ella mnacakanyan yerevan

Կապույտ-կապույտ աչքեր

Ճանապարհը մեզ տարավ դեպի Չարենցավան հանպատրաստից, պլանավորվածից դուրս, որովհետև Ծաղկաձորը մի քանի օրում հասցրել էր դատարկել պապայի դրամապանակում եղած ամբողջ կանխիկ գումարը, ու այդ նեղ ու երկար մայրուղում բանկոմատ գտնելու ամենակարճ տարբերակը մեքենայի ղեկը աջ թեքելն էր՝ դեպի Չարենցավան: Ու չնայած մեքենայով մի քանի պտույտ գործելուց հետո այդպես էլ չհաջողվեց գտնել համապատասխան բանկի բանկոմատը, փոխարենը «գտանք» մի եկեղեցի, որի գոյությունը, թեպետ, քրիստոնեությունն առաջինը որպես պետական կրոն ընդունած երկրում նույնքան սովորական ու կանխատեսելի պիտի լիներ, որքան, ասենք, լողափի հանդիպելը ծովափնյա քաղաքում, բայց մեր առաջին ռեակցիան զարմանքն էր.
-Վա՜յ, էստեղ էսպիսի եկեղեցի կա՞:
Չգիտեմ՝ ավելի շատ ընտանեկա՞ն, թե՞ հայկական սովորության համաձայն, կանգ առանք ու մտանք եկեղեցի: Չէ՜, չեմ պատրաստվում ձեզ ձանձրացնել տեղանքային նկարագրություններով, առավել ևս, որ դրանք առանձնապես չեն տարբերվում նմանատիպ այլ վայրերի նկարագրություններից, փոխարենը կպատմեմ Վահան պապիկի մասին, ով խնամում էր եկեղեցին շրջապատող փոքր այգին՝ լի պտղատու ծառերով ու կարմիր-կարմիր վարդերով: Նրան հանդիպեցի եկեղեցուց դուրս գալու պահին, երբ մերոնց գտնելու ակնկալիքով թափառող հայացքս գցում էի այս ու այն կողմ: Գտա: Աջ կողմում էին՝ աղբյուր- հուշարձանի մոտ: Պապան հասցրել էր քաղցր զրույցի բռնվել Վահան պապիկի հետ, ով, փոքր-ինչ մարմինը թեքած, լվանում էր ձեռքի խնձորները: Երբ մոտեցա նրանց, առաջին բանը, որ արեց, խնձորներն ինձ մեկնելն էր.
-Իմ ծառի խնձորներն են:
-Շնորհակալ եմ շատ,- ժպտացի ու նայեցի աչքերին:
Կապույտ-կապույտ աչքեր ուներ Վահան պապիկը, խաղաղության պես կապույտ աչքեր, որոնցից ասես բարություն էր կաթում: Խնձորները վերցրի, իսկ նա շարունակեց պատմել, թե ինչպես է որդու հետ (ով, ի դեպ, գրեթե իր նման ճերմակած էր արդեն) խնամում այգին, ու թե ինչպես են շատերը րոպեների ընթացում կոխկռտում իրենց ամիսների աշխատանքը, որի արդյունքով, անկասկած, հպարտանում էր, աչքերից էր երևում: Հետո միայն պիտի պարզվեր, որ այդ կապույտ, խաղաղ աչքերում հպարտության ու բարության հետ մեկտեղ մեծ ու անպատմելի վշտեր կային: 90-ականների սկզբներին՝ Արցախյան ազատամարտի ժամանակ, կորցրել էր որդիներից մեկին, ավելի ուշ՝ Քառօրյայի օրերին արդեն, եղբոր որդուն՝ Ռոբերտ Աբաջյանին:
-Վահան Աբաջյան ա անունս,- ասաց՝ կարծես փորձելով հաստատել, որ ազգակցական կապ ունի Ռոբերտի հետ,- առաջ (հավանաբար «սովետի թիվը» նկատի ուներ) էստեղ կինոթատրոն կար, ընդեղ էի աշխատում,- ափսոսանք նկատեցի աչքերում,- 600 հոգանոց դահլիճ ուներ…
Հաճելի զրույցը վստահաբար դեռ երկար կշարունակվեր, եթե չլիներ բանկոմատ գտնելու մեր շտապողականությունը:
-Շնորհակալ ենք շատ, Վահա՛ն ջան,- պապան ձեռքը մեկնեց, որ հրաժեշտ տա:
-Գնո՞ւմ եք: Վա՜յ, մի րոպե սպասեք էն կողմից ավելի լավ խնձորներ բերեմ:
Ու մինչ մենք կհասցնեինք արտաբերել մեր ավանդական «չեմուչում»-երը, պապիկն արդեն ճանապարհ էր ընկել դեպի այգու մյուս կողմ: Եղբայրս գնաց նրա հետևից: Վերադարձան 2-3 րոպե հետո՝ բռերի մեջ լիքը խնձորներ: Այս անգամ խնձորները կարմրավուն էին:
-Շատ լավ տղա ա Նորայրը, ճանապարհին ծանոթացանք,- ասաց Վահան պապիկն ու խնձորները մեկնեց մեզ,- բոլոր էրեխեքդ էլ լավն են,- հայացքն ուղղեց պապային,- առողջ լինեք:
-Դուք էլ առողջ մնացեք: Շնորհակալ ենք շատ:

Հա՛, Վահա՛ն պապիկ, առողջ մնացեք, արարեք ու աշխարհը լցրեք Ձեր կապույտ, վիշտ տեսած աչքերից ծորացող խաղաղությամբ ու պարզությամբ: Ի դեպ, Ձեր կարմրավուն խնձորների միջուկը վարդագույն էր, գուցե բարությունը հենց նրանց նման վարդագո՞ւյն է…

Հետաքրքիր է, մենք եկել էինք բանկոմատ փնտրելու, մինչդեռ գտանք մի ամբողջ, իսկական բարություն՝ կապույտ-կապույտ աչքերում…

Հայ Բելգիական “Exploring the world through the lens of a camera” ծրագիր․ օր երրորդ

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Առավոտյան նախաճաշի սեղանի շուրջ երրորդ օրվա օրակարգը կրկին նայելուց հետո շտապեցինք Մանանա՝  «Թումուլտի» կազմակերպած կոնֆլիկտների հաղթահարման դասընթացին։

-Երանի էսօր էլ գնայինք Երևանը բացահայտելու, թե չէ՝ ի՞նչ դասընթաց էս օգոստոսին։

Լսելով դասընթաց բառը սկսում ենք պատկերացնել ձանձրալի ու երկար լեկցիա՝ կոնֆլիկտային իրավիճակների, դրանց խնդիրների և լուծումների մասին, որը լսելու համար հարկավոր է միայն բարձ ու վերմակ, բայց դասը սկսելուն պես հասկացանք, որ դրանք զուտ թյուր պատկերացումներ են։ Սկզբում բաժանվեցինք խմբերի՝ թզուկների և շրեկների, ապա օրինակների միջոցով ստեղծեցինք կոնֆլիկտային իրավիճակներ՝ նշելով խմբերի թերությունները։ Վերջում միասին որոշեցինք կոնֆլիկտների հաղթահարման լուծումները։ Բոլորս ակտիվորեն մասնակցեցինք ՝ չնկատելով՝  թե ինչպես սահեց ժամանակը։

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-Իսկ հիմա ի՞նչ դասընթաց է լինելու։

«Կոնֆլիկտներից» հետո մեզ սպասվում էր հետաքրքիր ճանապարհորդություն դեպի Արագածոտնի մարզ։ Սկզբում այցելեցինք Մուղնի՝ Սուրբ Գևորգ եկեղեցի։ Բելգիացի մասնակիցները չեն դադարում հիանալ հայկական ճարտարապետությամբ։ Միասին շատ լուսանկարներ ու հոլովակներ նկարեցինք, ապա սկսեցինք համեմատել աշխատանքները միասին։ Շարունակեցինք ճանապարհը՝ ուղևորվելով Օհանավանք, որի բակում տեսանք հայկական չիր, մուրաբա և թթու լավաշ բաժանող տատիկներին։ Նրանք հյուրասիրեցին մեզ հայկական անուշահամ ուտելիքներ, ներկայացրին դրանց պատրաստման եղանակները և վերջում առաջարկեցին գովազդել իրենց փոքրիկ խանութը։ Առաջարկը չմերժելուց, վանքի պատմությանը ծանոթանալուց և տարածքը լավ ուսումնասիրելուց հետո գնացինք դեպի Սաղմոսավանք։ Այստեղ բելգիացի մասնակիցները առիթ ունեցան տեսնելու հայկական ավանդական հարսանիք։

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Իսկ հետո այցելեցինք Հայով այբուբենի պուրակ, որտեղ մեր բելգիացի ընկերներին լուսանկարեցինք իրենց անվան սկզբնատառ հուշակոթողների հետ:

Երբ ուրախ տրամադրությամբ վերադարձանք Երևան, որոշեցինք բելգիացի մասնակիցների հետ գնալ Վազգեն Սարգսյանի անվան մարզադահլիճ և աջակցել «Փյունիկ» ակումբին՝ «Մաքաբի Թել Ավիվ» իսրայելական ակումբի դեմ խաղում։ Հենց այդ պահին բոլորիս մոտ ճանապարհորդական տրամադրությանը հաջորդեց ֆուտբոլային տրամադրությունը։ Բելգիացի մասնակիցները մարզադահլիճում միացան հայ երկրպագուներին։ Միասին սկսեցինք գոչերով, ծափերով և ֆուտբոլային ալիք անելով աջակցել հայերին։ Ցավոք, հանդիպումը վերջացավ ոչ ոքի, բայց մենք ոգևորված ու տպավորված ֆուտբոլով վերադարձանք հյուրանոց:

Թվում էր, թե հետաքրքիր իրադարձություններով լի օրվանից հետո պիտի գնայինք քնելու, բայց հոգնածությունը չհաղթահարեց մեզ, որովհետև բելգիացի մասնակիցների հետ սկսեցինք խաղալ հայ մասնակիցներից ապագա հոգեբան Ամալյայի ձեռնարկած հոգեբանական խաղը։

-Խաղը անգլերեն ենք խաղում, որ բոլորին հասանելի լինի։

-Ես հասկանում եմ,- լսվեց հայերեն լեզուն ջանասիրաբար սերտող Ռևդուանի ձայնը։

Վալենտինա Չիլինգարյան

***

Introducing the participants of the ”Exploring the world through the lense of a camera” program. 

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

The interviewee is Oriane Lecluyse:

-What are some expectations that you had before coming to Armenia?

-I didn’t have thay many of expectations. I just did a little research on the culture, the religion, the political situation. I expected to see an Eastern European country.

-How was the reality different from some expectations that you had?

-Armenia is far less Eastern natured than I thought it would be, but I have only seen Yerevan so far. I get a view from the capital and that doesn’t show me the full picture. So I’m only going to make final conclusions when I visit the villages.

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-What are the significant features that you like about this project?

-I like the fact that we can write, take photos, work together and learn a lot about each other. Sometimes it’s very difficult, because people are far too lazy to work together, and now they have to do it, and that’s good!

-Have you learnt anything new?

-Something I think is always beautiful to see is solidarity and in Belgium we don’t have that much of solidarity. It’s something new and impressive to me.

-What do you think the long-term impact of this project will be?

-What I really hope for is that I can get a good  stimulus to keep working on photography and writing every day. I will start to practice a little bit of journalism which will be the beginning of many trips to other countries that are seen as far and unknown.

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-So what is your overall impression of Armenia?

-Friendly, hospitable and very happy. I think it’s a very interesting country. You guys have peacefullly reached something beautiful, but the new leader also has to prove himself.

***

Ներկայացնում ենք ծրագրի մասնակիցներին

Հարցազրույց հայ֊ բելգիական ”Eploring the world through the lense of a camera” ծրագրի մասնակից Անի Ավետիսյանի հետ

-Ի՞նչ սպասելիքներ ունեիր ծրագրին հայտ ներկայացնելուց առաջ։ 

-Հայտը լրացնելիս նախ և առաջ ակնկալում էի նոր ծանոթություններ բելգիացի մասնակիցների հետ և նոր գիտելիքներ։ Դե, լինելով ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի ուսանող, հիմնականում լրագրության հետ կապված նոր սպասելիքներ չունեի, բայց կոնֆլիկտների հաղթահարման թրեյնինգները բավականին հետաքրքիր են, ու կարծում եմ՝ առաջիկա օրերի ընթացքում կարևոր գիտելիքներ ձեռք կբերեմ։

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-Որքանո՞վ արդարացան սպասելիքներդ։ 

-Առաջին օրն իհարկե մի փոքր դժվար էր միջավայրին հարմարվելը։ Բայց ժամանակի ընթացքում հասցրի մտերմանալ թե՛ հայ, և թե՛ բելգիացի մասնակիցների հետ։ Այժմ բավականին հետաքրքիր ու բովանդակալից ժամանակ ենք անցկացնում։ Կարծում եմ այս ծրագրի շրջանակներում ձեռք բերած գիտելիքներն ու հմտությունները հետագայում բավականին օգտակար կլինեն։

-Ծրագրի մեջ կա՞ն արդյոք որոշակի առանձնահատկություններ, որոնց դու առանձնակի կարևորություն ես տալիս։

-Առաջինը՝ հաճելի, սովորելու տրամադրող մթնոլորտը։ Նաև կազմակերպվող դասընթացների ինտերակտիվ ֆորմատը, որի շնորհիվ ինֆորմացիան ավելի հեշտ է տպավորվում մասնակիցների մոտ։

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-Ի՞նչ ես կարծում, արդյոք շարունակական բնույթ կկրե՞ն բելգիացի մասնակիցների հետ ընկերական կապերդ։ Եթե այո՝ ինչպե՞ս։ 

-Արդեն հասցրել եմ մասնակիցների հետ ընկերանալ սոցցանցերում։ Կարծում եմ՝ շփումը կշարունակվի այդ կերպ։ Հուսով եմ՝ Հայաստանից դուրս ընկերներ կունենամ ոչ միայն այս ծրագրի շրջանակներում, կամ դրանից մի քանի օր անց, այլ տարիներ շարունակ։

Հարցազրույցները գրի առավ՝ Եվա Խեչոյանը

 

Ծանոթացեք. Հայկ Գալստյան

Ֆուտբոլ, շատերի համար ուղղակի սպոտաձև, իսկ մի մասի համար էլ ուղղակի կյանքի իմաստ, տարերք, ցնծություն, խելահեղություն , ճշգրիտ և մտածված խաղեր, փառահեղ գոլեր։ Դա ֆուտբոլն է…

Ես այսօր կխոսեմ Հայաստանի երիտասարդական հավաքականի կիսապաշտպան, գերմանական «Շտուտգարդի» ֆուտբոլիստ Հայկ Գալստյանի հետ։

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայտնվեցիք ֆուտբոլային աշխարհում։ Տեղյակ եմ, որ վեց տարեկանից հաճախել եք ֆուտբոլի պարապմունքների, ի՞նչը ստիպեց Ձեզ շարունակել այն։

-Իմ ֆուտբոլային քայլերը սկսվեցին ավելի վաղ տարիքից, երբ երեք տարեկան էի։ Ինձ այդ ուղու վրա դրեց հայրս, քանի որ նա էլ եղել էր ֆուտբոլիստ։ Նա իմ առաջին մարզիչն է եղել, իսկ երբ դարձա վեց տարեկան, սկսեցի հաճախել պրոֆեսիոնալ ակումբ՝ «Միկա», այնտեղ շարունակեցի ելույթներս և հասկացա, որ այդ ամենը իմ արյան մեջ կա և, որ շատ եմ սիրում ֆուտբոլը։ Եվ այդպես շարունակեցի զբաղվել ֆուտբոլով։
-Առաջին անգամ հաջողության հասնելուց հետո ի՞նչ զգացողություններ ունեիք։ Եվ ո՞րն է Ձեզ համար հաջողություն ասվածը։
-Իհարկե, հաջողություններ շատ են եղել, սակայն առաջին հաջողությունս նա էր, որ մանկապատանեկան առաջնությունում ինձ լավ դրսևորելուց հետո զանգահարեցին հայրիկիս և ասացին , որ «Միկա» ակումբը ուզում է պրոֆեսիոնալ պայմանագիր կնքել ինձ հետ։
Նշեմ, որ այդ ժամանակ ես տասնհինգ տարեկան էի։ Այդ տարի ինձ առաջին անգամ հրավիրեցին Հայաստանի մինչև տասնյոթ տարեկանների հավաքական։ Դա ինձ համար շատ մեծ նվաճում էր: Ես կարողացա տասնհինգ տարեկանում, ինձանից մեծ տղաների հետ ներկայացնել Հայաստանի հավաքականը։
Իսկ հաջողությունը ինձ համար դա քրտնաջան աշխատանքի շնորհիվ բարձունքների հասնելն է։ Ես իմ երազանքներին հասնելու համար պատրաստ եմ օր ու գիշեր աշխատել։
-2014 թ֊ին ճանաչվել եք նախկին խորհրդային երկրների 7 տաղանդավոր ֆուտբոլիստներից մեկը։ Դա Ձեզ համար կարևո՞ր ձեռքբերում էր։

-Դա շատ մեծ ձեռքբերում էր։ Հաճելի է, երբ դու գտնվում ես տարածաշրջանի յոթ տաղանդավոր ֆուտբոլիստների ցանկում, սակայն պետք չէ այդ ամենով տարվել։ Ողղակի պետք է առաջ շարժվել, շարունակել աշխատել՝ ավելիին հասնելու համար։

-Այժմ ո՞ր թիմում եք խաղում և ապագայում ի՞նչ պլաններ ունեք: 

-Այս պահին խաղում եմ Գերմանիայի «Շտուտգարդ» թիմում։ Շարունակելու եմ պարապել, առաջին խաղն անցկացնել առաջին թիմում, և իհարկե, Հայաստանի ազգային հավաքականում։
- Դուք ձեզ երջանիկ համարո՞ւմ եք։
-Երջանիկ եմ, որ հնարավորություն ունեմ և զբաղվում եմ իմ սիրած գործով։
-Եվ վերջում, որպեսզի Ձեզ լավ ճանաչեն ընթերցողները, մի քանի բլից հարցեր:
Սիրած գի՞րք։

-Մեսսիի և իր կարիերայի մասին:
-Երաժշտությո՞ւն։
-Կոնկրետ սիրած երաժշտություն չունեմ։
-Ֆի՞լմ։
-«Գոլ» ֆիլմը։
-Երկի՞ր։
-Իհարկե, Հայաստան։
-Ֆուտբոլի՞ստ։
- Մեսսի։
-Լեզունե՞ր։
-Տիրապետում եմ չորս լեզվի՝ ռուսերեն, հայերեն, գերմաներեն և հունարեն։ Ինձ թվում է բոլոր լեզուներն էլ հետաքրքիր են, բայց մայրենի լեզուն իր տեղն ունի։
-Եվ վերջին հարցը. ի՞նչ է Ձեզ համար ֆուտբոլը։
-Ֆուտբոլն ինձ համար կյանք է, առանց նրա ես ինձ չեմ պատկերացնում:

Ճամփորդության առաքելությունը

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Երեք օրով Կալավան էին ժամանել Լեհաստանից յոթ աղջիկ: Նրանք ներկայացնում էին Travel with mission կազմակերպությունը: Կազմակերպության շրջանակներում տարբեր երկրներում վերանորոգում են դպրոցի դասասենյակներ, ճաշարաններ և այլն: Նրանք որոշեցին այս անգամ գալ Հայաստան և վերանորոգել Կալավան գյուղի միջնակարգ դպրոցի երկու դասասենյակ: Ապակիները ձեռք էին բերվել EtnoArmenia Tours-ի միջոցներով, իսկ շինարարական նյութերն ու մնացած պարագաները բերել էին իրենց հետ:

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Ամեն առավոտ ժամը ուղիղ 9-ին գնում էին դպրոց և սկսում վերանորոգումը:

Գյուղի երիտասարդներից մի քանիսն օգնում էին նրանց: Դպրոցի երեխաները ամեն օր նրանց հետ հավասար աշխատում էին, անգամ վեց տարեկան փոքրիկ Ոսկանն էր նրանց օգնում, դարձել էր իրենց փոքրիկ ընկերը:

Քանի որ ժամանակը շատ քիչ էր, նրանք չհասցրեցին ամբողջությամբ ավարտել աշխատանքը, և գյուղի երիտասարդները խոստացան ավարտին հասցնել կիսատ աշխատանքը:

Նրանք դատարկաձեռն չէին եկել: Դպրոցի երեխաներին բերել էին գրենական անհրաժեշտ պիտույքներ:

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Ռոբերտ Ղուկասյանի

Գրկախառնությամբ բաժանվեցինք՝ միմյանց կրկին հանդիպելու ակնկալիքով:

Մենք բոլորս անչափ շնորհակալ ենք նրանց նման հիանալի գործ կատարելու համար:

ՀԱՅ-ԲԵԼԳԻԱԿԱՆ “EXPLORING THE WORLD THROUGH THE LENS OF A CAMERA” ԾՐԱԳԻՐ. Օր երկրորդ

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Այսօր դուք նստելու եք «մարշրուտկա»

Մոտավորապես էսպիսի բառերով սկսվեց ծրագրի մեր երկրորդ օրը:

Նախաճաշից հետո ուղևորվում ենք դեպի «Մանանա»:  Էստեղ մեզ նոր  արկածներ էին սպասվում:  Բաժանվում ենք 4 խմբի, մեզ տրվում է 4 ժամ, 7 առաջադրանք ու ողջ Երևանը, որ պիտի բացահայտեինք բելգիացի մեր ընկերների հետ:

Մենք պետք է գտնեինք թանգարաններ, եկեղեցիներ, ցայտաղբյուրներ, լուսանկարեինք ու լուսանկարվեինք նրանց հետ, հագնեինք հայկական  տարազ, և, իհարկե, երթևեկեինք մեր երթուղային տրանսպորտով` ճանաչելով Երևանը այլ անկյուններից:

Երևանի, մեր` մասնակիցների ու ճամփորդությունների խառնված մայրուղիներում արկածներն ու զվարճալի պատմությունները անխուսափելի էին` ճանապարհը կորցնելուց մինչև անգլերենին տիպիկ ռուսերենով պատասխանող մարդիկ:

Բայց ամենաէքստրեմալը  Բելգիայի մասնակիցների հետ երթուղային նստելն էր: Իրենք զարմացած ու հետաքրքրված էին մեր փոքրիկ ու հին փոխադրամիջոցներով ու մի քիչ էլ բարկացած էին երևանյան շոգից:

Բացահայտելով Երևանը` մենք հասցրինք բացահայտել իրար, շփվել և ավելի մտերմանալ միմյսնց հետ:

Ճաշից հետո ֆոտոյի որքշոփն էր: Սովորեցինք լուսանկարելու հիմնական կանոնների, լուսանկարում կարևոր տարրերի մասին:IMG_9793

Քննարկեցինք մի շարք հարցեր, խոսեցինք դոկումենտալ լուսանկարչության մասին, դիտեցինք մի քանի ֆոտոշարքեր արված թղթակիցների կողմից և հետո փորձեցինք մեր սովորածը օգտագործել գործնականում: Սկսեցինք լուսանկարներ անել՝ շրջելով Երևանով:

Ընթրիքից հետո մեզ մոտ հայկական մշակույթի երեկո էր: Մեր ընկերներին հյուրասիրեցինք հայկակսն խոհանոցին բնորոշ ուտեստներ, պարեցինք հայկական ժողովրդական պարեր ու փորձեցինք սովորեցնել բելգիացի մեր ընկերներին:

Օրն ավարտեցինք միասին երգելով,  խոսելով, անցկացնելով հետաքրքիր և ուսուցողական ժամանակ:

Հա, ի դեպ, լուսանկարներ անելու ընթացքում Բելգիայի մասնակիցների հետ զրուցելով քայլում էինք: Ամեն մեկը պատմում էր իր երկրից ու բացատրում իրենց լեզվից հետաքրքիր տարրեր: Չէի հասցրել Սոնային դիմել՝ ասելով. «Սոն, լսի»,  Ռևդուանը հարցրեց,  »Is it mean listen?»:

Վստահ եմ` ծրագրի ավարտին բելգիացիները մեզ հետ հայերենով են  հաղորդակցվելու:

Ամալյա Հարությունյան

***

Ներկայացնում ենք ծրագրի մասնակիցներին

Հարցազրույց Վալերիա Կորոլյովայի հետ 

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-Որտեղի՞ց ես իմացել ծրագրի մասին և ո՞րն էր նպատակը ծրագրին մասնակցելու:

-Ես միշտ երազել եմ ճանապարհորդել, ծանոթանալ նոր մարդկանց հետ, ուսումնասիրել այլ երկրների մշակույթը և այդ ամենի մասին ֆիլմեր նկարել: «Թումուլտը» ժամանել էր մեր դպրոց և ֆիլմմեյքինգով զբաղվող երեխաներին ներկայացրել էր այս ծրագիրը:

Ես նայեցի մանրամասները «Թումուլտի» էջում, խոսեցի ծնողներիս հետ և ահա ես այստեղ եմ:

-Արդեն երկու օր է՝ Երևանում ես, ի՞նչ տպավորություն ունես ծրագրից:

-Մինչ գալս ես համարյա ոչ մի բան չգիտեի «Թումուլտի» և «Մանանայի» մասին, բայց հիմա ես ունեմ բավական շատ տեղեկություն և կարող եմ ասել, որ տպավորություններս առավել քան լավն են:

-Ինչպիսի՞ն էին քո ակնկալիքները մինչ ծրագիրը և ինչպիսի՞ն են դրանք հիմա:

-Մինչ գալս ես ցանկանում էի իմանալ ամեն ինչ ֆիլմերի մասին և հիմա նույնպես անհամբեր սպասում եմ դասընթացներին, նաև մտածում էի, որ շփումը երկու ազգերի միջև այդքան էլ չի ստացվի, բայց հիմա տեսնում եմ, որ դա այդպես չէ:

-Բավարա՞ր էր քեզ համար այս երկու օրը Երևանի մասին կարծիք կազմելու:

-Այո: Ճիշտն ասած, ես չէի կարող պատկերացնել, թե ինչպիսին են այստեղ մարդիկ: Ես մտածում էի, որ այստեղ մարդիկ լցված են չարությամբ, բայց հիմա տեսնում եմ, որ չկա ոչ մի չարություն, հայ ժողովրդի կողքին ես ինձ ապահով եմ զգում:

Նաև շատ է դուրս եկել քաղաքի ճարտարապետությունը:

-Ի՞նչն է քեզ ամենաշատը դուր եկել Երևանում:

-Ցայտաղբյուրները: Կյանքումս առաջին անգամ էի տեսնում ցայտաղբյուր: Եվ շենքերը: Ամեն ինչ հին ոճի մեջ է, ու հենց այդ հնությունն է գեղեցկացնոյմ քաղաքը:

-Եթե լիներ հնարավորություն Հայաստանում բնակություն հաստատելու,արդյո՞ք կցանկանայիր:

-Ես հաստատ կապրեի այստեղ մեկ տարի, բայց ոչ ընդմիշտ, որովհետև ես ծնվել եմ Բելգիայում և չեմ կարող հենց այնպես թողնել իմ երկիրը և տեղափոխվել Հայաստան:

-Ի՞նչ բացահայտեցիր Հայաստանում, որ չկար Բելգիայում:

-Վարորդներն են այստեղ տարօրինակ: Այնպիսի տպավորություն է, ասես նրանք չեն ենթարկվում կանոններին:

-Նկարագրիր երկու բառով Հայաստանը:

-Անտիկվար, պատրիոտիկ:

-Նկարագրիր երկու բառով «Մանանան»:

-Կրեատիվ, հյուրընկալ:

Հարցազրույց Աննա Անդրեասյանի հետ

-Ինչպե՞ս ես իմացել «Մանանայի» մասին:

-Երեք տարի առաջ «Մանանայի» թիմը եկել էր մեր դպրոց, և երբ ես իմացա, թե ինչով են նրանք զբաղվում, հասկացա, որ ուզում եմ դառնալ «Մանանա» թիմի անդամ:

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Ւ՞նչ ակնկալիքներ ունես առաջիկա երկու շաբաթներից:

-Ակնկալիքներս շատ են, բայց ամենաշատը ուզում եմ ներկայացնել իրենց մեր մշակույթը և ամեն ինչ իմանալ Բելգիայի մշակույթի մասին:

-Ի՞նչն է ամենաշատը քո դուրը եկել այս երկու օրվա ընթացքում:

-Ինձ շատ դուր եկավ մեր շրջագայությունը Երևանով: Ես նրանց պատմում էի ամեն շենքի մասին, ամեն փողոցի մասին:

-Քո տպավորությունները բելգիացի քո հասակակիցներից:

-Նրանք շատ հետաքրքրասեր են, հետաքրքրվում են հայկական մշակույթով, և մենք ունենք շատ ընդհանուր բաներ, որոնց շնորհիվ մեր մտերմությունն ավելի է ամրապնդվում:

-Ի՞նչ կցանկանայիր ավելացնել:

-Հուսով եմ, մենք կանցկացնենք լավ ժամանակ այս երկու շաբաթվա ընթացքում, կսովորենք նոր բաներ, կփոխանակվենք գիտելիքներով: Հուսով եմ, որ նրանք կգնան այստեղից միայն լավ հուշերով:

Հարցազրույցները վարեց՝ Արման Բաղդասարյանը

***

Today was quite a day.

It started off being kind of mellow for the ones who woke up early. They had a delicious and varied breakfast, had time to shower and get ready on their own tempo.
For the ones who didn’t, well they just had to hurry up.

When everyone was out the door, the rumor was spreading that this morning, we would walk in groups of 4-5-6 through Yerevan and they had to reach the most destinations as possible. And like they tend to say, rumor has it.
After a very interesting, beautiful and most definitely tiring walk of four hours, we all met at the lunch place. The music was good, but the lighting and music could use some help.

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

After that, we arrived at Manana Center to have our afternoon photography workshop. We were very exhausted of our four-hour walk so many of our brains were not able to function as they should. Then off course we had our 4 o’clock coffee break and got the assignment to go to take photo’s with what we just learned.

At around 7:30 we all met in front of the hostel so we could go to dinner. I’m sure nobody excepted dinner to be such a luxury, it was the first real Armenian cuisine of our trip. We had the opportunity to try all kind of Armenian meals, not all were a success but most of them were delicious.
After diner we had regained the strength that we had lost during the day and we returned to the hostel where we were able to get to know the Armenian culture in a very nice way.
Food, general information and a large amount of dance were all to be admired. After a while, the tired people went to bed and the evening slowly came to an end.

 Rédouan Muyldermans

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Ստեփանակերտը

Ստեփանակերտը քաղաք է, ուր տանող ճանապարհով անվերջ գնում-գալիս են զինվորներին տեղափոխող մեքենաները:

Քաղաք է, որի ճանապարհին զինվորները երբեմն իրենց երազներն են թողնում:

Որի ճանապարհին, սակայն, շարունակում են երազել:

Ստեփանակերտը քաղաք է, ուր գալիս են աշխարհի տարբեր կողմերից, գալիս են զարմացած, ժպիտով…

Քաղաք է, ուր մարդիկ ժպտում են, որքան հնարավոր է:

Քաղաք, ուր ամեն քայլափոխի զինվորական համազգեստով մարդկանց տեսնելը սովորական է, ուր զինվորական համազգեստով են կարծես բոլորը՝ մեծից փոքր, աղջիկ ու տղա:

Ստեփանակերտը քաղաք է, որի հրապարակներում երեկոյան լսվում է «Ախպերս ու ես»-ը:

Քաղաք, որի հրապարակներն անգամ հուսադրում են «մամ ջան, չտխրես…»-ով:

Բայց նաև քաղաք է, որտեղ մայրերը տխրում են:

Ստեփանակերտը քաղաք է, որ կառուցվում է նաև գետնի տակ, որովհետև քաղաք է, որտեղ գետնի երեսին ապրելը մի քիչ վտանգավոր է:

Երբեմն՝ մի քիչ շատ:

Քաղաք, որտեղ դժվար է չփշաքաղվել առաջին այցով, որտեղ դժվար է թաքցնել հուզմունքը։

Ստեփանակերտը քաղաք է, որտեղ սիրում են, պայքարում, ծաղկում…

Քաղաք է, որը սիրում է ու ծաղկում:

Եվ քաղաք, որին սիրում են:

Ճամբար «Երիտասարդ» Ոսկեհատում

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Այս ամռան շոգերը ցրելու ու ոմանց ձանձրալի-ձանձրացնող տրամադրությունները փոխելու համար Արագածոտնի մարզի Ոսկեհատ գյուղի մի խումբ երիտասարդներ կազմակերպել էին բակային ճամբար։ Երիտասարդների խումբը, որ ձևավորվել է նույն գյուղի բնակչուհի Մարինե Մխիթարյանի ջանքերով, կրում է «Երիտասարդ Ոսկեհատ» անունը։ Հենց նրանք էին ճամբարի ջոկատավարները, համակարգողներն ու անվտանգությունը ապահովողները։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Ճամբարը մեկ շաբաթում միավորեց գյուղի 6-17 տարեկան մոտ 90 երեխաների։ Փոքրիկները սովորեցին երգ ու պար, նկարեցին ու խաղացին։ Եվ, որ ամենակարևորն է՝ ավելի լավ ճանաչեցին սեփական գյուղն ու իրար, գուցե գտան ավելին, քան գիտելիքն է։
Իրականում ծրագրի այսպիսի տարածումը անսպասելի էր բոլորի համար, թե՛ երեխաների, թե՛ նրանց ծնողների ու թե՛ կազմակերպիչների համար։
Գաղափարի մասին ավելի մանրամասն պատմում է Մարինեն։
- Ոսկեհատում ճամբար կազմակերպելու գաղափարը երևի չորս-հինգ տարվա պատմություն ունի։ Սկսվեց հենց այն ժամանակ, երբ ինքս սկսեցի մասնակցել տարբեր ծրագրերի ու ճամբարների։ Մտածում էի՝ ինչո՞ւ Ոսկեհատի երեխաները չպիտի ունենան նույն հնարավորությունը։ Իսկ ծրագիրն ավելի իրատեսական դարձավ երևի երկու տարի առաջ։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Ծրագրի իրատեսական լինելուն սկզբում խանգարում էր անհրաժեշտ նյութերի, ռեսուրսների պակասը․ մարզական գույք, տեխնոլոգիական աշխատանքի պարագաներ և այլն։ Փորձում էի գտնել այլընտրանքներ։ Այս տարի հանգեցի այն մտքին, որ ամենաճիշտը համայնքապետարանին դիմելն է։ Ի սկզբանե ծրագրի գաղափարին ոչ ոք չէր հավատում։ Առաջին մարդը, ով կանգնեց կողքիս, իմ համայնքից չէր, այլ համայնքի դպրոցի ուսուցչուհի Կիմա Ստեփանյանը։ Հետո համաձայնություն, աջակցություն ստացա նաև դպրոցից, տնօրենից։ Դպրոցի տարածքում էլ անցկացրեցինք ճամբարը։ Համայնքապետարանի միջոցներով ձեռք բերվեցին անհրաժեշտ նյութերն, ու սկսեցինք աշխատել։

Իհարկե, ի սկզբանե ծրագիրը նախատեսել էինք 25-30 հոգու համար։ Սակայն այնքան մեծ եղավ ոգևորությունը, որ մասնակիցների թիվը հասավ 90-ի։

Ուզում եմ անպայման նշել գյուղի այն երիտասարդներին, ովքեր համախմբվեցին՝ միասին կազմակերպելու, իրականություն դարձնելու ծրագիրը։ Առանց նրանց այն հաստատ չէր իրականանա։

Ճամբարականները բաժանվել էին չորս տարիքային խմբի։ Նրանց հետ աշխատում էին «Երիտասարդ Ոսկեհատի» կամավորները։ Ամենափոքրիկները ճամբարական մեկ շաբաթում հասցրին սովորել գունեղ մանկական երգեր, նկարել ու պատրաստել ազգային մոտիվներով տիկնիկներ։ Նրանցից շատերի համար ճամբարը փոքրիկ փորձառություն էր դպրոցական առաջին սեպտեմբերից առաջ։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Մյուս տարիքային խմբերն էլ զբաղված էին ուսումնական խաղերով, երգ ու պարով։ Իսկ արդեն ավագները, որոնց ջոկատավարը Մարինեի նշած ուսուցչուհին էր, զբաղված էր գյուղի ու դպրոցի բարեկարգման նախագծերի վրա աշխատելով ու այն իրականացնելով։  Կիմայի խմբի հետ աշխատելը ամենաբարդերից էր։ Նրանց տարիքային առանձնահատկություններին էլ ուսուցչուհուց ավելի ոչ ոք ծանոթ չէր․

-Իրենց դեպքում միշտ ամեն ինչ սկսվում է  «մենք ոչինչ չենք կարող»-ից, բայց արդյունքը լինում է ավելի լավը, քան հնարավոր էր։

Ի դեպ, հենց նրանց ջանքերով դպրոցի մուտքն ու բակը ստացել են առավել գունեղ ու լուսավոր տեսք։

Ըստ Կիմայի, ճամբարը փոքրիկներին առաջին հերթին կտա համախմբված, միասնական լինելու ունակություն։

-Այն, որ բակում նրանք իրար էին բաժանում իրենց սիրելի կոնֆետները, արդեն ինչ-որ բան ասում է։

Anna Andreasyan

Դեպի Տաթև տանող ճանապարհը

Արդեն երկար ժամանակ է, որ ուզում էի գնալ Տաթև: Անընդհատ ծրագրում էի, բայց միշտ մի խանգարող բան էր հայտնվում, և այն հետաձգվում էր: Իսկ Ամերիկայում, Հայաստանը ներկայացնելիս միշտ խոսելով Տաթևի մասին և այն ներկայացնելով՝ շատ ուզեցի գնալ: Շատ էի ուզում տեսնել վանական համալիրը և նստել աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղին, որով օտարերկրացիների մոտ այդքան հպարտանում էի:

Եվ այսպես, մի քանի օր առաջ վերջապես ստացվեց ընտանիքիս հետ գնալ: Հաշվի առնելով, թե ինչքան երկար էի սպասել Տաթևը տեսնելուն՝ շատ ոգևորված էի:

Առավոտյան ճանապարհ ընկանք: Նախ ասեմ, որ երբեք Վայոց Ձորի կամ Սյունիքի մարզ չէի գնացել, հետևաբար անծանոթ էի դեպի Տաթև տանող ճանապարհին: Արարատի մարզում, երբ արդեն շատ մոտ էինք սահմանին, երևում էր Արարատ լեռը: Իհարկե մեր գյուղից էլ է այն շատ գեղեցիկ երևում, բայց Արարատից շատ ավելի մոտիկ էր: Կարծում եմ, կարիք չկա ավելին ասելու, Արարատը, որտեղից էլ նայես՝ հիացմունքի արժանի լեռ է: Ավելի առաջանալով՝ աչքիս առաջ հառնեցին հայոց լեռները՝ իրենց աննկարագրելի գեղեցիկ տեսքով: Իսկ արդեն Սյունիքի բնությունը, գեղեցիկ ու բարձր սարերը՝ ամբողջովին կանաչով պատված, ճոպանուղին, հինավրուց վանական համալիրը, որին կարելի է ժամերով նայել ու հիանալ դրա գեղեցկությամբ՝ արդարացնում են այն երկար ճանապարհը, որը տանում է Տաթև:

Սա իհարկե մեր փոքրիկ ճամփորդության դրական կողմն էր: Ու այս ամենի մեջ չեմ կարող չնշել այն անհարմարությունները, որ առաջանում էին ճանապարհին: Նախ նեղ ու անբարեկարգ ճանապարհը՝ այդ 3-4 ժամը դարձնում էին ոչ այնքան հարմարավետ: Բացի ճանապարհի անբարեկարգ լինելուց, ինձ նաև շատ զարմացրեց ճոպանուղու՝ միանգամից 30 մարդ տեղափոխելը: Մարդիկ խիտ էին կանգնած ու մեջտեղում կանգնածները գրեթե ոչինչ չէին տեսնում այն գեղեցիկ տեսարանից, որ բացվում էր ճանապարհին:

Այս ամենը անհարմարություններ էին, որ ինձ մի փոքր հիասթափեցրին, բայց մի բան կար, որ ինձ խորապես տխրեցրեց: Անցնում ես այդ երկար ճանապարհով և այնքան քիչ են բնակավայրերը, շինությունները, մարդիկ: Այնքան տեղեր կան, որ ո՛չ մշակված է, ո՛չ էլ բնակեցված: Միայն դատարկ հողեր էին՝ տեղ-տեղ փոքրիկ գյուղերով ընդատված, որ ծվարել էին այս կամ այն հարթավայրի վրա: Այնքան խաղաղություն կար այդ փոքրիկ գյուղերում՝ աշխարհից կտրված, բայց և աշխարհի մի մասը:

Խառը տպավորություններով լի էր այդ ճանապարհը, բայց միանշանակ լավը գերակշռում էր: Բացահայտեցինք գեղեցկություններով լի Հայաստանիս զարդերից մեկն էլ:

Մեկնարկել է հայ-բելգիական “Exploring the world through the lens of a camera” ծրագիրը

Օր առաջին

-Իսկ դու հայերեն բառեր գիտե՞ս։ Օրինակ, դամբուլ։

Երեկ մեկնարկեց հայ-բելգիական երիտասարդական փոխանակման ծրագիրը։ Այն կրում է “Exploring the world through the lens of a camera” անունը։ Հայաստանից ծրագիրն իրականացնում է «Մանանա» կենտրոնը, Բելգիայից՝ «Թումուլտ» կազմակերպությունը։ Երկու շաբաթ շարունակ մենք՝ տասնչորս հայ ներկայացուցիչներս ութ բելգիացի պատանիների հետ անցնելու ենք լուսանկարչության, կինոյի ու լրագրության, կոնֆիլկտների տարբեր տեսակների, դրանց հաղթահարման մասին դասընթացներ։ Գրելու ենք հոդվածներ, պատրաստելու ֆոտո և վիդեո ռեպորտաժներ, համատեղ հետազոտելու ենք Հայաստանը:

Երկշաբաթյա ծրագրի առաջին օրը հիմնականում ծանոթություն էր միմյանց ու երկու կազմակերպությունների հետ։ Երկու տարբեր երկրներ ու մշակույթներ ներկայացնող երիտասարդները միմյանց տալու և իրարից վերցնելու բաներ հաստատ կունենան։

Մինչ այդ պետք է ծանոթանալ։ Միմյանց անուններն իմանալուց ու ինքներս մեզ ներկայացնելուց հետո սկսվեց իրական ծանոթությունը։ Teambuilding, սուրճի ընդմիջում, և արդեն երևում է, որ մեր օտարերկրացի ընկերները եկել են հսկայական սփյուռք ունեցող երկիր։ Նրանցից ոմանք նույնիսկ հայ ընկերներ ունեն։ Օրիենն, օրինակ, ասում էր, որ լավ կլինի տեսնել՝ ինչպես են բոլոր հայերը վերադառնում իրենց հայրենիք։

Մինչ Հայաստան գալը ծրագրի մասնակիցները որոշակիորեն ծանոթացել էին Հայաստանին, հայկական մշակույթին ու խոհանոցին։

Հաջորդող մի քանի ժամերին արդեն հայ մասնակիցները հասցրել էին նրանց հայերեն բառեր էլ սովորեցնել, դե, դամբուլից բացի։

Հետո ծանություն էր երկու կազմակերպությունների հետ։ Առաջինը ներկայացվեց բելգիական «Թումուլտ»-ը։ Այն ունի գործունեության մի քանի հիմնական ուղղություններ։ Իրենից ներկայացնում է կամավորների կազմակերպություն, որն իրականացնում է ճամբարներ ու տարատեսակ դասընթացներ երեխաների, երիտասարդների համար, կազմակերպում է երիտասարդական փոխանակման ծրագրեր։ Կազմակերպության գործունեության շեշտը հիմնականում դրված է կոնֆլիկտների, դրանց հաղթահարման վրա։

Մասնակիցների հետ դիտեցինք «Մանանա» կենտրոնի սաների նկարահանած ֆիլմերից ու անիմացիաներից, փորձեցինք քննարկել, վերլուծել դրանք։

Օրն ավարտելուց առաջ հասցրինք զբոսնել գիշերային Երևանի փողոցներով։

Առջևում երկրորդ օրն է․ սպասվում են նոր գաղափարներ ու ծրագրեր։

Հետևեք ծրագրի օրագրին 17-ի էջերում:

Անի Ավետիսյան

***

Հարցազրույց «Թումուլտ» կազմակերպության անդամ Լիո Կաեբլենի հետ:Lio

-Կպատմե՞ք «Թումուլտի» մասին։

-«Թումուլտը» երիտասարդական կազմակերպություն է Բելգիայում։ Այն իր գործունեությունը սկսել է մոտ 14 տարի առաջ։ Աշխատանքը միտված է կոնֆլիկտների, ինչպես նաև ծաղրանքի, խտրականության, նախապաշարմունքների հաղթահարմանը։

-Ինչպե՞ս որոշեցիք համագործակցել «Մանանայի» հետ։ 

-Անցյալ տարի մենք փնտրում էինք կազմակերպություն, որի հետ պետք է համագործակցեինք։ Եվ մենք գտանք «Մանանան», որը բավական հայտնի է, զբաղվում է լրագրությամբ, ֆիլմերի ստեղծմամբ և լուսանկարչությամբ։ Դա շատ հետաքրքիր էր, և մենք որոշեցինք կապվել իրենց հետ։ Մայիսին մենք նախապատրաստական այցով Երևանում էինք և ավելի լավ ծանոթացանք կազմակերպությանը։

-Ինչպե՞ս եք կատարում երկրի ընտրությունը։ Ինչո՞ւ այս տարի ընտրեցիք հենց Հայաստանը։ 

-Մենք կարևորում ենք ծրագիրը։ «Մանանան» զբաղվում է պատանեկան մեդիայով և ֆիլմերի ստեղծմամբ, ինչն էլ մեզ հետաքրքրում էր, և մենք էլ սովորելու բան կունենանք: Բացի այդ Հայաստանը կոնֆլիկտ ունի Ադրբեջանի հետ և Թուրքիայի հետ դիվանագիտական կապեր չունի։ Եվ այս ամենի մասին իմանալը և ծանոթանալը իսկապես հետաքրքիր է։ Սա երկիր է, որի մասին շատ քիչ գիտենք։ Շատ կարևոր է մեզ համար նոր բան բացահայտելը։ 

-Արդեն մեկ օր անցկացրել եք Հայաստանում։ Ինչպիսի՞ն են օրվա տպավորությունները և ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք:

-Մենք առայժմ Երևանի կենտրոնում ենք եղել։ Իսկապես գեղեցիկ է։ Շատ եմ ցանկանում քաղաքից հեռու վայրերում ևս լինել։ Իսկապես հետաքրքիր է, թե ինչով են դրանք տարբերվում մայրաքաղաքից։ Սա հիանալի ծրագիր է՝ միմյանց մշակույթներին ծանոթանալու և միջմշակութային հաղորդակցությունը զարգացնելու համար։

Հարցազրույցը վարեց Մարիամ Պապոյանը

***

Our experience started one day earlier because of the flight we had to take to Armenia. We gathered at Zaventem at 16:30 and we said our final goodbyes to our families. When we went to check-in, the flight was overbooked and Lio wasn’t sure of her place on the plane. Luckily we could get her on the flight because we’re travelling as a group.

It was a long flight but it was very smooth and there were no further complications. As we went to the hostel we had two taxi buses to drive us. One taxi had a small TV where the music videos of songs were played on, we were all stunned to see it. When we arrived safely at the hostel the rooms we went to sleep as fast as possible because we were all tired of the long flight.

After a goodnight rest we woke up around 10 o’clock to have a nice breakfast and get ready for the day. At 11 o’ clock we went to the supermarket and exchanged our euros for drams. When we were back at the hostel we waited for the Armenian participants to arrive. At first it was a little awkward to meet them but when we walked to Manana Center we started to talk very fast and we started to get to know each other. At Manana we did some team-building games to remember the names and to know each others’ interests. After the games we had a lunch we ate shaurma. During lunch we exchanged Instagram accounts and we took some selfies. When lunch was done we had two presentations, one about Tumult, the Belgian organisation and one about Manana Youth Center, the Armenian organisation. A long coffee break followed with a lot of cookies, coffee, tea and soda. During the coffee break we had to write down our expectations and fears. The most common expectation was meeting new friends and the most common fear was getting lost. After we discussed them we made the rules and went to the hostel to settle. Around twenty minutes to eight we started walking to the restaurant, furshet-bufet . After dinner we went to the Yerevan cascade, then we got to decide whether we went back to the hostel or we went on a city tour. After that we went to sleep.

Jitse Van Nueten

 

Shushan nersisyan

Նստարան

Մեր թաղը գտնվում էր քաղաքի ծայրում՝ ամենավերջում, դրանից հետո չգոյությունն էր: Էն, ինչ կար էդ թաղում, դրանից ոչ մի տեղ հաստատ չես գտնի: Եթե ուզենաս գտնել, պիտի փնտրես չգոյության մեջ՝ էն լեռների, որ չգիտես՝ որտեղ են խառնվում երկնքի կապույտին, էն ծաղիկների, որ կարոտ են փունջ դառնալու, էն անհունությանը, որին երբեք չհասանք, որովհետև մարդն էդտեղ հազվադեպ էր լինում… Սահմանափակվեցինք մեր թաղով, էդ մի թիքա աշխարհով, էդ աշխարհի մի թիքով…

Անձրևոտ քաղաքիս բոլոր թաղերում մի յուրահատուկ անկյուն կա, մի տեղ, ուր էդ թաղի ջահելները իրենց զգում են սեփական աշխարհում, մոլորակում, տիեզերքում, ես շատ գիտե՞մ որտեղ, մի տեղ, որից էն կողմ էլ կյանք չկա… Էդ անկյուններում սովորաբար մի նստարան ու մի սեղան է լինում, ու դրա շուրջը կյանք է պտտվում…

Մի էդ ձևի կյանքով լիքը սեղան-նստարան էլ մեր թաղում կար: Հիմա էլ կա, բայց չի շնչում, իսկ չշնչողները դադարում են գոյություն ունենալուց, մեռնում են, հոգիները մեջներից դուրս ա գալիս, կյանքն ա մեջներից դուրս գալիս, իսկ անհոգի, անկյանք մարդը, առարկան, երևույթը ու՞մ են պետք: Հարյուր տարի էլ անցնի, իրենց ոչ հիշում են, ոչ էլ…

Մեր թաղի սեղան-նստարանը կանաչ էր, կյանքիս ամենապայծառ կանաչ գույնը: էդ կանաչի մեջ խորհրդանշական բան կար: Կանաչը սկիզբ ա, թարմություն, երիտասարդություն, կյանք… Նստում էինք առավոտից իրիկուն ու երազում: Շնչում էինք առավոտվա սառը քամին, կեսօրի տաք արևը, երեկոյի աստղազարդ երկինքը, կյանքն էինք շնչում, էնքան էինք շնչում, որ շնչահեղձ լինելու աստիճան սերը շատանում էր մեր մեջ: Սեր շնչելով քանի անգամներ ենք աստղերը հաշվել, կեսից հոգնել ու տենց էլ կիսատ թողել: Սեր շնչելով էնքան էինք ծիծաղում, քրքջում, հռհռում, ձեններներս գլուխներս գցում: Սեր շնչելով իրար էինք սիրում, կյանքն էինք սիրում: Էդ նստարանին նստած, որ երկնքին էինք նայում, երկինքը միշտ կապույտ էր, անձրև էլ գար, էդտեղից երկինքը միշտ կապույտ էր: Էդ նստարանի մոտ միշտ նետված էին մեր գնդակները, պարանները, մեր թաղի միակ հեծանիվը, որ բոլորինս էր, մեր երազանքները, ժպիտները, մեր չասված բառերը: Էդ նստարանի մոտ ամեն ինչ կարող էիր գտնել, ամեն ինչ: Մենք էդտեղ երբեք մենակ չէինք: Էդ նստարանի մոտ բոլորս գրողի ծոցն էինք ուղարկում սուտը, դավաճանությունը, կեղծիքը, մեկս մեկիցս սովորում էինք իրար լսել, հաց կիսել, իսկական ընկեր լինել, ճիշտ ապրել, մեկս մեկիս սովորեցնում էինք վստահել, նվիրվել, իրար պաշտպանել, իրար համար բոլորին դեմ դուրս գալ, գողանալ, նվիրել, իրար համար կյանք տալ: Անհաջողությունը չէր համարձակվում դուռդ թակել, որովհետև գիտեր՝ մենակ չես, կողքիդ սարի պես ընկերներ ունես, էնպես հետ կուղարկեին, ճանապարհը կմոռանար: Էդ նստարանի մոտ սեր ենք խոստովանել ու հիասթափվել, իրար պինդ գրկել ենք, ամուր սեղմել մեր կրծքին, որովհետև տենց ուժեղ էինք, տենց մեզ ոչ մեկը չէր հաղթի, մեզ չէին բաժանի:

Գոռն ասում էր՝ երկնքում իր աստղն ունի, ու միշտ գտնում էր էդ աստղը: Մեզ ցույց էր տալիս, մենք էլ, հա՜, իբր տեսնում էինք: Հրաչն ասում էր՝ չհոգնեցի՞ք, եկեք ման գանք, ցուրտ ա, իրիկուն ա, հավես ա, ու բոլորս միահամուռ գոռում էինք՝ էէէ՜, Հրա՜չ, նստած ենք, էլի:

Կարենը երեկվա բաղչագողի խնձորներն էր բերում, որ բոլորով ուտենք: Մի խնձորը տասը հոգով ուտում էինք, մի բաժակ ջուրը կիսում բոլորով: Մերին խոսում էր իր երազանքներից, ասում էր՝ ընդունվելու է համալսարան, ասում էր՝ տեղափոխվելու է, գնալու է էդ մի թիքա աշխարհից: Փաստորեն մենակ Մերին չգնաց, բոլորը գնացին՝ իրենց հետ էդ աշխարհից մի պատառ պոկելով, տանելով ու հետ չբերելով, էդ տեղը հավերժ դատարկ թողնելով…

Ամեն ինչ էնքան պարզ ա վերջանում…

Չես նկատում սկիզբը, բայց վերջը տեսնում ես, ավելին՝ զգում սեփական մաշկիդ վրա: Գիտե՞ս ոնց: Մարմինդ սկսում ա մենակությունից փշաքաղվել, ձեռքերով շփում ես, բայց չի օգնում, ախր, ո՞նց օգնի: Շփելով հո մենակությունը չի՞ կորչում…

Ամենազարհուրելին էն էր, որ մի օր տեսա՝ նստարանը ներկել են, էն կանաչից հետք չի մնացել, կանաչը ծածկել էին, վերացրել՝ կանաչի հետ վերացնելով այդտեղ ապրած տարիները:

Անցնելիս նստում ես, հիշում, արցունքախառն ժպտում, հետո ժպիտը ցնդում ա հիշողությունների հետ, ու մնում ա էդ մի կաթիլ արցունքը, որի պարզության մեջ դեռ աչքիդ առաջ կանաչ գույնն ա, կողքիդ նետված հեծանիվը, ընկերներիդ ժպիտը, Կարենի բերած խնձորները, Մերիի երազանքները…

Հիշում ես, որ բոլորով կյանք եք կառուցել, ստեղծել եք, արարել: Հետո հասկանում ես, որ գնալով բոլորն իրենց հետ տարել են սարքածդ կյանքը: Քարերը խառը տեղերից հանել են, ու էդ կյանքը փլվել ա: Էդ քարերով հետո իրենք ուրիշ տեղ պիտի փորձեն մի բան կառուցել ու էդ քարերն անպայման էդ կառույցի հիմքում պիտի դնեն, որովհետև էդ քարերը իրենց էությամբ ընկերությունոտ են, տեղով նվիրվածություն, կյանք տեսած քարեր են, սեր տեսած, շնչող, ապրող քարեր են: Դրա հիմքին կառուցվող ոչ մի բան երբեք չի քանդվի, չեն քանդի…

Մերն էլ չի քանդվել, հա՜, քարերը տարել են, կեսը փլվել ա, բայց հիմքը կա, իսկ հիմքի վրա մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է տաճարներ կառուցել, տաճարներ, որտեղ առ Աստված ընկերության համար մոմեր պիտի վառվեն: