայց չէ, ո՞նց կարելի էր, իրենց բարևը ամեն մեկի համար չէր։ Իրենք սովոր են շինծու բարևներին, ու երեխայի անկեղծ բարևը իրենց համար հարմար չէր։
Ու էս պուճուրը զարմացած պտտվեց, հակառակ կողմով նստեց՝ ծնկերի վրա, դեպի վարորդը։ Վարորդի կողքին երկու տղամարդ էին նստած, բարևեց ու վերջապես ստացավ իր բարևի բարևը։
Շուռ էկավ, էլի աչքերն աչքերիս նայեցին, ու ես գտա էս կյանքում բարևի բարին։
Նայում էի շուրջս ու հասկանում, թե ինչքան «լավ» ենք ինտեգրում։