-Քանի քեռին ողջ է, երեխաները պետք է շոկոլադ ուտեն, – ամեն անգամ այս արտահայտությամբ են դիմավորում ինձ քույրերս, երբ ես գնում եմ իրենց տներ:

-Վա՜յ, հազար եմ ասել՝ քաղցրը նպաստում է ատամների էմալի քայքայմանը և ենթաստամոքսային գեղձի ծանրաբեռնմանը։ Էլ չասեմ, որ էդ շոկոլադի մեջ բացի շոկոլադից՝ ամեն ինչ կա…

Ասեք, որ ճիշտ եմ ասում։ Չի կարելի մատաղ սերնդին «փչացնել» նմանատիպ ոչ օգտակար սննդով, բայց այսօր նյութս դրա մասին չէ:

Ես Հայկն եմ, 16 տարեկան, ու վերջին 6 տարիների ընթացքում ես հասցրել եմ 4 անգամ քեռի և մեկ անգամ հորեղբայր դառնալ: Դժվար է, դժվար է կյանքը առանց ֆինանսական աջակցության պետության կողմից: Այս ի՞նչ խտրականություն է, ֆինանսական օժանդակություն ստանում են բազմազավակ ծնողները, իսկ այ, քեռիներին բոլորը անտեսում են: Նրանք գոյություն չունեն այս երկրում։

Գիտակցելով, որ 16 տարեկանը բավականին լուրջ տարիք է, պետք է որոշ չափով արդեն ինքնուրույն լինես, ես սկսեցի դիմանկարներ նկարել։ Առաջ 3000 դրամով էի վաճառում, բայց քանի որ դա շատ թանկ էր, ու գնորդներ չկային, ես միշտ զեղչեր եմ անում, ու բոլորը դրանք գնում են 1500-2000 դրամով: Սա է իմ եկամտի միակ աղբյուրը: Այդ խղճուկ 1500 դրամով ես հազիվ կարողանում եմ հեռախոսիս ապառիկը մուծել, այն էլ միայն ծնողներիս կողմից գումարի 85 տոկոսը ավելացնելուց հետո։ Եվ ինչպե՞ս կարող եմ ես բավարարել «երեխաներիս» կարիքները: Հիմա կասեք՝ ի՞նչ է, այդ երեխաները ծնողներ չունե՞ն, որ դու պետք է բավարարես նրանց կարիքները։ Կարիքներ իմ տեսանկյունից չի նշանակում հաց, ջուր, հագուստ։ Ախր, շոկոլադը մի կերպ «ցրելով» իրավիճակ չի փոխվում: Ես նրանց համար գնում եմ մատիտներ, ֆլոմաստերներ, «Ներկիր ինքդ»-ներ, ռետիններ, ջրաներկեր, կպչուկներ (ստիկեր), գրքեր, խաղալիքներ, տարբեր տեսակի զրթիկներ և փրթիկներ, դրանք ախր, քեռու պարտականություններն են:

Եվ ուրեմն, համայն աշխարհի բազմազավակ քեռիներ, եկեք համախմբվենք ու մի բռունցք դառնանք: Միայն այդ դեպքում մենք կլինենք անկոտրում և ուժեղ: Միայն այդ դեպքում մեր խնդիրները կստանան դրական լուծումներ: Միայն այդ դեպքում հասարակությունը և կառավարությունը մեզ վրա ուշադրություն կդարձնի:

Ամեն օր սիրուն, ընտրված բառերով պատմվածքներ կարելի է կարդալ՝ էդպես էլ չիմանալով էդ պատմվածքների սևագրերը, ու թե ինչ կա պատմվածքների ետնաբեմում, ընթերցողից ու մաքրագրից էլ էն կողմ։ Արի իրար հետ սևագիր անենք էս պատմվածքը, սխալ տողերը չջնջենք, ու գրենք նույնիսկ էն, ինչ մենակ մտածելու համար է, արի ծանոթանանք պատմվածքների ետնաբեմերին։

Ամեն ինչ էսօր էսպես սկսվեց։
Իբր ուզում եմ մի բան գրել, բայց էս անտեր մտքիս երեք ժամ կլինի՝ մի կարգին բան չի գալիս: Աշխարհի երեսին ամեն ուշադրության արժանի ու չարժանի բան մտքովս անցած կլինի: Սկզբում մտածեցի, որ եթե մանկությունիցս մի դեպք գրեմ, մի բան դուրս կգա, հետո հիշեցի, որ մի կարգին չեմ էլ հիշում արդեն, նույնիսկ էդքան սիրելի պապիս ու տատիս դեմքերն եմ սկսել խառնել իրար։ Մոտավորապես հիշում եմ, որ մեծանում էի, տնեցիք մեկ-մեկ երես էին տալիս, պապս էլ շուտ-շուտ «Անահիտ»-ն էր պատմում, բայց դե ի՞նչ կա էդտեղ գրելու, է: Հա, բոլորն էլ մեծանում են։
Հետո հիշեցի, որ հաստատ պիտի պատմեմ իմ երթուղայինի արկածներից: Դե, իմ ուղեղում դրանք կարգին արկածներ էին, բայց թղթի վրա պարզվեց՝ ոչ մի բանի էլ պետք չեն, ոչ ծիծաղելի են, ու որ ամենավատն է, ոչ էլ հետաքրքիր։
Է, ի՞նչ կա որ, պատահում է, հետո ասացի՝ սրամտեմ, մի նոր բան մոգոնեմ, թե ասենք` պետությունը նոր հարկ պիտի ստեղծի, եթե դու «վերևի հարևան» ես կամ շենքում ապրող թմբկահար։ Դե, հա, միտքը էդքան էլ վատը չէր, մի խեղկատակություն գրել կլիներ, բայց հետո վախեցա՝ մի օր էս գրածս մի անհումոր պաշտոնավորի աչքի տակով անցնի ու սկսի լուրջ մտածել էս ուղղությամբ։
Էս էլ թողեցի։
Չէ, բայց մի բան գրել պետք ա, էսքան չեմ քնել։ Թե բացեմ կապոցով կիսատ թողած պատմություններս, ու շարունակենք իրար հետ, հնարավոր ա՝ մի պիտանի բան գտնվի։ Էս մեկի սկիզբը ոնց որ մի բանի նման է.

1. «Տեսնես` պատահականությամբ քանի՞ Հիտլեր են ժամանակից շուտ մեռել (չնայած՝ ժամանակից շուտը ո՞րն է, ճիշտ ժամանակին), կամ քանի ապագա Մոցարտ է մահացել տիֆից։
Օրինակ՝ հնարավոր է, որ Ստալինը 1,5 կգ է ծնվել ու մի կերպ է փրկվել: Դե, ի՞նչ կա որ, հնարավոր է, իսկ այ եթե… Այդ դեպքում չէին լինի Գրանդ Քենդիի cccr պաղպաղակները 21-րդ դարում, իսկ այ, 20-րդ դարում էլ ինչ ասես, որ չէր լինի»։

Չէ, է, չարժի, ի՞նչ օգուտ, թե ինչ կլիներ Ստալինի չլինելուց, Ստալինը ծնվել, ապրել ու կարգին մեռել է արդեն, cccr պաղպաղակներն էլ վատը չեն: Հետո Ստալինի մասին կատակելը կատակ բան չի, գլխիս մի բան չբերեմ: Էն Գորբաչովը դեռ ողջ է, (թե՞ ողջ չի), բայց հետաքրքիր է՝ տիֆից մեռած պոտենցիալ մոցարտներին որտեղից եմ մոգոնել, մեկ-մեկ գրածներս կարդում ու կարգին ծիծաղում եմ, հա՜։ Էս մեկը անցանք հաստատ, իսկ սա՞:

2․ «Այն օրերին, երբ դեռ խնձորը չէր հասնում ծառերին (խակ ուտում էինք), իսկ հայրս չգիտեր Մոսկվայի ասֆալտի գույնը, պապիկը հավաքում էր մեզ ու պատմում Անահիտի ու Վաչագանի պատմությունը։ Մենք, որ այդքան էլ քիչ չէինք, պապին հարցեր էինք տալիս այս ու այն կողմից Վաչագանի աչքերի գույնի ու կոշիկի ձևի մասին: Պատասխանները փոխվում էին ամեն պատմելու հետ, թե մի անգամ Վաչագանը սևահեր տղա էր, մի ուրիշ անգամ կարմրահեր էր ու կապուտաչյա, մի ուրիշ անգամ էլ պապս նույնիսկ ասաց, թե չի հիշում։
Իսկ մի ոչ այդքան գեղեցիկ օր դպրոցում տխրեցի, երբ իմացա, որ Անահիտի ու Վաչագանի պատմությունը ամենևին էլ պապս չէր գրել»։

Դե, սա շարունակել կարելի է, բայց ի՞նչ գրես: Էս պատմությունը էսպես էլ ավարտվեց, ու հետո բաներ կա՝ տրամադրություն է պետք գրելու համար: Էս գրելու համար պիտի մի կես ժամ նայեմ պապիս մեքենային, որ տարիներով բակում կանգնած՝ անձրևի հետ կյանքի ու մահվան կռիվ է տալիս, բայց էդպես էլ ոչ մեկը չի քշում, թե չէ` էսպես գյուղիցս 120 կմ հեռու՝ մահճակալիս պառկած՝ դժվար ստացվի։ Բայց եթե մտածում ես՝ արժի շարունակել, անպայման ասա, ինձ թվում է, մի օր (հաստատ ոչ էսօր) կարելի է գրել։

Օ՜, աչքովս մի հին բան ընկավ, մոռացա ասեմ, որ մեկ-մեկ էլ ինձ պոետի տեղ եմ դնում, ու փորձում եմ տողերը հանգավորել, թե չի ստացվում, էդպես էլ թողնում եմ, անունն էլ դնում արձակ բանաստեղծություն: Դե, հիմա էդպես կարելի է, եթե Դյուշանի պիսուարը («Շատրվան» աշխարհահռչակ գործն է) արվեստ է, իմ տողերին ի՞նչ է եղել, որ։
Լավ է՜, շատ եմ շեղվում: Դե, գիտեք, գիշերը ամեն տեսակ հիմարության մասին մտածելը հեշտ է: Ամեն դեպքում ուզում էի ասել, որ ես մեկ-մեկ էլ չափածո եմ գրում, ու էս մեկի սկիզբը մի քիչ հարազատ է նույնիսկ էս պահին՝ գիշերով, ու թե ուզում ես հետս գրել, արի հենց էս մեկն էլ շարունակենք։

Ու հնձած խոտի հոտն արևատապ
Նորից հանդերից իջել է տներ,
Գերանդիները ուսերին առած՝
Պապն ու տղերքը գնում են հանդեր։

-Սուրի՛կ պապ, ծանր ա ոնց որ գերանդիդ,
Գնում եմ սարը, նստի մեքենան։
-Վայ, ախպե՛ր Սերոբ, մեռնիմ արևիդ,
Մենք շատ ենք, ոչինչ, դու հանգիստ գնա։

-Սուրի՛կ պապ նստի, քո տեղը միշտ կա
Թե մեքենայում, թե գլխիս վրա,
Դու նստի ավտոն, ջահելնին կգան,
Կնեղանամ, հա՜, տղերքը վկա։

Բայց ես սա երեք տարի առաջ եմ գրել, նույն ոճով շարունակելու համար ժամանակի մեքենա պետք կգա: Արի` դու ինձ սպասիր կես ժամ, ես տեսնեմ՝ ինչ եմ անում էս տողերիս հետ: Տեսնեմ՝ Սուրիկ պապը նստում է, թե չէ։

04։05։ Ես եկա, հո շատ չսպասեցի՞ք, քնել է պետք: Էս ավարտն էլ դնեմ ու գնամ։

Մինչը օրը ճաշ էր դառնում հանդերում,
Գյուղում հարսները բամբասում էին,
Թե կաղ Ռաֆիկի տղա Բաբկենը
Սիրում է բոյով, գոռոզ Ասյային։

Թե Արան երկար նայեց Մանուշին,
Լուսիկը թարս էր լվացքը փռել,
Ու էն Լենայի փախցրած աղջիկը
Էդքանից հետո տուն է հետ դարձել։

Գյուղը ապրում է միշտ դժվար այսքան,
Բայց պարզ մտքերով էս կյանքի մասին,
Որ «հաց» ունենա սոված երեխան,
Ինքն էլ ունենա հարգանք ու պատիվ։

Չոբանը նոր էր տանում կովերին,
Արևն էլ դեռ նոր ուզում էր ելնել,
Բայց արթնացել էր վաղուց գյուղացին,
Ու հասցրել էր նա նույնիսկ հոգնել։

Բարի լույս, նոր օր, քո նույն արևով, չզգացվող նույն տաքությամբ, անձրևից մնացած թաց հետքերով ու թեք ճանապարհների լիքը լցված նույն ջրափոսերով:

Գալդ առաջինն զգացողներից մեկը գյուղով անցնող դպրոցի ճամփան է, որ վաղ առավոտյան երեխեքի ցեխոտ կոշիկների տակ երկար տրորվում, ամեն անգամ նրանց ճանապարհում ու դիմավորում է, ու մեկ էլ Երվանդը, որ քո պատճառով ամեն անգամ իր չսիրած ճամփան բռնում ու մրսելով քայլում է դպրոց հասնելու հույսով ու միշտ բացակայող ցանկությամբ:

-Ե՞ր, այ Երվանդ:

-Թող, ախպեր, մտքերով արդեն հասել ա երկրորդ հարկ:

-Բա Անուշիկին հո մենակ չի՞ թողնելու, արդեն ցրտել ա,- համատարած հռհռոց առաջացնելու հույսով ասված արդեն լավ ծանոթ ու ամեն անգամ ավելի տափակ թվացող նույն խոսքերը:

-Տղերք, հավեսներդ չունեմ, սրտովս գնացեք:

Ընկերների շրջանում մշտապես տրվող հայտնի ախտորոշումն էր` «սիրահարված ա». հավես չունենալու համար հարգելի թվացող, բայց Երվանդի հետ չկապվող պատճառ:

-Ե՞ր, բա ե՞րբ ես սիրտդ բացելու:

-Հա, էլի, մեռավ սպասելով խեղճ աղջիկը,- Արմենի՝ հնությունից արդեն սևացած չաշխատող հումորն էր:

-Վա՞խտ ես գտել: Դու «պավեսկեքի» մասին մտածի:

Խոսողը, իհարկե, Երվանդն էր: Ձմռան հավաքն արդեն սկսվել էր: Եղբայրը` Կարոն էլ գնացողներից մեկն էր լինելու: Չէ, Երվանդը հերթական բողոքավորը չէր, որ 2 տարին կորցրած է համարում ու դրանք վատնելու իմաստը չի գտնում: Երվանդը եղբոր վաստակածով ու հոր` արտագնա աշխատանքից ստացվող եկամուտով պահվող ընտանիքի մի անդամն էր, ու դասերից հետո գյուղացիներից մեկի այգում օրավճարով աշխատող 15-ամյա դպրոցականը, որին մնում էր գլուխը կախ իր տարիքի համար խիստ ծանր բեռը եղբորից վերցնելն ու ամեն երեկո աշխատելուց թուլացած ուսերին պահելը:

-Հել, հել, հավաքվի, պարապմունքիս պիտի հասցնեմ…

Էլի նույն ճանապարհը, նույն ջրափոսերն ու նույն հոգսերը միշտ մտքում պահելով, մինչև տան դռանը հասնելով ու դրանք դրսում գցելով, երկու կողմերից մի կերպ ձգած ժպիտը դեմքին ներս մտնելը:

-Տա՞տ, բա տնեցիք ո՞ւր են:

-Մերդ բաղն ա, Կարոյին էլ նոր կանչ տվին, գործ էր եղել:

-Ուտելու բան կա՞ տաքացրած:

-Դրած ա հացը: Խոսացի՞ր հորդ հետ:

-Դե հա, նորմալ ա, նորություն չկար: Դուրս գամ, տեսնեմ՝ մաման ինչ գործի ա:

-Հացդ, Երվանդ…

Նույն սառը օդը, անցած օրվա անձրևն ու լցվող ջրափոսերը: Իսկ մտքում ամեն անգամ ավելի կարճացող նույն խոսակցությունն էր՝ միշտ կիսատ ասվող ու անպատասխան մնացող հարցով.

-Ալո՞, բարև, պապ: Երվանդն ա, ո՞նց…

-Հլը փող չեմ ստացել, բալես…

Երվանդն էր, 15-ամյա էն դպրոցականը:

-Մամ, բայց ախր․․․

-Ոչ մի ախր, ինձ չի հետաքրքրում:

Բազմոցին նստած հետևում եմ ընկերուհուս ու իր մոր զրույցին, եթե իհարկե, դա զրույց կարելի է համարել։

-Մամ, բայց երաժշտական խմբի մեջ ի՞նչ վատ բան կա։

Իրոք որ, երաժշտական խմբի մեջ ի՞նչ վատ բան կա, մանավանդ, եթե դու լավ ես երգում կամ նվագում։

-Բա դասե՞րդ, բա մե՞նք, մոռանում ես լրիվ, որ երաժշտությունը քեզ ապագա չի։

Այ քեզ կարծրատիպ։ Երաժշտությունը չի կարող ապագա լինել։ Նման պահերին ես չգիտեմ՝ ինչ անել։ Սենյակի մի անկյունում կանգնած հիշում եմ բոլոր եղյալ և չեղյալ դրվագները․․․ Եղյալ և չեղյա՞լ, նման բառեր կա՞ն։ Այսօրվանից կան։ Հիշեցի մի ֆիլմ, որտեղ դասախոսն ասում է իր ուսանողներին․

-Բժշկությունը, իրավաբանությունը, հաշվապահությունը մասնագիտություններ են, որոնք մեզ անհրաժեշտ են բարեկեցիկ կյանքի համար, բայց գեղեցկությունը, պոեզիան, սերն ու երաժշտությունը ստիպում են մեզ ապրել։

«Երաժշտությունը ստիպում է մեզ ապրել»,- կրկնում էի մտքումս, երբ լսում եմ հետևյալը․

-Ես չէի լսում ծնողներիս,- հանգիստ տոնով խրատում է ընկերուհուս մայրը, ի դեպ, կցանկանայի, որ մի փոքր արագ խրատեր, ուշանում ենք,- հիմա դու էլ ինձ չլսես, էլ ո՞վ պիտի…

-Բայց երաժշտությունը․․․

-Ոչ մի բայց։

Հաջորդ հայացքս, որը շռայլեցի ընկերուհուս (հումանիտար հոսքի ուսանողները միշտ պետք է խոսեն գրական ու ոչ այդքան շատ գործածվող բառերով, և կապ չունի՝ իմաստ կա, թե ոչ), արդեն դրսում էր։

-Ախր, ո՞նց չի հասկանում, որ ես ապրում եմ երաժշտությամբ: Ես ատում եմ լեզուները, բնագիտական առարկաները։ Ինձ համար երաժշտությունն է գիտությունը, բեմը՝ կյանքը։

-Իսկ դու գնա ու զբաղվիր երաժշտությամբ,- հանկարծ ասացի ես։

Իմ ընկերներն արդեն սովոր են բերանիցս դուրս եկող կտրուկ առաջարկներին։

-Հենց այդպես, ես կլինեմ քո խմբի կիթառահարը, դաշնամուր նվագող կգտնենք։

-Չէ, խնդիրներ կունենամ։

-Իսկ եթե․․․

-Ոչ։

-Կամ․․․

-Չի լինի։

-Բայց․․․

-Դրա մասին ընդհանրապես մոռացիր։

Դե, արդեն նշեցի, որ սովոր են կտրուկ առաջարկներին, իսկ ես սովոր եմ դրանց մերժումները ստանալուն։
Ինչևէ, քայլում էի փողոցով, ուսումնասիրում էի ամեն ինչ, ինչը կընկներ աչքիս։ «Երաժշտությունն է իմ գիտությունը»,- ականջներիս մեջ զնգում էին խոսքերը, ու հենց այդ պահերին եմ ես հասկանում, որ երազանքները չի կարելի սպանել, քնեցնել։ Միգուցե նախորդ սերունդը չի հասկանում, միգուցե ցանկանում է իր երազանքը պարտադրել մեզ, բայց մի՞թե դա ճիշտ է։
Եվ հենց այս պահերին եմ ես հիշում, թե ինչքան ընկերներ ունեմ, ովքեր ունեն ձայնագրման ստուդիաներ․

-Արի,- ձեռքից բռնելով՝ տանում եմ, ավելի ճիշտ ՝ քարշ եմ տալիս դեպի հակառակ կողմը։

-Ո՞ւր։

-Արի, կիմանաս․․․

-Երվ, Դավոյի հետ քելեք Ցայտկի մոտ։

-Չկա տենց ճիշտ, իրար հետ ենք գնում։

-Արա, ասում եմ՝ գնացեք ընդե կայնեք։ Կարո՞ղ ա գիտեք՝ պիտի սաղ օրը ստեղ կանգնած մնանք։ Ձեզ՝ չգիտեմ, բայց ինձ չուչելի կարգվիճակը հեչ չի դզում։

Հանդիսանալով «քձիբ» ուսանողության արժեքավոր տարր և ծնողների ջանքերը անվերապահորեն գերագնահատող անձինք, մենք ճիշտ ենք համարում անցնել դասից տուն 10 կմ-ը՝ հույսը դնելով բազմաչարչար տարիների արդյունքում սովետից ստացած միակ «жигули»-ի պատճառով կզած, կնճռոտ պապիի, կամ «BMW»-ի հաստափոր վարորդի վրա։

Տարբերակները երկուսն են։ Կամ ավտոստոպ, կամ տրանսպորտ։ Համապատասխանաբար` կամ մի քիչ երկար կանգնել ճռռան արևի տակ ու գնալ անվճար, կամ վատնել օրհասական հարյուր դրամը։ Բայց դե, քանի որ մասնագիտությունն ինքնին մեխված է ուղեղներումս (ասել եմ` հաշվապահություն ենք սովորում), նախընտրում ենք խնայել վաղվա հոթ-դոգի գումարը։

Հա, ի դեպ, չշտապեմ բավարարել ձեր հետաքրքրությունն այն մասին, թե ով է Ցայտկը, այլ սովորականի պես անշնորհքաբար ոտքերս սեղանին դրած ուղղակի նշեմ, որ Ցայտկը զույգ «չոլկայով» ու թզբեխով մեկն է` պատկերված գերեզմանաքարի վրա։ Սակայն իջեցնեմ ոտքերս ու նորից նշեմ, որ ցանկացած ավտոստոպի դիմող բանդայի պես, մենք էլ մեր բարենպաստ կայանատեղիներն ունենք. գերեզմանոցի դիմաց ու ծառի տակ։ Ինչևիցե, չխորանանք։

Քանի որ երկար տվայտանքների արդյունքում որոշեցի կիսվել այս թեմայով, հարկ եմ համարում կիսվել նաև իմ՝ պրոֆեսիոնալ ավտոստոպիստիս փորձով, ու այդ նենգ քայլին դիմելու արվեստի գաղտնիքներով։

Եթե դուք ամերիկյան ֆիլմերի սիրահար եք, ապա հավանաբար տեսած կլինեք, թե ֆիլմերում ինչպես են կանգնում ճանապարհի եզրին ու տնկում բութ մատը, որը կանգնեցնելու նշան է համարվում անցնող տրանսպորտի համար։ Իրականում նույն սրբազան օրենքը գործում է նաև Հայաստանում, ուղղակի մի տարբերությամբ։ Եթե անցնող տրանսպորտային միջոցի վեջն էլ չի, ու նա արհամարհում է ձեր ջանքները, մատների կոմբինացիան ավտոմատ կերպով փոխվում է։ Դե, չխորանամ, հասկացաք։ Բացի դրանից, վարորդի հետևից տեղում են փոքր ժամանակ տատիկի սովորեցրած բոլոր արտահայտությունները, որոնք պատանեկան տարիքին հասնելուն համատեղ կատարելագործում ես։ Ավելացնեմ ևս մի անկյունաքար` բավականին շուտ ցանկալի արդյունքի հասնելու համար։ Ուղղակի կանգնելուց բացի՝ շատ կարևոր է նաև նայվածքը։ Հասարակ հայացքով ոչ մի անցորդի չես գերի։ Եթե ցանկանում ես բարձրացնել շանսերդ, պիտի նայես Շրեկի կատվի նայվածքով։ Նման խոցող հայացքով քեզանով կանես նույնիսկ մետրոյի վարորդին։

-Էսօր իմ հերթն ա։ Ես եմ դեմը նստում,- ճտպտացի։

-Չկպավ։ Էս ի՞նչ սերունդ ա մեծանում։ Ոչ հարգա՜նք կա մեծերի հանդեպ, ոչ բա՜ն,-բազմանշանակ հայացքով խոսեց մեզանից երեք ամսով մեծը։

-Հա, բա՞։ Ձյուն գար` սղայինք,- մեր Արսենն ա, գիտեք, ասել եմ։

Հիմնականում այս երեք ընկերներով ենք դասից տուն գալիս։ Նույն քաղաքից ենք։ Երեքս էլ տարբեր հաշվարկներից բխող շահի պատճառով ենք հարյուր դրամ խնայում։ Երվանդն ունի ընկերուհի, որը տարին մինիմում չորս անգամ ծննդյան օր է նշում, Արսենի մասին չասեմ, օրը մի ընկերուհի է փոխում. մեկի քիթն է ծուռ, մեկի՝ ոտքերը, մեկը հարմար կազմվածք չունի, ու էդպես շարունակ։ Ես էլ անկապ խնայող եմ։ Մի՛ բողոքիր, մայր։ Փոքր ժամանակ քիչ ասեիր՝ սենց որ ծախսես, դու տուն չես դառնա։

-Հրոխպեր, սվետաֆորի մոտ պահի։

-Շնորհակալ ենք։

-Հաջող, տղերք ջան։

Ամառ էր՝ շոգ հուլիս։ Տառապում էի անգործությամբ՝ շրջում էի ֆեյսբուքով։ Հանկարծ ստացա մի հաղորդագրություն։ Ծանոթներիցս մեկը ինձ հրավիրում էր կամավորական աշխատանքներ կատարելու միջազգային կինոփառատոնում։ Ուրախացա ու քայլերս ուղղեցի դեպի խոհանոց, որ մայրիկից թույլտվություն խնդրեմ։ Մինչև կհասնեի խոհանոցի դռանը, տեսա, որ փառատոնը տեղի է ունենալու ինչ-որ գյուղում։ Որոշեցի հետ գնալ իմ սենյակ ու մերժել առաջարկը, բայց ներսիս արկածատենչ Անահիտը մտավ խոհանոց ու բոլոր մանրամասները ներկայացրեց մայրիկին։ Իսկ արկածատենչ Անահիտի մայրիկը սիրով համաձայնեց։

Օրեր անց Անահիտը սկսել էր իր արկածները գյուղում։

Ազատ ժամանակս ծախսում էի գյուղացիների հետ ծանոթանալու ու զրույցներ վարելու վրա։ Արմանի՝ գյուղի դպրոցական տղաներից մեկի հետ ունեցած զրույցս գյուղական կենցաղի, գյուղացիների և գյուղերի դրության մասին պատկերացումներս տակնուվրա արեց։ Արմանը պատմեց, որ իրենց դպրոցում ընդամենը տասնմեկ աշակերտ կա (շատ էի զարմացել), դասերը հետաքրքիր չեն, աշակերտները քիչ են։ Ու երբ ավարտվեցին այն թեմաները, որոնց շուրջ կարելի էր զրուցել տասնամյա տղայի հետ, ուղղակի հարցրեցի․

-Արմա՜ն, հեչ մտածե՞լ ես՝ ինչ ես դառնալու, որ մեծանաս։

-Հա՛, բա ոնց, ֆուտբոլիստ եմ դառնալու։

Ուրախացա՝ մտածելով, որ կարելի է տասնամյա դպրոցականի հետ քննարկել Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը։

-Լո՞ւրջ։ Բա ո՞ւմ կողմից էիր՝ Ֆրանսիայի՞, թե՞ Խորվաթիայի։

-Ե՞րբ։

-Ոնց երբ։ Մի քանի օր առաջ։ Աշխարհի առաջնությանը։

-Ի՞նչ առաջնություն։

Էլ հարց չտվեցի․ Արմանենց տանը ո՛չ համակարգիչ կար, ո՛չ հեռուստացույց։ Հետո առաջարկեցի միասին ֆուտբոլ խաղալ։

-Ինչո՞վ։

-Ա՛րմ, դու ֆուտբոլը բացի գնդակից էլ ինչո՞վ ես խաղացել։

-Հա, բայց ես գնդակ չունեմ, ընկերներիցս մեկը ուներ, էն էլ գնացել ա, վաղուց էլ գյուղում չի ապրում։

-Ուրեմն արի գնանք խանութից առնենք։ էնտեղ էլ հո կլինի։

-Ո՞ր խանութից։ Մեր գյուղի՞։

-Ուրիշ խանութ մոտերքում չկա։

-Մեր խանութում մենակ աղ կա։ Հա՜, մեկ էլ արաղ։

Խոսակցությունը ընդմիջվեց ինչ-որ ճնշող լռությամբ, որովհետև ասելիք չունեի։ Որովհետև տասնամյա դպրոցականի հետ զրուցելու ավելի շատ թեմա կար, քան ես պատկերացնում էի։ Զրույցից հետո էլ մտահոգվելու հազար ու մի տեղիք կար։

-Լա՛վ, Արմա՛ն, մյուս անգամ, որ գամ, գնդակ կբերեմ, որ քեզ իսկական ֆուտբոլիստ դարձնենք։

-Լո՞ւրջ։

-Հա՛, բա ոնց։ Հիմա կանգնի ու ժպտա, որ քեզ նկարեմ․․․

Է՞ս ճանապարհը։ Գեղեցիկ է, չէ՞։

Հա, երկար է, գիտեմ։ Բայց ճանապարհը որքան էլ երկար, չի հոգնեցնի, եթե տանում է դեպի տուն։ Դեղին-դեղին ճանապարհը մեզ տուն է տանում։ Մեր տուն` գյուղ։

Էսօր կտեսնես այս գյուղը։ Շատ եմ պատմել։  Մեքենան անհարմար է։ Ամեն ուրբաթ օր այն ինձ տանում է։

Տես, մեր մտքերից այն կողմ աշուն է։ Հա, դա եղանակ է։ Մոռացել էի բացատրել։

Այստեղ ամեն ինչը բաժանում են։ Մասեր։ Տեսակներ։ Մաշկի գույն։ Ձևեր։ Տարիք։ Ամեն ինչ բաժանում են։ Մարդուն բաժանում են։ Էնքան բաժանում են, վերջում էդ մարդուց բան չի մնում։

Ճանապարհը ցեխոտ է, ուսիս բարձրացիր, որ չկեղտոտվես։ Քարեր էլ կան։ Շատ քարեր։ Էս գյուղի ունեցած միակ բանը քարն է։

Հասանք։ Նստիր։ Էս թախտին մենք ձմռան երեկոներին նստում ենք վառարանի կողքին, ամռանը` պատշգամբում ենք նստում։ Էլի էս թախտին։ Աշունը կատարյալ չէ։ Դեռ վառարանը տուն չեն բերել։

Էսօր կաթով սուրճ ենք խմելու։ Դեմ չե՞ս։

Սրանից համով բան չկա, հատկապես երբ մայրդ է պատրաստում։

Ինտերնետից անջատվելը դժվար գործ է։ Սպասիր նամակներիս պատասխանեմ։

Զգո՞ւմ ես էս հոտը։ Չորացող մասուրի հոտն է։  Մասուրի թեյ ես չեմ սիրում, բայց կուզեի սիրել։ Գաթա կուտե՞ս։

Դրսում հիմա նստել չարժե։ Կսառչենք։ Շատ ցուրտ է։ Խաղողի վազը տեսնո՞ւմ ես։ Էդտեղից էնքան սիրուն ես երևում։ Ամեն օր նայում էի քեզ այդտեղից։ Շատ սիրուն էր ամեն ինչ, երբ ամառ էր։ Հիմա ցուրտն է սիրուն։ Հիմա տերևներն են սիրուն։ Իսկ ամռանը` ամեն ինչը։

Աստղերը ինչո՞ւ դուրս չեն գալիս։ Քե՞զ են սպասում։ Գնո՞ւմ ես…

Տուն. երևի բոլորդ տուն ասելով կպատկերացնեք այն միակը, որտեղ ծնվել ու մեծացել եք, իսկ ես՝ ոչ։ Ես Արաքսն եմ, 14 տարեկան, չորս անգամ փոխել եմ տունս, չորս անգամ սկսել սկզբից։

Ծնվեցի, երկու տարի ապրեցի մի տան մեջ, որից տեղափոխվելու պատճառը 9-րդ հարկն էր։ Մի քիչ անհասկանալի էր, թե ինչը խանգարեց ծնողներիս 9-րդ հարկում։ Ես բան չեմ հիշում։

Մինչև 7 տարեկանը մանկությանս շատ լավ, հաճելի պահերը ապրեցի երկրորդ հարկում։ Հարմար էր շատ, հիշում եմ իմ բոլոր ընկերներին և մեր խաղերը։ Հիշում եմ բոլորին, անգամ մեր բակի տատիկ պապիկներին, որոնց հանգիստը միշտ խանգարում էինք՝ առավոտից երեկո անիմաստ գոռգոռալով։ Ու չեմ ուզում հիշել այն պահը, երբ մայրիկս սկսեց հավաքել իրերը ու ասաց, որ տեղափոխվելու ենք նոր բնակարան։ Գնացի, կանչեցի մոտ ընկերուհուս, և չգիտեմ՝ ինչու, սկսեցի լացել։ Նա էլ, առանց որևէ բան հարցնելու, լացեց, հետո խոսեցինք։ Իրար գրեթե ամեն օր հրաժեշտ էինք տալիս, իսկ իմ գնալու օրը առանց խոսելու միայն լացում և իրար խոստանում էինք, որ միշտ կմնանք լավ ընկերներ։

Տուն 3-րդ․ գրեթե երկու ամիս տանից դուրս չէի գալիս, ինձ թվում էր, որ դրսում ոչ ոքի հետ չեմ կարող խաղալ, որ նրանք իմ իմացած խաղերը չգիտեն։ Դե, ես ճիշտ էի, ես այդ տան մեջ դարձա 13 տարեկան և ոչ մի անգամ բակ չիջա։ Միայն երեկոյան՝ միայնակ զբոսնելու։

Դարձա 14 տարեկան, և մենք կրկին տեղափոխվեցինք։ Ես կարծես եկել էի իմ հին տուն, նորից գտա լավ ընկերներ, իմ հասակակիցների հետ ամեն օր խաղում էինք իմ խաղերը։ Ինձ թվում էր՝ գտա կիսատ թողած խաղերիս շարունակությունները։

Հիմա մի բանից եմ վախենում․ 15-ամյակս նոր տան մեջ չլինի։